1, 2. (a) Odjekẹ rẹ ohwo vọ yen ofori nẹ e nene? (b) Enọ vọ yen a cha fuẹrẹn vwẹ uyovwinrota nana?

ỌKE wọ vwọ hẹ omotete, o vwo ọke evo rẹ ọsẹ yẹrẹ oni wẹn vwọ vuẹ wẹ nẹ wo ru orọnvwọn rẹ wọ guọnọ ru-u. Wo vwo ẹguọnọ rẹ ọsẹ vẹ oni wẹn, wọ je riẹn nẹ ofori wo vwo muọghọ kẹ ayen. Dedena, ọ dia ọkieje wọ vwọ guọnọ nyupho raye-en.

² Avwanre riẹnre nẹ Ọsẹ rẹ avwanre, Jihova, vwo ẹguọnọ rẹ avwanre. Ọ vwẹrote avwanre, ọ je kẹ avwanre kemu kemu ra sa vwọ riavwerhen rẹ akpeyeren. Ọ kẹ avwanre odjekẹ rọ sa nẹrhẹ e phikparobọ. Ọkiọvo, ọ vwẹ odjekẹ na vwọphia womarẹ ihwo efa. Ofori e vwo muọghọ kẹ usuon rẹ Jihova. (Isẹ 24:21) Ẹkẹvuọvo, diesorọ ọ vwọ bẹn ọkiọvo re vwo rhiabọreyọ odjekẹ? Diesorọ Jihova vwọ vuẹ avwanre nẹ e nene odjekẹ? Mavọ yen e se vwo djephia nẹ avwanre muọghọ kẹ usuon?—Ni Eta rẹ Odjefiotọ 9.

3, 4. Mavọ yen ihworakpọ rhe vwọ dia ihwo ri jẹ gba? Die yen nẹrhẹ ọ bẹn rẹ avwanre vwo nene odjekẹ rẹ ihwo efa?

³ Avwanre ihworakpọ vwo ẹwẹn re vwo gbevwọsua.  Ọtiọyen ọ hepha rhanvwẹ ọke rẹ ọshare vẹ aye rẹsosuọ, Adam vẹ Ivi vwo ru umwemwu nu. Dede nẹ a ma ayen gbagba, ayen ji gbevwọso usuon rẹ Ọghẹnẹ. Nẹ ọke yena rhe, ke vwiẹ ihworakpọ eje phiyọ ẹdia rẹ jẹgba. Jẹgba ọyen orọnvwọn ọvo rọ nẹrhẹ ọ bẹn rẹ avwanre vwo nene odjekẹ rẹ Jihova vẹ ọ rẹ ihworakpọ. Orọnvwọn rivẹ rọ nẹrhẹ ọ bẹn ọyehẹ, ihwo rẹ Jihova vwọ kẹ avwanre odjekẹ je gba-a.—Jẹnẹsis 2:15-17; 3:1-7; Une Rẹ Ejiro 51:5; Rom 5:12.

⁴ Jẹgba sa nẹrhẹ avwanre kparoma. Omaẹkparọ nẹrhẹ ọ bẹn re vwo nene odjekẹ. Kerẹ udje, vwẹ ọke rẹ ihwo rẹ Izrẹl, Jihova da jẹ Mosis nẹ o sun ihwo rọyen. Ọshare ọvo re se Korah, rọ ga Jihova vwẹ ikpe buebun re, de yinvwaro kpahen Mosis gangan fikirẹ omaẹkparọ. Dede nẹ Mosis yen sun ihwo rẹ Ọghẹnẹ, jẹ ọ kparoma-a. Vwọrẹ uyota, e djere nẹ ọyen ma vwomakpotọ kparobọ vwẹ ọke yena. Jẹ Korah rhọnvwe nene odjekẹ rẹ Mosis kakaka-a. Ọ tobọ riẹriẹ ihwo buebun vwọba oma, ayen da je vwọso Mosis. Die yen phia kẹ Korah vẹ ihwo ri gbevwọso na? A ghwọrọ ayen eje. (Ukeri 12:3; 16:1-3, 31-35) Baibol na vọnre vẹ ikuegbe rọ nẹrhẹ a riẹn nẹ omaẹkparọ sa so omaẹkuọn.—2 Ikun Rivie 26:16-21; ni Eta rẹ Odjefiotọ 10.

