1, 2. (a) Die yen ihwo re rọvwọn nu obọ guọnọre? (b) Enọ vọ yen e che djekpahen vwẹ uyovwinrota nana?

VWẸ ẹwẹn roro ihwo ivẹ re guọnọ rọvwọn vwẹ ẹdẹ rẹ orọnvwe rayen. Oma nabọ vwerhen ayen kpahen oborẹ akpeyeren rayen cha dia vwẹ obaro na. Ayen guọnọre nẹ orọnvwe rayen na tọn je vọn vẹ omavwerhovwẹn.

² Ẹkẹvuọvo, omavwerhovwẹn hẹ erọnvwe buebun kirobo ra vwọ tuọnphiyọ-ọ. Orọnvwe ke sa tọn ji vwo omavwerhovwẹn, aye gbe ọshare na ki nene uchebro rẹ Ọghẹnẹ. Ọtiọyena, e jẹ e djekpahen ẹkpahọnphiyọ rẹ enọ nana: Die yen erere evo rẹ orọnvwe ghwa cha? Wọ da guọnọ rọvwọn, mavọ wọ sa vwọ nabọ sane ọrivẹ wẹn? Mavọ wọ sa vwọ dia omamọ ọshare yẹrẹ aye? Die yen sa nẹrhẹ orọnvwe tọn?—Se Isẹ 3:5, 6.

3. Wo rorori nẹ ohwo da rọvwọn yen o de che vwo omavwerhovwẹn? Djekpahọn.

³ Ihwo evo rorori nẹ oma cha sa vwerhen ohwo-o,  jokpanẹ kẹ ọ rọvwọnre. Ẹkẹvuọvo, ọnana dia uyota-a. Jesu tare nẹ ẹdia rẹ kpogono sa dia okẹ. (Matiu 19:11, 12) Ọyinkọn Pọl je tanẹ erere herọ ra vwọ dia kpogono. (1 Kọrẹnt 7:32-38) Wẹ yen che brorhiẹn sẹ wọ cha rọvwọn. Wọ rọvwọn fikirẹ igbeyan, orua yẹrẹ ẹkuruemu rẹ asan wo nurhe-e.

4. Erhọ yen erere evo rẹ orọnvwe ghwa cha?

⁴ Baibol na tare nẹ orọnvwe jẹ okẹ ro nẹ obọ rẹ Ọghẹnẹ rhe, ọ je ghwa erere evo cha. Jihova ta ota nana kpahen ọshare rẹsosuọ, re se Adam: “Oyoma rere ọshare ọvo vwọ dia sogonoo; me ma ọchuko ro fori vwọ kẹ.” (Jẹnẹsis 2:18) Jihova ma Ivi rọ vwọ dia aye rẹ Adam, ayen da rhe dia orua rẹsosuọ. Ihwo re rọvwọnre de vwiẹ emọ, ofori orọnvwe rayen vwọ dia yoyovwin vwọ kẹ ẹroevwote rẹ emọ na. Ọ dia emọ ọvo yen mu ohwo vwọ rọvwọ-ọn.—Une Rẹ Ejiro 127:3; Ẹfesọs 6:1-4.

5, 6. Mavọ yen orọnvwe sa vwọ dia kerẹ “ogẹ rẹ oruru erha”?

⁵ Ovie Solomọn de si: “Emu ivẹ yovwi nọ ọvo, kidie ayen vwo erere ro oyoyovwi ọvo vwẹ owian rayen na. Kidie ayen de she, ọvo kọ kpare ọrivẹ vrẹn; ẹkẹvuọvo ekan kẹ ohwo rẹ ọye ọvo yan usun ọke ro de she o rhe vwo ọrivẹ rọ kpaherọ vrẹ-ẹn. . . . Ogẹ rẹ oruru erha fobọ vwrẹ-ẹ.”—Aghwoghwo 4:9-12.

⁶ Omamọ orọnvwe sa nẹrhẹ ihwo ivẹ na vwo uvi rẹ oyerinkugbe womarẹ ayen vwọ vwẹ ukẹcha kẹ ohwohwo, je chochọn ohwohwo. Ẹguọnọ sa nẹrhẹ orọnvwe gan, ẹkẹvuọvo orọnvwe na cha ganphiyọ  siẹrẹ aye gbe ọshare na da ga Jihova. Ọke yena, orọnvwe rayen na kọ cha dia kerẹ “ogẹ rẹ oruru erha,” ọyen ufi rẹ oruru erha ra nabọ rhuon kugbe. Ogẹ rẹ oruru erha gan vrẹ ọ rẹ ivẹ. Orọnvwe na cha gan siẹrẹ Jihova da dia evun rọyen.

