Ove Hẽ o Kuama Ongangu Yaye Yiwa, Ale Ovituwa Viaye Vĩvi?

“Suku ya Yakoba . . . o tu longisa ovituwa viaye ha tu endaela volonjila viaye.”​—ISA. 2:3.

1, 2. O kuatisiwa ndati lovolandu a sangiwa Vembimbiliya?

 KU TAVA hẽ okuti, o pondola oku kuatisiwa lovina via sonehiwa Vembimbiliya? Vovisonehua, mu sangiwa ovolandu alume lakãi valua vakuekolelo okuti, o sukila oku kuama ongangu yavo. (Va Hev. 11:32-34) Pole, Vembimbiliya mu sangiwavo ovolandu​—alume lakãi va lekisa ovituwa ka via sungulukile okuti o sukila oku vi yuvula.

² Vembimbiliya mu sangiwa ovolandu omanu vamue okuti, kefetikilo va lekisa ovituwa viwa pole, noke va linga ovina ka via sungulukile tu sukila oku yuvula. Sokolola ulandu wa Daviti, una wa kala ungombo, kuenje, weya oku linga osoma ya kemãla. Eye wa lekisa ongangu yiwa yoku sola ocili, loku kolela Yehova. Pole, Daviti wa lingile akandu anene, ndeci: Ukahokolo la Bate Sieva, oku ponda Uriya kuenda oku tenda omanu loku va sonehisa. Tu konomuisi ulandu wa sonehiwa Vembimbiliya watiamẽla komõlaye, —​Salomone, una weya oku linga osoma. Catete, tu konomuisa olonjila vivali a lekisa ongangu yiwa.

“Olondunge Via Salomone”

3. Momo lie tu popela tuti, Salomone wa tu sila ongangu yiwa?

³ Yesu Kristu okuti eye Salomone wa Velapo, wa tukula ovina viwa viatiamẽla ku Soma Salomone, okuti, tu sukila oku kuama ongangu yaye. Yesu wa sapuila va Yudea vamue va kuata atatahãi hati: “Nasoma yo ko Sul o pindukila kekanga kumue locitumbulukila cilo kuenje o ci pisa, momo eye wa tunda kasulilo oluali oku yeva olondunge via Salomone, kuenje tala, kulo ku kasi u wa velapo okuti Salomone o sule.” (Mat. 12:42) Salomone wa kemãlele calua omo liolondunge viaye, kuenje, vosi yetu tu vetiyiwa oku kuatavo olondunge ndevi viaye.

4, 5. Salomone wa tambula ndati olondunge, pole, onjila tua siata oku tambula layo olondunge ya litepa ndati leyi ya Salomone?

⁴ Kefetikilo liuviali wa Salomone, Suku wa moleha konjoi yaye, kuenje, wo sapuila oco a linge epingilo limue. Omo okuti Salomone ka kũlĩhĩle ndomo a ponduile oku viala, wa pinga ku Suku olondunge. (Tanga 1 Olosoma 3:5-9.) Omo okuti, soma Salomone ka pingile ukuasi lekemãlo, pole wa pinga olondunge, Suku wa eca kokuaye ‘utima wolondunge loku loñoloha,’​kuenda ukuasi walua. (1 Olos. 3:10-14) Ndomo Yesu a ci popia, olondunge via Salomone, via komõhisile calua omanu okuti, eci nasoma yo ko Sieva a ci yeva, wa linga ungende wa lepa oco a ci limuĩle.​—1 Olos. 10:1, 4-9.

⁵ Lomue pokati ketu o tambula olondunge locikomo. Soma Salomone wa popia hati: “Yehova eye ukuakueca olondunge” pole, wa lombolola okuti, tu sukila oku lekisa ovituwa ndevi via Suku. Embimbiliya li popia ndoco: ‘Vonguila etũi liove kolondunge, loku tiamisila utima wove kuloño, sandiliya ukũlĩhĩso, loku lipilikila uloño.’ Kũlĩhĩsa elitokeko liolondaka via tukuiwa vovinimbu evi, ndeci: “Sandiliya,” “lipilikila” kuenda “vanjiliya”  olondunge. (Olosap. 2:1-6) Vosi yetu tu pondola oku kuata olondunge.