5. Mavọ yen ihwo evo vwọ vwẹ ogangan rayen vwo ru obo re brare?

⁵ Ọkiọvo wo nyo ota nana jovwo re, “Ogangan miovwo ohwo.” Vwẹ ikuegbe rẹ ihworakpọ, a mrẹ ihwo buebun ri vwẹ ẹgba rayen vwo ru obo re brare. (Se Aghwoghwo 8:⁠9.) Kerẹ udje, Sọl ọyen omamọ  ohwo rọ vwomakpotọ ọke rẹ Jihova vwọ reyọ vwo mu ovie rẹ Izrẹl. Ẹkẹvuọvo, ọ da vwẹ uphẹn kẹ omaẹkparọ vẹ omaẹriọ nẹ ọ vwẹ owọ muotọ vwẹ ubiudu rọyen, ọ da nẹrhẹ o mukpahen Devid ekueku. (1 Samuẹl 9:20, 21; 10:20-22; 18:7-11) Ọke vwọ yanran na, Devid da rhe dia ovie, ọyen ọvo usun rẹ ivie ri sun Izrẹl. Dedena, o ji vwo ọke rẹ Devid vwọ reyọ ogangan rọyen vwo ru umwemwu. O gbe igberadja vẹ Batsheba, rọ dia aye rẹ Yuraya, o de ji Yuraya kpo ofovwin nẹ e hwe o se vwo si obo ro ruru na nu.—2 Samuẹl 11:1-17.

6, 7. (a) Die yen ẹguọnọ re vwo kpahen Jihova mu avwanre vwo ruẹ? (b) Die yen nẹrhẹ avwanre nyupho dede nẹ ọ lọhọre-e?

⁶ Avwanre muọghọ kẹ odjekẹ rẹ Jihova kidie avwanre vwo ẹguọnọ rọyen. Kidie nẹ ẹguọnọ re vwo kpahen Jihova gan vrẹ ọ re vwo kpahen korọnvwọn korọnvwọn yẹrẹ kohwo kohwo na, avwanre ki ru obo re cha kẹ omavwerhovwẹn. (Se Isẹ 27:11; Mak 12:29, 30.) Vwo nẹ ọke rẹ Adam vẹ Ivi vwọ hẹ ogba rẹ Idẹn ọyen Eshu vwọ guọnọ nẹ ihwo gbevwọso usuon rẹ Jihova. Idẹbono guọnọre nẹ avwanre roro nẹ Jihova vwo uturhi rọ vwọ vuẹ avwanre obo re ru-u. Ẹkẹvuọvo, avwanre riẹnre nẹ ọyen ofian. Avwanre rhọnvwephiyọ eta nana: “Wọwẹ hẹ ohwo ro fori, Ọrovwavwanre kugbe Ọghẹnẹ, rọ reyọ urinrin kugbe ọghọ kugbe ogangan, kidie wọwẹ re mama emu ejobi.”—Ẹvwọphia 4:11.

⁷ Ọke wọ vwọ hẹ omotete, ọkiọvo e yono uwe nẹ  wo nyupho rẹ ọsẹ vẹ oni wẹn ọ da tobọ dianẹ wọ guọnọ ruo-o. Vwẹ idjerhe vuọvo na, o ji se vwo ọke evo rọ vwọ bẹn re vwo nyupho rẹ Jihova dede nẹ avwanre idibo rọyen. Dedena, avwanre vwo ẹguọnọ rẹ Jihova, ọtiọyena, avwanre ke davwẹngba vwo muọghọ kẹ. Jesu phi udje na phiyotọ kẹ avwanre. O nyupho rẹ Jihova tobọ vwẹ ọke rọ vwọ bẹn kẹ. Kọyensorọ ọ sa vwọ vuẹ Ọsẹ rọyen: “Ọ dia ẹguọnọ mẹ-ẹ, ẹkẹvuọvo ọwẹn, ọye wo ru.”—Luk 22:42; ni Eta rẹ Odjefiotọ 11.

