1, 2. Die yen Belam ruru rere ọ sa vwọ so omaẹwan kẹ ihwo rẹ Jihova?

OHWIYERIN kpo asan ro de me hwe iyerin. O vwo oka rẹ erin ọvo rọ guọnọ hwe. O de phi emu rọ riẹnre nẹ o che si erin na urhuru phiyọ oghọre rọyen, o de do phiyọ ame. O rhe kri-i, oghọre na de mu erin na, ohwiyerin na de sio phia. Kọ hwẹre, kidie ọ riẹnre nẹ oka rẹ emu ro si erin na urhuru yen o phi phiyọ oghọre na.

² Vwẹ ukpe rẹ 1473 B.C.E., ọshare ọvo re se Belam roro kpahen orọnvwọn ọvo rọ guọnọ vwọ kpahen ufi. Ihwo rẹ Ọghẹnẹ ri won phiyọ Otọ rẹ Moab rọ kẹre Otọ rẹ Ive na yen ọ guọnọ kpahen ufi na kẹ. Belam tare nẹ ọyen ọmraro rẹ Jihova, ẹkẹvuọvo ọvwurhuru yen o ruẹ, re jiri nẹ o re duvwun iyori hwe ihwo rẹ Izrẹl. Ẹkẹvuọvo, Jihova rhọnvwe kẹ nẹ o duvwun iyori hwe ihwo rẹ Izrẹ-ẹl, ukperẹ ọtiọyen, ọ da nẹrhovwo kẹ ayen. Fikirẹ urhuru rẹ igho ra cha hwa kẹ, Belam ko roro nẹ ọ da phiẹn ihwo na vwo ru umwemwu, Ọghẹnẹ ko duvwun iyori hwe ayen komobọ. Ọtiọyena, Belam da vwẹ emetẹ rẹ Moab vwọ kpahen ufi kẹ ayen.​—Ukeri 22:1-7; 31:15, 16; Ẹvwọphia 2:14.

3. Mavọ yen ona rẹ Belam na wian te?

³ Ona rọyen na wianre? E, vwo te ẹdia evo. Uriorin buebun rẹ eshare rẹ Izrẹl she ufi nana rẹ ayen vwo nene  emetẹ rẹ Moab “gbe ọfanrhiẹn.” Ayen je tobọ ga eghẹnẹ rẹ ihwo rẹ Moab kerẹ Baal rẹ Peọr, ọghẹnẹ rẹ ebruphiyọ, yẹrẹ ehware. Ọnana da nẹrhẹ ihwo rẹ Izrẹl ri te 24,000 ghwọrọ kufia ọke rẹ ayen vwọ guọnọ ro Otọ rẹ Ive na. Ọnana ghini oghwọrọ rode!​—Ukeri 25:1-9.

4. Diesorọ uriorin buebun rẹ ihwo rẹ Izrẹl vwo she ufi rẹ ọfanrhiẹn?

⁴ Die yen so oghwọrọ rode nana? Buebun rẹ ihwo na de rhi vwo ubiudu rẹ umwemwu, ayen da yanjẹ Jihova vwo, ro sivwin ayen vwo nẹ Ijipt, ghẹrẹ ayen vwẹ aton na, ji sun ayen gberhẹnẹdẹ kpo otọ rẹ ive na. (Hibru 3:12) Ọyinkọn Pọl vwọ ta ota kpahen ọnana, o de si: “Avwanre gbi gbe ọfanrhiẹ kirobo rẹ evo rẹ ayen gberi-i, rẹ uriori uje gbẹ erha vwo she ghwu ẹdọke.” *​—1 Kọrẹnt 10:8.

5, 6. Diesorọ ikuegbe rẹ umwemwu rẹ ihwo rẹ Izrẹl vwẹ Otọ rẹ Moab vwọ dia ghanghanre kẹ avwanre nonẹna?

