Olohueli via tukuiwa ndeti, via sukilile oku kũlĩhĩsa lutate nda vi nõlapo onjila yoku kongela ombuto yavo volomakina oco va cite omãla. Omo liaco, olohueli viosi vi yongola oku ci linga, vi sukila oku kũlĩhĩsa ndomo Yehova a tenda onjila va yongola oku kuama. Nda va ci linga, ci va kuatisa oku sokolola lutate poku nõla onjila yoku cita omãla lekuatiso liolomakina.

Kunyamo wo 1978, kofeka yo Inglaterra, oko kua kala ukãi watete wa cita omõla lekuatiso liolomakina. Eye wa kuata ocitangi coku mina. Kuenje, olondotolo via kapa esala liukãi waco lombuto yulume vocikuata cimue oco yi linge oñaña. Noke yoku tenga ombuto yaco lovihemba vimue, ya iñisiwa vimo liukãi waco. Vokuenda kuotembo, ukãi waco wa cita oñaña yukãi. Omo liaco, uloño wa lingiwa ndeti weya oku tukuiwa hati, Fertilização In Viltro, (ci lomboloka oku tenga ombuto yulume lesala liukãi, kuenje li kapiwa volomakina.)

Ndaño okuti ofeka lofeka yi kuama onjila ya litepa, pole, poku ci linga, ukãi o tambula ovihemba vokuenda kuolosemana vimue, oco a kuate asala alua. Noke, va pinga kulume waye oku tukusa kovimatamata viaye viuyali oco a ece ombuto yaye. Kuenje, ombuto yulume yi tengiwa lesala liukãi, noke yi kapiwa vomakina, oco yi linge oñaña. Eci pa pita eteke limosi noke yoku tenga esala liukãi lombuto yulume, va konomuisa lomakina nda li kuete uhayele, ale sio. Noke yoloneke vitatu, va iñisa vimo liukãi asala avali, ale atatu, oco pokati kasala aco pa kale limue li linga oñaña. Nda pali limue li fetika oku kula vimo, olondotolo vi kuata elavoko liokuti, ukãi waco o ka cita.

Nye ci lingiwa lasala ka a iñisiwile vimo liukãi, oku kongelamo ana ka a kuete uhayele? Nda olondotolo via kapa vimo liukãi asala ana ka a kuete uhayele, citava okuti ka mina. Osimbu oñaña ka ya fetikile oku kula vimo, asala ana a supapo, a kapiwa ovihemba. Momo lie? Momo nda ukãi ka minile lasala a kapiwa  tete vimo liaye, olondotolo vi kapamo asala ana a selekiwa, oco a mine. Pole, uloño wa tukuiwa ndeti wa siata oku vetiya omanu oku kuata atatahãi alua. Ndomo olohueli via linga epulilo kefetikilo liocipama cilo, alume vamue lakãi vavo, va siata oku li yaka locitangi coku nõla, nda va amamako oku soleka asala a supapo, ale sio. Citava okuti ka va yongola oku amamako oku kuata omãla valua omo lioku kuka, ekambo liolombongo, ale ka va tẽla vali oku tata omãla vaco. Pamue va kuata usumba woku cita olonjamba. a Omo liolofa ale ovitangi vimue vi pondola oku iya pokati kavo, citava okuti umue o nõlapo oku nyala ukuavo. Omo liovina via tukuiwa ndeti, olohueli vimue vi amamako oku feta olombongo oco ombuto ya supapo yi selekiwe vokuenda kuanyamo.

Kunyamo wo 2008, vukanda wasapulo wo The New York Times, usongui umue wa enda oku linga upange waco kosipitali, wa lombolola ocitangi olonjali vialua via siata oku kuata poku sokolola nda vi soleka asala ka a kapiwile vimo liukãi ale sio. Ocipama caco ci popia hati: “Vofeka yavo olondotolo via siata oku soleka cisoka 400.000 kasala volosipitali. Kuenje, eteke leteke, etendelo liasala aco lia enda oku livokiya. . . . Citava okuti asala aco a selekiwa volomakina vokuenda kuotembo yalua. Pole, nda opiwa volomakina, a nyõleha.” Eli olio esunga lieci vamanji vamue va siatela oku sokolola lutate osimbu ka va nõlelepo oku kuama onjila yaco. Momo lie?

