1-2. (a) Eci upostolo Paulu a sonehela ukanda Akristão va Heveru, ekalo lia va Yudea lia kala ndati? (b) Momo lie tu popela okuti ukanda waco wa pitĩla vepuluvi liwa?

 AKRISTÃO va Heveru vana va kala ko Yerusalãi kuenda ko Yudea, va liyaka lovitangi ka via lelukile noke liolofa via Yesu. Eci pa pita otembo yimue tunde eci ekongelo Liakristão lia sokiyiwa, ovo va liyaka lelambalalo lialua. (Ovil. 8:1) Noke lioku pita 20 kanyamo, Akristão va liyaka lovitangi vinene viekambo liolombongo, citava okuti ocitangi caco ca kokiwa omo lionjala yalua ya kala vofeka yaco. (Ovil. 11:27-30) Pole, vokuenda kunyamo 61 noke lia Kristu, Akristão ka va kaile vali oku lambalaliwa calua ndeci ca laikele oku pita kovaso yoloneke. Vokuenda kuotembo yaco, ovo va tambuile ukanda umue wa sonehiwile lupostolo Paulu kuenje ukanda waco wa pitĩla vepuluvi liwa.

² Ukanda wa sonehiwila va Heveru weya vepuluvi liwa omo okuti, okatembo kombembua Akristão va kuata, ka ka ponduile oku tumãla otembo yalua. Paulu wa eca alungulo a laikele oku kuatisa Akristão oku liyaka lelambalalo va ponduile oku lipita lalio. Oku kunduiwa kua va Yudea kuna Yesu a popele, kua kala ocipepi. (Luka 21:20) Ocili okuti, ci kaile Paulu kuenda Akristão ko Yudea, vosi yavo ka va kũlĩhĩle otembo kua laikele oku pita ekundu liaco. Omo liaco, Akristão vaco va ponduile oku talavaya ciwa lotembo ya kambeleko, oco va lipongiyile  oku kuata ovituwa ndeci, ekolelo kuenda epandi.—Va Hev. 10:25; 12:1, 2.

3. Momo lie ukanda wa sonehiwila va Heveru u kuetele esilivilo Kakristão koloneke vilo?

³ Ndopo, tu ka liyaka lelambalalo limue linene okuti, lina Akristão va Heveru va liyaka lialio li sule. (Mat. 24:21; Esit. 16:14, 16) Omo liaco, tu lilongisa alungulo amue awa, Yehova a ecele Kakristão vaco okuti, a pondolavo oku tu kuatisa.

“TU AMAMIKO OKU KULA”

4. Ovitangi vipi Akristão va Yudea va liyaka lavio? (Talavo ociluvialuvia.)

⁴ Va Yudea vana va linga Akristão, va sukilile oku linga apongoloko alua kuenje ka ca lelukile kokuavo. Kosimbu, va Yudea va kala omanu vamue va nõliwile la Yehova. Vokuenda kuanyamo alua, o Yerusalãi ya kala ombala Yusoma wa Suku palo posi kuenda omanu va yonguile oku fendela Yehova, va enda oku ci lingila vonembele ya kala ko Yerusalãi. Va Yudea vosi vakuekolelo, va kuamele Ocihandeleko ca eciwile ku Mose kuenda olonumbi asongui vetavo va enda oku longisa. Vovihandeleko viaco mua kongelele ovina viatiamẽlele kokulia, koku seviwa evamba kuenda ndomo va ponduile oku tata omanu vana ka va kaile va Yudea. Pole, Yehova wa liwekapo oku tava ovilumba via enda oku eciwa vonembele noke lioku fa kua Yesu. Kuenje eci ka ca lelukile ku va Yudea vana va lingile Akristão haivo va enda oku kuama Ocihandeleko. (Va Hev. 10:1, 4, 10) Toke muẽle Akristão vana va pamele konepa yespiritu ndeci upostolo Petulu, ka ca lelukile kokuavo oku kapako apongoloko aco. (Ovil. 10:9-14; Va Gal. 2:11-14) Omo lialongiso aco okaliye, Akristão vaco va lambalaliwa lasongui vetavo lia va Yudea.

