1, 2. (a) Momo lie ovina tu lavoka via litepa lovina omanu va lavoka? (b) Nye tu konomuisa vocipama cilo?

YEHOVA wa tu ĩha elavoko liovina vi komohĩsa. Eye wa likuminya okuti onduko yaye yi sumbiwa kuenda ocipango caye ci lingiwa palo posi ndeci ci lingiwa kilu. (Mateo 6:9, 10) Evi ovio ovina via velapo tu sukila oku tiamisila utima. Yehova wa likuminyavo oku tu ĩha omuenyo ko pui, ci kale kilu ale palo posi. Ocili okuti, tu ka kuata esanju lialua eci ovina evi vi ka tẽlisiwa! (Yoano 10:16; 2 Petulu 3:13) Tu lavoka lesanju lialua poku mola ndomo Yehova a ka amamako oku songuila kuenda oku kuatisa afendeli vaye koloneke vilo via sulako.

² Embimbiliya li lombolola okuti ekolelo “ociseveto covina” tu lavoka. Eci ci lomboloka okuti vana va kuete ekolelo va kũlĩha okuti ovina viosi Yehova a likuminya vi ka tẽlisiwa. (Va Heveru 11:1) Handi vali, omanu valua koloneke vilo, va lavoka oku kuata ovina vimue komuenyo pole, ka va kuete ekolelo lioku kuata ovina viaco. Nda omunu umue o yongola yula omapalo yimue, eci ka ci lomboloka okuti eye o ka yula muẽle.  Vocipama cilo, tu lilongisa ndomo tu pondola oku pamisa ekolelo lietu kolohuminyo via Suku. Tu lilongisavo ndomo ekolelo lia pama li pondola oku tu kuatisa cilo.

3. Momo lie tu kolelela okuti olohuminyo via Suku vi ka tẽlisiwa?

³ Lomue pokati ketu wa citiwa lekolelo. Oco tu kuate ekolelo, tu sukila oku ecelela okuti espiritu sandu lia Suku li songuila ovitima vietu. (Va Galatia 5:22) Espiritu sandu li pondola oku tu kuatisa oku kũlĩha Yehova. Eci tu limbuka okuti eye ukuonene wosi kuenda ukualondunge, ci tu ĩha vali ekolelo liokuti eye o ka tẽlisa olohuminyo viaye viosi. Yehova wa siata oku tenda olohuminyo viaye ndu okuti via tẽlisiwa ale poku popia hati: “Ovina viatete via pita.” (Tanga Esituluilo 21:3-6.) Tua kũlĩha okuti Yehova o tẽlisa olohuminyo viaye viosi a linga. Eye o ‘Suku yimue ya koleliwa.’ Eli olio esunga lieci tu tavela kovina viosi a likuminya viatiamẽla kovaso yoloneke.​—Esinumuĩlo 7:9.

4. Afendeli va Suku kosimbu va kuatele ekolelo lie?

⁴ Ukanda wa Va Heveru kocipama 11 mu sangiwa ulandu 16 kalume kuenda akãi va kuatele ekolelo lia pama kolohuminyo via Yehova. U lombololavo ulandu womanu vakuavo va sanjuisa Yehova “omo liekolelo liavo.” (Va Heveru 11:39) Vosi yavo va kala oku lavoka ‘ombuto’ Yehova a likuminya. Ovo va kũlĩhĩle okuti ombuto yaco ya laikele oku kundula ovanyãli va Suku kuenda oku pongolola ongongo oco yi linge ofeka yelau. (Efetikilo 3:15) Afendeli vaco va Suku va kuatele ekolelo lia pama kuenda va kolelele okuti Yehova wa laikele oku va pindula. Ocili okuti, ovo ka va kuatele elavoko lioku enda kilu, momo Yesu ka lingile handi eliangiliyo liaco. (Va Galatia 3:16) Pole, va lavokaile oku kala vofeka yelau palo posi.​—Osamo 37:11; Isaya 26:19; Hosea 13:14.

5, 6. Avirahama kumue lepata liaye va tiamisilile utima kovina vipi? Nye ca va kuatisa oku amamako oku pamisa ekolelo liavo? (Tala ociluvialuvia kefetikilo liocipama cilo.)

