Oku Vumba Yehova Kua Siata Oku Ndi Nenela Esanju

Ulandu wa Lomboluiwa la Manji Fred Rusk

Vutila wange, nda mola oku tẽlisiwa kuolondaka via Daviti vi sangiwa Kosamo 27:10, vi popia ndoco: ‘Nda tate la mãi va njanduluka, Yehova o nambula.’ Kaliye ndi lombolola ndomo olondaka evi via tẽlisiwila kokuange.

N DA KULILA konjo ya pakulu yange una wa enda oku lima utele kocivanja co Georgia, ko Estados Unidos. Kotembo yaco, kua kala Ovitangi Vialua via fetika kunyamo wo 1930. Isia yange, wa sumuile calua omo liolofa via ina yange kuenda manjange utito. Omo liocitangi caco kuenda umbumba, wa ilukilile kolupale lukuavo oku sandiliya upange. Noke wa ndi vilikiya oco ndi kale kumue laye, pole, sia endele.

Pahãyi yange wa kuata ocikele coku tata onjo. Pakulu yange ka kalele ukuetavo, pole, omãla vaye vakãi va tiamẽlele ketavo li tukuiwa hati: “Conveção Batista do Sul.” Omo okuti, sia yonguile oku tiamẽla ketavo, va enda oku ndi kisika loku ndi veta calua, kuenje nda fetika oku endaenda lavo kefendelo Vovialumingu viosi. Tunde vutila, sia kuatele onjongole yoku tiamẽla ketavo. Pole, nda solele oku enda kosikola loku tasula ombunje.

Epasu Limue Lia Pongolola Omuenyo Wange

Eteke limue kekumbi, kunyamo wo 1941, eci nda kuata ci soka 15 kanyamo, ulume umue wa kuka lukãi waye veyile konjo yetu. Poku ndi lama wa ndi sapuila hati: “Onduko yange ame Talmadge Rusk, kota lia mãi yove.” Sia la yeva onduko yaye, pole, nda limbuka okuti eye kumue lukãi waye, Olombangi Via Yehova. Ovina a ndi sapuila viatiamẽla koku tẽlisiwa kuocipango ca Suku palo posi, via litepa calua levi nda enda oku yeva vonembele. Vangandiange valua ka va tavele oku yevelela ovina a popia kuenje, vo sepula. Omo liaco, ka va tavele okuti iñila vali volonjo viavo. Pole, pahãyi yange Mary, una wa kala ukulu wange, wa tava oku tambula Embimbiliya lalivulu amue o kuatisa oku kuata ukũlĩhĩso Wembimbiliya.

Pahãyi yange Mary, wa limbuka lonjanga ocili Cembimbiliya kuenje, wa papatisiwa kunyamo wo 1942. Eye weya oku pita lovitangi vina Yesu a popele hati: “Ovanyãli vomunu vakuepata liaye.” (Mat. 10:34-36) Kuenje, epata lia fetika oku u lambalala calua. Omo okuti kota liaye ukãi wa kemãlele calua, wo lingila usuanji noke wa tuma oku kapa vokayike inanu yange Talmadge. Kuenje, vo lundila hati, ka kuete ukanda wuvangi woku kunda. Alundi aco a taviwa kombonge.

Vukanda wasapulo volupale luetu, mua sonehiwa olondaka viusongui wolonganji vina a sapuila komanu vosi va kala vekanga lia lingiwila volupale luaco hati: “Alivulu a kasi oku eciwa lulume u, . . . a soka ndowule u ponda.” Ndaño okuti inanu yange wa yulile vekanga, ka va tavele kolondaka viaye kuenje, wa kapiwa vokayike muna a kala ekũi lioloneke.

 Ndomo Pahãyi Yange Mary a Ndi Kuatisa

Eci pahãyi yange Mary a mãla oku sapela lame catiamẽla ketavo liaye liokaliye, noke wa fetika oku kundila omanu vosi. Eteke limue nda endele laye konjo yulume umue wa tava oku lilongisa Embimbiliya okuti, wa sialele lelivulu losapi hati: O Novo Mundo. a Ukãi waye wa popia hati, ulume waye wa pita uteke wosi oku tanga elivulu liaco. Ndaño sia yonguile oku kala ukuetavo, ovina nda lilongisa Vembimbiliya, via ndi komõhisa calua. Pole, ovina viaco, ka via ndi vetiyile oku tava lonjanga okuti, Olombangi Via Yehova afendeli vocili. Pole, elambalalo va liyaka lalio, olio lia ndi vetiya oku tava kokuavo.

