1, 2. Imwẹro vọ yen ihwo buebun vwo kpahen ihwo ri ghwuru?

IHWO buebun vwevunrẹ Africa vwo imwẹro nẹ ọ diẹ ughwu yen oba rẹ akpeyere-en, ẹkẹvuọvo ohwo de ghwu nu ko kpẹ asan ọfa ra dia. Buebun rayen roro nẹ esẹ rayen ri ghwuru, nẹ akpọ nana kpẹ orho rẹ erivwin.

² Ihwo ji vwo imwẹro nẹ esẹ ravwanre ri ghwuru na vwẹrote ihwo rayen rehẹ akpọ na. Ihwo nana roro nẹ esẹ rayen na, igbeyan re vọnre vẹ ẹgba, re nẹrhẹ ekankọn rayen yovwẹn, re kẹ ayen omakpokpọ vẹ ochọnvwe. Siẹrẹ e de gbe ayen ku, ayen sa so ọga, ọbẹnvwẹ, vẹ ukpokpogho kẹ ihwo.

3. Idjerhe vọ yen ihwoevo vwọ ga esẹ rayen ri ghwuru?

³ Ihwo ze izobo ji ruẹ erọnvwọn efa vwo mwọghọ vwọ kẹ esẹ ride rayen ri ghwuru, rere ayen vẹ ihwo ri ghwuru na se vwo vwo omamọ rẹ oyerinkugbe. Iruemu nana vwomaphia vwẹ orivwin-esho, kerẹ e vwo gbe phiyẹ orivwin hrọke kugbe eshorhẹrẹ yẹrẹ eshorhuẹrẹ. O ji vwo idjerhe efa rẹ ihwo vwọ ga esẹ ride rayen ri ghwuru. Kerẹ udje, tavwen itu evo ke da udi, ayen mi ku emerha phiyẹ otọ vwọ kẹ esẹ ride rayen ri ghwuru. Ayen de chere emu nu, a riọ re-e, ayen me yanjẹ evo vwo kẹ esẹ rayen ri ghwuru.

4. Imwẹro vọ yen ihwo buebun vwori kpahen erhi na?

⁴ Itu evo vwo imwẹro nẹ ihworakpọ vwo erhi ro ghwẹ-ẹ, ro nẹ oma na siẹrẹ e de ghwu nu. Ọ da dianẹ ohwo na ru obo ri yovwirin ọke rọ vwọ hẹ akpọ, ko kpẹ odjuvwu, yẹrẹ paradaisi. Ẹkẹvuọvo, o de rhe ru obo re brare, ko kpẹ erhanre. Esegbuyota nana vẹ ọ rẹ egedjọ ọvuọvo. Kerẹ udje, ẹbe re ghwa iyẹnrẹn de ghwoghwo irueru rẹ orivwin-esho rẹ ihwo rẹ ishọshi, a me ta nẹ ohwo ro ghwuru na “kpẹ odjuvwu” yẹrẹ o kpẹ asan-ọfa. Esegbuyota nana nẹrhẹ ihwo roro nẹ ohworakpọ vwo erhi yẹrẹ ẹwẹn ro je ghwo. Die yen Baibol na tare kpahen ọnana?

5, 6. Kirobo rẹ Baibol na yonori, die yen erhi na?

⁵ Baibol na djere nẹ erhi na diẹ orọnvwọn rọhẹ evunrẹ oma rẹ ohwo-o; ohwo na yehẹ erhi na. Kerẹ udje, ọke rẹ Ọghẹnẹ vwọ ma Adam, “ohwo [na] de hirhe ohwo ọkpokpọ.” (Jẹnẹsis 2:7) Adam ọyen erhi, ohwo ọkpokpọ, ọ diẹ a vwẹ erhi vwọ kẹ-ẹ.

 ⁶ Ọtiọyena, erhi sa ghọghọ. (Isẹ 23:16) Erhi se jiri Ọghẹnẹ. (Luk 1:46) Erhi sa viẹ yẹrẹ mwomaphiyọ. (Job 17:1; Uvwerhe 3:17) A je sa vwọ tua erhi, yẹrẹ a sa vwẹ oja riọ. (Une Rẹ Ejiro 7:5; 38:12) Ubiota ra fan kpẹ “erhi” vwẹ ẹkpo ri Baibol nana eje na, Baibol evo fanrọ phiyẹ “ohwo.” Eje na mudiaphiyẹ ota ọvuọvo.

