SIA SUMUILE omo okuti kohundo nda linga kunyamo wo 1957 kua kala lika omanu vamue. Kotembo yaco, nda kuatele osõi yalua lomanu. Momo, eci nda kala omõla, nda konjo yetu kueya akombe, nda kuatele ocituwa coku va tila, ndaño nda va kũlĩha.

O pondola oku komõha poku limbuka okuti, oco ndi tẽlise ovikele nda tambula vocisoko ca Yehova, nda sukilile oku sapela lomanu vosi, ci kale vana nda kũlĩha, ale vava sia kũlĩhĩle. Ndi komõha calua ndomo nda tẽlisa ovikele nda tambuile ndaño okuti, nda kuatele osõi lomanu, kuenda sia likolelele. Pole, nda limbuka ocili cohuminyo ya Yehova wa popia hati: “Ame hu kolisa, hu kuatisa; hu kuata leka liange liondio hailio liesunga.” (Isa. 41:10) Nda limbukavo ndomo Yehova a ci linga, eci nda tambula ekuatiso lia vamanji. Omo liaco, ndi lombolola ulandu wange ndomo nda kuatisiwa tunde eci nda kala omõla.

Eteke limue lia Calumingu komẽle kunyamo wo 1940, kua kala utanya walua eci manji Elsie Huntingford a endele kepia lietu konano yolupale luo Ontario, kuna tua kala. Eci a totola kepito, ina yange wo yuluilako, pole, ame la isiange tua kala vonjo omo liosõi, pole, tua kala oku yevelela ovina va sapela. Omo lioku sima okuti pamue Manji Huntingford wa kala oku landisa ovina vimue okuti ina yange o yongola oku vi landa, isiange wa endele puvelo, kuenje wo sapuila hati, ka tu yongola oku landa lacimue. Pole, Manji Huntingford wo pula ndoco: “Ka vu yongola hẽ oku lilongisa Embimbiliya?” Kuenje isiange wa tambulula hati: “Tu yongola.”

Manji Huntingford wa tu pasuisa vepuluvi limue liwa. Momo, ndaño olonjali viange via kala vetavo limue lio ko Kanada, pole, via nõlelepo oku siapo etavo liaco. Momo lie? Momo usongui wetavo liaco, wa soneha olonduko viomanu vosi va eca olombongo, kuenje opapelo yolonduko viaco wa yi kapa pamue okuti, omanu vosi va pondola oku yi mola. Omo okuti olonjali viange via kala olohukũi, usongui wetavo liaco wa soneha olonduko viavo kesulilo liulala wolonduko vikuavo. Kuenje, wa fetika oku va kisika oku eca olombongo vialua. Esunga likuavo lia vetiya olonjali viange oku tunda vetavo liaco, lieli liokuti, usongui wetavo liaco wa popia hati, nda wa longisa ovina viocili, upiwa ovikele viaye. Ndaño tua siapo etavo liaco, pole, tua kuatele onjongole yoku fendela Suku, kuenda oku lilongisa ovina viatiamẽla kokuaye.

Omo okuti kotembo yaco upange Wolombangi Via Yehova woku kunda wa tatekiwile ko Kanada, Manji Huntingford wa enda oku ambata lika Embimbiliya, lokalivulu kamue katito ka tekãva a soneha ovina vioku tu longisa. Pole, eci a limbuka okuti ka tu kuete ovisimĩlo vioku u sapula kolombiali, wa fetika oku tu nenela alivulu a lombolola ovina vi kasi Vembimbiliya. Kesulilo lielilongiso, tua enda oku soleka alivulu aco. a

Ndaño lelambalalo, kuenda ovitangi vikuavo, pole, Manji Huntingford wa lekisa ombili kupange woku kunda olondaka viwa. Ombili yaye ya ndi komõhisa calua, kuenje, ya ndi vetiya oku kakatela kocili. Olonjali viange via papatisiwa kunyamo wo 1948. Pole, ndeya oku papatisiwa keteke 27 kosãi ya Kayovo kunyamo wo 1949, pociva cimue ovinyama via enda oku nyuila ovava. Ndaño okuti kotembo yaco nda kuata lika 17 kanyamo, pole, nda nõlelepo oku kala ukundi wotembo yosi.