Omo okuti oku tenga ombuto yulume lesala liukãi ca siata oku nena ovitangi, vamanji vamue va kuele, va siata oku sokolola lutate osimbu ka va nõlelepo oku kuama onjila yaco. Ukristão o sukila oku sokolola lutate ovina a pondola oku linga, poku kuatisa umue ukuepata liaye okuti, oco amameko lomuenyo, o sukila oku fuima lekuatiso liomakina. Akristão vocili, va yuvula oku sakuiwa lonjila yimue yi kapa kohele omuenyo wavo. Momo va kũlĩha okuti, omuenyo u kuete esilivilo. Omo liaco, va kapako onumbi yi sangiwa kelivulu Lietundilo 20:13, kuenda Kosamo 36:9. O Despertai! 8 yosãi ya Kupemba yunyamo wo 1974,  yi popia hati: “Omo okuti Akristão vocili va sumbila onumbi ya Suku yatiamẽla komuenyo, ndaño va pokola kolonumbi vimue viombiali, pole, va yuvula oku linga ovina vi va nenela esumuo. Omo liaco, vana va kapako olonumbi Viembimbiliya, va yuvula oku tava kolondotolo vi va vetiya oku eca ovihemba vi pondola oku ponda lonjanga omunu o vela.” Olonjanja vimue, oku kapa omakina yaco, oyo lika onjila yi kuatisa omunu o vela oku amamako lomuenyo. Omo liaco, epata li sukila oku nõla nda omunu o vela amamako oku fuima lekuatiso liomakina yaco ale sio.

Ocitangi ca tukuiwa ndeti, ca litepa leci ca pita lolohueli via tukuiwa kefetikilo liocipama cilo okuti, via tenga ombuto yavo yuyali, kuenje, ya selekiwa volomakina kosipitali. Pole, citava okuti olohueli viaco vi nõlapo oku upa ombuto ya selekiwa volomakina oco yi yenguluke. Nda via ci linga, ombuto yaco yi nyõleha. Omo liaco, olohueli via tukuiwa ndeti, vi sukila oku nõla nda vi amamako oku soleka ombuto yavo yuyali, ale sio.​—Va Gal. 6:7.

Ovio via nõlapo oku tenga ombuto yavo yuyali oco yi kapiwe volomakina lelavoko lioku cita oñaña. Pole, oco vamameko oku soleka ombuto yaco volomakina lelavoko lioku cita omõla kovaso yoloneke, vi sukila oku feta olombongo vialua. Citava okuti olohueli vikuavo vi liwekapo oku soleka ombuto yavo yuyali volomakina, omo lioku limbuka okuti, oku ci linga, ci va nenela ovitangi. Omo okuti Akristão vocili va kũlĩha olonumbi Viembimbiliya, nda ka va lavuluile poku kuama onjila yaco, va ka kuata ovitangi kovaso a Suku. Ndaño okuti va kapako ovisimĩlo vi eciwa lomanu vakuavo, pole, ka va yongola oku linga cimue ci va nenela esumuo.​—1 Tim. 1:19.

Ondotolo yimue ya limbuka okuti, kuli olohueli vialua “vi kuete atatahãi poku nõla nda citava oku soleka ombuto yavo yoku cita ale sio.” Eye wa malusula ulandu waye loku popia hati: “Olohueli vimue, via limbuka okuti, ka ca sungulukile oku kuama onjila yaco.”

Omo liaco, Akristão vocili va limbuka okuti, oku tenga ombuto yulume lesala liukãi oco yi kapiwe volomakina, ca siata oku nena ovitangi vialua. Ovo va kapako elungulo Liembimbiliya li popia hati: “Omunu wa lunguka o mõla ũvi kuenje o lisalamisa; omunu wa kamba olondunge enda ño kuenje o [yambuiwa].”​—Olosap. 22:3.

Ndaño va pondola oku soneha ukanda waco, pole, Ovisonehua ka vi ecelela okuti, va kuama onjila yaco. Oco tu kuate elomboloko liaco, tu konomuisi ocimãho Cukanda Wuvangi Woku Sumbila Olohuela, esunga lieci va sukilila oku kuata ukanda waco, kuenda ndomo u kuamiwa.

Omo liepulilo lia lingiwa ndeti, ulume lukãi waye va sukila oku soneha ukanda waco loku u sinãlela kovaso yolombangi, oco u va teyuile. Vukanda waco ovo va likuminya oku likolela pokati okuti, nda eteke limue ombiali ya tava okuti va tokekisa olohuela viavo, va pondola oku ci linga. Vamanji vekongelo va sukila oku tenda olohueli viaco ndu okuti, via lingila kovaso a Suku kuenda komanu ohuminyo yokuti, va ka amamako oku likolela pokati. Kuenje, olohuela viaco vi kala ndu okuti via kũlĩhĩwa lombiali yofeka.

Momo lie ci kuetele esilivilo oku soneha Ukanda Wuvangi Woku Sumbila Olohuela? Yehova wa velisapo olohuela, momo eye Usovoli waco. Eye wa popia hati: “Eci ca tokekisa Suku omunu ka ka ci [tepe].” (Mat. 19:5, 6; Efet. 2:22-24) Yesu wamisako hati: “Wosi o nyala ukãi waye, nda halondaka yoku pekelisako, kuenje o kuela ukãi ukuavo, o linga ukahokolo.” (Mat. 19:9, NW) Vondaka ‘oku pekelisa,’ mua kongela ovituwa vikuavo viatiamẽla koku lipekela. Ndomo ca lekisiwa Vovisonehua, eyi oyo lika onjila yecelela omunu oku li nyãla lohueli yaye. Nda ulume wa lipekela lukãi ukuavo, ukãi waye eye o nõla nda olitepa lulume waye ale sio.  Nda ukãi wa litepa lulume waye, citava okuti o kuela ulume ukuavo.