7, 8. Uchebro vọ yen Pọl vwọphia kpahen orọnvwe?

⁷ Ọke rẹ aye gbe ọshare da rọvwọn nu, ayen ke sa riavwerhen rẹ ehware kugbe. (Isẹ 5:18) Ẹkẹvuọvo, ohwo da rọvwọn fikirẹ urhurusivwe rẹ ehware, ọ cha sa vwẹ aghwanre vwọ sane ọrivẹ rọye-en. Ọnana yen nẹrhẹ Baibol na tanẹ ohwo vrẹ ọke “rẹ urhuru sivwe rọye da ga” tavwen ọ ke rọvwọn, kọyen ọke rẹ urhurusivwe rẹ ehware vwọ gan. (1 Kọrẹnt 7:36) Ofori nẹ ohwo hẹrhẹ ọke rẹ urhurusivwe ọgangan na de kpotọ nu. Ọke yena kọ sa frẹkotọ nabọ roro kpahen orọnvwe je sane omamọ ọrivẹ.—1 Kọrẹnt 7:9; Jems 1:15.

⁸ Wọ da guọnọ rọvwọn, ofori wọ vwọ mrẹvughe nẹ o vwo orọnvwe vuọvo rẹ ebẹnbẹn kanre-e. Pọl da tanẹ ihwo re rọvwọnre cha “mrẹ ukpokpogho rẹ akpọ na.” (1 Kọrẹnt 7:28) O vwo oborẹ orọnvwe vwerhen te-e, ukpokpogho je cha dia. Ọtiọyena, wo de brorhiẹn wọ vwọ rọvwọn, gba vwẹ aghwanre vwọ sane ọrivẹ wẹn.

9, 10. Die yen cha phia siẹrẹ avwanre da rọvwọn ohwo rọ ga Jihova-a?

⁹ O vwo uchebro rẹ Baibol ọvo rọ sa chọn ohwo uko vwọ sane ọrivẹ orọnvwe: “Ovwan vẹ ihwo ri  Keferi gba-a.” (2 Kọrẹnt 6:14) E mu ota nana kpahen udje rẹ ọghwẹrẹ. Ọghwẹrẹ che se phi urhekpe phiyọ enu rẹ eranvwe ivẹ re rho vrẹ ohwohwo yẹrẹ ri vwo ẹgba vrẹ ohwohwo-o. Ọnana cha nẹrhẹ eranvwe ivẹ na rioja. Vwẹ idjerhe vuọvo na, ohwo rọ ga Jihova da rọvwọn ọ ro jẹ Jihova ẹga, o muẹro nẹ ọ cha so ebẹnbẹn buebun. Kọyensorọ Baibol vwo bru avwanre uche nẹ a rọvwọn “vwẹ . . . Ọrovwohwo” na.—1 Kọrẹnt 7:39.

¹⁰ Ọkiọvo, iniọvo evo niro nẹ ayen cha rọvwọn ohwo ro jẹ Jihova ẹga ukperẹ ayen vwọ dia kpogono. Jẹ e de chukoku uchebro rẹ Baibol, ọmiaovwẹ vẹ omaemuophiyọ yen no cha. Ẹga rẹ Jihova yen ma ghanre kẹ avwanre vwẹ akpeyeren. Mavọ yen oma che ru we ọ da dianẹ wẹ vẹ ọshare yẹrẹ aye wẹn ga Jihova kuẹgbe-e? Ihwo buebun brorhiẹn nẹ ayen cha dia kpogono ukperẹ ayen vwọ rọvwọn ohwo rọ ga Jihova-a.—Se Une Rẹ Ejiro 32:8.

11. Mavọ wọ sa vwọ nabọ sane ohwo wọ cha rọvwọn?

¹¹ Ọ dia ọnana ko mudiaphiyọ nẹ kohwo kohwo rọ ga Jihova yen cha dia omamọ ọshare yẹrẹ aye-e. Wo de vwo ẹwẹn wọ vwọ rọvwọn, guọnọ ohwo wọ nabọ vwo ẹguọnọ rọyen, ru wọ vẹ ọyen ji se yerin kugbe. Hẹrhẹ ọke wọ vwọ mrẹ ohwo rẹ ọdavwẹ rọyen vwẹ akpeyeren shephiyọ vẹ ọwẹn, ro ji phiẹ ẹga rẹ Ọghẹnẹ phiyọ ẹdia rẹsosuọ. Ghwọrọ ọke vwo se ji roro kpahen uchebro ri shekpahen orọnvwe vwevunrẹ ẹbe ukoko na.—Se Une Rẹ Ejiro 119:105.

