1. Avirahama wa lekisa ndati okuti wa kolelele kesunga lia Yehova? (Tala ociluvialuvia kefetikilo liocipama cilo.)

‘ANGA hẽ Onganji yoluali luosi ka yi lingi eci ca sunguluka?’ (Efetikilo 18:25) Avirahama ulume umue ukuekokelelo, ka lingile epulilo liaco omo lioku kuata atatahãi. Pole, epulilo lia Avirahama lia lekisa okuti eye wa kuatele ekolelo liokuti, Yehova wa laikele oku sombisa olupale luo Sodoma lo Gomora lesunga. Eye wa kũlĩhĩle okuti Yehova lalimue eteke a ka ‘ipaya ondingesunga kumosi londingaĩvi.’ Avirahama ‘lalimue eteke’ a kuatele ovisimĩlo viaco. Noke Yehova wa popia eci catiamẽla kokuaye muẽle hati: “Eye Handa, lupange waye wa lipua. Momo olonjila viaye viosi viesunguluko. Haeye Suku yocili, ka kuete etime. Ukuesunga, wa suñama cimue.”—Esinumuĩlo 31:19; 32:4.

2. Momo lie Yehova ka lekisila ekambo liesunga?

² Momo lie Avirahama a kolelele okuti Yehova olonjanja viosi o linga ovina via sunguluka? Momo Yehova ukuangagu ya velapo yoku lekisa esunga kuenda esunguluko. Omo liaco,  ondaka “esunga” kuenda “esunguluko” via siata oku tukuiwa kumosi, momo Vovisonehua vio Heveru vi kuete elomboloko limuamue. Omo okuti olonumbi via Yehova via sunguluka, olonjanja viosi eye o ka sombisa lonjila yimue ya sunguluka. Embimbiliya li lekisa okuti: “O sole esunga locili.”—Osamo 33:5.

3. Tukula ulandu umue u lekisa ekambo liesunga lia siata oku lingiwa voluali koloneke vilo.

³ Ci sanjuisa calua oku kũlĩha okuti Yehova olonjanja viosi o lekisa esunga. Pole koloneke vilo, voluali mueyuka ekambo liesunga. Omanu valua va siata oku kuatiwa kuenda oku kapiwa volokayike omo lioku lundiliwa. Noke lioku lingiwa o seteko yo DNA, va siata oku limbukiwa okuti ka va kuete eko pole, ci lingiwa lika noke lioku pita anyamo alua vokayike. Ekambo liaco liesunga lia siata oku nena esumuo kuenda onyeño. Pole, kuli ekambo limue liesunga okuti ka ca lelukile oku pandikisa lalio. Ekambo lipi liesunga?

4. Ukristão umue ukuekolelo o pondola oku setekiwa ndati?

⁴ Akristão vocili va lavoka oku tatiwa lekambo liesunga lomanu vana okuti Halombangiko Via Yehova. Pole, ekolelo lietu citava okuti li setekiwa nda tua limbuka okuti olonjanja vimue tu tatiwa lekambo liesunga vekongelo. Nda weya oku liyaka locitangi caco, nye o sukila oku linga? Anga hẽ ci ka ku kokela ocilondokua?

5. Momo lie ka ci tu komohĩsa eci tu mola ale ceci tu tatiwa lekambo liesunga vekongelo?

⁵ Omo okuti, vosi yetu ka tua lipuile kuenda tua siata oku lueya, citava okuti manji umue o tu tata lekambo liesunga ale tu tatavo manji ukuavo vekongelo lonjila yaco. (1 Yoano 1:8) Ndaño okuti ovina viaco ka via siatele calua, Akristão vakuekolelo ka va komõha ale ka ci va kokela ocilondokua nda kua molẽha ekambo liesunga. Yehova wa siata oku tu ĩha alungulo a sangiwa Vembimbiliya, oco tu amameko lekolelo nda tu kasi oku liyaka lekambo liesunga li tunda ku vamanjetu.—Osamo 55:12-14.

6, 7. Ekambo lipi liesunga manji umue vekongelo a liyaka lakuo kuenda ovituwa vipi vio kuatisa?