8. Idjerhe vọ yen Jihova vwọ reyọ odjekẹ vwọ kẹ avwanre? (Ni ekpeti na “ Kerhọ rẹ Uchebro.”)

⁸ Nonẹna, Jihova vwẹ odjekẹ kẹ avwanre vwẹ idjerhe sansan. Kerẹ udje, ọ kẹ avwanre Baibol na. Ọ je kẹ avwanre ekpako rẹ ukoko. Avwanre de muọghọ kẹ ihwo ro vwo mu, kọyen avwanre muọghọ kẹ usuon rẹ Jihova. A da sen ukẹcha rayen, kọyen avwanre sen Jihova. Ihwo rẹ Izrẹl vwọ sen Mosis, ọ da Jihova mamọ. O niro nẹ ọyen yen ayen senre.—Ukeri 14:26, 27; ni Eta rẹ Odjefiotọ 12.

9. Mavọ yen ẹguọnọ se vwo mu avwanre vwo nene odjekẹ?

⁹ E de muọghọ kẹ usuon, kọyen avwanre vwo ẹguọnọ rẹ iniọvo na. Je djudje ọvo. Oghwọrọ ri kpregede da phia, a sa vwẹ ihwo evo vwo mu re cha wiankugbe vwo sivwin arhọ rẹ ihwo. Ihwo re vwo mu na se vwo phikparobọ, a guọnọ ohwo ọvo rọ cha dia osun rayen, ayen mi ji nene odjekẹ rọyen. Ẹkẹvuọvo ọvo usun rayen da sen odjekẹ na ji ru obo ri je re vwo? Ọ da tobọ dianẹ o vwo omamọ rẹ ẹwẹn dede, uruemu rọyen na sa so ebẹnbẹn  vwọ kẹ ihwo ri chekọ na, ọ sa tobọ so omaẹwan kẹ ayen. Vwẹ idjerhe vuọvo na, avwanre sa so ojaẹriọ kẹ ihwo efa siẹrẹ a da sen odjekẹ rẹ Jihova vẹ ọ rẹ ihwo ro vwo mu. Ẹkẹvuọvo avwanre de nyupho rẹ Jihova, kọyen avwanre vwo ẹguọnọ rẹ iniọvo na, e ji muọghọ kẹ ọrhuẹrẹphiyotọ rẹ Jihova.—1 Kọrẹnt 12:14, 25, 26.

10, 11. Die yen a cha fuẹrẹn asaọkiephana?

¹⁰ Jihova kẹ avwanre odjekẹ fikirẹ erhuvwu rẹ avwanre. E de muọghọ kẹ usuon rọhẹ orua rẹ avwanre vẹ ọ rẹ ukoko na, kugbe ihwo ri suẹn, avwanre eje cha mrẹ erere vwo norhe.—Urhi Rivẹ 5:16; Rom 13:4; Ẹfesọs 6:2, 3; Hibru 13:17.

¹¹ A da riẹn oboresorọ Jihova vwọ guọnọ nẹ e muọghọ kẹ ihwo efa, ọ cha chọn avwanre uko vwo  ru ọtiọyen. E jẹ a fuẹrẹn obo re se vwo muọghọ vwẹ ẹdia erha nana vwẹ akpeyeren.