5. Akristão va sukilile oku li teyuila kovina vipi?

⁵ Akristão vo ko Yudea va kala oku liyaka lelambalalo li tunda kovimunga vivali viomanu. Catete, kua kala asongui vetavo va tendele Akristão okuti olonanguluke omo lioku siapo etavo lia va Yudea. Handi vali, vamue va li tukuile okuti Akristão, va kala oku va kisika oco vamameko oku linga ovina vialua via kisikiwile  Vocihandeleko ca eciwile ku Mose. Citava okuti ovo va ci linga, momo ka va yonguile oku liyaka lelambalalo. (Va Gal. 6:12) Nye ca ponduile oku kuatisa Akristão oku amamako oku kolela ku Yehova?

6. Paulu wa vetiya vamanji oku linga nye? (Va Hev. 5:14–6:1)

⁶ Vukanda Paulu a sonehela va Heveru, wa vetiya vamanji oku lilongisa ondongosi Ondaka ya Suku. (Tanga Va Heveru 5:14–6:1.) Paulu wa tukula ovisonehua vio Heveru kuenda wa lombolola esunga lieci onjila Akristão va kuamele yoku vumba Yehova ya velelepo onjila va Yudea va enda oku fendela Yehova kosimbu. a Paulu wa kũlĩhĩle okuti nda Akristão va kũlĩhĩle loku kuata elomboloko liwa liocili, va ponduile oku limbuka alongiso uhembi loku a yuvula.

7. Ovitangi vipi tua siata oku liyaka lavio koloneke vilo?

⁷ Ndeci ca pita Lakristão va Heveru, etu koloneke vilo tu kasivo oku liyaka lomanu va siata oku sandeka asapulo, ale ovisimĩlo ka vieci esumbilo kolonumbi via Yehova. Omanu vamue ka va tava Kolombangi via Yehova, momo Olombangi via Yehova vi pokola kueci Embimbiliya li longisa catiamẽla koku lipekela. Ovisimĩlo violuali via litepa calua lovisimĩlo via Yehova. (Olosap. 17:15) Omo liaco, ci kuete esilivilo lialua oku limbuka ovisimĩlo viaco ka via sungulukile kuenda oku vi yuvula. Ka tu ka eceleli okuti umue o tu konyuisa, ale oku tu kokela oku siapo oku vumba Yehova.—Va Hev. 13:9.

8. Tuamamako ndati oku kula konepa yespritu?

⁸ Paulu wa vetiya va Heveru oku linga Akristão va kula konepa yespiritu kuenje etu tu sukila oku kuama elungulo liaco. Eci ci lomboloka okuti, tu sukila oku lilongisa ondongosi Embimbiliya oco tu kũlĩhe ciwa Yehova kuenda onjila yaye yoku sokolola. Tu sukila oku amamako oku ci linga ndaño okuti, tua litumbika ale loku papatisiwa. Nda okuti tu kasi ale vocili otembo yalua, vosi yetu tu sukila oku tanga kuenda oku lilongisa Ondaka ya Suku eteke leteke. (Osa. 1:2) Oku kuata esokiyo liwa lielilongiso lio pokolika, ci tu kuatisa oku pamisa ocituwa cimue Paulu a tukula vukanda waye a sonehela Akristão va Heveru okuti, ekolelo.—Va Hev. 11:1, 6.

