Setukuli Ekolelo Liavo

Wa Pandikisa Ndaño Lesumuo

CITAVA okuti Samuele wa yeva oku litetela kua kala vimbo lio Silo. Olupale luosi lue yukile onjuela yoku lila. Volonjo viñami mua yevala onjuvungo yoku lila kuakãi lomãla va pesela va isiavo, alume lomãla vavo, okuti lalimue eteke va ka tiuka vali? Tua kũlĩha okuti noke yoku pondiwa kuolohulukãi 4.000 kasualali kuyaki, va Isareli veya oku pesela vali ci soka 30.000 kasualali, peka lia va Filisiti.—1 Samuele 4:1, 2, 10.

Eci cimue ño pokati kovilunga vialua va pita lavio. Omãla vavali Vocitunda Cinene Eli, okuti Hafeni la Finehase, omo va kala olondingãivi va ambatele ocikasia ci kola covisila oku tunda laco volupale luo Silo. Ocikasia covisila ca enda oku kapiwa vohondo yo Tavernakulu, okuti onembele ya tungiwile ndombalaka, haiyo ya kala ocindekaise cemolẽho lia Suku. Owiñi wa endele kuyaki Locikasia covisila loku sima okuti ci ka nena osande yoku yula uyaki waco. Pole va Filisiti va tambula Ocikasia kuenda va ponda Hafeni la Finehase.—1 Samuele 4:3-11.

O tavernakulu yo ko Silo ya sumũlũhile, momo Ocikasia covisila ca kalamo vokuenda kuanyamo alua. Pole, cilo ka cimo vali. Eci Eli a ci yeva, okuti otembo yaco wa kuatele 98 kanyamo, wa kupuka komangu yaye kuenje wa fa. Ndatembo yaye ukãi una wa kala ale ocimbumba, keteke liaco poku kutulula, wa fa. Osimbu ka tulile omuenyo, wa popia hati: “Ulamba wa va Isareli wa va tunda.”—1 Samuele 4:12-22.

Ndamupi Samuele a laikele oku liyaka lovitangi viaco? Anga hẽ ekolelo liaye lia pamẽle calua okuti nda wa tẽla oku kuatisa owiñi una ka wa kuatele vali eteyuilo lia Yehova? Omo okuti koloneke vilo, tu pondolavo oku pita lovitangi vialua kuenda olonjanja vimue, esumuo li seteka ekolelo lietu, tu kũlĩhĩsi eci tu lilongisila kongangu ya Samuele.

Wa “Lingainga Esunga”

Toke petosi eli, Embimbiliya ka li tukula vali Samuele, pole li lombolola ulandu watiamẽla Kocikasia ci kola, loku tu lekisa ndomo va Filisiti va kuata ovitangi vieyilila koku ambata Ocikasia covisila, kuenje va kisikiwa oku ci tiula. Ulandu wa Samuele u molẽha lika noke lia 20 kanyamo. (1 Samuele 7:2) Nye Samuele a linga vokuenda kuotembo yaco? Embimbiliya li eca etambululo.

Olio li lombolola okuti osimbu anyamo aco 20 ka a fetikile, ‘ondaka ya Samuele ya amamako oku yevala ku va Isareli vosi.” (1 Samuele 4:1) Esapulo liaco li lekisa okuti noke yotembo yaco, Samuele wa fetika oku nyula alupale atatu ko Isareli, okuti kocikanjo locikanjo, wa pitako unyamo oku tetulula ovama, kuenda ovitangi via kala pokati komanu. Noke wa tiukila kimbo liaye ko Rama. (1 Samuel 7:15-17) Eci ci lekisa okuti, Samuele wa kuata upange walua vokuenda 20 kanyamo.