⁶ Kũlĩhĩsa ulandu wa manji Willi Diehl. Oku upisa kunyamo wo 1931, Manji Diehl wa talavaya ko Betele kolupale luo Bern kofeka yo Suisa. Kunyamo wo 1946, wa pindisiwa kocisoko cecelãla Cosikola yo Gileada kolupale luo Nova Yorke, kofeka yo Estados Unidos. Noke yoku malusula osikola yaco, wa tambula ocikele coku nyula akongelo kofeka yo Suisa. Vulandu womuenyo wa Manji Diehl, eye wa popia okuti kosãi ya Kupemba yunyamo wo 1949, wa sapuila ku vamanji vo ko Betele yo kofeka yo Suisa, okuti wa laikele oku kuela. Vamanji va kuatele ocikele coku songola vo sapuila okuti, nda o yongola oku kuela upiwa ovikele viove viosi. Eye wa laikele lika oku kala ukundi wotembo yosi. Manji Diehl wa popia hati: “Ka va ngecelele oku linga olohundu. Handi vali, vamanji ka va endele oku tu lama, va enda oku tu tata ndu okuti tua tundisiwa vekongelo.”

⁷ Nye manji Diehl a nõlapo oku linga? Eye wa popia hati: “Tua kũlĩhĩle okuti Embimbiliya ka li pisa oku kuela. Omo liaco, tua likutilila ku Yehova loku kolela kokuaye.” Ndaño okuti vamanji vamue ka va kuatele elomboloko ndomo Yehova a tenda olohuela,  vokuenda kuotembo elomboloko lia vamanji vaco lia pongoluiwa kuenje Manji Diehl wa tambula vali ovikele a kuatele. Yehova wa sumũlũisa epandi liaye. * (Tala etosi pombuelo yemẽla.) Tu sukila oku lipula etu muẽle ndoco: ‘Nda nda lipitile locitangi caco cekambo liesunga nda nda lekisa hẽ epandi kuenda oku lavoka okuti Yehova o pondola oku tetulula ocitangi caco? Ale nda nda likolela ame muẽle poku tetulula ocitangi caco cekambo liesunga?’—Olosapo 11:2; tanga Mika 7:7.

8. Momo lie ka ca sungulukile oku kuata ovisimĩlo viokuti etu ale omanu vakuavo va tatiwa lekambo liesunga?

⁸ Nda o kuete ocisimĩlo cokuti vekongelo mu sangiwa ekambo limue liesunga, ivaluka okuti ovisimĩlo viove ka via sungulukile. Momo lie? Momo ka tua lipuile kuenda citava okuti ka tu kuete elomboloko liocitangi caco. Citava okuti ka tua kũlĩhĩle ovina viosi via kongeliwamo. Ci kale okuti tua kũlĩha ovina viosi via kongeliwamo ale sio, pole, tu sukila oku likutilila ku Yehava catiamẽla kocitangi caco, oku kolela kokuaye kuenda oku pandikisa. Nda tua ci linga ci ka tu kuatisa oku yuvula oku “funguila Yehova.”—Tanga Olosapo 19:3.

9. Ovolandu api tu konomuisa vocipama cilo kuenda vocipama cikuãimo?

⁹ Tu konomuisi ovolandu atatu atiamẽla kekambo liesunga afendeli va Yehova va liyaka lakuo kosimbu. Vocipama cilo, tu lilongisa ulandu woneka ya Avirahama okuti Yosefe kuenda ulandu wa va huvaye. Vocipama cikuãimo tu ka lilongisa ndomo Yehova a tata Soma Ahava kuenda ulandu wa Petulu ko Suria yo ko Antionkea. Osimbu tu konomuisa ovolandu aco, sandiliya olonjila vi ku kuatisa oku tiamisila utima wove ku Yehova kuenda oku amamako oku kuata ukamba laye, capiãla enene nda wa limbuka okuti wa tatiwa lonjila yimue ka ya sungulukile.

10, 11. (a) Ekambo lipi liesunga Yosefe a liyaka lakuo? (b) Epuluvi lipi Yosefe a kuata vokayike?

¹⁰ Yosefe wa kala ufendeli wa Yehova ukuekolelo okuti, wa liyaka locitangi cekambo liesunga peka liomanu ka kũlĩhĩle. Pole ocitangi co sumuisile vali calua ekambo liesunga lia va huvaye. Eci Yosefe a kala leci ci soka 17 kanyamo, vahuvaye vo ambata kuenda vo landisa ndupika. Noke wa ambatiwa Kegito. (Efetikilo 37:23-28; 42:21) Eci a pitĩla vofeka yaco, Yosefe wa lundiliwa okuti wa putula ukãi umue kuenje wa kapiwa vokayike okuti ka sombisiwile. (Efetikilo 39:17-20) Yosefe wa tala ohali ndupika okuti wa kala vokayike eci ci soka 13 kanyamo. Nye tu lilongisa kulandu wa Yosefe okuti u pondola oku tu kuatisa eci vamanjetu va tu tata lonjila yimue yi lekisa ekambo liesunga?