Kolofeka vimue ca piãla enene kosimbu, asongui vetavo liesanda ka va tavele konumbi Yembimbiliya yatiamẽla koku li nyãla. Ovo, va enda oku longisa omanu vati, kakuli uvangi u pondola oku tepa olohuela. Ndaño okuti Yesu wa lekisa uvangi watiamẽla koku li nyãla, kuenda olombiali vi ecelela oku ci linga, pole, kolofeka vimue asongui vatavo esanda, ka va tava konumbi yaco. Ndaño olombiali violofeka vimue vi ecelela okuti olohueli vi li nyãla, pole, poku ci linga vi kisika olohueli viaco ovina vialua okuti, ka ca lelukile oku vi tẽlisa. Omo liaco, oco omunu a tambule uvangi woku li nyãla lohueli yaye, o sukila oku pita anyamo alua. Ocitangi ca tukuiwa ndeti, ci lekisa okuti, asongui vatavo esanda kumue lolombiali, ka va siatele ‘oku kapako’ ovina vi taviwa la Suku.​—Ovil. 11:17.

Citava okuti, ulume lukãi waye, va kasi vofeka yimue okuti, ka ca leluka oku tambula uvangi woku li nyãla, ale pamue olohueli viaco vi sukila oku kevelela anyamo alua, omo lionjongole yavo yoku tambula ukanda woku tepa olohuela viavo viosimbu. Nda kuli onumbi Yembimbiliya yi lekisa okuti va pondola oku tokekisa olohuela viavo, va sukila oku soneha Ukanda Wuvangi Woku Sumbila Olohuela. Eliangiliyo liaco lia sokiyiwila vamanji vana va kasi volofeka vina muli ocitangi caco. Pole, kolofeka vina okuti ca leluka oku tambula ukanda woku li nyãla, ka citava oku kuama onumbi ya tukuiwa ndeti, ndaño okuti va sukila oku feta olombongo vialua, ale ka calelukile oku tambula ukanda waco wuvangi.

Kuli omanu vamue okuti, ka va kuete elomboloko lieci va sukilila oku soneha Ukanda Wuvangi Woku Sumbila Olohuela. Omo liaco, vana va kasi volofeka okuti ca leluka oku kuata uvangi woku li nyãla, va siata oku pula ndomo va sukila oku soneha ukanda waco, oco va yuvule ovitangi.

Ulandu wa lekisiwa vocipama cilo, wa tukula ulume o kasi pamosi lukãi okuti, ka va tokekisile olohuela viavo, pole, va yongola oku kuela. Momo kavali kavo va litepa ale lolohueli viavo viosimbu, kuenda va kuete elianjo lioku kuela vali, ndomo ca lelisiwa Vovisonehua. Pole, ulume waco ka kuete ukanda wuvangi wecelela okuti o kala vofeka yaco, kuenda ombiali ka yi tava okuti, o tokekisa olohuela viaye. (Kolofeka vimue, olombiali via siata oku tava oku tokekisa olohuela viomanu vana okuti, ulume ale ukãi, ka kuete ukanda wuvangi woku kala vofeka yaco.) Ndomo ca lekisiwa vocipama cilo, ombiali yofeka yaco, ya linga eliangiliyo liokuti, olohueli vi tambula ukanda wuvangi woku li nyãla. Omo liaco, olohueli vi yongola oku kuela, vi kisikiwa oku kuata Ukanda Wuvangi Woku Sumbila Olohuela. Pole, ulandu owu, ka u lekisa okuti, umue pokati kavo ka pondola oku tambula ukanda woku li nyãla. Kavali kavo va kuete elianjo lioku kuela onjanja yavali. Omo okuti ulume ka kuete ukanda wecelela oku kala vofeka yaco, va pondola ndati oku tokekisa olohuela? Nda va yongola oku ci linga, va sukila oku enda kofeka yikuavo yecelela okuti, ndaño locitangi caco, pole, ka ci va tateka oku tokekisa olohuela viavo. Pole, nda ulume wa sandiliya ovikanda vi ecelela oku ci linga, citava okuti va tokekisa olohuela viavo.

Olohueli vi sukila oku pokola kolonumbi via Suku, kuenda kocihandeleko ca Kaisare. (Mar. 12:17; Va Rom. 13:1) Nda via ci linga, citava okuti vi papatisiwa.​—Va Hev. 13:4.