7. Ẹkpo ri Baibol vọ yin djere phia nẹ erhi na ghwẹ?

⁷ Rọvwọ dianẹ erhi na yehẹ ohwo na, siẹrẹ ohwo de ghwu, kọyen erhi na ji ghwu. Izikiẹl 18:4 da ta: “Erhi ro ru umwemwu ko ghwu.” Ọbe rẹ Eyanno 31:14 je ta nẹ: “Wọ me yọnrọn edidjala na kidie ọfuanfon kẹ wẹ; ohwo ro miovwiro ke hwe ghwu, kohwo kohwo ro ru iruo vwẹ evun rọyen, erhi yena ku wo sionẹ ohri rẹ ihwo rọyen.” Kọyen erhi na diẹ orọnvwọn rọ vrabọ rẹ ughwu rẹ ugboma na-a.

8. Die yen ẹwẹn na rọhẹ evunrẹ oma rẹ ohworakpọ?

⁸ Ẹwẹn na vẹ erhi na diẹ ọvuọvo-o. Ẹwẹn na yehẹ ẹgba rẹ arhọ ro mwẹ ohworakpọ vwo ruiruo. A reyerọ vwo dje ẹgba rẹ ẹlẹtriki. Dede nẹ ẹlẹtriki sa nẹrhẹ ifani yẹrẹ ifriji wian, jẹ ọyen ọvo che se dju ohwo yẹrẹ nẹrhẹ erọnvwọn djiro-o. Vwẹ idjerhe vuọvo na, ẹwẹn ravwanre ọyen nẹrhẹ avwanre sa mrorẹ, nyẹme, ji roro iroro. Ẹwẹn na ọvo che se ru erọnvwọn nana ababọ rẹ ibiẹro na, erhọ na, yẹrẹ afọnrhe na-a. Kọyen sorọ Baibol na vwọ ta kpahen ohworakpọ nẹ: “Ọke rẹ ẹwẹn rọyen de no oma ko rhivwin kpo ekpẹn rọyen; vwẹ ẹdẹ yena ọvuọvo na iroro rọ jẹre ejobi mi ghwru.”​—Une Rẹ Ejiro 146:4.

9. Die yen erhi na vẹ ẹwẹn na se ruẹ-ẹ?

⁹ Kirobo ri Baibol na tare, erhi na yẹrẹ ẹwẹn na nẹ ugboma na kpẹ asan ọfa siẹrẹ ohwo de ghwu nu-u.

10. Die yen Baibol na ta kpahen ẹdia rẹ ihwo ri ghwuru hepha?

¹⁰ Ẹdia vọ yẹn ihwo ri ghwuru hepha? Jihova yen ma ihworakpọ, ọtiọyena, ọ riẹn obo re phia kẹ avwanre siẹrẹ avwanre de ghwu. Baibol na yonori nẹ ihwo ri ghwuru vwo arhọ-ọ, i se nyẹme-e, e mrorẹ-ẹ, ayen sa tota yẹrẹ roro iroro-o. Baibol na tare nẹ:

• “Ihwo ri ghwuru riẹn emu ọvuọvo-o.”​—Aghwoghwo 9:5.

• “Ẹguọnọ rayen vẹ ometuo rayen vẹ omẹriọ rayen ghwọrọ kufia nure.”​—Aghwoghwo 9:6.

• “Kidie ushi wọ cha ra na, o vwo iruo-o eyẹ iroro-o eyẹ erianriẹ-ẹn eyẹ aghwanre-e.”​—Aghwoghwo 9:10.

11. Die yen Jihova vuẹ Adam ro vwo ru umwemwu nu?

¹¹ Roro kpahen obo ri Baibol na ta kpahen ọsẹ ravwanre rẹsosuọ Adam. Jihova “vwẹ ekpẹn rẹ otọ na” vwọ ma Adam. (Jẹnẹsis 2:7) Ọ da dianẹ Adam nyẹme ri Jihova jovwo, kọ rha dia otọrakpọ na vẹ omavwerhovwẹn bẹdẹ bẹdẹ. Ẹkẹvuọvo, Adam da churhi ri Jihova, ọ da nẹrhẹ o ghwu. Tivọ yen Adam rare ro vwo ghwu nu? Ọghẹnẹ da vuẹ: “Wo che rhivwin kpo otọ ri wo nurhe, ekpẹn wo ji che hirhe ra.”​—Jẹnẹsis 3:19.