6. Tu lekisa ndati okuti tua siata oku kuama ongangu ya Salomone yoku sandiliya olondunge via Suku?

⁶ O sukila oku lipula ndoco: ‘AmAnga hẽ, nda siata oku kuama ongangu ya Salomone yoku sandiliya olondunge via Suku?’ Oku sakalala calua lovokuasi kua siata oku vetiya omanu oku sandiliya upange umue va feta olombongo vialua, ale oku nõlapo oku kuata elilongiso lia velapo. Nye ci popiwa catiamẽla koku tata epata? Anga hẽ, ovilinga viove vi lekisa okuti o kasi oku sandiliya ukuasi wo kilu lolondunge via Suku? Wa siata hẽ, oku linga apongoloko, kuenda o kuete ovimãho vi ku kuatisa oku vokiya olondunge? Oku kuata olondunge, ku kuete esilivilo lia velapo. Soma Salomone wa sonẽha ndoco: “O limbuka esunga locili kuenda eci ca sunguluka.”​—Olosap. 2:9.

Oku Velisapo Efendelo Liocili, ca Nena Ombembua

7. Onembele yinene ya Suku ya tungiwa ndati?

⁷ Soma Salomone noke yoku vialekiwa, wa fetika oku tunga onembele yimue ya posoka oco a piñainye otavernakulu yina va enda oku lingila efendelo tunde koloneke via Mose. (1 Olos. 6:1) Onembele yaco, citava oku yi tukula okuti, ya Salomone, pole ka yi tungile locimãho coku kemãlisa onduko yaye. Soma Daviti eye tete wa kuata ocisimĩlo coku tunga onembele, kuenje, Suku wo wĩha olonumbi vioku yi tunga loku lekisa ovikuata a sukilile oku kapamo. Noke, Soma Daviti wa kongola olombongo vialua vioku linga upange waco. (2 Sam. 7:2, 12, 13; 1 Asa. 22:14-16) Kuenje, Salomone wa tunga onembele yaco vokuenda kuanyamo epanduvali lolosãi epandu.​—1 Olos. 6:37, 38; 7:51.

8, 9. (a) Ongangu yipi Salomone a tu sila yoku amamako oku linga upange uwa? (b) Onima yipi Salomone a tambula omo lioku velisapo efendelo liocili?

⁸ Salomone wa tu sila ongangu yoku amamako oku linga upange uwa, loku lekisa utima wa sunguluka. Eci va malusula oku tunga onembele loku kapamo ocikasia covisila, Salomone wa lingila ohutililo kovaso yowiñi. Eye wa likutilila ku Yehova hati: “Ovaso ove a vanje konjo yilo uteke lutanya, a vanje kocitumãlo cina ove wa popele huti, Onduko yange yi ka kalamo! Oco o yevelele kohutililo yukuenje wove a likutilila vonjo yilo.” (1Olos. 8:6, 29) Va Isareli kumue lovingendeleyi, va ponduile oku  lingila olohutililo vonembele yaco muna va enda oku tukuila onduko ya Suku.​—1 Olos. 8:30, 41-43, 60.

⁹ Onima yipi Salomone a tambula omo lioku velisapo efendelo liocili? Noke yoku tumbika onembele, omanu “va enda kolonjo viavo lesanju lutima we yuka onjolela omo Yehova a muisa ukuenje waye Daviti lomanu vaye va Isareli esumũlũho lialua.” (1 Olos. 8:65,  66) Kuviali wa Salomone omanu va kuata ombembua vokuenda kueci ci soka 40 kanyamo. (Tanga 1 Olosoma 4:20, 21, 25.) Kosamo 72, ku sangiwa olondaka vi tu kuatisa oku kuata elomboloko liatiamẽla kasumũlũho tu ka kuata vemẽhi liuviali wa Yesu Kristu okuti, eye Salomone wa Velapo.—Osa. 72, 6-8, 16.