Nda kuatele ohele yoku fetika upange wakundi votembo yosi. Momo nda simĩle okuti, tete ndi sukila oku kuata olombongo vioku litekula kupange wakundi votembo yosi. Omo liaco, nda sanga ovopange avali. Umue, kombango, ukuavo woku talavaya voseketa yimue. Omo okuti kotembo yaco sia kuatele olondunge vialua, kuenda nda kala umalẽhe, olombongo viosi nda kuatele nda vi pesila kovina vikuavo. Pole, manji umue o tukuiwa hati, Ted Sargent, wa ndi sapuila hati, o sukila oku kuata utõi loku kolela ku Yehova. (1 Asa. 28:10) Evetiyo liaye, lia ndi kuatisa oku fetika upange wakundi votembo yosi kosãi ya Kuvala kunyamo wo 1951. Kotembo yaco nda kuata lika 40 kolondolale okuti, ovio nda landa lavio osikaleta, kuenda ekolombele lioku ambatela alivulu. Pole, Yehova wa enda oku nyiha ovina viosi ndi sukila. Omo liaco, ngeca olopandu ku manji Ted omo a ndi vetiya oku kala ukundi wotembo yosi! Momo, ndeya oku kuata asumũlũho alua.

Eteke limue koñolosi kosãi Yenyenye, kunyamo wo 1952, va ndi vilikiya vo telefone, oco ndi ka talavaye ko Betele yo Toronto, kofeka yo Kanada oku upisa kosãi Yenyenye Linene. Ndaño nda kuatele osõi, kuenda sia la nyula o Betele, pole, nda kuata esanju lialua, momo akundi vakuavo votembo yosi va ndi sapuila vati, oku kala ko Betele ciwa. Eci nda pitĩla ko Betele, nda lianjele ndomunu o kasi konjo yaye.

Noke lianyamo avali tunde eci tua pitĩla ko Betele, tua tumiwa vekongelo limue li tukuiwa hati, Shaw Unit volupale luo Toronto. b Kuenje, nda linga oñuatisi yekongelo (okuti cilo vana va kuete ocikele caco va tukuiwa vati, asongui vakulu vekongelo). Omo okuti otembo yaco nda kuata lika 23 kanyamo, nda kala ndokamõla kamue ka ka kuete olondunge ka kasi kepia. Pole, Manji Yacos wa lekisa ocisola kokuange, kuenje, wa ndi sapuila ovina nda sukilile oku linga. Ocili okuti, Yehova wa ndi kuatisa.

Manji Yacos wa sanjukile lomanu, kuenda wa kuatele ukamba lavo. Omo okuti wa lekisile ocisola ku vamanji, ovo va endavo oku lekisa ocisola kokuaye. Eye, wa enda oku nyula vamanji olonjanja viosi, pole ka endele oku ci linga lika eci va liyaka lovitangi. Handi vali, manji Bill Yacos wa ndi vetiya oku kuama ongangu yaye, kuenda oku endaenda kupange woku kunda kumue la vamanji. Omo liaco, wa ndi sapuila hati: “A Ken, lekisa ku vamanji okuti, wa siata oku va tata ciwa. Nda wa ci linga, ka va kapiko akulueya ove.”

Tunde kosãi ya Susu kunyamo wo 1957, Yehova wa siata oku ndi kuatisa lonjila yimue yi likasi. Kosãi yaco, oco nda tokekisa olohuela lukãi wange Evelyn wa pindisiwa Kosikola yo Gileada, kocisoko 14. Osimbu ka tua kuelele handi, eye wa kala oku kundila vocikanjo celimi lio Fransesi volupale luo Quebec. Kotembo yaco, volupale luo Quebec mua kala omanu valua va tiamẽlele ketavo lio Katolika. Ndaño ka ca lelukile kokuaye oku kundila vocikanjo caco, pole, wa kolelele ku Yehova, kuenda ka liwekelepo oku kunda.

