1. Momo lie ci kuetele esilivilo oku sokolola ovina ka tu lete? (Tala elitalatu kefetikilo liocipama cilo.)

YEHOVA wa tu ĩha ombanjaile yimue yi komõhisa. Ombanjaile yaco uloño woku sokolola ovina ka tu lete. Uloño waco u tu kuatisa oku lavoka ovina viwa vio kovaso yoloneke, oku linga esokiyo liwa, kuenda oku yuvula ovitangi. Yehova wa kũlĩha ovina vi keya kovaso yoloneke, kuenda o tu sapuila ovina vimue tu pondola oku lavoka. Ndaño okuti ka tu lete ovina viaco, pole, tu pondola oku vi sokolola, kuenda oku kolela okuti vi ka tẽlisiwa.—2 Va Korindo 4:18.

2, 3. (a) Oku sokolola kuetu ku tu kuatisa ndati? (b) Apulilo api tu ka tambulula vocipama cilo?

² Ocili okuti olonjanja vimue tua siata oku sokolola ovina ka vi pondola oku tẽlisiwa. Omõla umue ukãi pamue o sokolola oku endela kocimbiambiulu. Ocili okuti ka pondola oku ci linga. Pole, Hana una wa kala ina ya Samuele, wa sokolola ovina via laikele oku tẽlisiwa. Eye wa amamako oku sokolola ovina viatiamẽla keteke a laikele oku ka tuala omõlaye votavernakulu oco a talavaye kumosi lovitunda. Ovisimĩlo viaye ka via kalele ndonjoi. Momo, oco a nõlelepo oku linga. Oku sokolola eteke liaco, ca pamisa ekolelo lia Hana oku  amamako oku kolela kolohuminyo via Yehova. (1 Samuele 1:22) Eci tu sokolola ovina Yehova a likuminya oku linga, ci lekisa okuti, tu kasi oku sokolola ovina vi ka tẽlisiwa.—2 Petulu 1:19-21.

³ Afendeli valua va Yehova vo kosimbu, va ponduile oku sokolola ovina a likuminyile. Momo lie oku ci linga ca kuatela esilivilo kokuavo? Momo lie ci kuetele esilivilo kokuetu oku sokolola ndomo omuenyo wetu u ka kala eci olohuminyo via Suku vi ka tẽlisiwa?

4. Momo lie Havele a ponduilile oku sokolola ovina viwa vio kovaso yoloneke?

⁴ Havele wa kala ulume watete wa kuatele ekolelo kolohuminyo via Yehova. Eye wa kũlĩhĩle ovina Yehova a sapuila konyõha eci Adama la Heva va lueya poku va sapuila hati: “Ñapa ukuse pokati kene, love lukãi, lo pokati kombuto yove lombuto yaye. Eye o sasõla utue wove, kuenje ove u lumana kocisendemãi.” (Efetikilo 3:14, 15) Havele ka kũlĩhĩle ndomo ovina viaco via laikele oku tẽlisiwa. Pole, pamue wa sokolola ovina Yehova a popele. Citava okuti Havele wa sokololavo ndoco: ‘Helie wa laikele oku lumaniwa lonyõha kuenda oku kuatisa omanu oco va lipue vali?’ Havele wa kuatele ekolelo liokuti Yehova wa laikele oku tẽlisa olohuminyo viosi, kuenda eci a eca ocilumba Yehova wa ci sanjukila.—Tanga Efetikilo 4:3-5; Va Heveru 11:4.

5. Momo lie ca kuatela esilivilo ku Enoke oku sokolola ovina vio kovaso yoloneke?

⁵ Enoke wa kala ulume ukuavo wa lekisile ekolelo ku Suku. Eye wa kala pokati komanu vãvi okuti va enda oku popia ‘ovina vĩvi’ viatiamẽla ku Suku. Pole, Enoke wa kala ukuotõi kuenda wa kunda esapulo lia Suku. Eye wa sapuilavo omanu okuti Yehova wa laikele oku nyõla olondingaĩvi. (Yuda 14, 15) Nye co kuatisa oku ci linga? Citava okuti Enoke wa sokolola ndomo oluali nda lua kala nda omanu vosi va vumbile Yehova.—Tanga Va Heveru 11:5, 6.