Ovituwa Vĩvi Via Salomone Via Linga Elungulo Kokuetu

10. Ocitangi cipi Salomone a pita laco, ove ivaluka?

¹⁰ Momo lie tu popela tuti, ovina via pita la Salomone vi tu ĩha elungulo? Citava okuti, o sima akãi valua vo kolofeka vikuavo kuenda akama a kuata. Tu tanga ulandu waco ndoco: “Eci Salomone a kuka, akãi vaye va tiamisa utima waye kolosuku vikuavo, kuenje utima waye ka wa sungulukilile Yehova Suku yaye.” (1 Olos. 11:1-6) Pamue o nõlapo oku yuvula ovilinga viaye viuveke. Anga hẽ ocitangi Salomone a pita laco ca linga elungulo kokuetu? Kuli ovitangi vikuavo Salomone a kuata okuti, pamue ku vi sokolola, pole, vi tu ĩha elungulo.

11. Olohuela viatete via Salomone vi tu longisa nye?

¹¹ Salomone wa vialele vokuenda kueci ci soka 40 kanyamo. (2 Asa. 9:30) Ulandu u sangiwa kelivulu 1 Liolosoma 14:21, u tu longisa nye? (Tanga) Ocinimbu eci, ci lekisa okuti, noke yolofa via Salomone, omõlaye Rehovama wa linga osoma eci a kuata 41 kanyamo. Ina ya Rehovama onduko yaye, eye “Nahama, u Amoni.” Eci ci lekisa okuti, osimbu Salomone ka lingile osoma, wa kuelele ukãi umue ocingendeleyi, kuenda ofeka yukãi waco, ya kala ovanyãli vomanu va Yehova, momo va enda oku fendela oviteka. (Olong. 10:6; 2 Sam. 10:6) Anga hẽ, ukãi waco wa enda oku fendelavo olosuku viesanda? Ka tua kũlĩhĩle nda wa amamako oku fendela oviteka, ale weya oku linga ufendeli wa Yehova ndeci Rahava la Ruti va lingile. (Ruti 1:16; 4:13-17; Mat. 1:5, 6) Omo liolohuela viaco, va Amoni vana ka va kalele afendeli va Yehova, veya oku linga va nawa ya Salomone.

12, 13. Nye Salomone a linga kefetikilo liuviali waye, kuenda ocisimĩlo cipi a kuata?

¹² Ovitangi via Salomone vieya oku li vokiya noke yoku linga osoma. Salomone “wa [linãlisa] la Fareo, Soma Yegito, kuenje wa kuela omõla a Fareo ukãi. [Kuenje,] wo nena kimbo lia Daviti.” (1 Olos. 3:1) Anga hẽ, ukãi waco wo Kegito weya oku linga ufendeli wocili ndeci Ruti a linga? Ka kuli ulandu u lekisa okuti, ukãi waco weya oku linga ufendeli wocili. Pole, vokuenda kuotembo, Salomone wo tungila onjo (eye kumue lakãi apika vo Kegito) kosamua Yimbo lia Daviti. Momo lie a ci lingila? Ovisonehua vi popia hati, Salomone ka yonguile okuti, ufendeli umue wolosuku viesanda o kala ocipepi locikasia covisila.​—2 Asa. 8:11.

¹³ Anga hẽ Salomone wa simĩle okuti oco a pamise uviali waye wa sukilile oku kuela akãi vo Kegito? Suku wa handelekele okuti, ka citava oku kuela akãi va Kanana kuenda vakualofeka vikuavo. (Etu. 34:11-16) Salomone wa simĩle ndati okuti akãi vo Kegito ka va kongeliwile pokati kolofeka vina Suku a handelekele okuti ka citava oku kuela akãi vaco? Nda Salomone wa kuatele ovisimĩlo viaco, ci lekisa hẽ okuti wa kuata esunga? Ovisimĩlo viaye vi lekisa okuti, wa tomba ocihandeleko cina Yehova a ecele cokuti, nda u Isareli o likuela lomunu wofeka yikuavo, o kapa omuenyo waye kohele.​—Tanga Esinumuĩlo. 7:1-4.