Ovituwa ka via sungulukile levĩho liomãla va Eli, via nyõla ekolelo liowiñi. Citava okuti, omanu valua va fetika oku fendela oviteka. Pole, noke yakũi avali kanyamo loku linga upange walua, Samuele wa sapuila owiñi hati:  “Nda ocili vu kasi loku livela lutima wene wosi oku tiukila ku Yehova, imbipo olosuku viosi via vakualofeka levi via Asitarote ho tiamisi ovitima viene ku Yehova loku u vumba eye lika. Kovaso eye u popeli povaka a va Filisiti.”—1 Samuele 7:3.

‘Ovaka a va Filisiti,’ a kala ndocilemo ku va Isareli. Olohoka vio ko Isareli via pita lekundu limue linene, kuenje va Filisiti va fetika oku fũkilisa omanu va Suku, momo ka va kuatele ohele yefetuluinyo. Pole Samuele wa likuminya owiñi okuti ekalo liaco lia laikele oku pongoloka, nda ovo va tiuka ku Yehova. Anga hẽ, va kuata onjongole yoku ci linga? Samuele weya oku sanjuka momo omanu va siapo oku fendela oviteka, kuenje “va vumba lika Yehova.” Samuele wa laleka omanu kohongele yimue ya lingiwila ko Misipa, okuti olupale lua kala komunda konano yo Yerusalãi. Kuenje owiñi wo ongoloka, va likandangiya oku lia, ndocindekaise coku likekembela akandu avo oku fendela oviteka.—1 Samuele 7:4-6.

Oco, eci va Filisiti, va yeva okuti va Isareli va kasi oku linga ohongele yimue yinene, va limuisa evelo lioku vondumuhila. Kuenje va tuma olohoka viavo ko Misipa, ha va nyõli afendeli va Yehova. Eci va Isareli va ci yeva, va limbuka okuti va kala kohele. Lusumba walua, va pinga ku Samuele oco a va likutilileko. Eye wa ci linga kuenda wa eca ovilumba. Vokuenda kuocipito caco ci kola, olohoka via va Filisiti viondumuhila o Misipa. Yehova wa tambulula ohutililo ya Samuele. Kuenje onyeño ya Yehova ya va wengukila. ‘Keteke liaco, Yehova wa lundula va Filisiti lovindindimo vinene.’—1 Samuele 7:7-10.

Anga hẽ va Filisiti vaco va kala ndotumãla tu tilila ku va inavo poku yeva ovilemilo viombela? Lakamue, momo va kala asualali va pama, vakuoyaki. Ovilemilo viaco, via litepele levi va enda oku yeva. Onjuela yovilemilo oyo hẽ ya va saluisa? Eci ovindindimo via fetika, kilu kua kala alende ale, ele oku totãla kuolomunda okuo kua va saluisa? Ocili, onjuela yaco, ya kokela va Filisiti usumba. Ovina via pongoloka okuti, vana va yonguile oku yula, ovo va yuliwa. Alume va Isareli va tunda ko Misipa, va yula ovanyãli vavo, kuenda va va lundula ocinãla calua toke kombuelo yo Yerusalãi.—1 Samuele 7:11.

Uyaki waco, wa nena apongoloko anene komanu va Suku. Va Filisiti ka va yakisile vali va Isareli vokuenda kuotembo Samuele a kala onganji. Kuenje, alupale ana a kala peka liovanyãli vomanu va Suku, a tambuiwa vali.—1 Samuele 7:13, 14.

Noke yoku pita anyamo alua, upostolo Paulu wa kongela Samuele pokati kolonganji lovaprofeto vakuekolelo vana va “lingainga esunga.” (Va Heveru 11:32, 33) Ocili, Samuele wa kuatisa omanu oku linga eci ca sunguluka kovaso a Suku. Eye wa kuata onima yiwa, momo wa amamako lepandi, oku kevelela ku Yehova poku linga upange waye lekolelo ndaño lesumuo. Eye wa lekisavo olopandu. Noke lieyulo ko Misipa, Samuele wa tunga utala oco owiñi wivaluke ndomo Yehova a va kuatisa.—1 Samuele 7:12.

