Ulandu wa Lomboluiwa la Manji Leonard Smith

Eci nda kala umalẽhe, nda tanga ovolandu avali Embimbiliya a ndi vetiya calua. Ndaño pa pita ale 70 kanyamo, ndi ivaluka eci nda kuata elomboloko liolondaka vi sangiwa kelivulu lia Sakariya 8:23, vi tukula “alume ekũi” va kuatelela “konanga yu Yuda umosi.” Alume vaco va sapuila ulume u Yuda vati: “Tuenda love, momo tua yeva okuti Suku o kasi lene.”

ULUME u Yuda, o lomboloka Akristão olombuavekua, kuenda “alume ekũi” va lomboloka “olomeme vikuavo” okuti, vatiamẽla kocisoko ca “Yonadava” ndomo va enda oku tukuiwa kosimbu. a (Yoa. 10:16) Noke nda limbuka okuti, oco elavoko liange lioku tambula omuenyo ko pui palo posi li tẽlisiwe, ndi sukila oku kuatisa ocisoko colombuavekua.

Olusapo lua Yesu lu sangiwa kelivulu lia Mateo 25:31-46, luatiamẽla ‘kolomeme’ kuenda ‘kolohombo,’ lua ndi vetiyavo calua. “Olomeme,” vi lomboloka vana va ka taviwa la Suku omo liovina viwa va lingila vamanji ya Kristu okuti, olombuavekua via siala handi palo posi. Nda sokolola ndeci umalẽhe Yonadava a lingile, kuenje, nda popia lutima wange siti: ‘A Leonard, nda o yongola oku tendiwa ndomeme kovaso a Kristu, o sukila oku kuatisa vamanji olombuavekua, loku tava kolonumbi viavo momo Suku o kasi lavo.’ Elomboloko liaco, lia siata oku ndi kuatisa vokuenda kueci ci soka akũi epanduvali kanyamo.

‘OCITUMÃLO CANGE CI KASI PI?’

Mãi yange wa papatisiwa kunyamo wo 1925 vonjango Yusoma yo ko Betele. Kotembo yaco, o Betele ya enda oku tukuiwa hati, Otavernakulu yo ko Londres, kuenda vamanji va kala ocipepi, va enda oku lingila olohongele vonjango yaco. Nda citiwa keteke 15 ya Mbalavipembe kunyamo wo 1926. Nda papatisiwa kosãi Yelombo kunyamo wo 1940, kohongele yimue ya lingiwa volupale luo Dover kofeka yo Inglaterra. Nda solele calua oku lilongisa Embimbiliya tunde vutila. Omo okuti mãi yange wa kala Ukristão ombuavekua, eye ‘u Yuda watete nda kuatelela konanga yaye.’ Kotembo yaco, isia yange kuenda va mukãi wange, ka va kaile oku vumba Yehova. Tua kala vekongelo lio Gillingham kombuelo yo Inglaterra muna mua kala olombuavekua vialua. Mãi yange wa lekisa ongangu yiwa omo lioku kuata ombili kupange woku kunda.

Kosãi Yenyenye Linene, yunyamo wo 1941, kolupale luo Leicester kua lingiwa ohongele yimue yofeka. Kohongele yaco, kua lingiwa ohundo yimue losapi hati: “Epandi.” Oyo ya lombolola ocitangi cuviali woluali luosi. Ohundo yaco, ya ndi kuatisa oku limbuka okuti vosi yetu tua kongeliwa vocitangi ci kasi pokati ka Yehova la Satana. Omo liaco, tu sukila oku tiamẽla ku Yehova, kuenda oku amamako lepandi poku teyuila ocipango caye momo eye o kuete Omoko Yoku Viala Oluali.

Ohongele yaco, ya lombolola calua upange wakundi votembo yosi, kuenje, amalẽhe va vetiyiwa oku kuata ocimãho coku iñila kupange waco. Ohundo losapi hati: “Ocitumãlo Cakundi Votembo Yosi Vocisoko,” ya ndi vetiya oku lipula ndoco: ‘Ocitumãlo Cange ci Kasi pi?’ Ohongele yaco, ya ndi vetiya oku limbuka okuti,  oco ndi kuame ongangu ya Yonadava ndi sukila oku likolisilako oku kuatisa ocisoko colombuavekua kupange woku kunda. Omo liaco, osimbu ohongele yofeka ka ya puile, nda lisonehisa kupange wakundi votembo yosi.