⁵ Iyẹnrẹn rẹ ọbe rẹ Ukeri na vọnre vẹ iyono eghanghanre buebun vwọ kẹ ihwo rẹ Ọghẹnẹ nonẹna, kidie ayen ji muegbe rẹ ayen vwọ ro otọ rẹ ive rọ rho vrẹ ọ rẹ ihwo rẹ Izrẹl na. (1 Kọrẹnt 10:11) Kerẹ udje, ẹwẹn ọfanrhiẹn  rẹ akpọ nana tobọ gan vrẹ ọ rẹ ihwo rẹ Moab rẹ awanre. Kukpe kukpe yen uriorin buebun rẹ Inenikristi vwo she ufi rẹ ọfanrhiẹn, rọ dia ufi ro mu ihwo rẹ Izrẹl. (2 Kọrẹnt 2:11) Kerẹ Zimri rọ gbaudu reyọ aye rẹ Midian rhe utughẹ rọyen, eriyin ihwo evo je hepha vwẹ ohri rẹ ihwo rẹ Ọghẹnẹ nonẹna re vwẹ uruemu ọfanrhiẹn rayen vwo miovwo ukoko na.​—Ukeri 25:6, 14; Jude 4.

⁶ Wọ mrẹ oma wẹn vwẹ Otọ rẹ Moab nonẹna? Wọ sa mrẹ nẹ wo sikẹre akpọ kpokpọ ru wọ hẹrhẹ ọke grongron re na? Ọ da dia ọtiọyen, gbe ru emu eje rẹ ẹgba wẹn muru asaọkiephana rere wọ vwọ sẹro rẹ oma wẹn vwevunrẹ ẹguọnọ rẹ Ọghẹnẹ womarẹ wọ vwọ kerhọ kẹ iji na rọ tare nẹ, “si oma nẹ ọfanrhiẹ.”​—1 Kọrẹnt 6:18.

7, 8. Die yen “ọfanrhiẹn,” mavọ yen ihwo ri gbe ọfanrhiẹn vwo vun oborẹ ayen kọnre?

⁷ Kirobo ra reyerọ vwo ruiruo vwẹ Baibol na, “ọfanrhiẹn” (Grik, por·neiʹa) shekpahen ovwerhẹn rẹ ihwo re je rọvwọ-ọn. O churobọ si igberadja-egbe, ehware rẹ ihwo re je rọvwọ-ọn, ọtiọyen ji te ehware rẹ unu yẹrẹ ọ rẹ unusọn, kugbe ra vwọ vwẹ obọ ghwraghwra oma rẹ ohwo ọfa rọ dia aye yẹrẹ ọshare rẹ ohwo-o. O ji churobọ si ehware rẹ ọshare vẹ ọshare, aye vẹ aye, yẹrẹ ohworakpọ vẹ eranvwe. *

⁸ Baibol na nabọ dje phephẹn nẹ, ihwo ri gbe ọfanrhiẹn cha sa dia evunrẹ ukoko rẹ Inenikristi-i, ayen ji che vwo arhọ rẹ bẹdẹ-ẹ. (1 Kọrẹnt 6:9; Ẹvwọphia 22:15) Vwọba, ọfanrhiẹn-egbe sa so omaẹwan kẹ ayen asaọkiephana, kerẹ ẹwẹn obrorhiẹn ro kpokpo ohwo, evun-ẹmrẹ ra guọnọre-e, ọga vẹ ughwu, ihwo rha cha vwẹroso  aye-en, yẹrẹ muọghọ kẹ aye-en, ọ sa je yanghan orọnvwe. (Se Galesha 6:7, 8.) Diesorọ wo vwo vwobọ vwẹ obo re cha so oja kẹ wẹ? Ọ da ohwo mamọ nẹ ihwo buebun roro te tavwen ayen ke jẹ owọ rẹsosuọ ro suẹn kpo ọfanrhiẹ-ẹn, rọ dia e vwo nughe rẹ ihwo re banphiyọ.

9. Ihwo evo tanẹ ughe rẹ ihwo re banphiyọ cha sa so omaekuọ-ọn, ọyena uyota? Dje kpahọn.

⁹ Vwẹ ẹkuotọ buebun, a mrẹ ihoho rẹ ihwo re banphiyọ vwẹ asan ra da shẹ ẹbe re ghwa iyẹnrẹn, uhworo, kugbe itẹlivishọni, e je vọn itanẹti. * Ihwo evo tare nẹ ọ cha sa so omaẹkuọ-ọn, ọyena uyota? Ẹjo, kakaka! Ihwo ri nughe rẹ ihwo re banphiyọ se rhi vwo ẹkuruemu re vwo du omobọ vẹ “ọmeme ọbrabra,” ro se sun kpo ehware ọkieje, ehware ro je fo, oyanghan vwevunrẹ orọnvwe, kugbe orọnvwe ẹfan. * (Rom 1:24-27; Ẹfesọs 4:19) Ohwo ọvo ro ru ehahiẹ vwẹ ehware ọkieje vwo dje ọga rẹ ikansa. Ọ da ta: “Ọkieje yen ọga na vwọ ganphiyọ, ọ je bẹn esivwo.”