Anga hẽ ove o yongolavo oku ‘linga esunga?’ Nda oco,  ciwa okuti, o lilongisa oku setukula epandi lia Samuele, umbombe, kuenda ocituwa caye coku eca olopandu. Helie pokati ketu ka sole ovituwa viaco? Samuele osimbu a kala umalẽhe, wa lilongisa ovituwa viwa vina vieya oku u kuatisa oku pandikisa lovitangi via tĩla, noke yoku linga ukulu.

“Omãla Vove ka va Endela Volonjila Viove”

Ulandu wa Samuele u moleha konjanja yikuavo okuti otembo yaco wa “kuka” ale. Samuele wa kuata omãla vavali valume, va kala ale akulu vendamba okuti, Yoeli kuenda Aviya, vana eye a tukuilile ocikele coku u kuatisa kupange wunganji. Pole, ovo ka va sesamẽlele oku tambula ovikele viaco. Ndaño okuti Samuele wa kala ukuesunga haeye ukuacili, omãla vaye omo liunene woku tumĩla va kuata, ca va kokela epela, kuenje va fetika oku pengisa esunga loku tambula ovitukiko.—1 Samuele 8:1-3.

Eteke limue, akulu vo ko Isareli, va liyeyela Samuele kuenje va popia laye vati: “Omãla vove ka va endela volonjila viove.” (1 Samuele 8:4, 5.) Anga Samuele wa kũlĩhĩle eci ca kala oku pita? Ulandu waco ka u ci lombolola. Ca litepa la Eli, ceci okuti Samuele ka kaile isia umue ukuacekelela okuti wa sesamẽlele oku u vetela evelo. Yehova wa yambula Eli, momo ka lemẽlele omãla vaye vãvi, kuenda wa va velisilepo calua okuti Suku ci sule. (1 Samuele 2:27-29) Elinga liaco halioko Yehova a sanga ku Samuele.

Ulandu waco ka u tukula osõi, esakalalo, ale esumuo Samuele a yeva omo liovilinga vĩvi viomãla vaye. Ocili okuti, olonjali vialua vi pondola oku sokolola ndomo eye a liyeva. Koloneke vilo vĩvi, omãla valua va siata oku sinila olonjali viavo. (2 Timoteo 3:1-5) Citava okuti, olonjali vina vi kuete omãla vahuka, ongangu yiwa ya Samuele yi pondola oku va lembeleka. Eye ka ecelelele okuti ovituwa vĩvi viomãla vaye vi pongolola ekalo liaye liwa. Ivaluka okuti, ndaño olondaka kuenda epindiso ka vi pongolola utima wa siva womãla, ongangu yiwa yolonjali, yi kuete unene woku va longisa. Omo liaco, otembo yosi, olonjali vi kuete epuluvi lioku sanjuisa Isiavo Yehova Suku ndeci Samuele a linga.

 “Tu Nolele Osoma”

Omãla va Samuele ka va sokoluile ovitangi va laikele oku kuata omo liocipululu cavo kuenda usesiame. Akulu vo ko Isareli va amamako oku vangula la Samuele vati: “[Kaliye] tu nolele osoma ha yi tu viala ndolofeka viosi.” Anga hẽ poku linga epingilo eli ovo va likala Samuele? Ocili okuti eye wa kala ale onganji yomanu va Yehova vokuenda kuanyamo alua. Pole, ovo kaliye va yonguile osoma oco yi kale onganyi yavo, ka va yonguile vali uprofeto umue nda Samuele. Olofeka vikuavo, via kuata olosoma viavo, kuenje va Isareli va yonguilevo oku kuata osoma yavo! Oco hẽ Samuele wa kala ndati? Kulandu waco tu tangako ndoco: ‘ka co sanjuisile.’—1 Samuele 8:5, 6.