UPANGE WAKUNDI VOTEMBO YOSI VOKUENDA KUYAKI

Keteke 1 kosãi ya Cembanima kunyamo wo 1941 eci nda kuata 15 kanyamo, nda nõliwa oco ndi fetike upange wakundi valikasi. Mãi yange eye wa kala ekamba liange liatete kupange waco, pole, eci pa pita unyamo, wa siapo upange waco omo lioku vela. O filiale yo ko Londres ya tuma manji Ron Parkin oco a linge ekamba liange liupange. Eye cilo wa tiamẽla Kocisoko Cakulu vo Filiale ko Portu Riku.

Tua tumiwile oku kundila kimbo lio Broadstairs kuenda ko Ramsgate kolupale luo Kent, kuna tua sandiliya ohondo yoku feta oco tu kalemo. Kotembo yaco, akundi valikasi va enda oku kuatisiwa leci ci soka 8 kolondolale osãi losãi. Osimbu tua enda oku fetela ohondo yaco, ka tua kuatele olombongo vialua vioku landa okulia, kuenda olonjanja vimue ka tua kuatele okulia kueteke likuavo. Pole, Yehova wa enda oku tu ĩha ovina tu sukila.

Tua enda oku ambata ovitele vialua kosikaleta, loku liyaka lofela yi tunda Konano Yokalunga. Tua endavo oku tila olombalãu viuyaki vi tukuiwa hati, V-1, vio ko Alemanya via enda oku pita volupale luo Kent oco vi imbe atenda anene ko Londres. Eteke limue, eci etenda lia totalẽla ocipepi lame, nda tẽha kosikaleta, kuenje, nda iñila vocitunyu cimue ca kala ponele yange. Ndaño lovitangi viaco, tua solele calua upange wetu woku kundila volupale luo Kent.

ECI NDA IÑILA KO BETELE, NDA KALA “UMALẼHE”

Mãi yange wa enda oku sapela calua lame oco ngende ko Betele. Eye wa ndi sapuila hati: “Eteke iñila ko Betele, ndi kuata esanju lialua.” Kosãi ya Susu kunyamo wo 1946 eci nda lalekiwa oku kuatisa kupange wo ko Betele ko Londres vokuenda kuolosemana vitatu, nda kuata esanju lialua. Kesulilo liolosemana viaco, manji Pryce Hughes mitavaso yo filiale wa ndi pinga oco ndi talavaye ko Betele. Epindiso nda tambula, lia ndi kuatisa calua.

Kotembo yaco, ko Betele yo ko Londres kua kala lika 30 komanu, okuti amalẽhe ka va kuelele. Kua kalavo vamanji valua olombuavekua, oku kongelamo manji Pryce Hughes, Edgar Clay, kuenda manji Jack Barr, okuti veya oku tiamẽla Kosungu Yakulu Yolombangi Via Yehova. Nda kuata esumũlũho lialua omo lioku kuatisa vamanji ya Kristu loku songuiwa ‘lolongunji’ viaco konepa yespiritu!​—Va Gal. 2:9.

Eteke limue ko Betele, manji umue ulume wa ndi sapuila hati, ukãi umue o yongola oku vangula lame. Nda komõha calua eci nda mola okuti ukãi waco mãi yange, kuenda wa ndi nenela onjeke yimue. Eye wa ndi sapuila hati, keyilile oku tateka upange wange, pole, wa nyĩha onjeke yaco kuenje wa tiukila. Vonjeke yaco mua kala okacikutu kamue. Ocisola caye ci ndi sokoluisa ulandu wa Hana eci a nenele ocikutu komõlaye Samuele, otembo a talavaya votavernakulu.​—1 Sam. 2:18, 19.

SI IVALAKO OSIKOLA​—YO GILEADA

Kunyamo wo 1947, katãlo ketu, tua lalekiwa Kosikola yo Gileada ko Estados Unidos, kuenje, kunyamo wa kuamamo tua pindisiwa vocisoko 11. Eci tua pitĩla ko Nova Yorke, kua kala ombambi yalua. Nda sanjukile omo liocikutu nda tambuile ku mãi yange!

Si ivalako olosãi epandu nda kala kosikola yo Gileada. Oku kala kumue la vamanji va tunda kueci ci soka 16 kolofeka, ca ndi  kuatisa oku vokiya ukũlĩhĩso wange. Nda kuatisiwavo omo lioku kuata ukamba la vamanji valua va loñoloha kespiritu. Umue pokati ka vamanji yaco tua tangela kumosi, manji Lloyd Barry. Umue pokati kalongisi, manji Albert Schroeder wa kala ulongisi wosikola, kuenda manji John Booth okuti, otembo yaco wa kala mitavaso Yepia lio Betele (lia lisunguile Losikola yo Gileada). Vamanji yaco, noke veya oku tiamẽla Kosungu Yolombangi Via Yehova. Nda patekela alungulo ocisola nda tambula ku vamanji yaco, kuenje, ongangu yavo yoku kolela ku Yehova kuenda kocisoko caye ya ndi vetiya calua.

