Ukuse u Sokisiwa Lowule u Nyõla Olondunge​—Vietu

Napoleão Bonaparte, la Júlio César, kuenda Alexandre Unene, vosi yavo va kuata ukuse. Ndaño va kemãlele calua, pole, vovitima viavo, mua kala ukuse u sokisiwa lowule u nyõla olondunge.

“Onoño yimue yi tukuiwa hati, Bertrand Russell, wo kofeka yo Inglaterra, wa popia hati: “Napoleão wa suvukile Kaisare, kuenda Kaisare wa suvukile Alexandre Unene, Alexandre Unene wa suvukile omunu umue ka kalele komuenyo o tukuiwa hati, Hercules.” Ndaño okuti pamue omunu o kuete ukuasi, ekemãlo, kuenda ovina viwa, pole, ukuse u pondola oku nyõla ekalo liaye.

Ukuse u lomboloka oku kuatela ocikumbiti vakuetu omo liukuasi wavo, ekalo liavo liwa, kuenda ovina vikuavo va kuete. Elivulu limue poku lombolola oku litepa ku kasi pokati kukuse kuenda usesiame, li popia ndoco: “‘Ocipululu’ . . . ci lomboloka oku livela ekalo liwa lia vakuetu, pole ‘ukuse’ u lomboloka oku kuata onjongole yoku punda ovina via vakuetu.” Omunu o kuete ukuse, ka sole vakuavo omo liovina va kuete, kuenda o sandiliya onjila yoku punda ovina viaco.

Tu sukila oku kũlĩhĩsa ndomo omunu a fetika oku kuata ukuse, kuenda ovitangi viyililako. Tu sukilavo oku kũlĩha ndomo tu yuvula ukuse oco ka tu ka yapuisiwe.

OCITUWA CI TU KUATISA OKU YUVULA UKUSE

Omo okuti omanu ka va lipuile, kuli ovina via siata oku va vetiya “oku kuata ukuse.” (Tia. 4:5) Upostolo Paulu wa tukula ovina viaco poku soneha ndoco: “Ka tu ka lingi vakuakulipanda, ka tu ka lisanumũli pokati, ka tu ka liveli [ovina] viamãle.” (Va Gal. 5:26) Oku lipanda ku pondola oku nyõla utima wetu, momo ku tu vetiya oku kuata ukuse. Manji umue o tukuiwa hati, Cristina la José, a va limbuka okuti, oku kuata ukuse ci nena ovitangi.

Manji Cristina okuti ukundi wotembo yosi, wa popia hati: “Olonjanja vimue, nda siata oku suvuka vakuetu. Ndi sokisa ovina va kuete, levi si kuete.” Eteke limue, manji Cristina wa kala oku lia onanya la mitavaso o nyula akongelo kumue lukãi waye. Manji Cristina eci a limbuka okuti, ulume waye Eric o kuete anyamo amuamue lanyamo a mitavaso o nyula akongelo, kuenda ukãi waye okuti kosimbu wa kalavo ukundi wotembo yosi, wa popia hati: “Ulume wange layevo ukulu wekongelo! Citava ndati, okuti vu kasi kupange woku nyula akongelo, pole, etu ka tu kasi kupange waco?” Onjongole yoku livelisapo, yo vetiya oku kuata ukuse loku ivalako upange uwa a kala oku linga lulume waye, kuenje, ca tepulula esanju liaye.

Manji José, wa yonguile oku kala oñuatisi yekongelo. Eci a mola okuti vamanji vakuavo va kala oku tambula ocikele caco, pole, eye ka ci tambuile, wa fetika oku va kuatela ukuse, loku suvuka usongui wakulu vekongelo. Noke, manji José wa  popia hati: “Ukuse wa ndi vetiya oku suvuka manji yaco, kuenda oku u kuatela onya. Eci o yapuisiwa lukuse, o kuata ocipululu, kuenda ku sokolola vali ovina via sunguluka.”

OVINA TU LILONGISA KOVOLANDU EMBIMBILIYA

Vembimbiliya mu sangiwa ovolandu alua elungulo. (1 Va Kor. 10:11) Amue pokati kovolandu aco, ka a lekisa lika ndomo omunu a fetika oku kuata ukuse. Pole, ovolandu aco a lekisa okuti, nda omunu o kuata ocituwa caco ci kasi ndowule u ponda, o yapuisiwa.

Kaini, omõla watete wa Adama la Heva, eci a limbuka okuti, Yehova wa sanjukila ocilumba ca Havele, okuti caye ci sule, wa temẽle calua. Kaini wa sukilile oku pongolola ovisimĩlo viaye, pole, omo liukuse walua a kuata, wa ponda manjaye. (Efet. 4:4-8) Eli olio esunga lieci Embimbiliya li tukuila Kaini hati, wa “setahãla” Satana!​—1 Yoa. 3:12.

Vamanji a Yosefe ekũi, vo suvukile omo liukamba a kuata la isiavo. Ukuse wavo wa livokiya eci Yosefe a va sapuila onjoi yaye yocitumasuku, kuenje, va yonguile oku u ponda. Noke, vo landisa kupika kuenda va kemba isiavo vati, Yosefe wa fa. (Efet. 37:4-11, 23-28, 31-33) Eci pa pita anyamo amue, va limbuka ekandu liavo, kuenje, va livangula pokati vati: “Ocili muẽle, [tu kuete eko lamanjetu, momo], tua muĩle ndomo co vala kutima cina a tu [livondela], kuenje ka tuo yevelele.”​—Efet. 42:21; 50:15-19.