Kũlĩhĩsa ndomo Yehova a tambulula Samuele eci a likutililila catiamẽla kocitangi caco. Eye wa popia hati: “Yeva cosi omanu va popia love momo haveko va ku yanduluka, ame muẽle va njanduluka okuti si lingi vali Soma yavo.” Ku Samuele ca kala elembeleko, pole ku Suku Tõlo, ca kala etombo limue linene! Yehova wa tuma uprofeto oku sapuila va Isareli onima va laikele oku tambula yi tunda koku vialiwa lomunu. Eci Samuele a va sapuila olondaka viosi, ovo vo lipilikila vati: “Oco hacoko. Tu yongola muẽle osoma yi tu viala.” Samuele wa amamako oku pokola ku Suku yaye, kuenje wa vialeka osoma yina Yehova a nõla.—1 Samuele 8:7-19.

Samuele wa pokola hẽ locikumbiti? Anga hẽ wa lisiõsiõla? Wa ecelela hẽ okuti vutima waye mu yuka esumuo kuenda o kuata ekaka? Omanu valua pamue va liyeva ndoco, pole Samuele hacoko a yeva. Eye wa waveka Saulu, momo wa limbuka okuti wa nõliwa la Yehova. Kuenje wa sipula Saulu, ndondimbukiso yoku u yolela kuenda yoku pokola kosoma yokaliye. Noke wa popia lomanu hati: “Vu lete hẽ u Yehova a nola? Pokati komanu ka pali ukuavo wa lisoka laye.”—1 Samuele 10:1, 24.

Samuele wa luluvalela kovituwa viwa viomunu wa nõliwa la Yehova okuti kakulueya aye hakoko. Eye wa kakatela kesunga lia Suku yaye, okuti ka tiamisilile utima waye koku taviwa lomanu vakuakupongolola ovisimĩlo. (1 Samuele 12:4) Wa tẽlisavo upange waye, poku lungula omanu va Suku va kuata ovitangi konepa yespiritu loku va vetiya oku amamako oku kakatela lekolelo ku Yehova. Alungulo aye, a petula ovitima viomanu, kuenda owiñi wa pinga ku Samuele oco a va likutilileko ku Yehova. Eye wa eca etambululo eli: “Ci kale kupãla lame cokuti kovaso a Yehova ndinga ekandu lioku liweka oku vu likutilila. Ndu longisi onjila yocili haiyo yesunga.”—1 Samuele 12:21-24.

Ove hẽ wa yevele ale esumuo eci omunu umue a tambula ocikele? Ongangu ya Samuele yi tu kuatisa oku yuvula esepa kuenda ocikumbiti. Suku o kuete upange walua weca onima yiwa, haiwo u nena esanju komanu vaye vakuekolelo.

“Oloneke Viñami o Sumuila Saulu?”

Samuele wa kuata esunga lioku luluvalela kovituwa viwa via Saulu, momo Saulu wa kala omunu umue uwa. Eye wa lepele, haeye wa posokele calua, okuti ndaño wa kuata utõi, wa liketisile kuenda ka kuatele ocipululu kefetikilo. (1 Samuele 10:22, 23, 27) Pole, wa kuata elianjo lioku nõla onjila a yonguile oku kuama komuenyo. (Esinumuĩlo 30:19) Anga hẽ wa talavaya ciwa lelianjo liaco?

Eci omunu umue a fetika oku kemãla, ocituwa catete a siapo, eliketiso. Ka pa pitile otembo yalua, Saulu wa fetika oku lipanda. Eye wa nõlapo oku sinila olonumbi via Yehova vina Samuele o sapuilile. Onjanja yimue, Saulu ka kuatele epandi lioku kevelela, kuenje wa eca ocilumba okuti Samuele eye lika wa kala lomoko yaco. Lutõi walua, Samuele wa pisa elinga liaye, loku u sapuila okuti uviali ka u ka amamako vepata liaye. Saulu wa sukilile oku lilongisila koku lueya kuaye, pole wa amamako oku lekisa esino.—1 Samuele 13:8, 9, 13, 14.