‘KUATI EKOLELO OCO VU POPELI OVIMUENYO VIENE’

9. Momo lie Akristão va Heveru va sukilile oku kuata ekolelo lia pama?

⁹ Akristão va Heveru va sukilile oku kuata ekolelo lia pama, momo ca ponduile oku va kuatisa oku puluka kohali ya piãla ya laikele okuiya ko Yudea. (Va Hev. 10:37-39) Yesu wa lunguile olondonge viaye okuti, eci ovo va laikele oku mola o Yerusalãi oku ñualiwa ocingonja lasualali, ovo va sukilile oku tilila kolomunda. Ci kaile Akristão va kala volupale, ale vana va kala kovambo, va sukilile oku kapako elungulo liaco. (Luka 21:20-24) Kotembo yaco, eci asualali veyile oku linga uyaki, omanu va kala kovaimbo va enda oku sanda eteyuilo vokati kolupale omo liovimbaka vialio via pamele. Kuenje ocisimĩlo coku tilila kolomunda kokuavo ca molẽhele ndu okuti ka ca kuatele esilivilo. Omo liaco, ca sukilile ekolelo lialua.

10. Oku kuata ekolelo lia pama nda ca vetiya Akristão oku linga nye? (Va Heveru 13:17)

¹⁰ Akristão va Heveru va sukililevo oku kolela  ku vana Yesu a nõlele oco va songuile ekongelo. Vana va kala oku songola, citava okuti va ecele olonumbi via sunguluka ndomo va ponduile oku tila kuenda otembo va ponduile oku ci linga. (Tanga Va Heveru 13:17.) Ondaka yo Helasi ya tukuiwa ku Va Heveru 13:17 yokuti “Pokoli,” yeca ocisimĩlo cokuti omunu o pokola omo, wa kolela ku una o kasi oku eca olonumbi. Ale, eye ka pokola lika omo okuti, omunu o kuete omoko yoku eca olonumbi. Omo liaco, Akristão va Heveru va sukilile oku lilongisa oku kolela ku vana va kala oku songola osimbu ohali ya piãla ka yeyile. Nda vokuenda kuotembo yombembua Akristão va kapeleko lekolelo olonumbi via vana va kala oku songola, ca ponduile oku leluka vali calua oku pokola kotembo yohali.

11. Momo lie ci kuetele esilivilo Kakristão koloneke vilo oku kuata ekolelo lia pama?

¹¹ Ndeci ca linga Akristão va Heveru, etu tu sukilavo ekolelo. Momo tu kasivo kotembo yimue okuti, omanu valua ka va tava kuenda va sepula elungulo Liembimbiliya liokuti, esulilo lioluali lulo li kasi ocipepi. (2 Pet. 3:3, 4) Handi vali, ndaño okuti Embimbiliya li tu sapuila ovina vimue vi ka pita vokuenda kuohali ya piãla, lopo kuli ovina vialua okuti ka tua vi kũlĩhĩle. Tu sukila oku kolela okuti esulilo li keya muẽle votembo ya sokiyiwa kuenda eci olio li keya Yehova o ka tu tata.—Hav. 2:3.

12. Nye ci ka tu kuatisa oku puluka vokuenda kuohali ya piãla?

¹² Etu tu sukilavo oku pamisa ekolelo lietu liokuti, Yehova o kasi oku talavaya ‘lukuenje wa kolelua haeye wa lunguka,’ oco a tu songuile koloneke vilo. (Mat. 24:45) Eci ohali ya piãla yi ka fetika, citava okuti tu ka tambula olonumbi vimue vi ka yovola omuenyo wetu ndevi Akristão va Heveru va tambuile eci olohoka via va Roma va ñuala ocingonja o Yerusalãi. Omo liaco, yilo oyo otembo yoku lilongisa oku kolela ku vana Yehova a nõla oco va tu songuile. Nda etu cilo ka tu kolela kuenda ka tu pokola kolonumbi viavo, ocili okuti ci ka tĩla kokuetu oku pokola kolonumbi tu ka tambula vokuenda kuohali ya piãla.

