1. (a) Nye ca pita la Petulu vokuenda kuehunguhungu lia pita vokalunga ko Galilea? (Tala ociluvialuvia kefetikilo liocipama cilo.) (b) Momo lie Petulu a fetikila oku vomba?

ETEKE limue kuteke, upostolo Petulu kumue lolondonge vikuavo va kala oku likolisilako oco va yoke okalunga ko Galilea eci kua kala ehunguhungu liofela. Vocipikipiki, va mola Yesu wa kala oku endela kilu liovava okalunga. Noke, Petulu wa vilikiya Yesu, kuenje wo pulisa nda o pondolavo oku endela kilu liovava oco a li sange laye. Eci Yesu a sapuila Petulu oco eye kokuaye, wa tunda vowato kuenje wa fetika oku endela kilu liovava oco a li sange laye. Pole, noke Petulu wa fetika oku vomba. Momo lie? Momo wa mola ehunguhungu liofela kumue lakimba okalunga, kuenje wa kuata usumba. Petulu wa pinga ekuatiso, noke Yesu wo kuata lonjanga, kuenje wa popia hati: “Ukuekolelo litito, wa sumaila nye?”—Mateo 14:24-32.

2. Nye tu konomuisa cilo?

² Tu konomuisi atosi atatu atiamẽla kekolelo tu pondola oku lilongisa kulandu wa Petulu ndeci: (1) Ndomo Petulu a lekisa tete ekolelo liokuti Yehova wa laikele oku u kuatisa. (2) Esunga  lieci Petulu a fetikila oku pua ekolelo. (3) Ceci ca kuatisa Petulu oku kuata vali ekolelo. Oku konomuisa atosi atatu a tukuiwa ndeti, ci tu kuatisa oku limbuka ndomo tu pondola oku ‘pama vekolelo.’—1 Va Korindo 16:13.

3. Momo lie Petulu a tundila vowato, kuenda tua siatavo oku linga ndati ovina ndevi a linga?

³ Petulu wa kuatele ekolelo lia pama. Momo lie tu popela ndoco? Eci Yesu a vilikiya Petulu, eye wa tunda vowato kuenje wa fetika oku endela kilu liovava. Petulu wa kuatele ekolelo liokuti unene wa Suku wa laikele oku u kuatisa ndeci wa kuatisa Yesu. Cimuamue haico okuti eci Yesu a tu laleka oco tu u kuame, tua litumbika ku Yehova kuenje tua papatisiwa. Momo lie? Momo tu kuetele ekolelo Yehova kumue la Yesu, kuenda tua kolela okuti va pondola oku tu kuatisa.—Yoano 14:1; tanga 1 Petulu 2:21.

4, 5. Momo lie ekolelo ocina cimue ci kuete esilivilo lia velapo?

⁴ Ekolelo ocina cimue ci kuete esilivilo lia velapo. Ekolelo Petulu a kuata lia eca kokuaye uloño woku endela kilu liovava, kuenje ca kala ndu okuti ka ci tẽliwa lomanu. Ekolelo li pondolavo oku tu kuatisa oku linga ovina tu sima okuti ka vi tẽliwa. (Mateo 21:21, 22) Vamue pokati ketu tua siata oku linga apongoloko kovituwa, kuenje omanu va tu kũlĩha ka va tu limbuka omo liapongoloko aco. Tua linga apongoloko aco omo liocisola tu kuetele Yehova, kuenda wa tu kuatisa oku ci linga. (Tanga Va Kolosai 3:5-10.) Ndaño okuti ekolelo lia tu vetiya oku litumbika ku Yehova, pole tua linga akamba vaye omo liekuatiso liaye.—Va Efeso 2:8.