¹¹ Osimbu Yosefe a kala vokayike, kalei kovinyu ya soma wa kapiwavo vokayike. Eteke limue kuteke,  kalei kovinyu wa lota onjoi yimue okuti, Yehova wa kuatisa Yosefe oku lombolola onjoi yaco. Yosefe wa lombolola okuti kalei kovinyu wa laikele oku upiwa vokayike loku tiukila kupange waye konjo ya Fareo. Yosefe wa sanda epuluvi lioku lombolola ocitangi caye kulume waco. Tu pondola oku lilongisa ovina vialua kovina Yosefe a popia kuenda kovina ka popele.—Efetikilo 40:5-13.

12, 13. (a) Tua kũlĩha ndati okuti Yosefe ka tavele lika ekambo liesunga? (b) Nye Yosefe ka popele ku kalei kovinyu?

¹² Tanga Efetikilo 40:14, 15. Ivaluka okuti Yosefe wa popia hati, “va njiva.” Ondaka yokuti oku iva, Vembimbiliya, yi lombolokavo oku “ambatiwa.” Ocili okuti Yosefe wa liyaka locitangi cekambo liesunga. Eye wa popiavo hati, ka kuatele eko liovina vo lundilile. Eli olio esunga lieci Yosefe a pingila ku kalei kovinyu oco a sapuile ulandu waye ku Fareo. Cipi ca kala ocimãho caye? Eye wa popia hati: “Oco a njupe vocitumãlo cilo.”

¹³ Anga hẽ Yosefe wa tava lika kovitangi a kala oku liyaka lavio okuti ka lingile lacimue oco a liteyuile? Sio! Eye wa kũlĩhĩle okuti wa kala oku liyaka lovitangi vialua viekambo liesunga. Eli olio esunga lieci a lomboluila ocitangi caye ku kalei kovinyu, loku lavoka  okuti ulume waco wa laikele oku u kuatisa. Pole, ivaluka okuti Ovisonehua ka vi lekisa okuti Yosefe wa sapuila komunu umue ndaño muẽle ku Fareo okuti vahuvaye ovo vo ambata. Eli olio esunga lieci okuti, eci vahuvaye va pitĩla Kegito oco va lisunguluise la Yosefe, Fareo wa va yolela loku va laleka oku kala Kegito oco va sanjukile “eci ca velapo covofeka.”—Efetikilo 45:16-20.

14. Nye ci ka tu teyuila oku yuvula oku popia ovina ka via sungulukile nda tu kasi oku liyaka locitangi cekambo liesunga vekongelo?

¹⁴ Nda tu sima okuti, tu kasi oku tatiwa lekambo liesunga vekongelo, tu sukila oku lekisa utate oco ka tu ka popie olombonde viatiamẽla kocitangi caco. Omo liaco, tu sukila oku pinga ekuatiso kakulu vekongelo kuenda oku sapuila kokuavo nda manji umue wa linga ekandu limue linene. (Ovisila 5:1) Pole, nda ka mua kongelele ekandu linene, ciwa oku lisunguluisa la manji yaco okuti ka tu sapuilako omunu ukuavo ndaño muẽle kakulu vekongelo. (Tanga Mateo 5:23, 24; 18:15.) Tu sukila oku kala vakuacili loku kapako alungulu Embimbiliya poku liyaka lovitangi viaco. Olonjanja vimue tu pondola oku limbuka okuti ka tu kuete elomboloko liasuapo liatiamẽla kocitangi cimue kuenda pamue tu limbuka okuti ka tua tatiwile lekambo liesunga. Handi vali, tu eca olopandu omo okuti ka tua popele komanu vakuavo ovina vĩvi viatiamẽla ku vamanjetu! Ivaluka okuti, ndaño tu kuete esunga ale sio, oku popia lãvi ka citetulula ocitangi. Oku kala ukuacili la Yehova kuenda la vamanjetu, ci ka tu teyuila oku yuvula oku linga ovina viaco ka via sungulukile. Ukualosamo wa popia hati, kuli omunu umue okuti “omuenyo waye wa pua eko.” Omunu waco, “ka endisa olombonde lelimi liaye, . . . ka tondi u a lisungue laye.”—Osamo 15:2, 3; Tiago 3:5.