10. Idjerhe vọ yen avwanre sa vwọ vwẹ uyono rẹ Baibol rọhẹ Jems 1:14, 15 vwo ruiruo? (Ni ekpeti na “ Obo re Chọn Vwẹ Uko sa Vwọ Fon Vwọrẹ Uruemu.”)

¹⁰ Roro kpahen eta rehẹ Jems 1:14, 15, rọ tare nẹ, “ọke rẹ urhuru si vwe vẹ ẹguọnọ rẹ ugboma na de rhi bunọ re, ke ghwa ọdavwini cha. Ọke rẹ ẹguọnọ rẹ ugboma da rhe mrevun re ko vwie umwemwu; umwemwu de rhi bunọ re kọ ghwa ughwu cha.” Ọtiọyena, urhurusivwe ọchọchọ da ro ẹwẹn wẹn, brokpakpa siono! Kerẹ udje, ọ da dianẹ wọ mrẹ ihoho rẹ ihwo re banphiyọ kpregede,  fobọ ku opharo kufia, yẹrẹ fun ikọmputa na, yẹrẹ wene ughe rẹ itẹlẹvishọni na. Ru oborẹ wo se ru ejobi vwọ kẹnoma kẹ urhurusivwe ọchọchọ tavwen ọ ke rhe gan te ẹdia rẹ wo rhe che se sun oma wẹ-ẹn!​—Se Matiu 5:29, 30.

11. Mavọ yen a sa vwọ vwẹroso Jihova ọke rẹ avwanre de nene iroro re chọre muabọ?

¹¹ Kọyensorọ, Ohwo rọ riẹn avwanre vrẹ oborẹ avwanre riẹn oma avwanre vwọ ta: “Gbe hwe urhuru sivwe ofefe rẹ akpọ na re o ghwu; igberadja, inuhu, avwerhe rẹ ugboma, ẹguọnọ ọbrabra, urhuru evwo ro hirhe oma phihọ ẹdjọ.” (Kọlose 3:5) Vwọrẹ uyota, re vwo ru ọtiọyen ghwa lọhọ-ọ. Ẹkẹvuọvo karophiyọ nẹ avwanre vwo Ọsẹ rọhẹ odjuvwu ro vwo edirin vẹ ẹguọnọ, rẹ avwanre  se kperi se. (Une Rẹ Ejiro 68:19) Brokpakpa nẹrhovwo rhe siẹrẹ iroro ọchọchọ da ro ẹwẹn wẹn. Nẹrhovwo rhe nẹ ọ kẹ wẹ “ọrho rọ basa-an na” rere wo se vwo roro kpahen erọnvwọn efa.​—2 Kọrẹnt 4:7; 1 Kọrẹnt 9:27; ni ekpeti na “ Mavọ Mi se Vwo Siobọnu Orharhe rẹ Uruemu?”

12. Die yen “udu” rẹ avwanre, diesorọ avwanre vwọ sẹro rọyen?

¹² Ọgbaghwanre Solomọn siri: “Jẹn udu wẹn sasa vwẹ ọke ejobi; kidie evun rọye ogbugbu rẹ arhọ va nẹ cha.” (Isẹ 4:23) “Udu” avwanre, rọ dia oka rẹ ohwo rẹ avwanre ghene hepha yen Ọghẹnẹ nẹ. Ẹro rẹ Ọghẹnẹ vwo ni “udu” avwanre, yen che djephia sẹ avwanre che vwo arhọ rẹ bẹdẹ, ọ dia ẹro rẹ ihworakpọ vwo ni avwanre-e. Ota na vrẹ ọtiọye-en, ẹkẹvuọvo ọ pha ghanghanre. Job vẹ ẹro rọyen re ọphọ rere o vwo jẹ aye eno vẹ ẹwẹn rẹ ọfanrhiẹn. (Job 31:1) Ọyena omamọ rẹ udje vwọ kẹ avwanre! Ọbuine ọvo ji dje oka rẹ ẹwẹn ọtiọyena phia rọ vwọ nẹrhovwo nẹ, “rhẹriẹ ẹro mẹ rere o vwo jẹ ogbegbemrẹ e no.”​—Une Rẹ Ejiro 119:37.