13. Momo lie elungulu li sangiwa ku Va Heveru 13:5 lia kuatela esilivilo lialua?

¹³ Osimbu Akristão va Heveru va kala oku talamela ondimbukiso yoku tila, ovo va sukilile oku yuvula oku ‘sola olombongo’ kuenda va sukilile oku ambata omuenyo wa leluka loku tiamisila utima koku vumba Yehova. (Tanga Va Heveru 13:5.) Vamue pokati kavo kosimbu va talele ohali omo lionjala kuenda uhukũi. (Va Hev. 10:32-34) Ndaño okuti va tavele lesanju oku liyaka lovitangi viaco omo liolondaka viwa, vamue citava okuti va fetikile oku tiamisila utima koku kuata olombongo vialua oco va liteyuile kohele yosi ale kuhukũi. Pole, olombongo ka via ponduile oku teyuila ovimuenyo viavo koku nyõliwa kuo Yerusalãi. (Tia. 5:3) Ocili okuti, vosi vana va kakatelele kovipako, citava okuti nda ka ca lelukile kokuavo oku tila loku siapo olonjo viavo, lovipako.

14. Oku kuata ekolelo lia pama ci tu kuatisa ndati cilo konjila ndomo tu tenda ovokuasi?

¹⁴ Nda okuti tu kuete ekolelo liokuti Yehova ndopo o ka nyõla oluali lulo lua vĩha, etu ka tu ka sima okuti oku kuata olombongo vialua, ale ovipako, oco ocina ca velapo vali. Vokuenda kuohali ya piãla, ka vi ka kuata esilivilo lalimue. Embimbiliya li popia okuti, omanu “va ka inasi opalata yavo volokololo,” momo va ka limbuka okuti “ndaño opalata yavo ale ulu wavo, ka vi ka tẽla oku va popela keteke lionyeño ya Yehova.” (Esek. 7:19) Tu sukila oku yuvula oku tiamisila utima koku li solekela lika ovokuasi kuenda olombongo vialua, pole, tu sukila oku nõla olonjila vi tu kuatisa oku ambata omuenyo umue wa leluka okuti, u tu ecelela oku vumba Yehova. Tu sukilavo oku  yuvula oku kuata olofuka ka vi sukiliwa, ale oku pesila otembo yalua koku teyuila ovipako vietu. Handi vali, tu sukilavo oku kuata utate oco ka tu ka kakateli calua kovina tu kuete. (Mat. 6:19, 24) Osimbu tu panda kesulilo, tu ka sukila oku nõla nda tu kolela ku Yehova, ale kovipako vietu.

“VU SUKILA OKU KUATA EPANDI”

15. Momo lie Akristão va Heveru va sukililile oku pandikisa?

¹⁵ Akristão va Heveru va sukilile oku kuata epandi, oco va tẽle oku liyaka loloseteko viekolelo via laikele oku iya. (Va Hev. 10:36) Ndaño okuti vamue pokati kavo va liyaka lelambalalo kosimbu, valua va linga Akristão vokuenda kuotembo yombembua ya pita pokati. Pole, Paulu wa va ivaluisa okuti va sukilile oku lipongiya oco va tẽle oku liyaka lelambalalo kuenda oku amamako lekolelo toke kolofa, ndeci Yesu a linga. (Va Hev. 12:4) Va Yudea valua va kala lonyeño kuenda oku lekisa ungangala, momo valua pokati kavo va linga Akristão. Eci kua kambele anyamo amue, owiñi umue wa kuata Paulu eci a kala oku kunda vo Yerusalãi. Ci pitahãla 40 ka va Yudea va “tumbika ongombo, yu va lisinga lesiñalo vati, ka tu li, ka tu nyui toke eci tu ponda Paulu.” (Ovil. 22:22; 23:12-14) Ndaño loku suvukiwa kuenda oku lambalaliwa, Akristão va sukilile oku amamako oku liongolola oco va fendele, loku kunda olondaka viwa kuenda oku pamisa ekolelo liavo.