⁵ Ukanda wa Va Heveru 11:13 u lombolola eci catiamẽla kafendeli va Yehova hati: “Vosi yavo va fa lekolelo, ndaño ka va muile oku tẽlisiwa kuolohuminyo; pole, va vi muila ocipãla, loku vi yolela.” Ovo va tiamisila utima wavo konima yoku iñila voluali luokaliye loku sokolola ndu okuti va kasi ale voluali luaco. Umue pokati kavo Avirahama. Yesu wa popia eci catiamẽla ku Avirahama hati: “Wa sanjukile calua omo lielavoko lioku mola” otembo yaco. (Yoano 8:56) Sara, Isake, Yakoba kuenda omanu vakuavo va lavokaile otembo yoku vialiwa Kusoma, “okuti usovoli walio kuenda utungi walio, Suku” okuti wa laikele oku viala ongongo yosi.​—Va Heveru 11:8-11.

⁶ Avirahama kumue lepata liaye va pamisa ndati ekolelo liavo? Va ci linga poku lilongisa ovina viatiamẽla ku Yehova. Olonjanja vimue Suku wa sapela lavo lekuatiso liovangelo, ovinjonde ale volonjoi. Citava okuti, va lilongisa kongangu yekolelo lia va kukululu yavo ale kovisonhua viosimbu. Avirahama kumue lepata liaye lalimue eteke va ivaleleko olohuminyo via Suku pole, va solele calua oku sokolola kolohuminyo viaco. Ovo ka va kuatele atatahãi okuti Yehova o ka tẽlisa olohuminyo viaye. Omo liaco,  va amamako oku pamisa ekolelo liavo eci va kala oku liyaka lovitangi kuenda alambalalo.

7. Ovina vipi Yehova a siata oku tu ĩha oco vi tu kuatise oku pamisa ekokelo lietu, kuenda nye tu sukila oku linga?

⁷ Nye ci pondola oku tu kuatisa oku kuata ekolelo lia pama? Yehova wa tu ĩha Embimbiliya oco a tu longise okuti olohuminyo viaye vi ka tẽlisiwa. Vembimbiliya mu sangiwa ovolandu a tu kuatisa oku kuata esanju. Eli olio esunga lieci tu sukilila oku tanga Embimbiliya eteke leteke kuenda oku tava oku songuiwa lolonumbi viaco. (Osamo 1:1-3; tanga Ovilinga 17:11.) Yehova wa siata oku tu ĩha “okulia votembo ya sokiyiwa” lekuatiso ‘liukuenje wa kolelua haeye wa lunguka.’ (Mateo 24:45) Ndeci afendeli va Suku kosimbu va linga, tu sukilavo ku tanga kuenda oku sokolola kolohuminyo via Suku. Nda tua ci linga, ci ka tu kuatisa oku kolela ku Suku loku lavoka eci Usoma waye u ka viala ongongo yosi.

8. Ohutililo yi pondola oku pamisa ndati ekolelo lietu?

⁸ Nye ca kuatisa vali afendeli va Yehova kosimbu oku kuata ekolelo lia pama? Ovo va enda oku likutilila, kuenje eci va limbuka okuti Yehova wa tambulula olohutililo viavo, ca pamisa ekolelo liavo. (Nehemiya 1:4, 11; Osamo 34:4, 15, 17; Daniele 9:19-21) Cimuamue haico okuti, eci tu limbuka okuti Yehova wa yeva kuenda wa tambulula olohutililo vietu loku tu ĩha ovina tu sukila votembo ya sokiyiwa ekolelo lietu li pamisiwa. (Tanga 1 Yoano 5:14, 15.) Omo liaco, tu sukilavo oku ‘amamako oku pinga’ ku Yehova espiritu sandu liaye oco tu kuate ekolelo lia pama.​—Luka 11:9, 13.

9. Ovina vipi tu sukila oku kongela volohutililo vietu?

⁹ Eci tu likutilila ku Yehova ka tu sukila lika oku pinga ovina tu sukila. Pole, tu sukilavo oku eca olopandu kokuaye kuenda oku u sivaya oloneke viosi. Momo wa lulika ovina vialua vi komohĩsa! (Osamo 40:5) Afendeli va Yehova va siatavo oku kongela volohutililo viavo vamanjavo va sangiwa voluali luosi. Ka tu ka “ivaliko vana va kasi vokayike.” Tu sukilavo oku kongela volohutililo vietu ‘vana va songola pokati ketu.’ Eci tu limbuka ndomo Yehova a tambulula olohutililo vietu, ekolelo lietu li pamisiwa kuenda tu ka kuata ukamba laye.​—Va Heveru 13:3, 7.

