1. (a) Ocikele cipi Yehova a ecele ku Adama? (b) Tunde kosimbu afendeli va Suku va siata oku talavaya ndati lombanjaile yoku vangula alimi?

YEHOVA SUKU wa eca komanu ombanjaile yoku vangula. Vocumbo Cedene Yehova wa eca ku Adama ocikele coku eca olonduko kovinyama viosi. Adama wa eca kocinyama locinyama onduko yi likuata laco. (Efetikilo 2:19, 20) Tunde osimbu afendeli va Suku va siata oku talavaya lombanjaile yoku vangula alimi oco va sivaye Yehova kuenda oku vangula la vakuavo ovina viatiamẽla kokuaye. Koloneke vilo, afendeli va Yehova Suku va siata oku talavaya lombanjaile yaco, oco va pongolole Embimbiliya okuti, omanu valua va li longisa ovina viatiamẽla Kokuaye.

2. (a) Olonumbi vipi vamanji va panga onepa ko Comissão da Tradução do Novo Mundo da Bíblia va kuama poku linga upange wavo? (b) Nye tu lilongisa vocipama cilo?

² Kuli Ambimbiliya alua a pongoluiwa, pole amue upopi waco wa suapo akuavo sio. Oco Embimbiliya li pongoluiwe lonjila yimue yasuapo vamanji va panga onepa ko Comissão da Tradução do Novo Mundo da Bíblia, va nõlapo oku kuama olonumbi vitatu ndeci: (1) Oku lekisa esumbilo konduko ya Suku loku yi soneha  Vondaka yaye olonjanja vialua ndeci yi molẽha vovisonehua viatete. (Tanga Mateo 6:9.) (2) Oku pongolola esapulo liatete ondaka londaka apa ci tava. Povitumãlo okuti ka ci tava, ku pongoluiwa elomboloko liaco. (3) Oku kuama upopi umue wa leluka oku u tanga kuenda oku kuata elomboloko. * (Tala pombuelo yemẽla.) (Tanga Nehemiya 8:8, 12.) Olonumbi evi vitatu via siata oku kuamiwa la vakuakupongolola o Tradução do Novo Mundo kueci ci pitahãla 130 kalimi. Vocipama cilo tu lilongisa ndomo olonumbi evi via kuamiwa la vakuakupongolola o Tradução do Novo Mundo ya sandekiwa kunyamo wo 2013, kuenda ndomo va yi pongolola.

³ Onduko ya Suku kelimi lio Heveru yi sonehiwa lololetala vikuãla vi tukuiwa hati, o Tetragrama. Tu pondola oku sanga o Tetragrama vovisonehuwa vio Heveru yosimbu, ndeci Ociña Cokalunga ka ka Kuete Akimba. Tu pondolavo oku vi sanga volokopia vimue vio Septuaginta Grega. Olokopia viatete via sonehiwa eci pa kambele 200 kanyamo osimbu Kristu ka citiwile kuenda vikuavo via sonehiwa eci papita 100 kanyamo noke lia Kristu oku kala palo posi. Omanu valua va siata oku komoha poku limbuka okuti onduko ya Suku yi sangiwa vovisonehua viosimbu.

3, 4. (a) Pi tu sanga o Tetragrama? (b) Vambimbiliya amue apongoluiwa, nye ca lingiwa londuko ya Suku?

⁴ Ocili okuti onduko ya Suku ya sesamẽlele oku moleha Vembimbiliya. Pole, Vambimbiliya alua ka mu sangiwa onduko ya Suku. Ndeci, noke yoku pita anyamo avali tunde eci o Tradução do Novo Mundo das Escrituras Gregas Cristãs ya sandekiwa, kua sandekiwavo Embimbiliya li tukuiwa hati, o Versão Americana Padrão mua lingiwa apongoloko kupopi waco. Eci lia sandekiwa kunyamo wo 1901 mua sangiwile onduko ya Suku pole, eci kua lingiwa apongoloko kupopi waco kunyamo wo 1952, onduko ya Suku ka ya sangiwilemo. Momo lie? Omanu vaco va pongolola va sima okuti “ka ca sungulukile” oku soneha onduko ya Suku. Ambimbiliya alua, ci kale Ongelesi kuenda alimi akuavo, va kuamavo onjila yaco.