⁵ Ekolelo li tu pamisa, kuenda li tu kuatisa poku liyaka lelambalalo Lieliapu okuti olio unyãli wetu. (Va Efeso 6:16) Omo okuti tua kolela ku Yehova, ka tu sukila oku kuata usumba eci tu liyaka lovitangi. Yehova wa likuminya oku tu ĩha ovina tu sukila nda tua lekisa ekolelo kokuaye, kuenda tua pitisa kovaso Usoma waye. (Mateo 6:30-34) Omo liekolelo tu kuete, Yehova o ka tu ĩha ombanjaile yi komõhisa yomuenyo ko pui.—Yoano 3:16.

6, 7. (a) Ofela kumue lakimba a saluisa Petulu tu vi sokisa la nye? (b) Momo lie tu sukilila oku kuata elomboloko liokuti tu pondola oku pua ekolelo?

⁶ Osimbu Petulu a kala oku endela Vokalunga ko Galilea, wa kuata usumba. Momo lie? Momo liofela kuenda akimba. Citava okuti ovina viaco vi sokisiwa lovitangi vialua kuenda oloseteko Akristão va siata oku liyaka lavio koloneke vilo. Ndaño okuti ka ca lelukile oku liyaka lovitangi viaco, pole tu pondola oku pamisiwa lekuatiso lia Yehova. Pole, ivaluka eci ca pita la Petulu. Eye ka vombele omo liofela kuenda akimba okalunga a kala oku u veta. Momo, Embimbiliya li popia hati: “Oku mola ofela, wa kuata usumba.” (Mateo 14:30) Petulu wa liwekapo oku vandekela ku Yesu, kuenje wa tiamisila utima kehunguhungu liofela. Noke ekolelo liaye lia fetika  oku hongua. Cimuamue haico okuti nda tua tiamisila utima kovitangi vietu, tu fetika oku kuata atatahãi kuenje tu sima okuti Yehova ka ka tu kuatisa.

⁷ Tu sukila oku kuata elomboloko liokuti tu pondola oku pua ekolelo. Momo lie? Momo, Embimbiliya li popia hati, oku pua ekolelo ci lomboloka ‘ekandu li tu tanga tanga.’ (Va Heveru 12:1) Ndeci ca pita la Petulu, nda tua tiamisila utima wetu kovina ka via sungulukile, ekolelo lietu li pondolavo oku hongua. Tu limbuka ndati okuti ekolelo lietu li kasi kohele? Apulilo a kuãimo a ka tu kuatisa oku konomuisa ekalo lietu.

8. Ekolelo tua kuatele kosimbu liatiamẽla kolohuminyo via Suku li pondola oku tepuluka ndati?

⁸ Anga hẽ ekolelo ndi kuete cilo kolohuminyo via Suku li sokisiwa leli nda kuatele kosimbu? Ovolandu a lekisa okuti, Suku wa likuminya oku kundula oluali lua Satana. Anga hẽ tu kasi oku yapuisiwa lovitalukilo vialua via litepa violuali luaye? Nda tu kasi oku yapuisiwa citava okuti tu fetika oku kuata atatahãi okuti esulilo ka li kasi ocipepi. (Havakuki 2:3) Sokolola ulandu ukuavo. Yehova wa linga esokiyo liocisembi kuenda wa likuminya oku ecela akandu etu. Pole, nda tua amamako oku tiamisila utima wetu kakandu tua linga kosimbu, tu fetika oku kuata atatahãi okuti Yehova ka ecelele akandu etu. (Ovilinga 3:19) Noke esanju tua kuatele kupange wa Suku li tepuluka, kuenje tu liwekapo oku kundila omanu.

9. Nye ci pondola oku pita letu nda tua tiamisila calua utima kovina vietu muẽle?

⁹ Anga hẽ toke cilo ndi kasi oku likolisilako oku linga upange wa Yehova? Nda tu kasi oku ci linga, ci tu kuatisa oku tiamisila utima kelavoko lietu lio kovaso yoloneke. Nye ci pondola oku pita letu nda tua tiamisila calua utima kovina vietu muẽle? Citava okuti tu tava oku talavaya kupange umue woku sanda eteku kuna tu fetiwa olombongo vialua, pole ka tu pesila otembo yalua kupange wa Yehova. Ovina viaco vi pondola oku honguisa ekolelo lietu, kuenje tu kala “vakuawesi” okuti ka tu likolisilako oku linga upange wa Yehova.​—Va Heveru 6:10-12.