10. Nye ca kuatisa afendeli va Suku oku kuata utõi kuenda ekolelo?

¹⁰ Vukanda wa Va Heveru ocipama 11, upostolo Paulu wa popia hati: “Akãi va tambula vangandiavo va pinduka, pole, alume vakuavo va tipuiwa calua omo ka va tavele oku yovuiwa locisembi cimue, oco va kuate epinduko lia velapo.” (Va Heveru 11:35) Vamanji valua va pandikisa kuenda va lekisa ekolelo ku Suku momo va kuatele ekolelo kelavoko liepinduko Suku a likuminya. Ovo va kũlĩhĩle okuti kovaso yoloneke Yehova wa laikele oku va pindula oco va kale vofeka yelau palo posi otembo ka yi pui. Sokolola ulandu wa Navote kuenda wa  Sakariya. Ovo va sasuĩwa lovawe toke eci va fa omo lioku pokola ku Suku. (1 Olosoma 21:3, 15; 2 Asapulo 24:20, 21) Daniele wa imbiwa veleva liolohosi vina via kala lonjala kuenda akamba vaye va imbiwavo vofolono yondalu. Ovo va nõlelepo oku fa momo va yonguile oku lekisa ekolelo ku Yehova. Alume vaco va kolelele okuti Yehova wa ponduile oku va ĩha espiritu sandu liaye kuenda oku va kuatisa oco va pandikise kovitangi viaco.​—Daniele 3:16-18, 20, 28; 6:13, 16, 21-23; Va Heveru 11:33, 34.

11. Ovitangi vipi ovaprofeto vamue va liyaka lavio omo liekolelo liavo?

¹¹ Valua pokati kovaprofeto va kapiwa vokayike, ndeci Mika kuenda Yeremiya. Ovaprofeto vakuavo ndeci Eliya, va “tungayala vakalasoko, volomunda, valeva kuenda valungi o kilu lieve.” Vosi yavo va pandikisa kuenda va amamako oku lekisa ekolelo ku Suku, momo va kuatele “ociseveto covina vi lavokaiwa.”​—Va Heveru 11:1, 36-38; 1 Olosoma 18:13; 22:24-27; Yeremiya 20:1, 2; 28:10, 11; 32:2.

12. Ongangu yelie ya velapo tu pondola oku setukula? Nye co kuatisa oku pandikisa?

¹² Yesu Kristu wa pandikisa kovitangi vialua kuenda wa lekisa ekolelo ku Yehova. Nye co kuatisa oku pandikisa? Paulu wa popia hati: “Omo liesanju lio kapiwila, wa pandikisa kuti wekangiso, wa pembula osõi kuenje wa tumãla kondio yocalo ca Suku.” (Va Heveru 12:2) Noke Paulu wa vetiya Akristão poku popia hati: “Sokololi” ongangu ya Yesu. (Tanga Va Heveru 12:3.) Akristão valua vo kocita catete, va pondiwa omo lioku lekisa ekolelo ku Yehova, ndeci Yesu a linga. Umue pokati kavo wa kala Antipasi. (Esituluilo 2:13) Akristão vaco va tambula ale onima yavo, pole afendeli vakuavo va Suku vo kosimbu va lavoka oku kala lomueyo palo posi otembo ka yi pui. (Va Heveru 11:35) Eci Yesu a linga o Soma kunyamo wo 1914, olombuavekua vina via file via pinduiwa vi kuate omuenyo ko pui kilu okuti ka vi fi vali, oco va viale la Yesu palo posi.​—Esituluilo 20:4.

13, 14. Ovitangi vipi manji Rudolf Graichen a liyaka lavio kuenda nye co kuatisa oku pamisa ekolelo liaye ku Suku?

¹³ Afendeli valua va Suku va siata oku kuama ongangu ya Yesu. Ovo va siata oku sokolola olohuminyo via Suku kuenda va lekisa ekolelo poku liyaka lovitangi. Kũliĩsa ulandu wa manji Rudolf Graichen, wa citiwa kofeka yo Alemanya kunyamo wo 1925. Eci a kala umalẽhe, olonjali viaye via enda oku u lekisa oviluvialuvia viasapulo Embimbiliya konjo. Eye wa popia hati: “Yimue pokati koviluvialuvia via lekisiwa, ya lekisa ombinji lomõla omeme, omõla ohombo longue kuenda onãle lohosi okuti, va kala oku endela pamuamue, kuenje okamõla ka kala oku vi songuila.” (Isaya 11:6-9) Eci ca kuatisa manji Rudolf oku sokolola catiamẽla kocumbo celau palo posi kuenda ca pamisavo ekolelo liaye kohuminyo yaco. Oku sokolola ovina  viaco, vio kuatisa oku amamako oku kolela ku Yehova, eci a lambalaliwa vokuenda kuanyamo alua luviali wungangala u tukuiwa hati, Gestapo Nazista. Noke wa lambalaliwavo locimunga cikuavo cungangala ci tukuiwa hati, Stasi Kutundilo yofeka yo Alemanya.