12. Die yen e se yono nẹ uruemu ra vwọ rọvwọn aye kẹ ọmọ vwẹ Baibol na?

 ¹² Vwẹ asan evo, emiọvwọn yen sane ohwo rẹ ọmọ rayen cha rọvwọn. E niro nẹ emiọvwọn yen cha ma riẹn ohwo ro me yovwin kẹ ọmọ rayen. Uruemu nana je herọ vwẹ ọke re vwo si Baibol na. Ọtiọyena, orua wẹn de vwo ẹkuruemu nana, Baibol na sa vwẹ ukẹcha kẹ emiọvwọn vwọ riẹn iruemu ro fori nẹ ayen guọnọ vwẹ oma rẹ ohwo na. Kerẹ udje, ọke rẹ Ebraham cha vwọ rọvwọn aye kẹ Aizik, ọ dia igho vẹ otitivwe yen ọ guọnọre-e, ukperẹ ọtiọyen  ohwo ro vwo ẹguọnọ rẹ Jihova.—Jẹnẹsis 24:3, 67; ni Eta rẹ Odjefiotọ 25.

13-15. (a) Mavọ yen ọshare se vwo muegbe rọ vwọ dia omamọ ọshare? (b) Mavọ yen aye se vwo muegbe rọ vwọ dia omamọ aye?

¹³ Wọ da guọnọ rọvwọn, vwo imuẹro nẹ wo muegbe re. Wo se roro nẹ wo muegbe re, ẹkẹvuọvo e jẹ a fuẹrẹn obo ro mudiaphiyọ re vwo muegbe vwọ kẹ orọnvwe. Obo ro mudiaphiyọ se gbevwunu.

¹⁴ Baibol na djerephia nẹ eshare vẹ eya vwo owian vwẹ orua na. Ọtiọyena, obo ro mudiaphiyọ ọshare vwo muegbe kẹ orọnvwe fẹnẹ ọ rẹ aye. Ọshare da guọnọ rọvwọn, ofori ọ vwọ nọ oma rọyen sẹ o muegbe rọ vwọ dia ọgbuyovwin rẹ orua. Jihova guọnọre nẹ ọshare vwẹrote aye vẹ emọ rọyen vwọrẹ ugboma vẹ iroro. Ọ rọ ma rho, ofori nẹ ọshare kobaro rẹ ẹga rẹ Ọghẹnẹ vwẹ orua na. Baibol na tare nẹ ọshare rọ sa vwẹrote orua rọye-en “bra nọ ohwo ro ji segbuyota-a.” (1 Timoti 5:8) Ọtiọyena, wọ da dia ọshare rọ guọnọ rọvwọn, roro kpahen obo wọ cha vwẹ ẹkpo rẹ Baibol nana ruiruo wan: “Ghwẹ ekuakua rẹ ona wẹn kpo ọsuere, tọrọ ekọn wẹn ejobi kpahe vwẹ obo aghwa.” Kọyen, tavwen wọ ke rọvwọn, vwo imuẹro nẹ wẹwẹ oka rẹ ọshare rẹ Jihova guọnọre nẹ wọ dia.—Isẹ 24:27.

¹⁵ O ji fo nẹ aye rọ guọnọ rọvwọn je nọ oma rọyen sẹ o muegbe o vwo mu oghwa rẹ aye uwevwin yẹrẹ ọ vwọ dia oni. Baibol na djunute idjerhe evo  rẹ omamọ aye sa vwọ vwẹrote ọshare vẹ emọ rọyen. (Isẹ 31:10-31) Nonẹna, oborẹ eshare vẹ eya buebun cha mrẹ mie ọrivẹ rayen ọvo ọyen ayen ghwe roro kpahan. Ẹkẹvuọvo, Jihova guọnọre nẹ avwanre roro kpahen obo re se ru kẹ ọrivẹ avwanre.

16, 17. Wọ da guọnọ rọvwọn, die yen ofori nẹ wo roro kpahen?