5. Momo lie ci kuetele esilivilo oku soneha onduko ya Suku Vembimbiliya?

⁵ Anga hẽ ci kuete esilivilo nda vakuakupongolola va soneha onduko ya Suku? Ci kuete! Omo okuti Yehova, eye wa tuma oku soneha Embimbiliya, o yongola okuti omanu va kũlĩha onduko yaye. Omunu ukuakupongolola o sukila oku kũlĩha eci omunu wa tuma oku soneha elivulu limue a yongola kuenda eye o sukila oku kapako olonjongole viaye. Ovinimbu vialua Viembimbiliya vi lekisa okuti onduko ya Suku yi kuete esilivilo kuenda yi sukila oku kemalisiwa. (Etundilo 3:15; Osamo 83:18; 148:13; Isaya 42:8; 43:10; Yoano 17:6, 26; Ovilinga 15:14) Yehova wa tuma asonehi  Embimbiliya oku soneha onduko yaye olonjanja vialua Vovisonehua viosimbu. (Tanga Esekiele 38:23.) Omo liaco, vakuakupongolola nda ka va soneha onduko ya Suku, ci lekisa okuti ka va sumbilile Yehova.

6. Momo lie onduko ya Suku ya vokiyiwilako olonjanja epandu vo Tradução do Novo Mundo mua lingiwa apongoloko amue kupopi waco?

⁶ Koloneke vilo, kuli ovovangi akuavo a lekisa okuti onduko Yehova yi sukila oku tukuiwa. O Tradução do Novo Mundo mua lingiwa apongoloko amue kupopi waco okuti lia sandekiwa kunyamo wo 2013, onduko ya Suku yi mõleha eci soka 7.216 kolonjanja. Oku yi sokisa leyi ya pita, onduko ya Suku ya vokiyiwamo olonjanja epandu. Olonjanja vitãlo via vokiyiwako, omo via sangiwa Vociña cimue ca sandekiwa ndopo ci tukuiwa hati Okalunga ka ka Kuete Akimba. * (Tala etosi pombuelo yemẽla.) Olonjanja viaco vitãlo kua sangiwa onduko ya Suku, kelivulu 1 Samuele 2:25; 6:3; 10:26; 23:14, 16. Onjanja yepandu yi sangiwa kelivulu Liolonganji 19:18, ya vokiyiwamo omo liakonomuiso a lingiwa vovisonehua via koleliwa viosimbu Viembimbiliya.

7, 8. Onduko Yehova yi lomboloka nye?

⁷ Kakristão vocili ci kuete esilivilo oku kũlĩha elomboloko lionduko ya Suku. Onduko yaye yi lomboloka okuti “Eye o Tẽlisa Ocipango Caye.” * (Tala etosi pombuelo yemẽla.) Kosimbu alivulu etu poku lombolola elomboloko lionduko ya Suku, a enda oku tukula elivulu Lietundilo 3:14, ku popia hati: “Ame muẽle ame.” Embimbiliya lia sandekiwa kunyamo wo 1984 lia lekisa okuti Yehova eye muẽle o nolapo oku tẽlisa olohuminyo viaye. * (Tala etosi pombuelo yemẽla.) Pole, Vembimbiliya mua lingiwa apongoloko amue kupopi, lia sandekiwa kunyamo wo 2013 li lombolola ndoco: “Onduko Yehova yi lombolokavo okuti o tẽlisa eci a yonguila oviluvo viaye kuenda oku tẽlisiwa kuocipango caye.”

⁸ Yehova o kuatisa oviluvo viaye oco vi tẽlise eci eye a yongola. Ndeci, Suku wa tẽlisa ocipango caye poku eca uloño ku Noha oco a tunge ocimbaluku, ku Becalele uloño woku tunga ovina viñi viñi, ku Giveone uloño woku yaka, kuenda ku Paulu oku kala omisionaliu. Onduko ya Suku yi kuete esilivilo liocili kafendeli vaye, kuenje eli olio esunga lieci o Comissão da Tradução do Novo Mundo da Bíblia ya kapela onduko ya Suku Vembimbiliya eli.

