Baibol na tare nẹ Eshu yehẹ “ọphiẹn rẹ akpọ na ejobi.” (Ẹvwọphia 12:9) Eshu vẹ emekashe rọyen guọnọre nẹ avwanre vwo esegbuyota kpahen Baibol na-a. Ayen nẹrhẹ ihwo roro nẹ ihwo ri ghwuru, kpo asan ọfa ra dia. E jẹ avwanre mrẹ oborẹ ayen ruo wan.

Ẹga buebun yono nẹ ihworakpọ eje vwo erhi ro kpo asan ọfa re yerin siẹrẹ ugboma na de ghwu nu. Ayen tare nẹ ugboma na ghwẹ, ẹkẹvuọvo erhi na ghwẹ-ẹ. Kọyen ihworakpọ vwo erhi ro jeghwo.

Baibol na yono ọyena-a. Baibol na djere nẹ erhi na dia orọnvwọn rọhẹ evunrẹ oma rẹ ohwo-o. Kerẹ udje, ro vwo dje oborẹ Ọghẹnẹ ma Adam wan, Baibol na da ta: “Ọrovwohwo Ọghẹnẹ da vwẹ ekpẹn rẹ otọ na vwọ ma ohwo, . . . ọ da wẹn ẹwẹn rẹ arhọ na phihọ iwen rọyen; ohwo [na] de hirhe ohwo ọkpokpọ.” (Jẹnẹsis 2:7) Adam ọyen erhi, ohwo ọkpokpọ, ọ diẹ a vwẹ erhi vwọ kẹ-ẹ.

 Eranvwe jehẹ erhi.—Jẹnẹsis 1:20, 21, 24, 30.

Rọ vwọ dianẹ ubiota na, “erhi” ra vwọba tota vwẹ Baibol na mudiaphiyọ ohwo na, kọyen sorọ avwanre vwo vwo imuẹro nẹ erhi ghwẹ. Baibol na tare nẹ:

• “Erhi ro ru umwemwu​—ko ghwu.”—Izikiẹl 18:4.

• “Samsin da ta nẹ: ‘Gbe jẹ uvwe vẹ ihwo Filistin na ghwu kugbe.’”—Iguẹdjọ 16:30.

• “O fori re ru emu esiri vwẹ ẹdidjala, gbenẹ ọ ro mioma? Re vwo sivwin rhọ gbenẹ re vwo hwe?”—Mak 3:4.

Asan efa vwevunrẹ Baibol na djere nẹ, e se hwe erhi (Jẹnẹsis 17:14), a sa vwẹ ọlọkọ vwọ nyavwọ (Joshua 10:37), o se churu ghwu (Job 7:15), o ji se divwin ghwu vwevunrẹ ame (Jona 2:5). Ọtiọyena, erhi ghwẹ.

Wo de se Baibol na eje, wọ cha mrẹ ota re se “erhi ro jeghwo,” vwọ-ọ. Erhi rẹ ohworakpọ diẹ ẹwẹ-ẹn. Uyono rẹ erhi ro jeghwo na nẹ Baibol rhe-e. Ọyena uyono rẹ Eshu vẹ emekashe rọyen. Jihova vwo utuoma kpahen efian rẹ ẹga eje.—Isẹ 6:16-19; 1 Timoti 4:1, 2.

Idjerhe ọfa rẹ Eshu vwọ phiẹn ihwo, ọyen womarẹ eboepha. Ọboepha ọyen ohwo ro se nene emakeshe rẹ Idẹbono tota. Ihwo buebun, te eboepha na dede, vwo imuẹro nẹ ihwo ri ghwuru na yin nene ayen tota. Ẹkẹvuọvo, Baibol na yonori nẹ, ọyena efian.—Aghwoghwo 9:5, 6, 10.

Obọ rẹ ono kọyen evuẹ nana nẹ cha? Obọ rẹ emekashe rẹ Idẹbono! Emekashe rẹ Idẹbono na se vwo oniso rẹ uruemu rẹ ohwo ọke rọ vwọ hẹ akpọ; kẹ ayen se vughe urhuru rẹ ohwo na, opharo rọyen, obo ro ruru vẹ obo rọ riẹnre. Ọnana kọyen nẹrhẹ ayen se ruẹ họhọ ihwo ri ghwuru.—1 Samuẹl 28:3-19.

Eshu je phiẹn ihwo womarẹ ikuegbe efian kpahen ihwo ri ghwuru. Ikuegbe tiọyena nẹrhẹ ihwo sa kerhọ rẹ eta ri Baibol na-a.—2 Timoti 4:4.

Vwẹ Africa, ihwo gbikun buebun kpahen ihwo ri ghwuru ra rhoma mrẹ vwẹ asan efa. Vwẹ ọke buebun na, asan ra da mrẹ ayen na pha shesheri kẹ asan rẹ ayen dia jovwo. Nọ oma wẹn: ‘Siẹrẹ ohwo ro ghwuru ro vwo ẹgba ro vwo rhivwin rhe, de kpo asan ọfa ro sheri kẹ ihwo rẹ orua rọyen vẹ igbeyan rọyen ra dia, a sa ta nẹ ọhọ ghini herọ?’