Eteke limue, ame kumue la pahãyi yange Mary, eci tua tunda konjo yulume umue ukuakulima amatia, tua sanga okuti, kota liaye ukãi wa timĩha alivulu a pahãyi yange Mary, oku kongelamo ongalamafone kuenda alonga amue mua ngalavaliwile esapulo Liembimbiliya. Eci nda ci mola, nda temẽle calua pole, kota liaye wa ndi vetela evelo kuenje wa popia hati: “Vokuenda kuotembo o ka pandula ovina nda linga.”

Kunyamo wo 1943, pahãyi yange Mary, omo lioku likala oku siapo etavo liaye liokaliye loku kundila omanu, wa tundisiwa konjo. Noke nda ivaluka ovina nda lilongisa viokuti, Suku ka kuete lika onduko Yehova, pole, eye ukuacisola, ukuahenda, kuenda ka timĩha omanu vondalu yifelu. Ndaño sia kuatele ocituwa coku endaenda kolohongele, nda limbuka okuti, ocisoko ca Yehova ci kuete ocisola.

Eteke limue osimbu nda kala oku teta owangu kocitali, ekãlu limue lia talama ponele yange kuenje, alume vavali va endelamo, va ndi pulisa nda onduko yange ame Fred. Eci nda limbuka okuti Olombangi Via Yehova, nda va sapuila ndoco: “Tu endi pocitumãlo cikuavo oco tu sapele ciwa.” Pahãyi yange Mary eye wa va tumĩle oco va ndi kundile. Umue pokati kalume vaco, onduko yaye Shield Toutjian, una wa kala mitavaso o nyula akongelo. Eye wa pamisa ekolelo liange kuenda wa ndi vetiya lovina viespiritu nda sukilile oku kũlĩha. Pole, vakuepata liange, va fetika oku ndi lambalala momo va simĩle okuti nda kala oku teyuila alongiso Olombangi Via Yehova.

Pahãyi yange Mary noke yoku ilukila kocivanja co Virginia, wa ndi sonehela ukanda umue, kuenda wa ndi sapuila hati, nda nda nõlapo oku vumba Yehova, ndi ka kala laye. Noke nda ilukila kolupale luaco. Kuenje, eteke limue Votãlo kekumbi, kosãi ya Mbalavipembe, kunyamo wo 1943, nda longeka ovikuata viange vocikasia, kuenda nda ci soleka vemehi liuti umue wa kala ocipãla lonjo yetu. Eteke likuavo Casapalo, nda tikula ocikasia caco, kuenje, nda ci kapa konyima yonjo yetu ocipepi lonjila yenda kocivanja caco. Kuenje, nda linga ungende toke volupale luo  Roanoke, kuna nda lisanga la pahãyi yange Mary, konjo ya manji Edna Fowlkes.

Oku Kula Kespiritu, Epapatiso, Upange wo Betele

Manji Edna wa kala ombuavekua,​—kuenda wa kuata ocikembe calua ndeci ca Ludia una wa tukuiwa Vembimbiliya. Eye wa tambula ciwa pahãyi yange Mary konjo yaye, kuna a kala la va nawa yaye vavali vafeko. Pole, noke va nawa yaco, ndeci​—Gladys la Grace Gregory, —​veya oku linga olomisionaliu. Cilo manji Gladys, o kuete eci ci pitãhala 90 kanyamo, kuenda o kasi oku talavaya kofiliale yo ko Japãu.

Osimbu nda kala konjo ya manji Edna, nda fetika oku endaenda kolohongele kuenje, nda pindisiwa kupange woku kunda. Omo okuti nda kuata elianjo lioku lilongisa Ondaka ya Suku loku endaenda kolohongele, ca pamisa ekolelo liange, kuenda ca ndi kuatisa oku kuata onjongole kovina viespiritu. Nda papatisiwa keteke 14 kosãi Yevambi kunyamo wo 1944. Pahãyi yange Mary la Gladys kuenda Grace, va iñila kupange wakundi votembo yosi kuenje, va tava oku ka kundila konano yo Virginia. Noke, va kuatisa oku sovola ekongelo limue kolupale luo Leesburg. Kunyamo wo 1946, nda iñila kupange wakundi votembo yosi kocikanjo cikuavo. Kunyamo waco, vosi yetu tua endele kohongele yimue yolofeka ya lingiwa oku upisa keteke 4 toke 11 kosãi Yenyenye, kolupale luo Cleveland, Ohio.