13. Ono yen Dinah, diesorọ ojẹ rẹ igbeyan rọ jẹre vwọ dia ọ rẹ ẹkpa?

¹³ Kirobo rẹ avwanre yonori vwẹ Uyovwinrota 3, igbeyan sa nẹrhẹ avwanre ru umiovwo yẹrẹ erhuvwu. (Isẹ 13:20; se 1 Kọrẹnt 15:33.) Roro kpahen udje rẹ Dinah, ọmọtẹ rẹ Jekọp. Dede nẹ a nabọ yono nẹ ọkiemọ rhe, Dinah jẹ ojẹ rẹ ẹkpa ro vwo mu igbeyan rẹ emetẹ rẹ Kenan. Ihwo rẹ Kenan je họhọ ihwo rẹ Moab ri gbe ọfanrhiẹn mamọ. (Livitikọs 18:6-25) Eshare rẹ Kenan, ji te Shikem rọ dia “ohwo re me ru ọghọ kẹ vwẹ orua” rọyen, ni Dinah kerẹ ohwo ro ji vwo ẹwẹn rẹ ọfanrhiẹn.​—Jẹnẹsis 34:18, 19.

14. Okpetu vọ yen nuro rhe fikirẹ ojẹ rẹ igbeyan rẹ Dinah jẹre?

¹⁴ Ọ sa dianẹ Dinah vwo ẹwẹn ro vwo nene Shikem gbe ọfanrhiẹn ọke rọ vwọ mrẹ-ẹ. Ẹkẹvuọvo, oborẹ buebun  rẹ ihwo rẹ Kenan roro nẹ oshephiyọ siẹrẹ urhuru ehware de si ayen yen Shikem ruru. Dinah rhe se ru emu vuọvo-o, kidie Shikem “shabọ phihọ” “ọ da phọphọ.” Ọhọhọre nẹ “ivun rọye” rhe vwerhen Shikem ukuko na, jẹ ọyena se wene obo ro ruru na-a. (Se Jẹnẹsis 34:1-4.) Ọ dia Dinah ọvo yen rioja ro nuro rhe-e. Orua rọyen je rioja rẹ ophọphọvwe fikirẹ oka rẹ igbeyan ro muru.​—Jẹnẹsis 34:7, 25-31; Galesha 6:7, 8.

15, 16. Mavọ yen avwanre se vwo vwo aghwanre rẹ Ọghẹnẹ? (Ni ekpeti na “ Ẹkpo rẹ Baibol re Roro Kpahen.”)

¹⁵ Ọ da tobọ dianẹ Dinah yono orọnvwọn vwo nẹ obo re phiare na rhe, jẹ ọ rioja tavwen. Ofori nẹ emu ọbrabra phia kẹ idibo rẹ Jihova tavwen ayen ki yono aghwanre-e. Kidie ayen kerhọ rẹ Ọghẹnẹ, ayen ke “yan nene evwaghwanre.” (Isẹ 13:20a) Ọtiọyena, ayen ki rhi vwo ẹruọ rẹ “idjerhe kidjerhe esiri ejobi,” ọ da nẹrhẹ ayen vrabọ rẹ ebẹnbẹn vẹ ọmiaovwẹ.​—Isẹ 2:6-9; Une Rẹ Ejiro 1:1-3.

 ¹⁶ Kohwo kohwo rọ guọnọ aghwanre rẹ Ọghẹnẹ se vwo womarẹ ẹrhovwo, eyono rẹ Baibol na vẹ ẹbe kugbe erọnvwọn efa rẹ odibo rọ fuevun rọ je ghwanre na vwọphia ọkieje. (Matiu 24:45; Jems 1:5) Omaevwokpotọ ọyen emu ọfa rọ je ghanre kidie a mrẹ vwẹ oma rẹ ihwo ri vwo owenvwe rẹ ayen vwọ yan nene uchebro rẹ Baibol na. (2 Ivie 22:18, 19) Kerẹ udje, Onenikristi sa rhọnvwe  nẹ udu rọyen vọnre vẹ ophiẹnvwe, o ji miovwin gangan. (Jerimaya 17:9) Ẹkẹvuọvo, siẹrẹ ọ da guọnọ yan chọ, ọ sa vwomakpotọ reyọ uchebro?

