O Internet Ocimãleho Cimue ci Kuete Esilivilo Kolonepa Viosi Violuali

ULOÑO woku panga alivulu wa fetikiwa kosimbu, wa pongolola ocituwa comanu coku sapela la vakuavo. Uloño wo Internet u kasi oku kuamiwa koloneke vilo, u sokisiwa luloño woku panga alivulu. Uloño waco, wecelela oku sandeka lonjanga asapulo kolonepa viosi violuali. Osimbu o talavaya “lovimãleho viaco,” o pondola oku sanga vo kombutador ovina vimue ndeci, ovolandu, akonomuiso amue, kuenda ovisimĩlo via litepa.

Uloño woku sapela, ongavelo yi komõhisa ya tunda Kululiki wetu. Owo, u tu kuatisa oku pitiya ovisimĩlo vietu poku vangula lomanu vakuavo. Yehova eye tete wa vangula lomãla vaye palo posi, kuenje wa va ĩha olonumbi via sunguluka oco va kuate omuenyo uwa. (Efet. 1:28-30) Ndomo ca lekisiwa vusuanji wa pita kefetikilo, ongavelo yoku sapela ya nyõliwa, momo Satana wa sapuila Heva uhembi. Heva wa tava kolondaka viaco, noke wa vi pitiya ku Adama, kuenje ca nenela omanu vosi ovitangi vialua.—Efet. 3:1-6; Va Rom. 5:12.

Oco hẽ, nye ci popiwa catiamẽla koku talavaya lo Internet? Ocili okuti, vo Internet tu sangamo asapulo awa, yi tu kuatisa oku yuvula oku pesela loku linga ovopange amue. Pole, yi pondolavo oku tu nyana otembo yalua, kuenda oku nyõla ovituwa vietu viwa. Tu konomuisi ndomo tu pondola oku talavaya ciwa locimãleho caco.

Esapulo Liaco, Lia Koleliwa Ale Liesanda?

Ku ka sime okuti, asapulo osi a sangiwa vo Internet awa kuenda a tu kuatisa. Oku konomuisa vo Internet, ku sokisiwa loku nõla owa, okuti, owa umue ovikolakola haiwo u ponda, pole owa ukuavo, u liwa. Anga hẽ o sukila oku mãha owa wosi o sanga, oco o limbuke owu u ponda lowu ka u pondi? Sio, ku ci lingi! Eci haico ci pita lasapulo a sangiwa vo Internet okuti, amue a kuatisa, pole akuavo a vĩha hao a nyõla ovisimĩlo viomanu. Omo liaco, tu sukila oku nõla asapulo ana a kuatisa loku yuvula asapulo a vĩha oco ka tu ka nyõle ovisimĩlo vietu.

Kunyamo wo 1993, o revista yimue ya kũlĩhĩwa calua, ya lekisa elitalatu limue liolombua vivali via kala kovaso yo kombutador. Ombua yimue, ya sapuila ukuavo hati: “Vo Internet lomue wa kũlĩha okuti ove wumbua.” Kosimbu, Satana wa salamele konyima yonyõha eci a “sapela” la Heva poku u sapuila hati, o ka kala nda Suku. Koloneke vilo, eci omunu umue a yulula o Internet, poku tala asapulo a sangiwamo, pamue o mõla omunu umue o lilekisa kokuaye okuti wa lunguka pole, ko sapuila onduko yaye. Momo vo Internet ka muli ocihandeleko ci lemẽla omanu oku sandeka ovisimĩlo viavo, asapulo, alitalatu, kuenda ovina vikuavo, ka via sungulukile.

