1, 2. Mavọ yen Balaam vwọ davwẹngba rọ vwọ so omaẹwan kẹ ihwo rẹ Jihova?

OHWIYERIN kpo asan ro de che hwe erin. O de phi emu ro che si erin na urhuru phiyọ oghọre. Ọ da hẹrhẹ ọke rẹ erin na cha vwọ riọ, oghọre na da sa ọhwa rẹ erin na re, ohwiyerin na ko che sio phia, o mi muo.

² Vwẹ idjerhe vuọvo na, e ji se mu ihwo nonẹna. Kerẹ udje, ihwo rẹ Izrẹl vwọ joma te Otọ rẹ Ive na, ayen de won phiyọ Otọ rẹ Moab. Ovie rẹ Moab de ve kẹ ọshare ọvo re se Balaam nẹ o de se duvwun ihwo rẹ Izrẹl iyori, ọ cha hwa igho buebun vwọ kẹ. Ukuotọ rọyen, Balaam da guọnọ obo re sa nẹrhẹ ihwo rẹ Izrẹl ru obo re cha ghwa ekan rhe ayen. Ọ da nabọ roro kpahen ona ọvo. Ọ da vwẹ emetẹ rẹ Moab vwọ kpahen ufi kẹ eshare na.—Ukeri 22:1-7; 31:15, 16; Ẹvwọphia 2:14.

3. Idjerhe vọ yen ihwo rẹ Izrẹl vwo shufi rẹ Balaam?

³ Ona rẹ Balaam na wianre? E. Eshare uriorin rẹ ihwo rẹ Izrẹl vẹ “emetẹ ri Moab ki koko gbe ọfanrhiẹn.”  Ayen tobọ nene ayen ga eghẹnẹ efian, ji te ọghẹnẹ rẹ ọfanrhiẹn re se Baal rẹ Peọr. Ukuotọ rọyen, ihwo rẹ Izrẹl ri te 24,000 de ghwu vwẹ ọke rẹ ayen vwọ guọnọ ro Otọ rẹ Ive na.—Ukeri 25:1-9.

4. Diesorọ ihwo rẹ Izrẹl buebun vwo gbe ọfanrhiẹn?

⁴ Diesorọ ihwo rẹ Izrẹl buebun vwo shufi rẹ ona rẹ Balaam na? Ayen roro kpahen ojevwe romobọ rayen ọvo, oborẹ Jihova ru kẹ ayen da chọrọ ayen ẹro. Erọnvwọn buebun herọ rọ sa nẹrhẹ ihwo rẹ Izrẹl fuevun kẹ Ọghẹnẹ. O sivwin ayen nẹ ẹdia rẹ eviẹn vwẹ Ijipt, ọ ghẹrẹ ayen vwẹ aton, ọ je nabọ sun ayen joma te Otọ rẹ Ive na re. (Hibru 3:12) Dedena, a riẹriẹ ayen vwo gbe ọfanrhiẹn. Ọyinkọn Pọl de si: “Avwanre gbi gbe ọfanrhiẹ kirobo rẹ evo rẹ ayen gberi-i.”—1 Kọrẹnt 10:8.

5, 6. Die yen e se yono vwo nẹ obo re phiare vwẹ Otọ rẹ Moab?

⁵ Akpọ kpokpọ na sikẹrẹ re. Vwẹ idjerhe vuọvo na, avwanre họhọ ihwo rẹ Izrẹl re guọnọ ro Otọ rẹ Ive na. (1 Kọrẹnt 10:11) Ọfanrhiẹn ra mrẹ vwẹ akpọ na nonẹna tobọ bra vrẹ ọ rẹ ihwo rẹ Moab. Uruemu nana se djobọte ihwo rẹ Jihova. Vwọrẹ uyota, ọfanrhiẹn yen ona rẹ Idẹbono me vwo ruiruo.—Ukeri 25:6, 14; 2 Kọrẹnt 2:11; Jude 4.

⁶ Nọ oma wẹn, ‘Avwerhen rẹ ọmọke krẹn yen me guọnọre, gbanẹ me guọnọ dia  akpọ kpokpọ na bẹdẹ bẹdẹ?’ O rhe fo nẹ a davwẹngba vwọ yọnrọn urhi rẹ Jihova rọ vwọ tanẹ e “si oma nẹ ọfanrhiẹ”?—1 Kọrẹnt 6:18.