6. Ovina vipi Noha a sokolola noke Lietande?

⁶ Omo okuti Noha wa lekisile ekolelo ku Yehova, ka nyõliwile Letande. (Va Heveru 11:7) Omo liekolelo a lekisa, wa eca ku Yehova ovilumba viovinyama. (Efetikilo 8:20) Noke Lietande, voluali mueya oku kala vali ungangala. Eci Nimuroti a fetika oku viala wa yonguile okuti omanu va lekisa esino ku Yehova. (Efetikilo 10:8-12) Pole, Noha wa kuatele ekolelo lia pama. Ndeci ca pita la Havele, Noha wa kuatele elavoko liokuti, Yehova o ka malako ekandu kuenda olofa. Noha pamue wa sokololavo okuti ku keya otembo yimue okuti, voluali ka mu ka kala vali olombiali viungangala. Cilo, tu pondolavo oku sokolola otembo yaco yiwa okuti yi kasi ocipepi!—Va Roma 6:23.

7. Ovina vipi vio kovaso yoloneke Avirahama la Isake kuenda Yakoba va yonguile oku mola oku tẽlisiwa kuaco?

⁷ Avirahama la Isake, kuenda Yakoba, va sokolola ovina vi komõhisa vi ka tẽlisiwa kovaso yoloneke. Yehova wa va likuminyile okuti, omanu vo kolofeka viosi va laikele oku sumũlũisiwa lekuatiso ‘liombuto’ yaye. (Efetikilo 22:18; 26:4; 28:14) Suku wa va likuminyilevo hati, epata liavo  lia laikele oku kala ofeka yinene okuti, li kala Vofeka Yohuminyo ya posoka. (Efetikilo 15:5-7) Omo okuti Avirahama la Isake, kuenda Yakoba va kũlĩhĩle okuti olohuminyo via Yehova via laikele oku tẽlisiwa, va kuatele ovisimĩlo viokuti apata avo a kala ale Vofeka yaco yohuminyo. Tunde eci Adama la Heva va lueya, Yehova wa siata oku kuatisa afendeli vaye vakuekolelo, oco va kuate elomboloko li lekisa ndomo omanu va ka kuata vali omuenyo wa lipua.

8. Nye ca kuatisa Avirahama oku kuata ekolelo lia pama, kuenda oku lekisa epokolo?

⁸ Omo okuti Avirahama wa kuatele ekolelo lia pama, wa lekisa epokolo ku Yehova ndaño lovitangi. Avirahama kumue lafendeli vakuavo vakuekolelo, va sokolola ovina Yehova a va likuminyile ndaño olohuminyo viaco ka via tẽlisiwile eci va kala komuenyo. Embimbiliya li popia ndoco: “Va ... muila [ovina viaco] ocipãla loku vi yolela.” (Tanga Va Heveru 11:8-13.) Avirahama wa kũlĩhĩle okuti Yehova wa tẽlisa olohuminyo viaye kosimbu. Omo liaco, wa kuatelevo ekolelo liokuti Yehova o ka tẽlisavo olohuminyo viaye viosi kovaso yoloneke.

9. Ekolelo Avirahama a kuata kolohuminyo via Suku lio kuatisa ndati?

⁹ Omo okuti Avirahama wa kuatele ekolelo kovina Yehova o likuminyile, wa linga ovina viosi Yehova o tumile. Momo, wa tundile vonjo yaye ya kala volupale luo Uri, kuenje ka kalele valupale vokuenda kuotembo yalua. Eye wa kũlĩhĩle okuti alupale a kala ocipepi laye ka a laikele oku kala otembo yalua, momo olombiali viaco ka via vumbile Yehova. (Yehosua 24:2) Avirahama wa kala oku lavoka otembo uviali wa Yehova wa laikele oku viala oluali otembo ka yi pui. Uviali waco u lomboloka ‘imbo li kuete ociseveto okuti, omesele yalio lutungi walio, Suku. (Va Heveru 11:10) Avirahama, Havele, Enoke, Noha, kuenda omanu vakuavo vakuekolelo, va tavele kelavoko liepinduko. Ndaño va kuatele ovisimĩlo vioku kala otembo ka yi pui voluali lumue lua posoka, pole, ekolelo liavo ku Yehova lia pamisiwa.—Tanga Va Heveru 11:15, 16.

10. Momo lie ca kuatela esilivilo ku Sara oku lavoka ovina vio kovaso yoloneke?

¹⁰ Sara ukãi wa Avirahama wa kuatele ekolelo lia pama kolohuminyo via Yehova. Ndaño wa tẽlisile 90 kanyamo okuti ka kuatele omãla, pole, wa lavokaile otembo eci a laikele oku cita oñaña. Sara wa sokololavo okuti omãla vaye va laikele oku linga ofeka yinene. (Va Heveru 11:11, 12) Eye wa kũlĩhĩle ndati okuti ohuminyo yaco ya laikeke oku tẽlisiwa? Momo Yehova wa sapuilile kulume waye hati: “Ndu sumũlũisa hu [ĩha] omõla ulume o cita la Sara; leye Sara ndu sumũlũisa ha lingi inakulu yolofeka. Olosoma viapata vomanu vi tunda kokuaye.” (Efetikilo 17:16) Ndomo Yehova a likuminyile, Sara weya oku cita omõla wa tukuiwa  hati Isake. Ocikomo caco ca vetiya Sara oku tava okuti, olohuminyo vikuavo via Yehova via laikele oku tẽlisiwa. Etu tu pondolavo oku pamisa ekolelo lietu poku sokolola ovina viosi vi komõhisa Yehova a tu likuminya.