Kora, la Datana, kuenda Avirama, va kuatele ukuse eci va sokisa ovikele viavo levi via Mose, kuenda via Arone. Ovo va lundila Mose vati, o kasi ‘oku viala’ kuenda wa livelisapo pokati ka vakuavo. (Ate. 16:13) Pole, alundi aco, uhembi. (Ate. 11:14, 15) Momo Yehova eye wa nõlele Mose. Alume vaco vakuesino, va kuatela ukuse ocikele ca Mose. Omo liukuse wavo, va nyõliwa la Yehova.​—Osa. 106:16, 17.

Soma Salomone wa mola ndomo ukuse u pondola oku nyõla omanu. Eteke limue, eci oñaña yukãi umue ya fa, ukãi waco wa kemba ukuavo hati, oñaña yi kasi lomuenyo, oyo yaye. Eci va pitĩla ku Salomone oco va tetulule ocitangi caco, ukãi una wa kemba ukuavo, wa tava okuti, oñaña yi kasi lomuenyo yi pondiwa. Omo liaco, Salomone wa eca oñaña ku inaco wocili.​—1 Olos. 3:16-27.

Ukuse u pondola oku nena ovitangi vialua. Ovolandu a tukuiwa ndeti, a sangiwa Vovisonehua, kuenda a lekisa okuti, ukuse u tuala omunu kesuvu, kungangala, kuenda kumondi. Pole, ovolandu aco a lekisavo okuti, omanu vana va siata oku suvukiwa, ka va lingile cimue cĩvi. Tu yuvula ndati ukuse? Nye tu sukila oku linga oco tu yuvule ukuse?

OVINA VI TU KUATISA OKU YULA UKUSE!

Oku likuatela ocikembe la vamanji. Upostolo Petulu wa vetiya Akristão hati: “Cilo, omo oku pokola kuene kocili kua yelisa ovitima viene okuti  vu tẽla oku sola [vakuene] locisola cocili, oco lisoli pokati lovitima vi yela.” (1 Pet. 1:22) Ocisola ca tuwa ndati? Upostolo Paulu wa soneha ndoco: “Ocisola ci pandakaisa; ci lingainga ohenda. Ocisola ka ci kuete onya, ocisola ka ci lipandiya; ka ci litambela; ka ci lingi akutisasõi; ka ci lisandela ovina viaco muẽle.” (1 Va Kor. 13:4, 5) Anga hẽ oku lekisa ocisola ku vakuetu, ka ci tu kuatisa oku yuvula ukuse? (1 Pet. 2:1) Ivaluka okuti, Yonatão ka suvukile Daviti, pole ‘wo sola ndeci a sole omuenyo waye.’​—1 Sam. 18:1.

Kuata ukamba lafendeli va Suku. Usonehi Wosamo 73, wa suvukile olondingaĩvi vina via molẽhele okuti, ka via kuatele ovitangi. Pole, eci a iñila “vonembele ya Suku,” wa yula ukuse waco. (Osa. 73:3-5, 17) Oku kuata ukamba lafendeli va Suku, ca kuatisa ukualosamo oku limbuka asumũlũho a tunda koku “kala ocipepi la Suku.” (Osa. 73:28) Nda tua kuata ocituwa coku kala la vamanji kolohongele, tu pondolavo oku kuatisiwa.

Sandiliya oku linga ovina viwa. Suku noke yoku limbuka okuti Kaini o kuete ukuse lonyeño, wo sapuila hati: ‘Linga eci ciwa.’ (Efet. 4:7) Nye ca kongela voku ‘lingila eci ciwa’ vamanji? Yesu wa lombolola okuti, tu sukila oku ‘sola Yehova Suku yetu lutima wetu wosi, lomuenyo wetu wosi, lolondunge vietu viosi, kuenda oku sola vakuetu ndeci tu lisole etu muẽle.’ (Mat. 22:37-39) Oku vumba Yehova loku kuatisa vakuetu, ci tu kuatisa oku yuvula ukuse. Oku litumbika kupange woku kunda loku longisa omanu oco va linge olondonge, oyo onjila ya velapo yoku vumba Suku loku kuatisa vana tu lisungue lavo. Nda tua ci linga, tu tambula ‘asumũlũho a Yehova.’​—Olosap. 10:22.

“Yoleli lava va yolela.” (Va Rom. 12:15) Yesu wa kuatele esanju lialua omo liupange uwa wolondonge viaye, kuenje wa lombolola okuti va ka linga ovina via velapo okuti evi eye a linga kupange woku kunda vi sule. (Luka 10:17, 21; Yoa. 14:12) Etu tuafendeli va Yehova tu kuete elitokeko. Nda umue pokati ketu o linga ocina cimue ciwa, vosi yetu tu sanjuka. (1 Va Kor. 12:25, 26) Nda vakuetu va tambula ocikele cimue, ka tu sanjuka hẽ kumue lavo?

KA CA LELUKILE OKU YUVULA UKUSE!

Oco omunu a siepo ukuse, o sukila oku pita otembo yalua. Manji Cristina wa popia hati: “Toke cilo nda siata oku kuata ukuse. Ndaño okuti ocituwa caco ci kasi vutima, pole, ndi likolisilako oku ci yuvula.” Cimuamue haico ca siata oku pita la manji José. Eye wa popia hati: “Yehova wa siata oku ndi kuatisa oku sanjukila ovituwa viwa viusongui wakulu vekongelo lietu. Cilo ndi kuete ukamba la Suku.”

Ukuse ocituwa cimue catiamẽla ‘kovilinga vietimba’ okuti, Akristão vosi va sukila oku ci yuvula. (Va Gal. 5:19-21) Nda tua yuvula oku yapuisiwa lukuse, tu kuata esanju kuenda tu sivaya Yehova, Isietu wo kilu.

[Atosi pombuelo yamẽla]

[Etosi lia velapo kemẽla 17]

“Yoleli lava va yolela”