7, 8. Die yen ọfanrhiẹn? Diesorọ ọ vwọ dia okpota?

⁷ Ihwo buebun nonẹna vwobọ vwẹ uruemu ra ghẹmrẹ, ayen ji ni urhi rẹ Ọghẹnẹ ro shekpahen ehware fiemu-u. Vwẹ Baibol na, ọfanrhiẹn mudiaphiyọ ovwerhẹn rẹ ihwo re je rọvwọ-ọn. O churobọ si ovwerhẹn rẹ ọshare vẹ ọshare, aye vẹ aye, yẹrẹ ohworakpọ vẹ eranvwe. Ọnana je sa dia ehware rẹ unu yẹrẹ ọ rẹ unusọn, yẹrẹ ra vwọ vwẹ obọ ghwraghwra oma rẹ ohwo ọfa vwẹ idjerhe rẹ ọfanrhiẹn.—Ni Eta rẹ Odjefiotọ 23.

⁸ Baibol na tarọ phephẹn nẹ ọvwọfanrhiẹn cha sa dia evunrẹ ukoko na-a. (1 Kọrẹnt 6:9; Ẹvwọphia 22:15) Vwọba, ihwo muọghọ kẹ ọvwọfanrhiẹ-ẹn, a je vwẹrosuọ-ọ. Ọfanrhiẹn ghwa okpetu buebun cha. Ọ sa so erọnvwọn sansan kerẹ ẹwẹn obrorhiẹn ro kpokpo ohwo, evun-ẹmrẹ ra guọnọre-e, ebẹnbẹn rẹ orua, ega yẹrẹ tobọ ughwu. (Se Galesha 6:7, 8.) Ohwo da nabọ roro kpahen oborẹ ọfanrhiẹn ghwa cha, ọkiọvo o che gbe ọfanrhiẹ-ẹn. Ẹkẹvuọvo, ọke buebun ohwo da jowọ rẹsosuọ ro sun ohwo kpo ọfanrhiẹn, ko roro kpahen obo ro se vwo ru evunvọnvwẹ rẹ urhurusivwe rọyen. Owọẹjẹ ẹsosuọ yena churobọ si ughe rẹ ihwo re banphiyọ.

9. Diesorọ ughe rẹ ihwo re banphiyọ vwọ vọn vẹ imuoshọ?

⁹ Ihoho rẹ ihwo re banphiyọ kpare urhurusivwe rẹ ehware. Nonẹna, ihoho rẹ ihwo re banphiyọ vọn  asan eje—vwẹ imagazini, ẹbe, uhworo, ifimu kugbe intanẹti. Ihwo buebun niro nẹ ughe rẹ ihwo re banphiyọ che ru ayen emuọvo-o, ẹkẹvuọvo ọ vọnre vẹ imuoshọ. Ọ sa nẹrhẹ ohwo mu ẹwẹn rọyen kpahen ehware ọkieje, o mi ji vwo orharhe rẹ urhurusivwe. Ohwo de vwo uruemu re vwo nughe rẹ ihwo re banphiyọ, ọ cha so erọnvwọn sansan kerẹ uruemu re vwo du omobọ, ebẹnbẹn rẹ orua, kugbe orọnvwe ẹfan.—Rom 1:24-27; Ẹfesọs 4:19; ni Eta rẹ Odjefiotọ 24.

10. Mavọ yen eta rẹ Jems 1:14, 15 sa vwọ chọn avwanre uko vwọ kẹnoma kẹ ọfanrhiẹn?

¹⁰ Ofori nẹ a riẹn idjerhe rẹ ọfanrhiẹn se vwo mu avwanre reyọ. Jokaphiyọ orhọ-esio nana rọhẹ Jems 1:14, 15: “Urhuru si vwe vẹ ẹguọnọ rẹ ugboma na de rhi bunọ re, ke ghwa ọdavwini cha. Ọke rẹ ẹguọnọ rẹ ugboma da rhe mrevun re ko vwiẹ umwemwu; umwemwu de rhi bunọ re kọ ghwa ughwu cha.” Ọtiọyena, orharhe rẹ iroro da ro ẹwẹn wẹn, siono kpakpata. Wọ da mrẹ erharhe ihoho kpregede, gbe kuẹrofia! Fun ikọmputa na, yẹrẹ wene ughe rẹ itẹlivishọni na. Wọ vwẹ uphẹn kẹ orharhe rẹ urhurusivwe-e. Ọ rha dia ọtiọye-en, orharhe rẹ urhurusivwe na da gan mamọ, ọ cha bẹn wo se vwo suon.—Se Matiu 5:29, 30.