17. Djudje rẹ obo re sa phia vwẹ orua, wo ji dje oborẹ ọsẹ se vwo nene ọmọtẹ rọyen roro kugbe.

¹⁷ Vwẹ ẹro roro ẹdia nana. Ọsẹ ọvo rhọnvwe kẹ ọmọtẹ rọyen nẹ ọ vẹ oniọvo ọshare rọ kọnphiyọ sa kọn kpo ada, ẹkẹvuọvo e jẹ oniọvo ọfa nene ayen. Ọmọtẹ na da ta: “Ọsẹ mẹ, wọ vwẹroso owẹ? Avwanre che ru emu vuọvọ rọ chọre-e!” Ọ sa dianẹ ọmọtẹ na ghini vwo ẹguọnọ rẹ Jihova, iroro rọ chọre ji rhe-e, jẹ oyan yena dje “aghwanre [rẹ Ọghẹnẹ]” phia? Ọmọtẹ na ‘djẹ kẹ ọfanrhiẹn’? Gbanẹ ọ “vwẹ ẹro so udu robọ rọye”? (Isẹ 28:26) Ọkiọvo wo se roro kpahen iyono rẹ Baibol efa re sa vwẹ ukẹcha kẹ ọsẹ tiọyena vẹ ọmọtẹ rọyen vwọ nabọ roro kpahen ota nana.​—Ni Isẹ 22:3; Matiu 6:13; 26:41.

18, 19. Ọdavwini vọ yen vwomaphia vwẹ akpeyeren rẹ Josẹf, kẹ die yen o ruru?

¹⁸ Josẹf ọyen ọmọsẹ rẹ Dinah, eghene ro vwo erhuvwu, o ji vwo ẹguọnọ rẹ Jihova, ọ djẹ kẹ ọfanrhiẹn. (Jẹnẹsis 30:20-24) Ọke rẹ Josẹf vwọ hẹ eghene, o rhiẹromrẹ obo ri nẹ obuko rẹ ojẹ rẹ ẹkpa rẹ Dinah jẹre rhe. Obo re phiare na vẹ owenvwe rọ vwọ sẹro rẹ oma rọyen vwẹ ẹguọnọ rẹ Ọghẹnẹ, chọn Josẹf uko ikpe evo vwọ wan nu vwẹ Ijipt ọke rẹ aye rẹ onini rọyen wọ davwẹngba “kẹdẹ kẹdẹ” rọ vwọ riẹriẹ gbe ọfanrhiẹn. Vwọrẹ uyota, Josẹf che se siobọnu iruo na-a, kidie ọviẹn yen o ruẹ! Ẹdia nana guọnọ aghwanre kugbe uduefiogbere. Ọ sen kẹ aye rẹ Potifa abọ buebun, ukuotọ rọyen ọ da djẹ jovwo.—Se Jẹnẹsis 39:7-12.

¹⁹ Di roro: Ọ da dianẹ ọyen ẹkuruemu rẹ Josẹf ro vwo roro kpahen aye na yẹrẹ ọfanrhiẹn ọkeneje, ọ ra sa  sẹro rẹ ọyọnregan rọyen? Ọkiọvo o re se ruo-o. Ukperẹ Josẹf vwo roro kpahen ọfanrhiẹn ọkieje, eta rọ vuẹ aye rẹ Potifa djerephia nẹ ọ vwẹ ẹro ọghanghanre vwo ni oyerinkugbe rọyen vẹ ọ rẹ Jihova. Ọkieje yen ọ vwọ vuẹ nẹ, “Onini mẹ si emuọvo nu kẹ vwẹ-ẹ, jokpa wẹ ọvo, fikiridie wẹ aye rọye; komavọ mi ru emu ọbrabra nana, ri mi ru umwemwu kpahe Ọghẹnẹ?”​—Jẹnẹsis 39:8, 9.