¹⁶ Tavwen wọ ke rọvwọn, roro kpahen oborẹ Jihova guọnọ mie eshare vẹ eya. E jẹ ọshare vwẹ ẹdia ọgbuyovwin rọyen na vwo shenyẹ ihwo rẹ orua rọyen vwẹ idjerhe vuọvo-o. Omamọ ọgbuyovwin vwẹrokere Jesu rọ dia ohwo ro dje ẹguọnọ vẹ arodọnvwe kẹ ihwo rehẹ otọ rọyen. (Ẹfesọs 5:23) Aye mi rhe roro kpahen obo ro mudiaphiyọ o vwo bicha orhiẹn rẹ ọshare rọyen. (Rom 7:2) Aye je nọ oma rọyen sẹ oma sa vwerhọn ọ da vwomakpotọ kẹ ọshare ro jẹgba. O de roro nẹ o che se ruo-o, o che yovwin o de brorhiẹn ọ vwọ dia kpogono bẹsiẹ.

¹⁷ Ofori nẹ eshare vẹ eya roro kpahen obo re cha nẹrhẹ oma vwerhen ọrivẹ rayen. (Se Filipae 2:4.) Pọl de si: “E jẹn ohwo ọvuọvo guọnọ aye rọye kerẹ omobọ rọye, e gbe rhe jẹn aye vwẹ oma kpotọ kẹ ọshare.” (Ẹfesọs 5:21-33) E jẹ ọshare vẹ aye vwo ẹguọnọ rẹ ohwohwo ji muọghọ kẹ ohwohwo. Ẹkẹvuọvo, orọnvwe na se vwo phikparobọ, ofori nẹ ọshare na mrẹvughe nẹ aye rọyen muọghọ kẹ, aye na mi rhe vwo imuẹro nẹ ọshare rọyen vwo ẹguọnọ kpahọn.

18. Diesorọ ihwo ivẹ re kọnphiyọ ohwohwo vwọ jomaotọ?

¹⁸ Ofori nẹ ihwo re guọnọ rọvwọn nabọ riavwerhen rẹ ọke rẹ ayen vwọ kọnphiyọ ohwohwo na,  ayen me je reyọ vwo vughe ohwohwo. Ọnana ọke rẹ ayen vwo rhievun kẹ ohwohwo rere ayen se vwo brorhiẹn sẹ ayen ghene sa dia kugbe. Ọnana jẹ ọke rẹ ayen vwo yono obo ra ta ota kẹ ohwohwo, ayen je vwọ riẹn obo rehẹ ubiudu rẹ ohwohwo. Oyerinkugbe na vwọ yanran na, ẹguọnọ rayen kọ cha ganphiyọ kpahen ohwohwo. Ẹkẹvuọvo, o ji fo nẹ ayen sun oma rayen tavwen ayen ke rọvwọn rere ayen sa vwọ kẹnoma kẹ ọfanrhiẹn. Obọdẹn ẹguọnọ cha vwẹ ukẹcha kẹ ayen vwo sun oma rayen, ọ jẹ cha  nẹrhẹ ayen sa kẹnoma kẹ obo ri se miovwo oyerinkugbe rayen vẹ ọ rẹ Jihova.—1 Tẹsalonaika 4:6.

19, 20. Ẹro vọ yen Inenikristi vwo ni orọnvwe?

¹⁹ Ẹbe vẹ ifimu buebun vwẹ orọnvwe rọ vọnre vẹ omavwerhovwẹn vwo kuẹphiyọ. Ẹkẹvuọvo, vwẹ aruakpọ dẹn, orọnvwe ọyen ọtonphiyọ. Jihova guọnọre nẹ ọ dia bẹdẹ bẹdẹ.—Jẹnẹsis 2:24.

²⁰ Nonẹna, ihwo buebun ni orọnvwe kerẹ oyerinkugbe rẹ ọmọke krẹn. Ọlọhọre ra vwọ rọvwọn, ọ je lọhọ ra vwọ fan. Ihwo evo niro nẹ ebẹnbẹn da vwomaphia, kẹ ayen vrẹn nẹ orọnvwe na yẹrẹ fan orọnvwe na. Ẹkẹvuọvo, karophiyọ udje rẹ ufi erha re rhuon kugbe na. Oka rẹ ufi tiọyen che se vwrẹ-ẹ, ọ da tobọ rhiẹromrẹ ọnyẹ ọgangan. A da guọnọ ukẹcha rẹ Jihova, orọnvwe rẹ avwanre kọ cha tọn. Jesu da ta: “Obo rẹ Ọghẹnẹ tan kugbe nu, e jẹn ohwo hẹriẹ-ẹ.”—Matiu 19:6.