10. Tu lekisa ndati ekolelo ku Yehova nda tu ecela vakuetu?

¹⁰ Anga hẽ ka ca lelukile kokuange oku ecela? Nda omanu va tu lueyela ale va tu sumuisa, anga hẽ tu va kuatela onyeño ale tu liwekapo oku sapela lavo? Nda tua ci linga, tu lekisa okuti tu kasi oku tiamisila calua utima kovina vietu muẽle. Tu lekisa ekolelo lietu ku Yehova nda tu ecela vakuetu. Ndamupi? Nda omunu umue o tu lueyela, ci lekisa okuti wa tu levala. Nda tu lueyela Yehova, ci lekisavo  okuti tuo levala. (Luka 11:4) Eci tu ecela vakuetu, tu lekisa okuti tua kolela Yehova. Tua kolelavo okuti o sumũlũisa ovituwa vietu, momo asumũlũho aye a kuete esilivilo lia velapo okuti, ka a sokisiwa lomunu umue o tu fetelako ocina cimue a tu lingila. Olondonge via Yesu via lilongisa okuti via sukilile oku kuata ekolelo oco vi ecele omanu vakuavo. Eci Yesu a sapuila kolondonge oco vi ecele omanu vana va siata oku va lueyela olonjanja vialua, via pinga kokuaye viti: “Tu vokiyeko ekolelo.”—Luka 17:1-5.

11. Momo lie pamue ka tua siatelele oku lilongisa kelungulo tu tambula?

¹¹ Nda siata hẽ oku sumua eci va ndi lungula? Sandiliya onjila yoku lilongisa kelungulo o tambula, pole yuvula oku tiamisila utima kolondaka ka via sungulukile omunu a popia eci a eca elungulo kokuove, kuenda ku ka kapeko ahonguo omunu waco. (Olosapo 19:20) Ku ka pumbe epuluvi lioku lilongisa oku sokolola ovina vialua nda Yehova!

12. Momo lie ka ca sungulukile nda manji umue olonjanja viosi o lisiõsiõla catiamẽla ku vamanji va kuete ocikele coku songola?

¹² Anga hẽ nda siata oku lisiõsiõla catiamẽla ku vamanji va kuete ocikele coku songuila ekongelo? Eci va Isareli va tiamisila utima wavo kesapulo lĩvi olondavululi ekũi via nenele, veya oku lisiõsuĩla Mose la Arone. Kuenje, Yehova wa pula ku Mose hati: “Okuliñala kuavo ku sulila eteke li pi?” (Atendelo 14:2-4, 11) Yehova wa kũlĩhĩle okuti va Isareli ka va lekisile ekolelo kokuaye, momo va lisiõsuĩla Mose la Arone vana a nõlele. Cimuamue haico ci pondola oku pita letu okuti nda olonjanja viosi tu lisiõsuĩla vamanji vana Yehova a nõla oco va songuile afendeli vaye koloneke vilo, tu lekisa okuti ekolelo tu u kuetele lia hongua.

13. Momo lie ka tu sukilila oku sumua nda tua limbuka okuti ekolelo lietu lia hongua?

¹³ Noke yoku konomuisa apulilo a lingiwa ndeti, ku ka sumue nda wa limbuka okuti  ekolelo liove lia hongua. Ivaluka okuti onjanja yimue upostolo Petulu wa kuatelevo usumba, kuenje wa fetika oku kuata atatahãi. Olonjanja vimue Yesu wa enda oku lungula ovapostolo vosi va kuatele ‘ekolelo litito.’ (Mateo 16:8) Pole, tu pondola oku lilongisa ulandu umue u kuete esilivilo lia velapo wa pita la Petulu. Sokolola ovina a linga noke yoku fetika oku kuata atatahãi kuenda oku vomba vokalunga.