Ukãi wange wa siatavo oku lekisa ekolelo poku ndi kuatisa. (Va Efe. 5:31) Ekolelo liaye lia setekiwa noke yolohuela vietu! Ndaño tua lingile esokiyo lioku enda kofeka yo Estados Unidos volupale luo Florida, pole, noke lieteke liolohuela vietu, o Betele yo Kanada ya pinga oco ndi ka kale kohongele va laikele oku linga vokuenda kuosemana yimosi. Ocili okuti, ohongele yaco ya tateka esokiyo tua lingile, pole, ame kumue lukãi wange, tua nõlelepo oku linga upange Yehova a tu ĩha. Omo liaco, ka tua lingile vali ungende tua sokiyile. Vokuenda kuosemana yaco nda kala kohongele, ukãi wange wa kundila ocipepi lo Betele. Ndaño okuti ocikanjo caco ca litepele leci co ko Quebec, oñuatisi pole, wa lekisa epandi.

Kesulilo liosemana yaco tua kala kohongele, tua tambula esapulo limue ka tua lavokaile. Momo, nda ñoliwa oku ka kala ukuakunyula akongelo konano yolupale luo Ontario, ko Kanada. Kotembo yaco, nda kuata lika 25 kanyamo, kuenda sia tẽlele oku linga ovina vialua, pole, Yehova wa tu kuatisa omo lioku kolela kokuaye. Tua linga ungende lomboyo kuteke okuti, kotembo yaco ko Kanada kua kala ombambi yalua. Tua endela vomboyo yimuamue kumue la vamanji vakuavo vakuakunyula akongelo okuti, va kala oku tiukila kovikanjo viavo. Ovo va pamisa ekolelo lietu! Umue pokati kavo, ka yonguile okuti tu tumala komangu yimue ka yi kasi ciwa vokuenda kuteke wosi. Kuenje, wa tu laleka oco tu endele vohondo yomboyo muna a kala okuti, muli ula woku puyuka. Eci tua pitĩla kofeka yaco, keteke likuavo tua nyula ocimunga ca vamanji volupale luo Hornepayne. Otembo yaco pa pitile lika 15 koloneke tunde eci tua kuela.

Noke lianyamo amue kupange woku nyula akongelo, tua pita lapongoloko akuavo. Kunyamo wo 1960, eci nda kala oku nyula ocivanja cofeka yaco, nda lalekiwa oku ka pindisiwa Kosikola yo Gileada kocisoko 36. Nda kuata esanju lialua poku limbuka okuti, ndi pita ekũi liolosãi loku pindisiwa Embimbiliya okuti, osikola yaco ya laikele oku fetika kosãi ya Kayovo yunyamo wo 1961, ko Brooklyn, volupale luo Nova Yorke. Ndaño okuti nda kuata esanju lioku enda kosikola yo Gileada, pole, nda sumuile omo okuti ukãi wange ka lalekiwile kosikola yaco. Omo liaco, ukãi wange wa soneha ukanda loku popia hati, o tava oku litepa lame vokuenda kuolosãi ekũi, ndeci akãi vakuavo va linga. Ndaño ukãi wange wa lila, pole, weya oku sanjuka, momo, tua nõlapo okuti, ngenda kosikola yo Gileada, oco ndi ka tambule epindiso li kuete esilivilo lia velapo.

Osimbu nda kala kosikola, ukãi wange wa talavaya ko Betele yo ko Kanada. Eye, wa kuata esumũlũho lioku kala vohondo yimuamue la manji umue ombuavekua o tukuiwa hati, Margaret Lovell. Ocili okuti, ame kumue lukãi wange tua li kuatela ongeva yalua. Pole, Yehova wa tu kuatisa oku tiamisila utima kovikele vietu. Epandi ukãi wange a lekisa lioku pitisa kovaso upange wa Yehova, lia pamisa ekolelo liange.

Noke liolosãi vitatu kosikola yo Gileada Manji Nathan Knorr, una wa kala oku songuila upange woku kunda voluali luosi, wa ndinga elaleko likuavo. Eye wa ndi pulisa nda ndi yongola oku siapo Osikola yo Gileada, oco ndi tiukile ko Kanada oku ka kala ulongisi Wosikola Yupange Wusoma ko Betele, vokuenda kuotembo yimue. Noke, Manji Knorr wa ndi sapuila hati, ku sukila oku tava kelaleko liaco ndekisika. Pole, citava okuti ndi malusula Osikola yo Gileada, nda ndi yongola, momo, pamue ndi tumiwa kupange wumisionaliu. Noke, wa ndi sapuilavo hati, nda nda nõlapo oku tiukila ko Kanada, citava okuti, si lalekiwa lonjanga oku ka pindisiwa Kosikola yikuavo yo Gileada. Citava okuti, pamue ndi tambula ocikele cikuavo ko Kanada. Noke, wa ndi sapuila hati, tete ndi sukila oku sapela lukãi wange, oco tu nõle onjila tu kuama.