Kohongele yaco, manji Nathan Knorr, una wa kala usongui wocisoko Colombangi Via Yehova voluali luosi, wa lombolola esokiyo lia lingiwa lioku vokiya o Betele yo ko Brooklyn. Vupange waco, mua kongelele oku tunga osapalalo yokaliye yolohondo vioku lala, loku vokiya onjo yoku panga alivulu. Vamanji valua amalẽhe, va sukilile oku lieca kupange waco. Kuenje, nda litumbika kupange waco oco ndi vumbe ciwa Yehova. Nda soneha opapelo yepingilo lioku iñila kupange waco, kuenje, noke yolosãi vimue keteke 1 kosãi ya Cembanima kunyamo wo 1946, nda fetika oku talavaya ko Betele.

Eci pa pita unyamo, manji Max Larson una wa kala mitavaso yonjo yoku panga alivulu, wa talama ponele yomesa yange Voseketa yoku Tumisa Alivulu kakongelo. Eye wa ndi sapuila hati, nda nõliwa oku talavaya Voseketa Yupange. Osimbu nda kala oku talavaya la manji T. J. (Bud) Sullivan, una wa kala mitavaso yoseketa yaco, nda lilongisa ovina vialua viatiamẽla koku kapako olonumbi Viembimbiliya, loku kũlĩha ndomo ocisoko ca Yehova ci talavaya.

Isia yange wa enda oku ndi nyula olonjanja vialua ko Betele. Noke, wa linga ukuetavo. Eci a ndi nyula onjanja ya sulako kunyamo wo 1965, wa ndi sapuila hati: “Enju ndo ndi nyule, momo si tiuka vali kulo oku ku pasuisa.” Kuenje, osimbu handi ka file, ndo nyula olonjanja vimue. Eye wa simĩle okuti, o kuete elavoko lioku enda kilu. Pole, nda kolela okuti, o kasi vonjivaluko ya Yehova, kuenje, votembo ya sokiyiwa, o ka pinduiwa Voluali Luokaliye palo posi oco a kuate omuenyo ko pui.

 Olohongele Vimue Via Velapo Kuenda Upange Woku Tunga

Olohongele viofeka, epuluvi limue li ecelela oku kula kespiritu. Ohongele yimue yolofeka ya lingiwila Vocila Combunje ci tukuiwa hati, Yankee kolupale luo Nova Yorke, kunyamo wo 1950, ya ndi vetiya calua. Kunyamo wo 1958, Vocitumãlo co Yankee lo ko Polo Grounds, kua lingiwila ohongele yofeka kuna kua kala 253.922 komanu va tundile kueci ci soka 123 kolofeka. Ndi ivaluka ulandu umue wa pita kohongele yaco. Osimbu nda kala oku talavaya voseketa yoku eca ekuatiso kohongele, Manji Knorr weya lonjanga kokuange. Eye wa ndi sapuila hati: “A manji a Fred, ndi kasi oku sandiliya manji umue oco a vilikiye vamanji vosi va kasi kupange wakundi votembo yosi oku liongoluila ocipepi lohondo yoku lia onanya. Citava hẽ okuti o pongiya lonjanga ohundo yimue oco o vangule lavo ovina viwa?” Osimbu sia endele pocitumãlo caco, nda kuata usumba kuenje nda likutilila olonjanja vialua ku Yehova.