9. Momo lie ci kuetele esilivilo oku pongoluila Embimbiliya kalimi akuavo?

⁹ Koloneke vilo, Ambimbiliya alua a pongoluiwa okuti onduko ya Suku ka yi sangiwamo. Vambimbiliya aco mu sangiwa lika ondaka yokuti “Ñala” ale suku. Eli olio esunga liavelapo Osungu Yolombangi Via Yehova lia lingila esokiyo liokuti omanu vakualimi osi va kuata Embimbiliya okuti li kemanya onduko ya Suku. (Tanga Malakiya 3:16.) Omo liaco, onduko Yehova yi kasi oku kemanyiwa Vambimbiliya o Tradução do Novo Mundo kueci ci pitãhala 130 kalimi.

10, 11. Ovitangi vipi via siata oku sangiwa poku pongolola O Tradução do Novo Mundo kalimi akuavo?

¹⁰ Ka ca lelukile oku pongoluila o Tradução do Novo Mundo Yongelesi, kalimi akuavo. Ndeci, Vembimbiliya Liongelesi kelivulu Liukundi  9:10 kuenda kovisonehua vikuavo mu sangiwa ondaka yo Heveru yokuti “Onjembo.” Ambimbiliya akuavo kelimi Liongelesi via tukulavo ondaka yaco. Pole, kalimi alua ka ca tavelele oku kapa ondaka yaco, momo vakuakutanga ka va kũlĩhile ondaka “Onjembo” kelimi lio Heveru. Ondaka yaco ka ya sangiwile Volondisionaliu viavo, kuenda vamue va sima okuti ondaka yaco onduko yocitumãlo cimue. Omo liaco, vakuakupongolola va taviwa oku pongolola ondaka ya tukuiwile kelimi lio Heveru kuenda kelimi lio Helasi okuti “Onjembo” oco yi tukuiwe hati “Eyambo.” Onjila ya kuamiwa poku pongolola olondaka evi, oyo ya suapo kuenda ca leluka oku kuata elomboloko liocisonehua.

¹¹ Ondaka “ocendalomuenyo” kelimi lio Heveru kuenda o Helasi, kalimi amue ka ca lelukile oku yi pongolola. Kalimi aco ondaka “ocendalomuenyo” yi lomboloka espiritu limue ale cimue ci tunda vetimba noke yoku fa. Oco omanu va kuate elomboloko liwa liondaka yaco, vakuakupongolola va taviwa oco va pongolole ondaka “ocendalomuenyo” ndomo ci likuata lelomboloko liondaka yaco. Alomboluilo akuavo atiamẽla kondaka “ocendalomuenyo” ya lomboluiwa vo Tradução do Novo Mundo das Escrituras Sagradas com Referências, vo Apêndice. Elomboluilo liolondaka viaco kelimi lio Heveru kuenda o Helasi via kapiwa patosi a sangiwa pombuelo yemẽla Vembimbiliya mua lingiwa apongoloko amue kupopi oco ci kuatise vakuakutanga oku kuata elomboloko.

12. Apongoloko api akuavo a lingiwa Vembimbiliya lia sandekiwa kunyamo wo 2013?

¹² Apulilo a lingiwa la vakuakupongolola a lekisa   okuti Vembimbiliya mua kala olondaka vimue okuti nda via kuata elomboloko limue liñi. Omo liaco, kunyamo wo 2007 kosãi Yenyenye Linene, Osungu Yolombangi Via Yehova ya tava okuti ku lingiwa apongoloko amue kupopi Wembimbiliya kelimi Liongelesi. Vamanji va panga onepa ko Comissão da Tradução do Novo Mundo da Bíblia va konomuisa apulilo alua a lingiwa la vakuakupongolola Embimbiliya vokuenda kupange waco. Olondaka viosimbu Viongelesi via piñanyiwa lolondaka vimue viokaliye via kuatisa kupopi waco kuenda koku kuata elomboloko. Pole, ulandu waco ka wa pongolokele. Ambimbiliya a pongoluiwa cilo kalimi akuavo, a kuatisavo oku mioñolola olondaka vimue Vembimbiliya Liongolesi.—Olosapo 27:17.