12. Die yen phia kẹ Adam ro vwo ghwu nu?

¹² Tavwen Jihova ke ma Adam nẹ ekpẹn rẹ otọ na rhe, tivọ yen ọ hepha? Adam hẹ asan ọvuọvo-o. Jihova vwọ vuẹ Adam nẹ, “wo che rhivwin kpo otọ ri wo nurhe,” o mudiaphiyọ nẹ Adam che hirhe phiyẹ ekpẹn, ẹdia rẹ jẹ arhọ-evwo. Adam kpẹ akpọ ọfa-a. O ji kpẹ ‘orho erivwin’ ra dia-a. O kpẹ odjuvwu yẹrẹ erhanre-e. O rhivwin kpẹ ẹdia rẹ jẹ arhọ-evwo; ọ rha dia ọfa-a.

13. Die yen phia kẹ ihworakpọ vẹ eranvwe siẹrẹ ayen de ghwu nu?

¹³ Obo re phia kẹ Adam na ọyen je phia kẹ ihworakpọ eje? E. Baibol na djere nẹ: “Asan ọvo [yẹn ihworakpọ vẹ eranvwe] ra; iwurhie ayen ejobi nurhe, iwurhie ayen je cha rhoma ra.”​—Aghwoghwo 3:19, 20.

14. Iphiẹrophiyọ vọ yen herọ vwọ kẹ ihwo ri ghwuru?

 ¹⁴ Baibol na veri nẹ Ọghẹnẹ cha kpare ihwo ri ghwuru vrẹnushi vwọ rhiẹ paradaisi vwevunrẹ otọrakpọ na. (Jọn 5:28, 29; Iruo 24:15) Ọke yena je hẹ obaro. Asaọkiephana, ayen vwerhẹn vwọrẹ ughwu. (Jọn 11:11-14) Ofori nẹ avwanre djoshọ rẹ ihwo ri ghwuru yẹrẹ vwẹ ẹga kẹ aye-en, keridie ayen cha sa chọn avwanre uko yẹrẹ kon avwanre oma-a.

15, 16. Idjerhe vọ yen Eshu vwọ nẹrhẹ ihwo roro nẹ ihwo ri ghwuru je hẹ asan ọfa yerẹn?

¹⁵ Idẹbono gun ofian nene asan-eje nẹ ohworakpọ ghwẹ-ẹ. Rere ọnana vwo mwu ihwo ẹro, idẹbono vẹ emekashe rọyen ke nẹrhẹ ihwo roro nẹ ihwo ri ghwuru na yen so ega vẹ ebẹnbẹn efa. Vwọrẹ uyota, emekashe rẹ idẹbono sua ebẹnbẹn evo. Jẹ ọ diẹ ebẹnbẹn na eje yen ayen sua-a. Ebẹnbẹn nẹ obọ rẹ ihwo ri ghwuru vwo brẹ avwanre cha-a.

¹⁶ Idjerhe ọfa je herọ rẹ emekashe rẹ idẹbono vwọ nẹrhẹ ihwo roro nẹ obo ri Baibol na ta kpahen ihwo ri ghwuru na diẹ uyota-a. Ayen phiẹn ihwo vwo roro nẹ ayen mrẹ ohwo ro ghwuru, ayen ji nene tota kugbe. Emekashe rẹ idẹbono na ruẹ ọnana womarẹ emramrẹ, evwerhẹn, kugbe idjerhe efa. Ihwo ri vwobọ vwẹ ẹrọnvwọn nana, emekashe rẹ idẹbono yen nene ayen tota, ọ diẹ ihwo ri ghwuru na-a. Kọyen sorọ Jihova vwo vwo utuoma kpahen ihwo ri nene irivwin tota kuẹgbe.​—Urhi Rivẹ 18:10-12; Zẹkaraya 10:2.