14. Momo lie ovitangi Salomone a liyaka lavio via lingila elungulo kokuetu?

¹⁴ Anga hẽ, tu ecelela okuti, ovitangi Salomone a pita lavio vi linga elungulo kokuetu?  Citava okuti, manji umue ukãi o kuata ovisimĩlo vioku kuela. Pole, ovisimĩlo viaye pamue, vi lipatãla lonumbi ya Suku yoku ‘kueliwa lika vu Ñala.’ (1 Va Kor. 7:39) Citava okuti, manji umue o linga olomapalo lomanu vo kosikola a tangela kuenje, o linga ukamba lavo. Pamue, o likala oku feta ulambu, ale, o vetiyiwa oku kemba eci a pulisiwa ocina cimue ci kutisa osõi. Omo liaco, tu sukila oku ivaluka okuti, ocina ca velapo oku pokola ku Suku oco ka tu ka kape ekalo lietu kohele, ndeci Salomone a linga.

15. Yehova wa lekisa ndati ohenda ku Salomone, pole, nye tu sukila oku ivaluka?

¹⁵ Noke yoku tukula akãi ovingendeleyi Salomone a kuelele, Embimbiliya li lekisa okuti Suku wa eca olondunge kokuaye kuenda ukuasi walua. (1 Olos. 3:10-13) Salomone wa tombele ovihandeleko via Yehova Suku. Pole, ka kuli uvangi u lekisa okuti, Yehova wo yanduluka, ale wo kangisa. Suku ka ci lingile, momo wa kũlĩha okuti etu tumanu, ka tua lipuile kuenda tuneketela. (Osa. 103:10, 13, 14) Ivalukavo okuti, ovilinga vietu vi pondola oku tu nenela ovitangi cilo, ale kovaso yoloneke.

Wa Kuata Akãi Valua!

16. Elungulo lipi Salomone a tombele poku kuela akãi valua?

¹⁶ Kelivulu Liocisungo ca Salomone, tu sangako ulandu wokuti, eye wa komõhele eposo liufeko umue wosombo okuti, ci soka 60 kolonasoma lakama 80 ci sule. (Ocis. ca Sal. 6:1, 8-10) Eci ci lekisa okuti, Salomone wa kuelele akãi valua vokuenda kuviali waye. Ndaño okuti akãi vaco, ale vamue pokati kavo va kalele afendeli vocili, pole, Suku wa ecele ocihandeleko ku Mose okuti, ka citava osoma “oku kala lakãi valua . . . sanga utima waye u sakalala.” (Esin. 17:17) Yehova ka yandulukile Salomone vonjanja yaco. Momo wa ecele vali kokuaye esumũlũho lioku soneha elivulu Liocisungo ca Salomone.

17. Nye tu sukila oku ivaluka?

¹⁷ Eci ci lekisa hẽ okuti, Salomone poku tomba olonumbi via Suku ka ponduile oku kuata ovitangi? Sio, wa ponduile oku kuata. Omunu una o tomba olonumbi via Suku, citava okuti ka kuata ovitangi vonjanja yaco. Pole, eci ka ci lomboloka okuti, ka ka kuata ovitangi kovaso yoloneke. Sokolola olondaka via Salomone. Eye wa soneha ndoco: “Omo eyambulo lia tukuiwila vekanga ka li lingiwa lombili oco ovitima viomãla vomanu vi kuata utõi woku linga cĩvi.” Noke wa amisako hati: “Ndi ci okuti ava va [sumbila] Suku va kala ciwa omo va kasi kovaso aye lesumbilo.”​—Uku. 8:11, 12.