14, 15. (a) Nye Petulu a linga eci a fetika oku vomba? (b) Tu pondola oku ‘luluvalela’ ndati ku Yesu?

¹⁴ Nye Petulu a linga eci a fetika oku vomba? Omo okuti Petulu wa tẽlele oku liteva, nda wa nõlapo oku tiukila vowato loku liteva. (Yoano 21:7) Pole, momo lie ka ci lingilile? Momo ka likolelele eye muẽle oco a li kuatise. Eye wa luluvalela ku Yesu, kuenje wa tava ekuatiso liaye. Nda tua limbuka okuti ekolelo lietu lia hongua, tu sukila oku kuama ongangu ya Petulu. Tu pondola oku ci linga ndati?

¹⁵ Ndeci Petulu a luluvalela ku Yesu oco o kuatise, tu sukilavo oku ‘luluvalela’ ku Yesu. (Tanga Va Heveru 12:2, 3.) Ocili okuti, ka tu pondola oku mola Yesu lovaso etu ndeci ca pita la Petulu. Pole, tu pondola oku ‘luluvalela’ ndati ku Yesu? Tu pondola oku ci linga poku lilongisa ovina a longisa, evi a linga, kuenda oku kuama ciwa ongangu yaye. Nda tua ci linga, tu tambula ekuatiso tu sukila oco tu pamise ekolelo lietu. Omo liaco, tu konomuisi olonjila vimue tu sukila oku kuama oco tu setukule Yesu.

16. Embimbiliya li tu kuatisa ndati oku pamisa ekolelo lietu?

¹⁶ Pamisa ekolelo liove lekuatiso Liembimbiliya. Yesu wa kolelele okuti Embimbiliya Ondaka ya Suku, kuenda lieca kokuetu alungulo a velapo. (Yoano 17:17) Oco tu kuame ongangu ya Yesu tu sukila oku tanga Embimbiliya oloneke viosi, oku lilongisa ovina tua tanga, kuenda oku vi sokolola lutate. Tu sukilavo oku linga akonomuiso oco tu sange atambululo kapulilo tu pondola oku kuata. Ove hẽ o tava okuti tu kasi koloneke via sulako? Pamisa ekolelo liove liokuti esulilo li kasi ocipepi poku lilongisa ovitumasuku Viembimbiliya vi eca uvangi wokuti tu kasi koloneke via sulako. O yongola hẽ oku pamisa ekolelo liove kolohuminyo via Suku viatiamẽla kovaso yoloneke? Lilongisa ovitumasuku Viembimbiliya vina via tẽlisiwa ale. O tava hẽ okuti Embimbiliya li kuete esilivilo lia velapo koloneke vilo? Tanga ovolandu a vamanji va linga apongoloko komuenyo wavo lekuatiso Liembimbiliya. * (Tala etosi pombuelo yemẽla.)—1 Va Tesalonike 2:13.

17. Yesu wa tẽla ndati oku pandikisa poku liyaka lovitangi, kuenda tu pondola oku kuama ndati ongangu yaye?

¹⁷ Tiamisila utima wove kasumũlũho Yehova a likuminya. Omo okuti Yesu wa tiamisilile utima waye kasumũlũho a laikele oku tambula kovaso yoloneke, co kuatisa oku pandikisa poku liyaka lovitangi. (Va Heveru 12:2) Lalimue eteke a yapuisiwile lovina violuali. (Mateo 4:8-10) Tu pondola oku kuama ndati ongangu ya Yesu? Sokolola asumũlũho a komõhisa Yehova a likuminya. Sokololavo ndu okuti o kasi ale voluali luokaliye. Soneha ovina o ka linga Voluali luokaliye. Ale soneha ulala womanu va ka pinduiwa o yongola oku ka sapela lavo, kuenda ovina o ka va sapuila. Ndeci Yesu a linga, tu sukilavo oku tava okuti olohuminyo viaco vi tunda ku Suku, kuenda  ka vi tiamisiwila lika komanu vosi, pole kokuove muẽle.