11. Mavọ yen Jihova sa vwọ chọn avwanre uko siẹrẹ e de vwo orharhe rẹ iroro?

¹¹ Jihova riẹn avwanre vwọ vrẹ omobọ avwanre. Ọtiọyena, ọ riẹn oborẹ jẹgba rẹ avwanre hepha. Ọ je riẹn nẹ avwanre se phi urhurusivwe ọbrabra kparobọ. Jihova da vuẹ avwanre: “Gbe hwe urhuru  sivwe ofefe rẹ akpọ na re o ghwu; igberadja, inuhu, avwerhe rẹ ugboma, ẹguọnọ ọbrabra, urhuru evwo ro hirhe oma phihọ ẹdjọ.” (Kọlose 3:5) Ọnana ghwa lọhọ-ọ, dedena, Jihova vwo odirin rẹ avwanre, ọ je cha chọn avwanre uko. (Une Rẹ Ejiro 68:19) Emeghene rẹ ọshare ọvo rọ dia oniọvo, shero ufi rẹ ughe rẹ ihwo re banphiyọ, vẹ e vwo du omobọ. Igbeyan rọyen rehẹ isikuru niro nẹ iruemu nana shephiyọ, ẹkẹvuọvo, ọ da ta: “O miovwo ẹwẹn obrorhiẹn mẹ, ọ da nẹrhẹ mi yerẹn akpọ rẹ ọfanrhiẹn.” Kọ rhe mrẹvughe nẹ ofori nẹ o sun urhurusivwe rọyen na, womarẹ ukẹcha rẹ Jihova, o de siobọnu uruemu nana. Wo de vwo orharhe rẹ iroro, vuẹ Jihova nẹ ọ kẹ wẹ “ẹgba rọ vrẹ ẹgba, NW” wọ sa vwọ sẹro rẹ iroro wẹn fuanfon.—2 Kọrẹnt 4:7; 1 Kọrẹnt 9:27.

12. Diesorọ o vwo fo nẹ a ‘sẹro rẹ ubiudu rẹ avwanre’?

 ¹² Solomọn de si: “Jẹn udu wẹn sasa vwẹ ọke ejobi; kidie evun rọye ogbugbu rẹ arhọ va nẹ cha.” (Isẹ 4:23) “Udu” rẹ avwanre rọ dia oka rẹ ohwo rẹ avwanre ghene hepha yen Jihova nẹ. Oborẹ avwanre nẹ se djobọte avwanre mamọ. Job da ta: “Me vẹ ẹro mẹ re ọphọ nure; komavọ mi ru se ni ọmọtobẹ?” (Job 31:1) Kerẹ Job, o ji fo nẹ e sun oborẹ avwanre nẹ vẹ obo rẹ avwanre roro kpahan. O ji fo nẹ a nẹrhovwo kerẹ ọbuine na, rọ vwọ ta: “Rhẹriẹ ẹro mẹ rere o vwo jẹ ogbegbemrẹ e no.”—Une Rẹ Ejiro 119:37.