Omo okuti akongelo a kala oku li vokiya calua volupale luo Nova Yorke, oku upisa kunyamo wo 1950 toke wo 1960, ka ca tavele vali oku feta olonjo tua enda oku lingila Olohongele. Omo liaco, oku upisa kunyamo wo 1970 toke wo 1990, kolupale luo Manhattan kua landiwa olonjo vitatu kuenje, via pongoluiwa ovitumãlo viwa vioku lingila olohongele. Nda kala usongui woseketa yupange woku tunga Olonjango Viusoma. Omo liaco, ndi ivaluka ovina vialua vi lekisa ndomo Yehova a sumũlũisa a likolisilo a vamanji vakongelo, vana va kuatisa lolombanjaile viavo oku malusula upange woku tunga Olonjango Viusoma, okuti toke cilo via linga ovitumãlo viefendelo liocili.

Apongoloko Komuenyo

Eteke limue kunyamo wo 1957, osimbu nda kala oku enda kupange eci nda pitĩla ocipepi Loseketa yoku panga alivulu, ombela ya fetika oku loka. Kovaso yange kua kala manji umue ufeko wa posoka calua okuti, otembo yaco ndopo a iñila kupange wo Betele. Omo okuti ka kuatele o sapilinyu, ndo vilikiya oku kala vemehi liosapilinyu yange. Eteke liaco, olio nda kũlĩha manji Marjorie, una ndeya oku kuela kunyamo wo 1960. Kuenje, kavali ketu, tu kasi oku vumba Yehova, ci kale kotembo yovitangi ale kotembo yesanju. Kosãi Yenyenye Linene, kunyamo wo 2010, tua tẽlisa eci ci soka 50 kanyamo tunde eci tua kuela.

Eci tua tiuka koloneke viepuyuko noke yolohuela vietu, Manji Knorr wa ndi sapuila hati, nda nõliwa oku kala ulongisi Wosikola yo Gileada. Ca kala esumũlũho lia velapo komuenyo wange! Oku upisa kunyamo wo 1961 toke wo 1965, kua lingiwa olosikola vitãlo via vamanji va tiamẽla kocisoko colofiliale okuti, va tambula epindiso lia velapo. Kesulilo liunyamo wo 1965, tua fetika vali oku pindisa vamanji vokuenda kuolosãi vitãlo. Epindiso liaco, lia tiamisiwila kupange wolomisionaliu.

 Kunyamo wo 1972, nda tunda Kosikola yo Gileada kuenje, nda fetika oku talavaya Voseketa Yoku Tuma Loku Tambula Ovikanda, muna nda kala omitavaso yoseketa yaco. Omo liaco, oku linga Akonomuiso alua atiamẽla kapulilo a vamanji loku tetulula ovitangi, ca ndi kuatisa oku kuata elomboloko lia suapo lialongiso Embimbiliya, loku kapako olonumbi via Suku poku kuatisa vakuetu.

Kunyamo wo 1987, nda nõliwa oku talavaya voseketa yokaliye Yoku Eca Olonumbi Kosipitali. Kuenje, kua lingiwa esokiyo lioku pindisa akulu vekongelo oco va talavaye Loseketa Yoku Tetulula Ovitangi Violombei, poku sapela lolondotolo, olonganji, kuenda olonalavayi vikuavo catiamẽla konumbi yoku yuvula oku sakuiwa losonde. Kua pitile ocitangi cimue, eci ombonge ya handeleka olondotolo oku sakula losonde omãla Volombangi Via Yehova.

Eci tua pinga kolondotolo oco vi sakule lovihemba vikuavo, ovio via tambulula hati, vosipitali yilo, ka muli ovihemba viaco, kuenda via tĩla calua oku vi landa. Pole, ndotolo wa popia olondaka evi, ndo tambulula ndoco: “Ndi lekise handi eka liove.” Eci a ndi lekisa eka liaye, ndo sapuila ndoco: “Ove wa kũlĩha okuti, o kuete ovihemba vikuavo via velapo okuti, oku sakula losonde ci sule.” Epandiyo eli, lia kuatisa ndotolo oku limbuka okuti, nda wa pelala ciwa, ombeyi ka yi pesela osonde yalua.

Vokuenda kuanyamo ekũi a pita, Olombangi Via Yehova via siata oku tambula asumũlũho alua, omo lialikolisilo avo oku longisa olondotolo kuenda olonganji. Eci olondotolo via limbuka esunga lieci tu yuvuila oku sakuiwa losonde, via fetika oku lekisa esumbilo kovisimĩlo vietu. Akonomuiso a lingiwa, a longisa olondotolo oku limbuka okuti, oku sakula lovihemba vikuavo, ci kuatisa calua olombei. Omo liaco, olondotolo vialua via siata oku tava kapingilo olombei, vi yongola oku tumiwa kolosipitali vikuavo.