12. Mavọ yen ọshare se vwo djephia nẹ o muọghọ kẹ usuon?

¹² Jihova yen ton orua phiyọ, ọ da je vwẹ owian vwọ kẹ ohwo vuọvo vwẹ evun rọyen. Ohwo ọvuọvo da riẹn oborẹ Jihova guọnọ mie, ọ cha nẹrhẹ erọnvwọn eje shephiyọ vwẹ orua na, ihwo eje ke je cha mrẹ erere. (1 Kọrẹnt 14:33) Jihova reyọ ọshare na vwo mu ọgbuyovwin rẹ orua na. Kọyen Jihova guọnọ nẹ ọshare na vwẹrote je vwẹ odjekẹ vwọ kẹ aye rọyen vẹ emọ rọyen vwọrẹ ẹguọnọ. Ọtiọyena, ọshare na cha niyẹnrẹn rẹ obo rọ vwẹrote orua rọyen wan vwọ kẹ Jihova. Ọshare rọ dia Onenikristi dia  dẹndẹn, ohwo rẹ ẹguọnọ, rọ je vwẹrote orua rọyen kirobo Jesu vwẹrote ukoko na. Ọshare de ru ọnana, kọyen o muọghọ kẹ Jihova.—Ẹfesọs 5:23; ni Eta rẹ Odjefiotọ 13.

13. Mavọ yen aye se vwo muọghọ kẹ usuon?

¹³ Aye rọ dia Onenikristi ji vwo iruo rọ pha ghanghanre. Ọshare rọyen cha wian gangan vwọ dia omamọ rẹ ọgbuyovwin, ọtiọyena o che bicha vwẹ ẹdia nana. Ọ vẹ ọshare rọyen vwo oghwa rẹ ayen vwo yono emọ rayen. Idjerhe ọvo ro se vwo yono emọ na ọghọemuo, ọyehẹ womarẹ uruemu rọyen. (Isẹ 1:8) Ofori nẹ o muọghọ kẹ ọshare rọyen ji bicha orhiẹn-ebro rọyen. Ọ da tobọ dianẹ ọ rhọnvwephiyọ orọnvwọn ọvo-o, ọ vwomakpotọ vwọ vuẹ ọshare rọyen oboresorọ vwẹ idjerhe rẹ ọghọ. Aye na se rhiẹromrẹ egbabọse evo siẹrẹ ọshare rọyen rha dia odibo rẹ Jihova-a. Ẹkẹvuọvo o de vwo ẹguọnọ rẹ ọshare rọyen, o de ji muọghọ kẹ ọkieje, ọkiọvo ọshare na se vwo ẹwẹn rọ vwọ riẹn Jihova je vwẹ ẹga kẹ.—Se 1 Pita 3:1.

14. Mavọ yen emọ se vwo muọghọ kẹ usuon?

¹⁴ Emọ pha ghanghanre kẹ Jihova, ayen ghene guọnọ ochọnvwe vẹ odjekẹ dẹn. Oma nabọ vwerhen emiọvwọ siẹrẹ emọ rayen de nyupho rayen. Ọ rọ ma kenu, ẹmienyo rayen che djephia nẹ ayen muọghọ kẹ Jihova, ọ je cha nẹrhẹ oma vwerhọn. (Isẹ 10:1) Vwẹ orua buebun, ọsẹ yẹrẹ oni ọvo yen vwẹrote emọ na. Ọ sa dia bẹnbẹn vwọ kẹ emọ na vẹ ọsẹ na yẹrẹ oni na. Ẹkẹvuọvo emọ na de nyẹme ji biẹcha oni rayen yẹrẹ ọsẹ rayen, omavwerhovwẹn kọ sa dia orua na.  Vwọrẹ uyota, orua vuọvo gbare-e. Ẹkẹvuọvo korua korua se vwo omavwerhovwẹn siẹrẹ ohwo vuọvo de nene odjekẹ rẹ Jihova. Ọnana ghwa urinrin rhe Jihova, ohwo rọ ton orua eje phiyọ.—Ẹfesọs 3:14, 15.