20. Mavọ yen Jihova wene erọnvwọn wan vwọ kẹ Josẹf?

²⁰ Vwẹ ẹro roro oborẹ oma vwerhen Jihova te ọke rọ vwọ mrẹ nẹ Josẹf sẹro rẹ ọyọnregan rọyen kẹdẹ kẹdẹ, dede nẹ ọ pha shesheri kẹ orua rọyen. (Isẹ 27:11) Ukuko na, Jihova de rhi ruo, e de si Josẹf nẹ uwodi, ọ da je rhe dia ohwo rọ vwọ kpahen Ovie rẹ Ijipt kugbe ohwo rọ vwẹrote emu! (Jẹnẹsis 41:39-49) Eta rẹ Une Rẹ Ejiro 97:10 ghini uyota, rọ tare nẹ, “Ọrovwohwo guọnọ ihwo ri tuoma rẹ umwemwu; ọ sẹro rẹ arhọ rẹ ihwo efuanfon rọye; o sivwin ayen nẹ obọ rẹ ihwo umwemwu.”

21. Idjerhe vọ yen eghene ọshare ọvo rọ dia oniọvo vwẹ Africa vwo dje uduefiogbere phia?

²¹ Nonẹna, idibo rẹ Jihova buebun ji djephia nẹ ayen “tuoma rẹ umwemwu,” je “guọnọ emu esiri.” (Emọs 5:15) Vwẹ Africa, eghene ọshare rọ dia oniọvo, karophiyọ ọke rẹ ọmọtẹ ọvo vwẹ iklasi rọyen vwo yinvwaro vuẹ nẹ o che nene vwerhẹn siẹrẹ oniọvo na da  vwẹ ukẹcha kẹ vwẹ ọdavwini rẹ ayen che si. Oniọvo na da ta: “Ugege yena, me da sen, kidie nẹ me yọnre gan, ke me sa sẹro rẹ ọghọ mẹ, rọ dia emu rọ ghanre vrẹ oro vẹ idọnọ efuanfon.” Vwọrẹ uyota, umwemwu sa nẹrhẹ ohwo “ghọghọ” vwẹ ọmọke krẹn, jẹ aghọghọ tiọyena ghwa ọmiaovwẹ cha. (Hibru 11:25) Vwọba, aghọghọ tiọyena fiemu-u, a da reyọ vwọ vwanvwen aghọghọ rẹ bẹdẹ rọ herọ siẹrẹ e de nyupho rẹ Jihova.​—Isẹ 10:22.

22, 23. (a) Onenikristi de ru umwemwu ọgangan, kẹ o mudiaphiyọ nẹ Ọghẹnẹ kpairoro vrẹ? (b) Ukẹcha vọ yen herọ vwọ kẹ ohwo ro ru umwemwu?

²² Fikirẹ jẹgba, avwanre eje nene ojevwe rẹ ugboma muabọ e se vwo ru obo re gbare vwẹ ẹro rẹ Ọghẹnẹ. (Rom 7:21-25) Jihova riẹn ọnana kidie ọ “karohọ nẹ avwanre iwurhie.” (Une Rẹ Ejiro103:14) Ọkiọvo, Onenikristi se ru umwemwu ọgangan. Ọ da dia ọtiọyen, kẹ o mudiaphiyọ nẹ Ọghẹnẹ kpairoro vrẹ? Ẹjo, kakaka! Vwọrẹ uyota, ohwo na sa rioja rẹ obo ro ruru na, kirobo rọ phia kẹ Ovie Devid. Ẹkẹvuọvo, ọkeneje yen Ọghẹnẹ vwo muegbe rọ vwọ vwẹ “evwoghovwo” kẹ ihwo re “rhọvwe imwemwu” rayen.​—Une Rẹ Ejiro 86:5; Jems 5:16; se Isẹ 28:13.

²³ Vwọba, Ọghẹnẹ “ru ẹse” kẹ avwanre womarẹ eshare re vwo mu vwevunrẹ ukoko na, eshare nana isuigodẹ ri muwan, ri ji vwo owenvwe rẹ ayen vwọ vwẹ ukẹcha phia. (Ẹfesọs 4:8, 12; Jems 5:14, 15) Ọdavwẹ rayen ọyen ayen vwọ vwẹ ukẹcha kẹ ohwo ro ru chọ na, ọ vwọ rhoma vwo oyerinkugbe vẹ Ọghẹnẹ, ji “vwo ẹruọ” kirobo rẹ ọvwaghwanre na tare, rere ohwo na vwo jẹ umwemwu na ẹvwanriẹn.​—Isẹ 15:32.