 Poku talavaya lo “Internet,” ku ka yapuisiwe ndeci ca pita la Heva. Kũlĩhĩsa ciwa asapulo ana o yongola oku tanga. Osimbu kua ci lingile, lipula ndoco: (1) Helie wa soneha ulandu owu? Anga hẽ usonehi waco wa koleliwa? (2) Momo lie a sandekela ulandu waco? Nye co vetiya oku u soneha? Wa ci linga locame? (3) Pi usonehi waco opa asapulo aye? Citava hẽ oku konomuisa ulandu waye? (4) Asapulo aco okaliye? Kocita catete upostolo Paulu wa sapuila Timoteo elungulo limue tu sukila oku kapako koloneke vilo. Eye wa popia hati: ‘Lava eci ca kundikiwa kokuove. Yuvula vakualondaka vietombo, levi viumamõhe, haivo va vĩhisa ovina vi kola, kuenda vakualonamalãla viesanda va litukula vati, ‘vakuokũlĩhĩso.’’—1 Tim. 6:20.

Asapulo Aco a Nyana Otembo Ale Sio?

Nda tua talavaya ciwa lo Internet, ka tu pesela otembo, ongusu, lolombongo vietu. Tu pondola oku landa ovikuata vimue okuti ka tu sukila oku tunda vonjo. Oku sokisa olondando vo Internet, ci tu kuatisa oku yuvula oku pesela olombongo vialua. Oku talavaya lo Internet vombango, ca siata oku kuatisa omanu oku linga ovina vialua. Omanu valua ka va sukila oku tunda vonjo oco va ka tambule olombongo kombango. O Internet yi kuatisa oku talavaya lonjanga, haiyo yecelela okuti ka tu lingi ovongende a pesela olombongo vialua loku feta ohondo yoku sikĩla Vowotele. Handi vali, yi tu kuatisavo oku sanga atendelo alua olotelefone, olonumbi violonjo kuenda olonumbi viocitumãlo tu yongola oku enda. Olofiliale vialua Violombangi Via Yehova koluali luosi, via siata oku talavaya lovimãleho viaco oco ka va ka pesele otembo, ongusu kuenda olombongo vialua.

Pole, kuli ocina cimue ka ca sungulukile tu sukila oku konomuisa. Ocina caco, otembo yalua omunu a pesela poku talavaya lo Internet. Omanu vamue o Internet ya va lingila ndocikuata coku linga olomapalo kuenda ka va yi tendi ndocimãleho ci va kuatisa. Ovo va siata oku pita otembo yalua loku linga olomapalo vimue, oku landa ovina, oku litumisa ovikanda, oku sandiliya ovina ka vi kuete esilivilo kuenda oku sapela lomanu va kasi kolonepa vikuavo. Kuenje, ka va kapiko vali ovina vi kuete esilivilo, ndeci, epata, akamba, kuenda ovopange ekongelo. O Internet yi pondola oku vĩhisa ovisimĩlo viomunu. Ekonomuiso limue lia sandekiwa kunyamo wo 2010, lia lekisa okuti, amalẽhe valua kofeka yo Korea, va yapuisiwa lasapulo ãvi vo Internet. Ekonomuiso likuavo lia lingiwa kofeka yo Alemanya, lia lekisa ndoco: “Akãi valua va siata oku lisiõsiõla momo utima walume vavo wa tekela lika koku tala vo Internet.” Ukãi umue wa lisiõsiõlavo hati, omo okuti ulume waye wa tiamisila lika utima waye koku tala vo Internet, ca pongolola ovituwa viaye, kuenje olohuela viavo via puluka oku nyõleha.

Ofiliale yimue Yolombangi Via Yehova, ya tambuile ukanda womunu umue wa popia hati, utima waye wa tekelele lika koku tala vo Internet. Olonjanja vimue wa enda oku pesela ekũi liolowola veteke koku tala vo Internet. Eye wa popia hati: “Kefetikilo, ovina nda enda oku tala via kala ndu okuti via sunguluka. Noke, onjongole yange yoku endaenda kolohongele ya tepuluka, kuenje nda liwekapo oku likutilila.” Manji yaco poku enda kolohongele, ka  kuatele vali ocituwa coku lipongiya kuenda utima waye wa kala lika konjo “oco a yulule o Internet.” Noke wa limbuka ocitangi caco, kuenje wa sandiliya onjila yoku ci tetulula lonjanga. Omo liaco, poku talavaya lo Internet, tu yuvuli oku tiamisila utima wetu kovina ka vi kuete esilivilo.