UPANGE WOKU NYULA AKONGELO LOKU TIUKILA KO BETELE

Noke yoku pindisiwa kosikola yo Gileada, nda tambula ocikele coku nyula akongelo ko Ohio, kofeka yo Estados Unidos. Otembo yaco, nda kuata lika 21 kanyamo, pole, vamanji vakongelo va tava lesanju ekuatiso liange ndaño nda kala umalẽhe. Osimbu nda kala kupange woku nyula akongelo, ovolandu a vamanji va kuka haivo va loñoloha a ndi kuatisa calua.

Noke yolosãi vimue, nda lalekiwa oku tiukila ko Betele, kuenda nda tambula vali epindiso likuavo. Vokuenda kuotembo yaco nda kũlĩha vamanji vamue ‘olongunji’ viespiritu ndeci: Manji Milton Henschel, Karl Klein, Nathan Knorr, “T. J. Bud” Sullivan, kuenda manji Lyman Swingle, okuti veya oku tiamẽla Kosungu Yolombangi Via Yehova. Nda kuata esanju lialua poku mola ovituwa viavo viwa kuenda ndomo va talavaya. Kuenje, nda fetika oku vokiya ekolelo kocisoko ca Yehova. Noke, nda tumiwa vali ko Europa oco nda amameko lupange woku kunda.

Mãi yange wa fa kosãi ya Kayovo kunyamo wo 1950. Noke yoku u kenda, nda sapela ovina vialua la isia yange kuenda manjange Dora. Nda va pulisa ovina va sukilile oku linga viatiamẽla koku lilongisa Embimbiliya noke yolofa via Mãi, momo sia kalele kumue lavo. Ovo va kũlĩhĩle kuenda va sumbilile calua manji umue ombuavekua wa kuka o tukuiwa hati, Harry Browning. Kuenje, va tava okuti o sapela lavo ovina viatiamẽla Kembimbiliya. Eci pa pita unyamo umosi, Isia yange la manjange Dora, va papatisiwa. Noke isia yange wa linga oñuatisi yekongelo lio Gillingham. Eci isia yange a fa, manjange Dora wa kuela ukulu umue wekongelo o tukuiwa hati, Roy Moreton. Kuenje, wa amamako oku fendela Yehova lekolelo toke eci a fa kunyamo wo 2010.

EKUATISO NDA ECA KO FRANSA

Eci nda tangela kosikola yimue kofeka yo Fransa, nda lilongisa elimi lio Falasesi, lio Alemanya kuenda lio Latin. Ka ca lelukile oku lilongisa elimi lio Falasesi. Omo liaco, eci va ndi sapuila oco ndi talavaye ko Betele yo ko Paris, nda kuata atatahãi. Eci nda iñila ko Betele, nda kuata esumũlũho lioku talavaya la manji Henri Geiger mitavaso yo filiale haeye ombuavekua. Ka ca lelukile oku linga upange waco, kuenda atatahãi nda kuata a enda oku ndi lueyisa, pole, nda lilongisa ovina vialua viatiamẽla kukamba lomanu.

Kunyamo wo 1951, kolupale luo Paris kua lingiwa ohongele yolofeka, noke yuyaki, kuenje, nda kuatisa koku pongiya ohongele yaco. Manji umue umalẽhe o nyula akongelo o tukuiwa hati, Léopold Jontès, weyile ko Betele oco a ndi kuatise. Noke lianyamo amue, manji Léopold wa nõliwa oku linga mitavaso yo Betele. Ohongele yaco ya lingiwila vocila coku tasula ombunje ci tukuiwa hati, Palais de Sport ocipepi Lutala wo Eiffel. Omanu va kala kohongele yaco va tundile kueci ci soka 28 kolofeka. Keteke liasulako, ci soka 6.000 Kolombangi Via Yehova vio ko Fransa, via sanjukile calua poku yeva etendelo lieci ci soka 10.456 komanu va kala kohongele yaco!

Eci nda pitĩla ko Fransa, sia tẽlele oku vangula ciwa elimi lio Falasesi. Omo liaco, nda enda oku vangula lika eci ndi limbuka okuti ondaka yaco nda yi kũlĩha  ciwa kelimi lio Falasesi. Pole, nda ku lueya poku longisiwa, lalimue eteke o ka tẽla oku vangula ciwa elimi likuavo.