15. Ukamba wa kala pokati ka Yosefe la Yehova wa kala ndati esumũlũho?

¹⁵ Tu pondola oku lilongisa ovina vikuavo via velapo kulandu wa Yosefe. Vokuenda kueci ci soka 13 kanyamo a tatiwa lekambo liesunga, Yosefe wa lekisa okuti wa kuatele ovisimĩlo ndevi via Yehova viatiamẽla kocitangi caco. (Efetikilo 45:5-8) Eye lalimue a eteke a lueyela Yehova omo liovitangi a kala oku liyaka lavio. Ndaño okuti, Yosefe wa kũlĩhĩle ekambo liesunga a kala oku liyaka lakuo pole, ka sumuile. Eci ca velapo ceci okuti, Yosefe ka ecelele okuti ekambo lioku li pua kuenda ovituwa vĩvi viomanu vakuavo vi tepa ukamba waye la Yehova. Epandi lia Yosefe lio kuatisa oku limbuka okuti Yehova o tetulula ekambo liesunga kuenje wa sumũlũisa Yosefe kumue lepata liaye.

16. Momo lie tu sukilila oku pamisa ukamba wetu la Yehova eci tu liyaka locitangi cekambo liesunga vekongelo?

¹⁶ Cimuamue haico okuti, tu sukila oku sanjukila kuenda oku teyuila ukamba wetu la Yehova. Lalimue eteke ka tu ka eceleli  okuti akulueya a vamanjetu a tepa ukamba wetu tu kuetele Suku tu sole kuenda tu fendela. (Va Roma 8:38, 39) Omo liaco, nda tu kasi oku liyaka lekambo liesunga vekongelo tu sukila oku setukula Yosefe kuenda oku pamisa ukamba wetu la Yehova. Likolisilako oku kuata ovisimĩlo ndevi Viaye viatiamẽla kocitangi caco. Noke lioku likolisilako oku tetulula ocitangi caco lekuatiso liolonumbi Viembimbiliya, tu sukila oku ecelela okuti Yehova o tetulula ocitangi caco. Tu pondola oku kolela okuti eye o ka tetulula ocitangi caco kotembo a sokiya kuenda lonjila yimue ya sunguluka.

17. Tu pondola oku lekisa ndati okuti tua kolela “konganji yoluali luosi”?

¹⁷ Osimbu tu kasi voluali lulo lua vĩha, tu pondola oku lavoka oku tatiwa lekambo liesunga. Olonjanja vimue ove ale omunu ukuavo wa kũlĩha, citava okuti u limbuka okuti u kasi oku tatiwa lekambo liesunga vekongelo. Nda weya oku liyaka locitangi caco ku ka konyẽhe. (Osamo 119:165) Pole, amamako oku kakatela ku Suku, likutilila oco a ku kuatise kuenda kolela kokuaye. Ivaluka okuti omo liekambo lioku li pua, citava okuti ku kuata elomboloko lia suapo liatiamẽla kocitangi cimue kuenda citava okuti, kua kũlĩhĩle ovina viosi via kongeliwa vocitangi caco. Setukula ongangu ya Yosefe kuenda yuvula oku popia olondaka ka via sungulukila vi pondola oku vokiya kocitangi caco. Omo liaco, ku ka likolele ove muẽle pole, amamako oku kakatela ku Yehova loku talamẽla lepandi oco eye a potolole ocitangi caco. Nda wa ci linga, o ka taviwa la Yehova kuenda o ka ku sumũlũisa ndeci a linga la Yosefe. Omo liaco kolela okuti Yehova, “Onganji yoluali luosi” otembo yosi o linga eci ca sunguluka, “momo olonjila viaye viosi viesunguluko.”—Efetikilo 18:25; Esinumuĩlo 32:4.

18. Nye tu ka lilongisa vocipama cikuãimo?

¹⁸ Vocipama cikuãimo tu ka konomuisa ovolandu avali a lekisa ekambo liesunga pokati kafendeli va Yehova vo kosimbu. Ovolandu aco, a ka tu kuatisa oku limbuka ndomo umbombe kuenda oku ecela vi ka tu kuatisa oku setukula ocisimĩlo ca Yehova catiamẽla kesunga.