21. Die yen cha chọn aye gbe ọshare uko vwo vwo ẹguọnọ rẹ ohwohwo?

²¹ Avwanre eje vwẹ asan ra da gan vẹ asan ra da vwiẹrẹ. Ọlọhọre ra vwọ tẹnrovi ovwiẹrẹ rẹ ihwo efa, ma rho ọ rẹ aye yẹrẹ ọshare rẹ avwanre. Jẹ e de ru ọtiọyen, oma cha vwerhen avwanre-e. Ukperẹ ọtiọyen, a da tẹnrovi omamọ rẹ iruemu rẹ ọrivẹ avwanre, omavwerhovwẹn kọ cha dia orọnvwe avwanre. A sa vwẹ ẹro nana vwo ni ọrivẹ avwanre ro jẹgba na? Dẹn! Jihova riẹnre nẹ avwanre gbare-e, dedena, ọ tẹnroviẹ iruemu iyoyovwin rẹ avwanre. Kọ da dianẹ Jihova tẹnroviẹ imwemwu avwanre vwo? Ọbuine  na da ta: “Ọ dianẹ, E Ọrovwohwo, ku wo kerẹ orukuruku, Ọrovwohwo kono ri se mudia?” (Une Rẹ Ejiro 130:3) Eya vẹ eshare sa vwẹrokere Jihova siẹrẹ ayen da tẹnroviẹ omamọ iruemu rẹ ọrivẹ rayen, ayen da je fobọ vwo ghovwo.—Se Kọlose 3:13.

22, 23. Idjerhe vọ yen Ebraham vẹ Sera vwọ dia omamọ udje kẹ ihwo re rọvwọnre?

²² Ọke vwọ yanran na jẹ orọnvwe na ganphiyọ.  Orọnvwe rẹ Ebraham vẹ Sera nabọ vọn vẹ omavwerhovwẹn, ọ je tọn. Jihova vwọ vuẹ Ebraham nẹ o vrẹn nẹ ẹkuotọ rọyen re se Ur, ọ sa dianẹ Sera vrẹ ẹgbukpe 60 re. Vwẹ ẹro roro obo rọ cha bẹn te ro vwo vrẹn nẹ omamọ uwevwin rọ dia vwo kpo itughẹ. Dedena, Sera omamọ rẹ ugbeyan vẹ ọrivẹ vwọ kẹ ọshare rọyen, ọ je nabọ muọghọ kẹ. O bicha orhiẹn rẹ Ebraham bruru, ọ je vwẹ ukẹcha kẹ vwo phikparobọ.—Jẹnẹsis 18:12; 1 Pita 3:6.

²³ Vwọrẹ uyota, ọ dia ọshare vẹ aye cha rhọnvwephiyọ kemu kemu tavwen orọnvwe rayen ki vwo omavwerhovwẹ-ẹn. O vwo ọke ọvo rẹ Ebraham vwọ sen iroroẹjẹ rẹ Sera, Jihova da vuẹ: “Ru kirobo rọ tarẹ.” Ebraham de ghini ruo, erere de norhe. (Jẹnẹsis 21:9-13) Ọkiọvo wẹ vẹ ọrivẹ wẹn rha rhọnvwephiyọ ohwohwo-o, wo jẹ ofu dje we-e. Obo re ma ghanre kẹ ọna; ovwan rha tobọ rhọnvwephiyọ ohwohwo-o, ovwan ji dje ẹguọnọ vẹ ọghọ kẹ ohwohwo.

24. Mavọ yen orọnvwe sa vwọ ghwa ujiri rhe Jihova?

²⁴ Erọnvwe buebun herọ re vọnre vẹ omavwerhovwẹn vwevunrẹ ukoko na. Wọ da guọnọ rọvwọn, karophiyọ nẹ ra vwọ sane ọrivẹ ọyehẹ orhiẹn rọ ma ghanre wo che bru. O che djobọte akpeyeren wẹn eje, ọtiọyena, guọnọ odjekẹ rẹ Jihova. Ọke yena, ku wọ sa vwẹ aghwanre sane ọrivẹ wẹn, ji muegbe vwọ kẹ orọnvwe, ku wọ je cha bọn oyerinkugbe ọgangan rọ cha ghwa ujiri rhe Jihova.