15. Mavọ yen e se vwo djephia nẹ e muọghọ kẹ usuon vwẹ ukoko na?

¹⁵ Jihova vwẹ odjekẹ kẹ avwanre womarẹ ukoko rọyen, ọ vwẹ Jesu mu nẹ ọ dia ọgbuyovwin rọyen. (Kọlose 1:18) Jesu da rha vwẹ “odibo esiri na” mu nẹ ọ vwẹrote ihwo rẹ Ọghẹnẹ rehẹ otọrakpọ na. (Matiu 24:45-47) Nonẹna, “odibo esiri na” yen Ẹko Rọvwẹrote na. Ẹko Rọvwẹrote na yen kẹ avwanre oborẹ avwanre guọnọre vwẹ ọke ro fori rere esegbuyota rẹ avwanre vwọ gan. Ekpako, idibo rowian, kugbe iniruo okinriariẹ vwẹ ukẹcha kẹ ukoko na, Ẹko Rọvwẹrote na yen vwẹ odjekẹ kẹ ayen. Iniọvo nana eje vwo oghwa rẹ ayen vwọ vwẹrote avwanre. Ayen cha niyẹnrẹn kẹ Jihova kpahen oborẹ ayen wian wan. Ọtiọyena, e de muọghọ kẹ ayen jẹ avwanre ji muọghọ kẹ Jihova.—Se 1 Tẹsalonaika 5:12; Hibru 13:17; ni Eta rẹ Odjefiotọ 14.

16. Diesorọ a vwọ tanẹ ẹwẹn ọfuanfon na yen vwẹ ekpako vẹ idibo rowian vwo muẹ?

¹⁶ Ekpako vẹ idibo rowian davwẹngba rere ukoko na vwo mudia gan, oyerinkugbe me je dia. Dedena, kerẹ avwanre eje, iniọvo nana gbare-e. Kẹ mavọ yen a vwọ sane ayen? Iniọvo nana che yerin mu iwan rehẹ Baibol na. (1 Timoti 3:1-7, 12; Taitọs 1:5-9) Jihova vwẹ ẹwẹn ọfuanfon rọyen vwọ vwẹ ukẹcha kẹ  ihwo ri si Baibol na vwo dje iwan nana kẹ avwanre. Ekpako na yare ukẹcha rẹ ẹwẹn ọfuanfon rẹ Jihova ọke rẹ ayen da jiroro kpahen ohwo re che vwo mu ọkpako yẹrẹ odibo rowian. Vwọrẹ uyota, ukoko na hẹ otọ rẹ usuon rẹ Jesu vẹ Jihova. (Iruo Rẹ Iyinkọn Na 20:28) Eshare nana re vwẹrote avwanre na, ghini okẹ rẹ Ọghẹnẹ vwọ kẹ avwanre.—Ẹfesọs 4:8.

17. Vwẹ ẹdia evo, die yen oniọvo aye se ru vwo dje ọghọ phia?

¹⁷ Ọkiọvo, e se jẹ ekpako yẹrẹ idibo rowian ẹmrẹ vwọ kẹ iruo ọvo vwevunrẹ ukoko na. Iniọvo eshare ri bromaphiyame sa vwẹ ukẹcha phia, ẹkẹvuọvo ọvuọvo rha herọ-ọ, oniọvo aye se ruiruo ro fori nẹ oniọvo ọshare ro bromaphiyame ru. Ọ da dia ọtiọyen, ọ gba vwẹ orọnvwọn vwọ phare uyovwin rọyen, ọ sa dia onẹso yẹrẹ erhu. (1 Kọrẹnt 11:3-10) Ọnana che djephia nẹ o muọghọ kẹ ọrhuẹrẹphiyotọ rẹ ọgbuyovwin rẹ Jihova vwo mu vwevunrẹ orua kugbe ukoko na.—Ni Eta rẹ Odjefiotọ 15.