 Vonduko ya Samuele, Yehova wa sapuila Saulu oco a yake la va Amaleke. Yehova wa handeleka oku yambula Soma Agage. Pole, Saulu ka yambuile Agage kuenda ka nyõlele ovikuata via velapo. Eci Samuele o pisa, Saulu wa lekisa ndomo ovituwa viaye via pongoloka. Omo ka lekisile eliketiso, ka tavele oku pisiwa, kuenje wa fetika oku likala poku li sandela esunga, poku sandiliya oku yuvula ovitangi, loku tatelẽla owiñi. Saulu wa seteka oku yuvula oku yambuiwa poku tatẽlela okuti, onepa yovikuata va punda, ya laikele oku lumbiwa ku Yehova. Kuenje Samuele wo sapuila olondaka evi via kũlĩhĩwa calua hati: “Tala, okupokola kua velapo, okulumba ku sule.” Lutõi walua Samuele wo pisa, loku u sapuila ocisimĩlo ca Yehova cokuti: Usoma upiwa ku Saulu ha weciwa komunu ukuavo una wo velapo.—1 Samuele 15:1-33.

Samuele wa sumuile calua omo liesino lia Saulu. Eye wa pita uteke wosi oku pinga ekuatiso ku Yehova vohutililo. Wa lisiõsiõla omo lielinga lia Saulu. Samuele wa enda oku mola ovituwa viwa via Saulu, pole cilo cosi ca pua. Momo ulume una a kũlĩhĩle lovituwa viwa, wa pongoloka, kuenda wa yanduluka Yehova. Samuele ka tavele vali oku li mola la Saulu. Pole, Yehova wa lemẽla Samuele hati: “Oloneke viñami o sumuĩla Saulu? Siti ame ndo pañula okuti ka lingi vali osoma ya va Isareli. Yukisa ombinga yove lulela. . . . Hu tuma ku Jese u Beteleme momo pokati komãla vaye valume opo nda linolẽla osoma.”—1 Samuele 15:34, 35; 16:1.

Oku tẽlisiwa kuocipango ca Yehova, ka kua tiamẽlele kekolelo liomanu ka va lipuile haivo va lueya lueya. Nda omunu umue o linga ukuesino, Yehova o nõla omunu ukuavo oco a tẽlise ocipango Caye. Omo liaco, Samuele wa liwekapo oku sumua omo lia Saulu. Noke Yehova wa tuma Samuele konjo ya Jese ko Beteleme, kuna a sanga omãla valua valume, haivo va posoka. Eci va lekisa omõla watete, Yehova wa sapuila Samuele hati: “Ku ka vanje keposo liocipala caye pamue kokulepa kutunga waye . . . Momo Yehova ka vanji ndeci omunu a vanja, omunu o vanja okumõleha kuokilu, Yehova puãi o vanja vutima.” (1 Samuele 16:7) Noke va lekisa ku Samuele kuasula, una wa nõliwa la Yehova okuti, Daviti!

Kesulilo liomuenyo waye, Samuele wa limbuka ciwa okuti ocisimĩlo ca Yehova coku nõla Daviti oco a piñainye Saulu, ca sunguluka. Saulu puãi, wa sandiliya oku ponda Daviti omo liesepa, kuenda weya oku linga ocisuanji. Daviti wa kuata utõi, ekolelo, loku kakatela kesunga okuti, ovituwa vimue viwa. Ekolelo lia Samuele kesulilo liomuenyo waye, lia pamisiwa calua. Eye wa limbuka okuti Yehova o kuete unene woku imũla esumuo ha li pongoloka esumũlũho. Samuele wa fa, pole wa sia ongangu yiwa yoku pandikisa vokuenda kuanyamo alua. Kuenje eci a fa, va Isareli va lila calua olofa viaye. Koloneke vilo, afendeli va Yehova va sukila oku lipula ndoco: ‘Ñasi hẽ oku setukula ekolelo lia Samuele?’

[Elitalatu kemẽla 27]

Samuele wa kuatisa ndati omanu vaye oku pandikisa lepese linene va kuata kuenda esumuo?

[Elitalatu kemẽla 28]

Samuele wa liyaka ndati lesumuo lioku kuata omãla olondingaĩvi?