13. Oka rẹ igbeyan vọ yen Dinah muru?

¹³ Igbeyan rẹ avwanre sa nẹrhẹ avwanre ru erhuvwu yẹrẹ umiovwo. Wọ da sane igbeyan re yọnrọn irhi rẹ Ọghẹnẹ, ayen je sa chọn wẹ uko vwo ru ọtiọyen. (Isẹ 13:20; se 1 Kọrẹnt 15:33.) Obo re phia kẹ Dinah sa chọn avwanre uko vwọ mrẹ obo rọ ghanre te ra vwọ sane omamọ igbeyan. Ọyen ọvo usun rẹ emetẹ rẹ Jekọp, kọyen orua rọ ga Jihova yen o nurhe. Dinah dia ọvwọfanrhiẹ-ẹn, ẹkẹvuọvo o de mu igbeyan rẹ emetẹ rẹ Kenan re ga Jihova-a. Ẹro rẹ ihwo rẹ Kenan vwo ni ehware fẹnẹ ọ rẹ ihwo rẹ Ọghẹnẹ shesheri, a riẹn ayen phiyọ ihwo ri gbe ọfanrhiẹn mamọ. (Livitikọs 18:6-25) Ọke rẹ Dinah vẹ igbeyan rọyen vwọ herọ, ọ da mrẹ eghene rẹ ọshare rọ dia ohwo rẹ Kenan re se Shikem, Dinah vwo erhuvwu mamọ vwẹ ẹro rọyen. Shikem, ọyen “ohwo re me mu ọghọ kẹ vwẹ orua rayen.”  Ẹkẹvuọvo, o vwo ẹguọnọ rẹ Jihova-a.—Jẹnẹsis 34:18, 19.

14. Die yen phia kẹ Dinah?

¹⁴ Shikem de ru obo ro niri nẹ o shephiyọ. Kidie nẹ Dinah jere mamọ, o de “shabọ phihọ,” ọ da “phọphọ.” (Se Jẹnẹsis 34:1-4.) Uruemu nana da so okpetu vwọ kẹ Dinah vẹ orua rọyen eje.—Jẹnẹsis 34:7, 25-31; Galesha 6:7, 8.

15, 16. Mavọ yen avwanre sa vwọ dia evwaghwanre?

¹⁵ Ofori nẹ e ru oborẹ Dinah ruru na tavwen a ke riẹn nẹ irhi rẹ Jihova yovwin kẹ avwanre-e. “Ohwo rọ yan nene evwaghwanre ko vwo aghwanre, ẹkẹvuọvo ugbeyan rẹ ẹkpa kọ re oja.” (Isẹ 13:20) Davwẹngba wo vwo vwo ẹruọ rẹ “idjerhe kidjerhe esiri ejobi,” ọ cha nẹrhẹ nẹ wọ vrabọ rẹ ọmiaovwẹ vẹ ojaẹriọ.—Isẹ 2:6-9; Une Rẹ Ejiro 1:1-3.

¹⁶ Avwanre sa dia evwaghwanre siẹrẹ e de yono Ota rẹ Ọghẹnẹ, a da nẹrhovwo rhe tavwen e ki brorhiẹn, kugbe e de nene uchebro ro nẹ obọ rẹ odibo rọ fuevun rọ je ghwanre na cha. (Matiu 24:45; Jems 1:5) Kirobo wọ riẹnre, avwanre gbare-e. (Jerimaya 17:9) Die wo che ru siẹrẹ ohwo da vuẹ wẹ nẹ wo rhe nomaso-o wo che shufi rẹ ọfanrhiẹn? Ophu che mu we, gbanẹ wọ cha vwomakpotọ rhiabọreyọ uchebro na?—2 Ivie 22:18, 19.

17. Djudje rẹ oborẹ uchebro rẹ oniọvo sa vwọ chọn avwanre uko.

¹⁷ Kerẹ udje, vwẹ ẹwẹn roro ẹdia nana. Asan rẹ oniọvo aye ọvo de ruiruo, o vwo ọshare ọvo ro dje ẹguọnọ kẹ, o ji durhie kpo emuọre. Ọshare na ga Jihova-a, ẹkẹvuọvo o ruẹse dẹn, ọ je họhọ nẹ o  vwo omamọ uruemu. Oniọvo aye ọfa vwọ mrẹ ayen ihwo ivẹ na, ọ da vuẹ oniọvo na kpahen imuoshọ ro se norhe. Die yen oniọvo rẹsosuọ na che ru? O che guomariase, gbanẹ ọ cha mrẹ aghwanre vwevunrẹ ota na? Ọ sa dianẹ oniọvo aye na vwo ẹguọnọ rẹ Jihova, ọ je guọnọ ru obo ri yovwirin. Ẹkẹvuọvo o de nene ọshare na yan, o ghini ‘si oma nẹ ọfanrhiẹn’ gbanẹ ọ ‘vwẹroso ubiudu rọyen’?—Isẹ 22:3; 28:26; Matiu 6:13; 26:41.