Ọ rha dianẹ ohwo ra mrẹre na de họhọ ohwo ro ghwuru na? Kerẹ udje, Inene-ri-Kristi ivẹ vwo ghwoghwo ota vwevunrẹ orere ọvo, ayen da mrẹ ọmare ọvo ro nene ayen. Ayen vwọ nọ oboresorọ o vwo nene ayen, kọ tare nẹ ọvo usun rayen họhọ oniọvo rọyen ro ghwuru ikpe evo re wanre. Vwọrẹ uyota, o niro chọ, ẹkẹvuọvo ra vwọ vuẹ na, jẹ ọ je sian. Di roro ikun ro che gbe kẹ igbeyan rọyen vẹ ihwo re dia kẹrẹ!

Aphro herọ-ọ, wo nyo ikuegbe rẹ oborẹ ihwo mrẹre, rẹ ayen nyori, yẹrẹ ayen vwerhẹn evwerhẹn mrẹ. Enana sua oshọ vwọ kẹ ayen. Marein rọ dia West Africa, nyo urhuru rẹ oni rode rọyen ro ghwu re, oni rode na se odẹ rọyen kason kason. Oshọ de muo re, ko kperẹ nẹ ovwerhẹn cha, ọ me rhe rhọnvwọ orua rọyen ejobi nẹ ovwerhẹn. Ukuotọ rọyen orhuẹ de rhi fro.

Ọ da dianẹ ihwo ri ghwuru na ghini yerẹn, ihwo rẹ ayen vwo ẹguọnọ kpahen kọyen ayen che kpokpo? Ẹjo, kakaka. Obọ rẹ emekashe rẹ Idẹbono yen evuẹ ri muoshọ nana nẹ cha.

Kẹ evuẹ rẹ uchebro vẹ ukẹcha vwo? Kerẹ udje, ọke rẹ Gbassay, rọ dia Sierra Leone vwọ muọga, ọ da mrẹ ọsẹ rọyen ro ghwuru vwẹ evwerhẹn. Ọsẹ rọyen de dje urhe ọvo kẹ, kọ vuẹrẹ nẹ ọ ra kọrọ ẹbe rẹ urhe na, rere ọ fọnrhọn da. Ọ vuẹ rẹ nẹ ọ tota kẹ ohwo vuọvo ro che vwo ruo na-a. Gbassay vwo ruo nu, oma rọyen ko kpori.

Aye ọfa tare nẹ ọshare rọyen ro ghwuru vwomaphia kẹ vwẹ ason ọvo. Ọ tare nẹ oshare rọyen na vwo erhuvwu mamọ vẹ iwun iyoyovwin ro ku phiyọ.

 Evuẹ vẹ emramrẹ tiọyena sa dia yoyovwin vwẹ ẹro rẹ ihwo. Ẹkẹvuọvo, obọ rẹ Ọghẹnẹ yen ayen nẹ cha? Ẹjo, kakaka. Kidie Jihova ọyen “Ọghẹnẹ rẹ uyota.” (Une Rẹ Ejiro 31:5) Ọ cha sa phiẹn avwanre-e. Emekashe rẹ Idẹbono yen phiẹn ihwo.

Emekashe rẹ Idẹbono esiri herọ? Ẹjo. Dede nẹ ihwo se no nẹ e chọn ayen uko ọkiọvo, ayen eje pha brabra. Ọke rẹ Idẹbono vwọ tota kẹ Ivi, ọ rhere kerẹ ugbeyan. (Jẹnẹsis 3:1) Die yen phiare ọke rẹ Ivi vwọ kerhọ rọyen, ji ru obo rọ tare? Ivi ghwuru.

Ohwo ọbrabra rọ guọnọ phiẹn ihwo, se ruẹ kerẹ ugbeyan. Ihwo rẹ Africa bru isẹ nẹ “ibiakon fonro, jẹ obevun gberi.” Baibol na tare nẹ: “Kidie ekpuyovwi rẹ Idẹbono vwẹ oma nẹ kerẹ amakashe rẹ urhukpẹ.”—2 Kọrẹnt 11:14.

Ọghẹnẹ rha reyọ evwerhẹn, emramrẹ yẹrẹ urhuru rẹ emekashe vwọ tota kẹ ihwo-o. Baibol na yen o vwo yono ayen, “rere ohwo rẹ Ọghẹnẹ vwọ gba, ra vwọ rhuẹrẹ kpahen kẹ iruo esiri.”—2 Timoti 3:17.

Kọyen sorọ Jihova vwo si avwanre orhọn kpahen ena rẹ Idẹbono vwọ phiẹn ihwo, kidie o vwo ẹguọnọ rẹ avwanre. Jihova riẹnre nẹ emekashe rẹ Idẹbono na ivwighrẹn ri muoshọ.