16. Ukanda ku va Heveru u tu kuatisa ndati oku limbuka esilivilo lioku liyaka lelambalalo? (Va Heveru 12:7)

¹⁶ Nye ca laikele oku kuatisa Akristão va Heveru oku pandikisa ndaño lelambalalo? Paulu wa yonguile oku va kuatisa oku limbuka esilivilo lioku pandikisa kelambalalo. Omo liaco, wa lombolola okuti eci Akristão va liyaka loloseteko viekolelo, Suku ecelela okuti ku pita ovina viaco oco va pindisiwe. (Tanga Va Heveru 12:7.) Epindiso liaco, lia ponduile oku va kuatisa oku kuata ovituwa vi sukiliwa Kukristão  kuenda oku kanguiwa. Nda okuti Akristão va Heveru va kuatele ovisimĩlo via sunguluka viatiamẽla kalambalalo aco, nda ca leluka kokuavo oku pandikisa.—Va Hev. 12:11.

17. Nye Paulu a kũlĩhĩle catiamẽla koku liyaka lelambalalo?

¹⁷ Paulu wa vetiya Akristão va Heveru oku lekisa utõi kuenda oku yuvula oku tokoka poku liyaka lelambalalo. Upostolo Paulu wa ponduile oku eca alungulo awa a kuatisa oku pandikisa kelambalalo. Kosimbu eye wa lambalala Akristão kuenje wa kũlĩhĩle ciwa ovitangi va liyaka lavio. Eye noke lioku linga Ukristão, wa liyakavo lalambalalo añi añi. (2 Va Kor. 11:23-25) Kuenje Paulu wa kũlĩhĩle ciwa eci ca sukiliwile oco omunu a pandikise. Eye wa ivaluisa Akristão okuti, poku liyaka loloseteko va sukilile oku kolela ku Yehova okuti kokuavo muẽle hakoko. Eli olio esunga lieci Paulu a popela lutõi hati: “Yehova eye oñuatisi yange; si ka kuata usumba.”—Va Hev. 13:6.

18. Nye ci ka tu kuatisa oku pandikisa kelambalalo?

¹⁸ Koloneke vilo, vamue pokati ka vamanjetu va kasi ale oku liyaka lelambalalo. Tu pondola oku va kuatisa poku va likutililako kuenda oku va kuatisavo kovina va sukila. (Va Hev. 10:33) Pole, Embimbiliya li tu situluila ciwa okuti: “Vosi vana va yongola oku ambata omuenyo umue woku sumbila Suku ndolondonge via Kristu Yesu, va ka lambalaliwavo.” (2 Tim. 3:12) Omo liaco, vosi yetu tu sukila oku li pongiyila olotembo via tĩla tu ka liyaka lavio. Tu sukilavo oku amamako oku kolela ku Yehova loku tava okuti, eye o ka tu kuatisa oku liyaka lovitangi viosi tu pondola oku pita lavio. Votembo ya sokiyiwa eye o ka nena ekavuluko ku vosi vana vo fendela lekolelo.—2 Va Tes. 1:7, 8.

19. Nye tu sukila oku linga oco tu lipongiyile ohali ya piãla? (Talavo ociluvialuvia.)

¹⁹ Ukanda Paulu a sonehela va Heveru wa kuatisa Akristão vokocita catete oku lipongiyila elambalalo va laikele oku liyaka lalio. Paulu wa va vetiya oco va lilongise ondongosi Ondaka ya Suku loku kuata elomboloko lialio. Momo nda ovo va ci lingile, nda va tẽla oku limbuka alongiso ana a ponduile oku honguisa ekolelo liavo kuenda oku a yuvula. Eye wa va vetiyavo oku pamisa ekolelo liavo, oco va tẽle oku kuama olonumbi via Yesu kuenda via vana va kala oku songola ekongelo okuti ka va tatãla. Eye wa kuatisavo Akristão oku tẽla oku pandikisa kuenda oku tenda ovitangi ndepuluvi lioku pindisiwa la Isiavo ukuacisola. Tu sukilavo oku kuama alungulo aco. Kuenje nda tua ci linga, tu ka tẽla oku amamako lekolelo toke kesulilo.—Va Hev. 3:14.