18, 19. Djekpahen oborẹ Josẹf djẹ kẹ ọfanrhiẹn wan.

¹⁸ Eghene re se Josẹf hẹ ẹdia rẹ ọviẹn vwẹ Ijipt. Kẹdẹ kẹdẹ yen aye rẹ onini rọyen vwọ vuẹ nẹ o nene gbe ọfanrhiẹn, jẹ Josẹf riẹnre nẹ uruemu nana chọre. Josẹf vwo ẹguọnọ rẹ Jihova, ọ je guọnọ ru  obo re vwerhọn oma. Ọtiọyena kọke kọke rẹ aye na da riẹriẹ, Josẹf me sen. Josẹf che se vrẹn nẹ uwevwin na-a, kidie ọviẹn yen o ruẹ. Ẹdẹ ọvo, aye rẹ onini rọyen vwọ guọnọ gba rere ayen gbe ọfanrhiẹn, Josẹf “da dje ro otafe.”—Se Jẹnẹsis 39:7-12.

¹⁹ Ọ da dianẹ Josẹf vwo iroro rẹ ọfanrhiẹn yẹrẹ ko roro kpahen aye na ọkieje, manẹ ekuakua rhe wene. Ẹkẹvuọvo, oyerinkugbe rẹ Josẹf vẹ Jihova yen ma ghanre kẹ vwọ vrẹ kemu kemu. Ọ da vuẹ aye na: “Onini mẹ . . . si emuọvo nu kẹ vwẹ-ẹ jokpa wẹ ọvo, fikiridie wẹ aye rọye; komavọ mi ru emu obrabra nana, ri mi ru umwemwu kpahe Ọghẹnẹ.”—Jẹnẹsis 39:8, 9.

20. Mavọ yen avwanre ru riẹn nẹ oma rẹ Josẹf vwerhen Jihova?

²⁰ Dede nẹ asan rẹ Josẹf hepha sherabọ kẹ orua vẹ ẹkuotọ rọyen, jẹ ọ fuevun kẹ Ọghẹnẹ ọkieje, Jihova de ji bruba kẹ. (Jẹnẹsis 41:39-49) Evun-ẹfuọn rẹ Josẹf vwerhen Jihova oma gangan. (Isẹ 27:11) Ọ sa dia bẹnbẹn ra vwọ djẹ kẹ ọfanrhiẹn. Ẹkẹvuọvo, karophiyọ eta nana: “Ọrovwohwo guọnọ ihwo ri tuoma rẹ umwemwu; ọ sẹro rẹ arhọ rẹ ihwo efuanfon rọye; o sivwi ayen nẹ obọ rẹ ihwo umwemwu.”—Une Rẹ Ejiro 97:10.

21. Mavọ yen eghene ọvo vwọ vwẹrokere Josẹf?

²¹ Kẹdẹ kẹdẹ yen ihwo rẹ Jihova vwo fiudugbere “tuoma rẹ umwemwu,” ayen ke je “guọnọ emu esiri.” (Emọs 5:15) Otoro ikpe wọ hepha-a, wọ sa fuevun kẹ Jihova. A davwen esegbuyota rẹ eghene ọshare ọvo ni vwẹ isikuru. Ọmọtẹ ọvo da vuẹ nẹ ọ da vwẹ ukẹcha kẹ vwẹ ọdavwini rẹ ayen che si  na, ọ vẹ ọyen cha vwerhẹn. Die yen oniọvo nana ruru? Ọ vwẹrokere Josẹf. Ọ da ta: “Ugege yena, me da sen. Kidie nẹ me yọnre gan, me da sẹro rẹ ọghọ mẹ.” Ọfanrhiẹn sa nẹrhẹ ohwo “ghọghọ” vwẹ ọmọke krẹn, jẹ ọ ghwa ọmiaovwẹ cha. (Hibru 11:25) Ẹmienyo rẹ Jihova cha ghwa omavwerhovwẹn rẹ bẹdẹ rhe.—Isẹ 10:22.