Asapulo Aco a Kuete Esilivilo, Ale Sio?

Kelivulu lia 1 Va Tesalonike 5:21, 22, tu tangako ndoco: ‘Kũlĩhĩsi ovina viosi, kuenje kakateli kovina viwa. Yuvuli evĩho liosi.’ Tu sukila oku kũlĩhĩsa lika vo Internet asapulo ana a taviwa la Suku okuti, a li kuata lolonumbi viaye via velapo. Tu sukilavo oku sanda lika asapulo ana a sunguluka Kakristão. Nda ka tua lavuluile, tu kupukila vonjanjo yoku tala omanu va linga upuepue lumbondo vo Internet.

Tu sukila oku lipula ndoco: ‘Nda ndi kasi oku tala ovina vimue vo kombutador ale vo Televisãu, eci ohueli yange yi iñila vohondo ale olonjali viange, kuenda vamanji vekongelo, nda siata hẽ oku seleka ovina viaco?’ Nda oco wa siata oku linga, o sukila oku tala lika vo Internet eci o kala lomanu. Ocili okuti, o Internet yi kuatisa oku sapela lomanu kuenda oku landa ovina tu sukila. Pole, yi pondolavo oku tu vetiya oku kuata onjongole yoku linga ‘ukahokolo vutima.’—Mat. 5:27, 28.

Citava Oku Tumisa Asapulo Amue Ale Sio?

Voku talavaya lo Internet, mua kongela oku tambula loku sandeka asapulo aco. Ndaño okuti tu kuete elianjo lioku tambula asapulo kuenda oku a tumisa ku vakuetu, tu sukila oku kũlĩhĩsa lutate nda asapulo aco a sunguluka ale sio. Anga hẽ, tua kolela okuti ovina tua soneha pamue vievi tua tumisa ku vakuetu, viocili? Tu kuete hẽ omoko yoku tumisa asapulo aco? a Anga asapulo aco a sunguluka kuenda a pamisa vakuetu? Nye ci tu vetiya oku sandeka asapulo aco? Tu yongola hẽ oku komõhisa vakuetu lasapulo aco?

Nda tu talavaya ciwa lo Internet poku tumisa ovikanda, tu kuata asumũlũho, momo tu tambula asapulo alua a sunguluka. Anga hẽ, tu kuete ocituwa coku tumisa ku vakuetu asapulo osi okaliye, okuti oku a tanga ci ka pesela otembo yavo? Osimbu ka tua tumĩle esapulo limue, ka ca sungulukile hẽ oku konomuisa tete esunga liaco? Nye ci tu vetiya oku ci linga? Omanu vamue, va kuete ocituwa coku sonehela kepata liavo lakamba, kuenda oku va sapuila ovolandu omuenyo wavo. Ovina evi havioko hẽ tu sukila oku kongela vovikanda vietu? Momo lie tu tumĩla ku vakuetu asapulo ana ka tua kũlĩhĩle nda ocili, ale sio?

Tu tenda ndati o Internet? Tu yuvula hẽ oku talavaya layo? Ocili okuti, olonjanja vimue yi tu kuatisa. Omanu vana va kuatele ocituwa coku tiamisila utima ko Internet, va tukuiwa vocipama cilo, vokuenda kuotembo va yula ocitangi caco. Pole, nda tu talavaya ciwa lo Internet, ‘tu kuata uloño, kuenje olondunge vietu vi tu teyuila.’—Olosap. 2:10, 11.

[Atosi pombuelo yamẽla]

[Elitalatu kemẽla 4]

O yuvula ndati oku yapuisiwa lasapulo esanda?

[Elitalatu kemẽla 5]

Nye o sukila oku kũlĩhĩsa osimbu kua tumĩle esapulo limue?