Omo okuti ukãi wange Evelyn wa ndi sapuilile hati, tu sukila oku sanjukila ovikele viosi tu tambula vocisoko ca Yehova, vepuluvi liaco nda tambulula Manji Knorr ndoco: “Tu sanjukila ovikele viosi tu tambula vocisoko ca Yehova.” Olonjanja viosi tua siata oku kuata ovisimĩlo viokuti, hetuko tu li nõlela upange tu linga. Pole, tu tava oku enda kuosi ocisoko ca Yehova ci tu tuma.

Kosãi ya Kupupu yunyamo wo 1961, nda tunda ko Brooklyn, kuenje, nda tiukila ko Kanada kuna nda tambula ocikele coku kala ulongisi Wosikola Yupange Wusoma. Noke, tueya oku tiamẽla kepata lio Betele. Kuenje, nda tambula elaleko likuavo lioku ka pindisiwa Kosikola yo Gileada kocisoko 40, ya lingiwa kunyamo wo 1965. Noke, ukãi wange Evelyn, wa soneha vali ukanda ukuavo u lekisa okuti, o tava oku litepa lulume waye vokuenda Kuosikola yaco. Noke liolosemana vimue, ukãi wange wa tambulavo elaleko lioku enda lame kosikola yo Gileada.

Eci tua tiuka kosikola yaco, Manji Knorr wa tu sapuila hati, olondonge viosi vi vangula elimi lio Fransesi, vi tumiwa vocifuka co Afrika. Pole, tua komõha calua, eci va tu sapuila okuti, tu tiukila ko Kanada! Eci nda nõliwa oku tiamẽla Kosungu Yakulu vo Betele, nda kuata lika 34 kanyamo. Kuenje, nda ivaluisa manji Knorr siti: “Ndumalẽhe calua.” Pole, wa ndi tambulula hati, tava ocikele caco. Tunde kotembo yaco, osimbu sia nõlele onjila ndi kuama, nda siata oku sapela la vamanji va loñoloha, oco va ndi kuatise.

Upange wo ko Betele, wa tu ĩha epuluvi lioku lilongisa ovina vialua ku vamanji. Nda siata oku ­komõha calua ovituwa vamanji vatiamẽla Kosungu Yakulu vo Betele va siata oku lekisa. Nda lilongisavo ovina vialua ku vamanji amalẽhe, kuenda akulu tua siata oku kala lavo kulo ko Betele, kuenda vakongelo muna tua kala.

Upange nda linga ko Betele, wa ndi kuatisavo oku longisa vakuetu, kuenda oku pamisa ekolelo liavo. Upostolo Paulu wa sapuila Timoteo hati: ‘Kakatela kovina wa lilongisa.’ Noke wa amisako hati: “Ovina wa yeva kokuange kovaso yolombangi via lua vi kundika komanu va kolelua, haivo va tẽla oku longisavo vakuavo.” (2 Tim. 2:2; 3:14) Cilo, nda tẽlisa 57 kanyamo kulo ko Betele. Nda vamanji vamue va ndi pula ovina nda lilongisa vokuenda kuotembo yaco, nda siata oku va tambulula ndoco: “Tu sanjukila oku linga upange wosi tu tambula vocisoko ca Yehova, loku kolela okuti, Yehova o tu kuatisa oku tẽlisa upange waco.”

Ndi kasi ndu okuti ndeya hẽla onjanja ya tete ko Betele okuti, ndumalẽhe umue o kuete osõi, haime sia loñolohele koku linga ovopange. Vokuenda kuanyamo osi a pita, Yehova ‘wa ndi kuata peka liondio.’ Ocituwa caco nda ci limbukila kocisola ­vamanji va lekisa kokuange, eci nda sukila ekuatiso. Toke cilo, Yehova o kasi oku amamako oku ndi likuminya hati: “Ku ka kuate usumba, hu kuatisa.”—Isa. 41:13.