11, 12. Nye ca kuatisa Mose oku sola calua Yehova?

¹¹ Mose wa kuatelevo ekolelo kolohuminyo via Yehova. Eye wa kulila Kegito ndombuale. Pole, omo liocisola a kuatela Yehova okuti ovina vikuavo vi sule, ka yonguile oku kuata unene kuenda ovokuasi. Mose wa lilongisa ovina viatiamẽla ku Yehova lekuatiso liolonjali viaye vio longisa okuti, Yehova wa laikele oku yovola va Heveru kupika, kuenda oku eca kokuavo Ofeka Yohuminyo. (Efetikilo 13:14, 15; Etundilo 2:5-10) Osimbu Mose a kala oku sokolola olohuminyo viaco, ocisola caye ku Yehova ca amamako oku livokiya.

¹² Embimbiliya li tu sapuila ovina Mose a kala oku sokolola. Olio li popia ndoco: “Mose, omo a kala lekolelo, oco eci a kula, ka tavele oku tukuiwa [hati] omõla womõla a Fareo ukãi. Wa nõlapo oku tala ohali kumue lomanu va Suku, oku sanjukila asanju akandu, hao asanju a pua pua, hacoko. Wa soka okuti oku lavisiwila Kristu oco ukuasi wosi wo ke Egito u sule, momo wa lavoka onima.”—Va Heveru 11:24-26.

13. Momo lie ca kuatela esilivilo ku Mose oku amamako oku sokolola kolohuminyo via Yehova?

¹³ Citava okuti Mose wa sokolola lutate kohuminyo ya Yehova yatiamẽla koku yovola va Heveru kupika. Ndeci ca pita lafendeli vakuavo va Yehova, Mose wa kũlĩhĩlevo okuti Yehova wa laikele oku yovola omanu vosi kolofa. (Yovi 14:14, 15; Va Heveru 11:17-19) Omo liaco, Mose wa kuatele elomboloko liokuti, Yehova o sole calua omanu. Ovina viaco via kuatisa Mose oku sola calua Yehova, loku pamisa ekolelo liaye kokuaye. Kuenje, co kuatisa oku amamako oku vumba Yehova. (Esinumuĩlo 6:4, 5) Ndaño okuti vepuluvi limue Fareo wa yonguile oku ponda Mose, pole, ka kuatele usumba. Momo wa kũlĩhĩle okuti, Yehova wa laikele oku eca kokuaye onima kovaso yoloneke.—Etundilo 10:28, 29.

14. Nye omanu vamue va siata oku sima catiamẽla kovina vio kovaso yoloneke?

¹⁴ Omanu valua va siata oku sokolola eci catiamẽla kovaso yoloneke, loku sima ovina ka vi ka tẽlisiwa. Omanu vamue okuti cilo olohukũi, va siata oku sima okuti eteke limue va ka linga olohuasi, kuenda ka va sukila oku sakalala. Pole, Embimbiliya li popia okuti, omuenyo voluali lulo lua Satana we yuka lika ‘ovitangi lesumuo.’ (Osamo 90:10) Omanu vamue va siata oku sima okuti olombiali viomanu vi ka malako ovitangi voluali. Pole, Embimbiliya li lekisa okuti, uviali wa Suku owo lika u pondola oku ci linga. (Daniele 2:44) Omanu valua va kuete ovisimĩlo viokuti oluali lulo lalimue eteke lu ka pongoloka. Pole, Embimbiliya li lombolola okuti, Suku o ka nyõla oluali lulo lua vĩha. (Sofoniya 1:18; 1 Yoano 2:15-17) Omo liaco, omanu vana va kuete ovisimĩlo via litepa lovina Yehova a siata oku popia, va ka sumua calua.

15. (a) Momo lie ci kuetele esilivilo oku sokolola ovina vio kovaso yoloneke Suku a tu likuminya? (b) Ocina cipi o lavoka oku tẽlisiwa kuaco?