Tunde kunyamo wo 1996, ame kumue lukãi wange Marjorie, tu kasi oku talavaya Kombala Yoku Pindisa Vamanji ko Patterson. Ocitumãlo caco ci sangiwa konano yo Brooklyn, ko Nova Yorke, okuti pa kasi 110 kolokilometulu. Vokuenda kuotembo yimue nda talavaya Voseketa Yupange, kuenda nda kala ulongisi wosikola ya vamanji vocisoko colofiliale lolomitavaso vi nyula akongelo. Tunde eci nda linga mitavaso Yoseketa Yoku Tambula Loku Tumisa Ovikanda, pa pita ale 12 kanyamo. Oseketa yaco, tete ya kala ko Brooklyn, kuenje, cilo yi kasi ko Patterson.

Ovitangi Vioku Kuka

Omo okuti ndi kuete ci pitãhala 80 kanyamo, ka ca lelukile oku tẽlisa ovikele viange kulo ko Betele. Vokuenda kueci ci pitãhala ekũi kanyamo nda siata oku liyaka locitangi cuvei wo kanser. Ndi kuete ovisimĩlo ndevi via Hesekiya, una Yehova a vokiyile oloneke komuenyo waye. (Isa. 38:5) Ukãi wange Marjorie, wa siata oku liyaka luvei wo Alzheimer. Eye wa kuata ombili yalua koku vumba Yehova, okuti wa siata oku vetiya amalẽhe kuenda oñuatisi yimue yiwa haeye ekamba lia velapo. Wa kuatavo ombili koku lilongisa Embimbiliya kuenda wa kala ulongisi uwa. Omo liaco, omanu valua tua longisa Ondaka ya Suku, va linga omãla vetu kespiritu kuenda akamba vocili.

Pahãyi yange Mary wa fa kosãi Yelombo yunyamo wo 2010 eci a tẽlisa 87 kanyamo. Eye wa kala ulongisi uwa Wondaka ya Suku kuenda wa kuatisa omanu oku tiamẽla kefendelo liocili. Eye wa pesila otembo yalua kupange wakundi votembo yosi. Omo liaco, ngeca olopandu kokuaye omo lioku ndi kuatisa oku kuama ongangu yaye yoku lilongisa Ondaka ya Suku oco ndi kale ufendeli wa Yehova, Suku yetu ukuacisola. Manji Mary, wa kendiwa ponele yeyambo liulume waye, una wa kala omisionaliu kofeka yo Isareli. Nda kolela okuti, va kasi vonjivaluko ya Yehova, kuenje, va ka pinduiwa.

Ngeca olopandu omo liasumũlũho nda tambula koku vumba Yehova vokuenda kueci ci pitahãla 67 kanyamo. Nda sanjukila oku linga ocipango ca Yehova! Omo liohenda yaye, nda mola oku tẽlisiwa kuohuminyo Yomõlaye wa popia hati: “Vosi va sia olonjo, pamue vamanjavo, pamue vamukãi wavo, pamue va isiavo, pamue vainavo, pamue omãla, pamue ovapia, mekonda lionduko yange, va mola eci ca velapo kuenje va piñala omuenyo ko pui.”—Mat. 19:29.

[Atosi pombuelo yamẽla]

[Elitalatu kemẽla 19]

Vepia liutele lia sekulu yange, ko Georgia Estados Unidos kunyamo wo 1928

[Elitalatu kemẽla 19]

Pahãyi yange Mary kuenda sohãi yange Talmadge

[Elitalatu kemẽla 20]

Mary, Gladys, la Grace

[Elitalatu kemẽla 20]

Epapatiso liange keteke 14 kosãi Yevambi kunyamo wo 1944

[Elitalatu kemẽla 20]

Voseketa Yupange ko Betele

[Elitalatu kemẽla 21]

La pahãyi yange Mary kohongele yolofeka vocila combunje ko Yankee kunyamo wo 1958

[Elitalatu kemẽla 21]

Lukãi wange Marjorie eteke liuvala wetu

[Elitalatu kemẽla 21]

Lukãi wange kunyamo wo 2008