¹⁴ Manji Rudolf wa pandikisa kalambalalo akuavo. Ina yaye wa fa luvei wo tifu kocila cimue coku talisa omanu ohali ci tukuiwa hati, Ravensbruck. Isiaye wa soneha ukanda umue wa lekisa okuti ka yongola vali oku kala Ombangi ya Yehova. Pole, manji Rudolf wa amamako oku pamisa ekolelo liaye. Noke lioku upiwa vokayike, wa tambula ocikele coku nyula akongelo. Noke wa lalekiwa Kosikola yo Gileada kuenje wa tumiwa kofeka yo Chile, kuna amamako lupange waco. Kuenje wa kuela manji umue omisionalia o tukuiwa hati, Patsy. Pole, noke lioku pita unyamo, oñaña yavo ya fa. Eci pa pita otembo yimue ukãi waye Patsy, wa favo. Kotembo yaco eye wa kuatele eci ci soka 43 kanyamo. Ndaño lovitangi viaco, manji Rudolf  wa amamako oku pamisa ekolelo liaye ku Yehova. Eci a kuka, ka kuatele uhayele uwa pole, wa litumbikile kupange wakundi votembo yosi kuenda wa kalavo ukulu wekongelo. Tu pondola oku tanga ulandu womuenyo waye Vutala Wondavululi 1 Yenyenye wo 1997, kemẽla 20 toke 25 kelimi Lioputu. ^[1] (Tala etosi kesulilo liocipama.)

15. Tukula ovolandu a vamanji vo koloneke vilo va kasi oku fendela Yehova lesanju ndaño loku lambalaliwa.

¹⁵ Koloneke vilo, valua pokaki ka vamanjetu va kasi oku fendela Yehova lesanju, ndaño lalambalalo alua. Valua pokati kavo va kasi volokayike ndeci, kofeka yo Eritrea, ko Singapura kuenda ko Korea do Sul omo lioku likala oku kuata “osipata.” (Mateo 26:52) Manji Isaac, Negede, kuenda manji Paulos, va kasi ale vokayike vokuenda kueci ci pitahãla 20 kanyamo! Ovo va siata oku tatiwa lãvi. Vokuenda kuanyamo aco, ka va kuelele kuenda ka va pondola oku kuatisa olonjali viavo. Ndaño lovitangi viaco, va siata oku kolela ku Yehova kuenda oku pamisa ekolelo liavo. Handi vali, va sumbiwa calua lolondavululi vio vokayike. Vonumbi yetu yo Internet jw.org, mu sangiwa elitalatu lia vamanji ava. Ovo va kasi lesanju ndaño loku talisiwa ohali.

16. Oku kuata ekolelo lia pama ci pondola oku tu kuatisa ndati?

¹⁶ Valua pokati ka fendeli va Yehova lalimue eteke va kapiwile vokayike ale oku tatiwa lãvi ndeci vamanji va tukuiwa vocipama cilo. Pole, valua pokati kavo va siata oku liyaka lovitangi ndeci, uhukũi, ovilunga ale ovoyaki. Vamanji vakuavo va siata oku kuama ongangu ya Avirahama, Isake, Yakoba kuenda Mose poku yuvula oku kuata ekemãlo ale ovokuasi oco va tiamisile utima wavo koku fendela Yehova. Nye ca siata oku kuatisa vamanji oku fendela Yehova lesanju? Ocisola kuenda ekolelo lia pama kolohuminyo via Yehova, ovio via siata oku va kuatisa. Ovo va kũlĩha okuti Suku o ka sumũlũisa afendeli vaye vakuekolelo lomuenyo ko pui voluali luokaliye muna ka mu ka kala vali ekambo liesunga.​—Tanga Osamo 37:5, 7, 9, 29.

17. O pondola oku pamisa ndati ekolelo liove kuenda nye tu ka konomuisa vocipama ci kuãimo?

¹⁷ Vocipama cilo tua lilongisa okuti ekolelo “ociseveto covina vi lavokaiwa.” Oco tu kuate ekolelo lia pama, tu sukila oku likutilila ku Yehova kuenda oku amamako oku sokolola kolohuminyo viaye. Nda tua ci linga, ci ka tu kuatisa oku pandikisa kovitangi viosi. Vocipama cikuãimo tu ka lilongisa eci ci lomboloka oku kuata ekolelo.