18, 19. (a) Die yen Rom 13:1-7 yono avwanre? (b) Mavọ yen e se vwo muọghọ kẹ ihwo ri suẹn?

¹⁸ Nonẹna, Jihova vwẹ uphẹn kẹ usuon rẹ igomẹti, ọtiọyena ofori nẹ e muọghọ kẹ ayen. Ayen yen vwẹrote ẹkuotọ vwẹ asan sansan rere erọnvwọn eje vwo shephiyọ, ayen je vwẹ erọnvwọn rẹ ihwo guọnọre vwọ kẹ ayen. Inenikristi yan nene uchebro rọhẹ Rom 13:1-7. (Se.) Avwanre muọghọ kẹ “ogangan rẹ isuesun,” je yọnrọn irhi rẹ ẹkuotọ rẹ avwanre dia. Irhi nana se djobọte orua, iruo yẹrẹ ekuakua rẹ avwanre. Kerẹ udje, avwanre hwosa rẹ uyovwin, a je  vwẹ evuẹ rẹ usuon na guọnọre vwọ kẹ ayen. Ẹkẹvuọvo, die yen e che ru siẹrẹ ihwo ri suẹn da vuẹ avwanre nẹ e ru obo re vwọso urhi rẹ Ọghẹnẹ? Ọyinkọn Pita da ta: “Avwanre se mu ọghọ kẹ Ọghẹnẹ nọ ihwo rẹ akpọ.”—Iruo Rẹ Iyinkọn Na 5:28, 29.

¹⁹ Avwanre de nene ihwo rehẹ ẹdia rẹ usuon ta ota, kerẹ oguẹdjọ yẹrẹ ọlọkpa, ofori nẹ e dje ọghọ phia ọkieje. E jẹ imighene muọghọ kẹ iyono rayen vẹ ihwo efa ri ruiruo vwẹ isikuru rayen. Vwẹ asan re de ruiruo, ofori nẹ e muọghọ kẹ ohwo ro vwo iruo na, ọ da tobọ dianẹ ihwo efa ru ọtiọye-en. E de ru ọtiọyen, kọyen avwanre vwẹrokere ọyinkọn Pọl, ro muọghọ kẹ ihwo ri suẹn dede nẹ ọ pha bẹnbẹn ọke evo. (Iruo Rẹ Iyinkọn Na 26:2, 25) Ihwo da tobọ gbe avwanre ku, o ji fo nẹ e dje ọghọ phia.—Se Rom 12:17, 18; 1 Pita 3:15.

20, 21. Erere vọ yen a cha mrẹ siẹrẹ e de muọghọ kẹ ihwo efa?

²⁰ Vwẹ akpọneje, a rha fobọ mrẹ ihwo ri muọghọ kẹ ihwo efa-a. Ẹkẹvuọvo, ihwo rẹ Jihova fẹnẹre. Ọdavwẹ rẹ avwanre ọyen re vwo muọghọ kẹ kohwo kohwo. Avwanre nene odjekẹ rẹ ọyinkọn Pita: “Mu ọghọ kẹ ihwo ejobi.” (1 Pita 2:17) Ihwo riẹn siẹrẹ e de muọghọ kẹ ayen. Jesu vuẹ avwanre nẹ, “Jẹ urhukpẹ wẹn la, rere ayen mrẹ iruo esiri wẹn rere ayen vwẹ ejiro kẹ Ọsẹ wẹn.”—Matiu 5:16.

²¹ Ọghọemuo rẹ avwanre vwevunrẹ orua, ukoko na, vẹ ẹdia efa vwẹ akpeyeren sa nẹrhẹ ihwo vwo ẹwẹn ayen vwo yono kpahen Jihova. Avwanre de muọghọ kẹ ihwo efa, jẹ avwanre ji muọghọ kẹ Jihova. Ọnana cha nẹrhẹ oma vwerhen Jihova, kọ je cha riẹn nẹ avwanre vwo ẹguọnọ rọyen.