Noke nda lisonehisa kosikola yelimi lio Falasesi yoku longisa omanu va tunda kolofeka vikuavo. Nda endaile kosikola yaco kovoteke ana okuti ka tu kuete ohongele. Noke nda fetika oku sola elimi lio Falasesi, kuenda ombili nda kuata ya amamako vokuenda kuanyamo alua. Omo liosikola yaco, ndeya oku kuatisa kupange woku pongolola alivulu kelimi lio Falasesi kofiliale yo ko Fransa. Vokuenda kuotembo nda fetika oku pongoluila alivulu Ongelesi kelimi lio Falasesi. Nda kuata esumũlũho lialua lioku pongoluila alivulu kelimi lio Falasesi oco ndi kuatise vamanji va vangula elimi kolonepa vimue violuali oco va tambule okulia kuespiritu kua siata oku eciwa locisoko cukuenje wa kolelua.​—Mat. 24:45-47.

OLOHUELA KUENDA ASUMŨLŨHO AKUAVO

Kunyamo wo 1956 nda tokekisa olohuela la manji umue ukundi wotembo yosi wo kofeka yo Suisa o tukuiwa hati, Esther. Kotembo yaco, pa pitile lika anyamo amue tunde eci tua likũlĩha. Tua kuelela Vonjango Yusoma ocipepi lo Betele yo ko Londres (kosimbu ya enda oku tukuiwa hati, Otavernakulu yo ko Londres, muna mãi yange a papatisiwila). Manji Hughes eye wa linga ohundo yuvala wetu. Mãi ya manji Esther okuti wa kuata elavoko lioku enda kilu, wa kalavo puvala waco. Olohuela viaco, via ndi nenela esanju omo lioku kuata ohueli yimue ukuacisola haeye wa koleliwa. Nda kuatavo ukamba la ndatembo yange una wa loñolohele calua kespiritu osimbu ka malusuile upange waye palo posi kunyamo wo 2000.

Noke yolohuela vietu, ame kumue lukãi wange Esther, tua tunda ko Betele. Osimbu nda kala oku amamako oku kuatisa ko Betele kupange woku pongolola alivulu kalimi akuavo, manji Esther wa kala oku talavaya kupange wakundi valikasi kovikanjo vio ko Paris. Eye wa kuatisa omanu valua oku kala afendeli va Yehova. Kunyamo wo 1960, tua lalekiwa vali oku talavaya ko Betele. Kuenje, kunyamo wo 1976, eci kua sokiyiwa Ovisoko Viakulu vo Filiale, nda nõliwa oku tiamẽla Kocisoko caco. Manji Esther wa siata oku ndi kuatisa vokuenda kuanyamo alua.

“AME SI KASI HŨ LENE”

Nda kuata esumũlũho lioku nyula Ombala Yolombangi Via Yehova ko Nova Yorke olonjanja vialua. Kuenje, poku linga apasu aco, nda enda oku tambula alungulo awa ku vamanji vatiamẽla Kosungu Yolombangi Via Yehova. Eteke limue, eci nda lekisa esakalalo liange lupange umue u sukila oku lingiwa lonjanga, Manji Knorr wa memenako kuenje wa popia hati: “Ku ka yokoke. Talavaya!” Oku upisa keteke liaco, ndaño ndi tambula ovikele vialua, si sakalala vali pole, ndi likolisilako oku malusula upange waco votembo ya sokiyiwa.

Osimbu Yesu ka file, wa sapuila olondonge viaye hati: “Si kasi hũ lene.” (Mat. 26:11) Etu tua tiamẽla kolomeme vikuavo, tua kũlĩha okuti, ka tu kala Lakristão olombuavekua palo posi otembo ka yi pui. Omo liaco, ndi kuete esumũlũho lia velapo, omo lioku kuata konanga yu Yuda vokuenda kuakũi epanduvali kanyamo.

[Atosi pombuelo yamẽla]

[Etosi lia velapo kemẽla 21]

Manji Knorr wa memenako kuenje wa popia hati: “Ku ka yokoke. Talavaya!”

[Alitalatu kemẽla 19]

(Elitalatu lio Kepĩli) li lekisa olonjali viange

(Elitalatu lio Kondio) li lekisa ame locikutu mãi a nyihĩle, eci tua kala Kosikola yo Gileada kunyamo wo 1948

[Elitalatu kemẽla 20]

Ceci nda kala oku pitiya ohundo ya Manji Lloyd Barry kelimi likuavo eci kua tumbikiwa o Ofiliale yo Fransa kunyamo wo 1997

[Alitalatu kemẽla 21]

(Elitalatu lio Kepĩli) Ame kumue lukãi wange Esther keteke liuvala wetu

(Elitalatu lio Kondio) li lekisa eci tua kala kupange woku kunda