18. Ovitangi via pita la Salomone vi lekisa ndati okuti olondaka vi sangiwa kelivulu lia Va Galatia 6:7 viocili?

¹⁸ Nda Salomone wa kapeleko olonumbi via Suku, nda ka kuatele ovitangi! Momo kefetikilo liuviali waye, wa lingile ovina viwa, kuenda wa tambuile asumũlũho alua. Pole, vokuenda kuotembo, wa fetika oku yapuisiwa levando. Noke ovisimĩlo viaye vĩvi, vieya oku livokiya. Omo liaco, tu sukila oku ivaluka olondaka viupostolo Paulu. Eye wa popia hati: “Ko ka kembiwi, Suku ka tombiwa, momo, eci omunu a kũla haico a lombola”! (Va Gal. 6:7) Salomone wa lombola epako liovilinga viaye vioku tomba olonumbi via Suku. Kulandu waco tu tangako ndoco: ‘Soma Salomone wa sola akãi valua vakualofeka, ndokuti omõla a Fareo, kuenda vali akãi vo ko Moavi lava vo ko Amoni kuenda vo ko Edome vo ko Sitono lava vo ko Hiti.’ (1 Olos. 11:1) Akãi valua Salomone a kuelele, va amamako oku fendela olosuku viesanda, kuenje, vo vetiyavo oku likongela kefendelo liaco. Omo okuti wa yapuisiwa, ka taviwile vali la Suku yetu ukuepandi.​—Tanga 1 Olosoma 11:4-8.

Kuama Ovituwa Viaye Viwa Kuenda Yuvula Ovina Vĩvi a Linga

19. Momo lie o popela okuti, Vembimbiliya mu sangiwa ovolandu omanu va lekisa ongangu yiwa?

¹⁹ Paulu wa vetiyiwa lespiritu lia Yehova oku soneha ndoco: “Cosi ca sonehiwa kosiahũlu ca sonehiwila oku tu longisa okuti, epandi kuenda oku kolisiwa lovisonehua ku tu kokela  elavoko.” (Va Rom. 15:4) Vovina via sonehiwa ko siahũlu, mua kongela ovolandu alume lakãi va lekisa ongangu yiwa yekolelo. Paulu wa popia hati: “Mopia nye vali? Momo si moli otembo yoku ivaluka Gideone, la Baraka, la Samisone, kuenda Yefita, la Daviti, la Samuele, kuenda ovaprofeto. Omo va kala lekolelo, oco va yula ovosoma, va lingainga esunga, va tambula olohuminyo, va munihĩsa ovimela violohosi, va ima ongusu yondalu, va puluka komẽla wosipata, va leñela tupu haimo va kuata ongusu, kovita va linga olonõi, va kuata ongusu.” (Va Hev. 11:32-34) Vosi yetu, tu kuatisiwa lovolandu a sangiwa Vovisonehua poku kuama ongangu yiwa yomanu va tukuiwa Vembimbiliya.

20, 21. Momo lie wa nõlelapo oku yuvula ovolandu elungulo a sangiwa Vondaka ya Suku?

²⁰ Vembimbiliya mu sangiwavo ovolandu omanu vamue okuti ovilinga viavo via linga elungulo kokuetu. Vokuenda kuotembo yimue, omanu vaco va taviwile la Yehova, kuenda va kala afendeli vaye. Osimbu tu tanga Embimbiliya, tu limbuka ndomo afendeli vamue va Suku va yapuisiwa, kuenje, ulandu waco wa linga elungulo kokuetu. Tu pondola oku sokolola ndomo oku kuata ovisimĩlo ka via sungulukile ci nena ovitangi. Ovolandu aco a tu longisa nye? Tu sukila oku lipula ndoco: ‘Nye ca vetiya omunu waco oku kuata ovisimĩlo vĩvi? Citava hẽ okuti eteke limue, ndi kuatavo ovituwa ndevi viaye? Nye ndi sukila oku linga oco ndi yuvule ovina vi pondola oku ndi kokela ovitangi?

²¹ Poku konomuisa ovolandu a sangiwa Vembimbiliya, tu sukila oku kapako elungulo lia Paulu wa soneha ndoco: “Ovina evi via va sanga ndelungulo, etu puãi tu kasi [koloneke via sulako], via tu sonehiwila oku tu longisa.”—1 Va Kor. 10:11.

Nye wa Lilongisa?

• Momo lie o sukilila oku lilongisa kovolandu awa kuenda kovolandu ãvi a sangiwa Vembimbiliya?

• Salomone wa ecelela ndati oku yapuisiwa lovisimĩlo vĩvi?

• O kuatisiwa ndati lovolandu elungulo atiamẽla ku Salomone?

[Apulilo Elilongiso]

[Elitalatu kemẽla 9]

Salomone wa kuatisiwa lolondunge a tambuile ku Suku

[Alitalatu kemẽla 12]

Anga hẽ wa siata oku kuatisiwa lulandu welungulo watiamẽla ku Salomone?