 ¹⁵ Yehova wa tu likuminya ekalo liwa kovaso yoloneke. Eci tu sokolola ndomo ovina vi ka kala kotembo yaco, tu sanjuka calua, kuenda tu kuata utõi woku amamako oku vumba Yehova. O pondola hẽ oku sokolola okuti o kasi oku linga ovina Yehova a ku likuminya ci kale okuti o kuete elavoko lioku enda kilu, ale lioku kala palo posi? Nda o lavoka oku ka kala palo posi otembo ka yi pui, sokolola ndomo o ka talavaya kumue lakamba vove oco ongongo yi kale ocumbo cimue ceposo. Vamanji vana va ka songuila upange waco va ka ku tata ciwa. Kuenje, omanu vosi o ka kala lavo va ka sola Yehova ndeci o kasi oku linga. Kotembo yaco, o ka kuata uhayele wa lipua longusu, kuenda lacimue ci ka ku kokisa usumba. O ka kuata esanju momo o ka kuatisa omanu luloño wove, kuenda o ka eca esivayo ku Yehova. Citava okuti o ka kuatisa omanu vana va ka pinduiwa oco va kũlĩhe Yehova. (Yoano 17:3; Ovilinga 24:15) Eci o sokolola ovina viaco, ka ci lomboloka okuti o kasi oku lota onjoi. Ovina viaco vi ka tẽlisiwa omo lieci Embimbiliya li popia catiamẽla kovaso yoloneke.—Isaya 11:9; 25:8; 33:24; 35:5-7; 65:22.

16, 17. Momo lie ci kuetele esilivilo oku sapela ovina vio kovaso yoloneke Yehova a tu likuminya?

¹⁶ Eci tu sapela la vamanji catiamẽla kovina tu yongola oku linga voluali luokaliye, tu likuatisa pokati poku sokolola ovina viwa vio kovaso yoloneke. Ocili okuti ka tua kũlĩhĩle ovina omunu lomunu pokati ketu a ka linga. Pole, eci tu sapela catiamẽla kovina tu lavoka, tu lekisa okuti tua kolela kovina Yehova a tu likuminya. Omo liaco, tu sukila oku livetiya pokati oco tu amameko oku vumba Yehova ndaño lovitangi, ndeci upostolo Paulu kumue la vamanji vakuavo va kala ko Roma va linga.—Va Roma 1:11, 12.

 ¹⁷ Eci o sokolola ovina Yehova a ku likuminya kovaso yoloneke, ci ku kuatisa oku yuvula oku sokolola calua catiamẽla kovitangi viove. Onjanja yimue, Petulu wa kuatele esakalalo kuenje wa sapuila ku Yesu hati: “Tala, tua sia ovina viosi ha tu ku kuama, oco hẽ, tu mola nye?” Yesu wa yonguile okuti Petulu kumue lolondonge vikuavo via kala laye, va sokolola ovina vi komõhisa va laikele oku linga kovaso yoloneke. Omo liaco, wa vi sapuila hati: “Eci Mõlomanu a tumala komangu yulamba waye, ene wa ñuami vu tumãla kolomangu ekũi la vivali oku tetuluila ekũi liapata kapata avali a Isareli. Vosi va sia olonjo, pamue vamanjavo, pamue vamukãi wavo, pamue va isiavo, pamue vainavo, pamue omãla, pamue ovapia, mekonda lionduko yange, va mola eci ca velapo kuenje va piñala omuenyo ko pui.” (Mateo 19:27-29) Omo liaco, Petulu kumue lolondonge vikuavo va kala oku sokolola ndomo va laikele oku viala la Yesu kilu, kuenda oku kuatisa omanu vakuepokolo palo posi oco va lipue.

18. Momo lie ci kuetele esilivilo kokuetu oku sokolola otembo Suku a ka tẽlisa olohuminyo viaye?

¹⁸ Tua lilongisa ovina via kuatisa afendeli va Yehova kosimbu, oco va pamise ekolelo liavo. Havele wa sokolola ovina viwa Yehova a laikele oku tẽlisa kovaso yoloneke, kuenje ekolelo a kuatele kolohuminyo viaco lio kuatisa oku sanjuisa Yehova. Avirahama wa sokololavo otembo olohuminyo via Yehova viatiamẽla ‘kombuto’ via laikele oku tẽlisiwa. Kuenje, ovina viaco vio kuatisa oku pokola ku Yehova eci a liyaka lovitangi. (Efetikilo 3:15) Omo okuti Mose wa kala oku lavoka oku tambula onima Yehova o likuminyile, co kuatisa oku lekisa ocisola ku Yehova, kuenda oku pamisa ekolelo liaye. (Va Heveru 11:26) Eci tu sokolola otembo Yehova a ka tẽlisa olohuminyo viaye viosi kovaso yoloneke, ekolelo lietu kuenda ocisola tu u kuetele vi pamisiwavo. Vocipama ci kuãimo, tu ka lilongisa eci catiamẽla konjila yikuavo tu pondola oku kuama oco yi tu kuatise oku sokolola ovina vio kovaso yoloneke.