18. Ohutililo yi pondola oku ku kuatisa ndati oku pamisa ekolelo liove?

¹⁸ Likutilila oco o pamise ekolelo. Yesu wa longisa olondonge viaye oco vi pinge ku Yehova espiritu sandu.’ (Luka 11:9, 13) Osimbu amamako oku pinga espiritu sandu, likutilila oco o pamise ekolelo liove. Momo li panga onepa kepako liespiritu sandu. O pondola oku tukula eci o yongola volohutililo viove. Nda wa limbuka okuti ka ca lelukile oku ecela vana va ku lueyela, pinga ku Yehova oco amameko oku pamisa ekolelo liove, kuenda oku ku kuatisa oku ecela.

19. Tu pondola oku nõla ndati akamba vawa?

¹⁹ Nõla akamba va kuete ekolelo lia pama. Yesu wa nõlele lutate akamba vaye. Kuenje ovapostolo vana va kala akamba vaye, va kuatele ekolelo, kuenda va pokuile kokuaye. (Tanga Yoano 15:14, 15.) Setukula Yesu kuenda nõla lutate akamba vove. Ovo va sukila oku kuata ekolelo lia pama kuenda oku pokola ku Yesu. Akamba vocili va pondola oku kala vakuacili la vakuavo, ndaño ceci va sukila oku eca elungulo ale oku li tambula.—Olosapo 27:9.

20. Onima yipi tu pondola oku kuata nda tu kuatisa omanu oku pamisa ekolelo liavo?

²⁰ Kuatisa omanu vakuavo oco va kuate ekolelo lia pama. Yesu wa kuatisa olondonge viaye oco vi pamise ekolelo liavo lovina a popia kuenda evi a linga. (Marko 11:20-24) Tu sukila oku kuama ongangu ya Yesu. Nda tua ci linga, tu pamisa ekolelo lietu, kuenda liomanu vakuavo. (Olosapo 11:25) O pondola oku kuatisa ndati omanu va kasi vocikanjo cove? Nda o kasi oku longisa Embimbiliya komanu, tukula uvangi u lekisa kokuavo okuti kuli Suku wa siata oku tu tata ciwa, kuenda Embimbiliya Ondaka ya Suku. O pondola oku kuatisa ndati vamanji oco va pamise ekolelo liavo? Nda wa limbuka okuti manji umue o kasi oku lisiõsiõla catiamẽla ku vana va kuete ocikele coku songola, ku ka kuate onjanga yoku yuvula manji yaco. Pole, sanda onjila yoku u kuatisa lutate oco a tumbulule ekolelo liaye. (Yuda 22, 23) Nda toke cilo o kasi oku tangela kosikola, kuenje ulongisi wove wa siata oku longisa hati ovina via tukuluka ño, kuata utõi, kuenda teyuila ekolelo o kuete liatiamẽla kovina via lulikiwa. Nda wa ci linga, ulongisi wove kumue la vana va tangela kumosi love, citava okuti va linga ovina vi ku komõhisa.

21. Ovina vipi Yehova a likuminya komunu lomunu pokati ketu?

²¹ Yehova kumue la Yesu va kuatisa Petulu oku yula atatahãi kuenda usumba. Noke, Petulu wa sila ongangu yiwa yekolelo komanu vakuavo. Cimuamue haico okuti Yehova wa likuminya oku tu kuatisa vosi yetu oco tu pame vekolelo. (Tanga 1 Petulu 5:9, 10.) Ocili okuti tu sukila oku likolisilako oco tu kuate ekolelo lia pama, kuenje Yehova o ka tu sumũlũisa nda tua ci linga.