13. Omanu valua va liyeva ndati poku tanga Embimbiliya liokaliye lia sandekiwa kunyamo wo 2013?

¹³ Omanu valua va kala ndati eci va tambula O Tradução do Novo Mundo mua lingiwa apongoloko amue kupopi, kelimi Liongelesi? Ombala Yolombangi Via Yehova Voluali luosi, ko Brooklyn Nova Yorke ya tambula ovikanda vialua violopandu via tunda ku vamanji. Valua va yeva esanju ndeli lia manji umue ukãi wa soneha ndoco: “Embimbiliya li kasi ndohumba yimue mua longekiwa ovina vialua vi kuete esilivilo. Oku tanga Embimbiliya mua lingiwa apongoloko amue kupopi lia sandekiwa kunyamo wo 2013, ci sokisiwa loku longolola ohumba loku komoha ndomo ocikuata locikuata ci kasi, evala liaco, kuenda oku fina kualio. Olio, lia ndi kuatisa oku kũlĩha ciwa Yehova, okuti o kasi ndonjali yimue yi ñuete kapepe osimbu a ndi tangela olondaka viwa.”

14, 15. Omanu valua va liyeva ndati poku tambula o Tradução do Novo Mundo kalimi akuavo?

¹⁴ Omanu vana ka va vangula elimi Liongelesi, va ecavo olopandu omo lio Tradução do Novo Mundo. Ulume umue wa kuka kolupale lu tukuiwa hati Sofia kofeka yo Bulgaria poku vangula catiamẽla Kembimbiliya kelimi lio Búlgaro wa popia hati: “Nda tanga ale Embimbiya vanyamo alua, pole sia la tanga  Embimbiliya limue okuti ca leluka oku kuata elomboloko kuenda li vetiya utima.” Manji umue ukãi kofeka yo Albânia wa sonehavo hati: “Ca posoka calua oku yevelela Ondaka ya Suku kelimi lio Albanês! Esumũlũho linene oku yevelela Yehova oku vangula letu kelimi lietu!”

¹⁵ Kolofeka vialua ka ca lelukile oku sanga Embimbiliya kuenda oku li landa. Esumũlũho linene oku tambula Embimbiliya ocali! Ulandu umue wa tunda kofeka yo Rwanda wa lombolola hati: “Vokuenda kuanyamo alua amanu valua vamanji va longasaile Embimbiliya ka va tẽlele oku linga apongoloko omo ka va kuatele Embimbiliya. Ovo ka va kuatele epondolo lioku landa Embimbiliya lionembele yavo. Olonjanja vialua ka va kuataile elomboloko liovinimbu vimue, kuenje, ca va tateka oku linga apongoloko komuenyo wavo.” Eci o Tradução do Novo Mundo ya sandekiwa kelimi liavo, epata limue kofeka yo Rwanda li kuete omãla vakuãla vatito va popia hati: “Tu eca olopandu ku Yehova kuenda kukuenje wa kolelua haeye wa lunguka omo lioku tu ĩha Embimbiliya eli. Etu tu lohukũi kuenda ka tu kuete olombongo vioku landa Embimbiliya okuti omunu lomunu o kuata liaye. Pole, cilo omunu lomunu o kuate Embimbiliya liaye. Oco tu lekise olopandu vietu ku Yehova, vepata lietu tua siata oku tangela kumosi Embimbiliya eteke leteke.”

16, 17. (a) Nye Yehova a yonguila afendeli vaye? (b) Nye tua nõlapo oku linga?

¹⁶ Kovaso yoloneke, o Tradução do Novo Mundo okuti mua lingiwa apongoloko amue kupopi, yi ka sandekiwavo kalimi akuavo. Satana wa siata oku tateka upange waco, pole tua kolela okuti Yehova o yongola okuti afendeli vaye vosi vo yevelela eci a vangula kelimi limue lia leluka oku kuata elomboloko. (Tanga Isaya 30:21.) Ndopo “kilu lieve ku yuka ukũlĩhĩso wa Yehova ndeci ovava eyuka vokalunga.”—Isaya 11:9.

¹⁷ Vosi yetu tu nõlipo oku talavaya ciwa lombanjaile yosi yi tunda ku Yehova, oku kongelamo Embimbiliya eli li kemainya onduko yaye. Ecelela okuti eye o vangula love Vondaka yaye eteke leteke. Eye o pondola oku yevelela lutate olohutililo vietu viosi. Oku kuama onjila eyi yoku sapela, ci ka tu kuatisa oku kũlĩha ciwa Yehova kuenda ocisola tu u kuetele ci ka li vokiya.—Yoano 17:3.