24, 25. (a) Mavọ yen eghene ọshare re djisẹ rọyen vwẹ Isẹ 7:6-23 djerephia nẹ ọyen ohwo “ro jẹ iroro evwo”? (b) Mavọ avwanre se vwo “vwo aghwanre”?

²⁴ Baibol na ta ota kpahen ohwo “ro jẹ iroro evwo” kugbe ohwo ro “vwo ẹruọ buebu.” (Isẹ 7:7) Ohwo “ro jẹ iroro evwo,” kidie nẹ o vwo ẹruọ rẹ Ota rẹ Ọghẹnẹ-ẹ, se jẹ oniso kugbe ẹgba re vwo bru omamọ rẹ orhiẹn evwo. Kerẹ eghene rẹ ọshare re djisẹ rọyen vwẹ Isẹ 7:6-23, o se she ufi rẹ umwemwu ọgangan. Ẹkẹvuọvo, “Ohwo ro vwo aghwanre” nabọ fuẹrẹn oka rẹ ohwo rọ hepha obevun womarẹ o vwo yono Ota rẹ Ọghẹnẹ, je nẹrhovwo kọke kọke. Dede nẹ ohwo na gbare-e, ọ davwẹngba ro vwo ru iroro vẹ ojevwe rọyen vwo shephiyọ ọhọre rẹ Ọghẹnẹ, ọtiọyen ji te ẹro ro vwo ni erọnvwọn kugbe obo rọ vwọ tua vwẹ akpeyeren. Ọtiọyena, ohwo na vwo ẹguọnọ “omaobọ rọye,” yẹrẹ ọ guọnọ erhuvwu, ko ji “che yovwi kẹ.”​—Isẹ 19:8.

²⁵ Nọ oma wẹn: ‘O ghini muvwẹro nẹ iwan rẹ Ọghẹnẹ gbare? O ji muvwẹro nẹ mi de yeren akpọ nene iwan nana, mi se vwo omavwerhovwẹn?’ (Une Rẹ Ejiro 19:7-10; Aizaya 48:17, 18) Siẹrẹ wo de vwo ẹwẹn ivivẹ kpahen enọ nana, gba rhuẹrẹ ẹdia na phiyọ. Roro kpahen obo ri se nẹ obuko rọyen rhe siẹrẹ wo rhe ru nene irhi rẹ Ọghẹnẹ-ẹ. Vwọba, “davwe re wọ mrẹ nẹ Ọrovwohwo yoma” womarẹ wo vwo yeren akpọ rẹ uyota, ji roro kpahen erọnvwọn re dia uyota, re dia ọsoso, ri vwo ọghọ, ri vwo ẹguọnọ, ri ji fo ejiro. (Une Rẹ Ejiro 34:8; Filipae 4:8, 9) Vwo imuẹro nẹ wo vwo ruẹ ọtiọyena, ẹguọnọ wẹn kpahen Ọghẹnẹ kọ cha ganphiyọ, ku wo che vwo ẹguọnọ rẹ erọnvwọn rẹ Jihova vwo ẹguọnọ rayen, ji vwo utuoma kpahen erọnvwọn rẹ Jihova vwo utuoma kpahen. Josẹf dia ohwo rọ gbare-e. Ẹkẹvuọvo, Josẹf se “si oma nẹ ọfanrhiẹ” kidie ọ vwẹ uphẹn kẹ Jihova nẹ o yono vwẹ  ikpe buebun rere o se vwo vwo owenvwe ro vwo ru obo re vwerhen Ọghẹnẹ ivun. Gbe ji ru ọtiọyen.​—Aizaya 64:8.

26. Uyovwinrota ọghanghanre vọ yen avwanre che yono?

²⁶ Ọghẹnẹ ma oma rẹ aye vẹ ọshare rere ihwo re rọvwọnre vwọ riavwerhen rẹ ehware, ji vwiẹ emọ, ọ dia a vwọ reyọ vwọ heha-a. (Isẹ 5:18) Avwanre che yono kpahen ẹro rẹ Ọghẹnẹ vwo ni orọnvwe vwẹ iyovwinreta ivẹ re vwọ kpahen ọnana.