22, 23. Mavọ yen Jihova sa vwọ chọn avwanre uko siẹrẹ e de ru umwemwu?

²² Eshu cha davwẹngba rọ vwọ riariẹ avwanre vwo gbe ọfanrhiẹn, ọnana sa ghene dia egbabọse rode. Ọkiọvo iroro ọbrabra sa ro ẹwẹn avwanre eje nọke ra ruọke. (Rom 7:21-25) Jihova riẹn ọnana, ọ je karophiyọ nẹ “avwanre iwurhie.” (Une Rẹ Ejiro 103:14) Ọtiọyena, Onenikristi de gbe ọfanrhiẹn vwo? Ko mudiaphiyọ nẹ ọ rọyen ghwe re? Ẹjo. O de ghini kurhẹriẹ, Jihova cha vwẹ ukẹcha kẹ. Ọghẹnẹ vọnre vẹ “evwoghovwo.”—Une Rẹ Ejiro 86:5; Jems 5:16; se Isẹ 28:13.

²³ Jihova je vwẹ eshare vwo “ru ẹse” kẹ avwanre, enana yen ekpako re vwẹrote avwanre. (Ẹfesọs 4:8, 12; Jems 5:14, 15) Jihova vwẹ ekpako na kẹ avwanre rere ayen chọn avwanre uko vwọ rhoma vwo omamọ oyerinkugbe vẹ ọyen.—Isẹ 15:32.

24, 25. Mavọ yen omamọ “iroro” sa vwọ chọn avwanre uko vwọ kẹnoma kẹ ọfanrhiẹn?

²⁴ E ki se bru omamọ orhiẹn, ofori nẹ e vwo ẹruọ  rẹ oborẹ irhi rẹ Jihova sa vwọ dia erere kẹ avwanre. E jẹ a họhọ eghene ọshare re djisẹ rọyen vwẹ Isẹ 7:6-23 na-a. O vwo “iroro” kakaka-a, ọ da nẹrhẹ o shufi rẹ ọfanrhiẹn. Omamọ iroro vrẹ e di vwo vwo ọhọ. A da nabọ vwo iroro, ọ cha nẹrhẹ e vwo ẹruọ rẹ iroro rẹ Ọghẹnẹ, a me je reyọ vwo ruiruo vwẹ akpeyeren. Karophiyọ eta nana: “Ohwo ro vwo aghwanre guọnọ omaobọ rọye; ohwo ro vwo ẹruọ o che yovwi kẹ.”—Isẹ 19:8.

²⁵ Ọ nabọ muwẹro nẹ irhi rẹ Ọghẹnẹ yen me yovwin? Wo vwo imuẹro nẹ wo de nene ayen ọ cha nẹrhẹ wo vwo omavwerhovwẹn? (Une Rẹ Ejiro 19:7-10; Aizaya 48:17, 18) Ọ da dianẹ o ji muwẹro-o, gba karophiyọ erọnvwọn iyoyovwin rẹ Jihova ru kẹ wẹ re. “Davwe re wọ mrẹ nẹ Ọrovwohwo yoma.” (Une Rẹ Ejiro 34:8) Wo de ru ọtiọyen, ẹguọnọ wẹn kpahen Ọghẹnẹ kọ cha ganphiyọ. Vwo ẹguọnọ rẹ obo rọ guọnọre, wo ji vwo utuoma kpahen obo ri tuoma. Roro kpahen omamọ erọnvwọn ọkieje kerẹ kemu kemu rọ dia uyota, rọ dia ọsoso, ro yovwirin, rọ vọnre vẹ ẹguọnọ, ro ji vwo erhuvwu. (Filipae 4:8, 9) Avwanre sa vwẹrokere Josẹf rọ mrẹ erere vwo nẹ aghwanre rẹ Jihova.—Aizaya 64:8.

26. Die yen e che yono kpahen?

²⁶ Owenẹ wọ rọvwọnre yẹrẹ wọ je rọvwọ-ọn, Jihova guọnọre nẹ oma vwerhen owẹ vwẹ akpeyeren. Iyovwinreta ivẹ re vwọ kpahen ọnana cha chọn avwanre uko vwọ mrẹ omavwerhovwẹn vwẹ orọnvwe rẹ avwanre.