1, 2. (a) Die yen Jona so kẹ oma rọyen vẹ ihwo ri biẹ okọ na? (b) Die yen ikuegbe ri Jona yono avwanre?

MANE kẹ Jona sa vwẹ abọ vwo rhuru erhọ kẹ edo ọgangan na. Ọ ghwa dia odju ọgangan ro djuẹ amwa rẹ okọ na-a, yẹrẹ edo rẹ ọgbogho rẹ abadi na rọ fa okọ na je nẹrhẹ irhe rọyen do-o. Ukperi rẹ ihwo ri biẹ okọ na re pharha rere okọ na vwo je shuo yen ma dia ukpokpoma kẹ. Jona riẹnre nẹ eshare nana che ghwu fikirẹ oborẹ ọyen ruru!

² Mavọ yen Jona rhe vwọ dia evunrẹ ẹdia tiọna? O ru obo re chọre mamọ vwẹ ẹro ri Jihova rọ dia Ọghẹnẹ rọyen. Die yen o ruru? A sa rhuẹrẹ ẹdia na phiyọ? Avwanre se yono emu buebun vwo nẹ ẹkpahọnphiyọ rẹ enọ yena. Kerẹ udje, ikuegbe ri Jona yono avwanre nẹ ihwo ri vwo esegbuyota dede se bo ghwru, ayen ji se kurhẹriẹ.

3-5. (a) Die yen ihwo ma tẹnroviẹ siẹrẹ ayen da ta ota kpahen Jona? (b) Die yen avwanre riẹnre kpahen asan rẹ Jona nurhe? (Ji ni eta rehẹ obotọ na.) (c) Diesorọ iruo ri Jona kerẹ ọmraro vwọ dia gangan?

³ Ọke buebun na, ihwo da ta ota kpahen Jona, echobọ rọyen yen ayen tẹnroviẹ, kerẹ ọke ro vwo jẹ upho rẹ Ọghẹnẹ enyo kugbe ọke ro vwo ru uyovwin gangan. Ẹkẹvuọvo, o vwo erọnvwọn iyoyovwin evo ro ruru. Karophiyọ nẹ Jihova yen sane Jona nẹ ọ dia ọmraro rọyen. Jihova cha sa vwẹ owian ọgangan tiọyena kẹ Jona siẹrẹ ọ da dia ohwo umwemwu yẹrẹ ohwo rọ fuevu-un.

⁴ Baibol na ghwe djisẹ rẹ akpeyeren ri Jona tiọye-en. (Se 2 Ivie 14:25.) Orere ri Gatihifa yen o nurhe; orere na vwẹ iroko ẹne vwo sheri kẹ orere ri Nazarẹt ra da ghẹrẹ Jesu ghwanre omarẹ  ẹgbukpe 800 vwọ wan nu. * Jona gare kerẹ ọmraro ọke rẹ Ovie Jeroboam II vwo suẹn uvwiẹ ihwe rẹ Izrẹl. Ilaija ghwu krire; Ilaesha rọ dia ohwo rọ reyọ ẹdia rọyen de ji ghwu ọke rẹ ọsẹ ri Jeroboam vwo suẹn. Dede nẹ Jihova reyọ eshare yena vwo si ẹga ri Baal nẹ otọ na, ihwo rẹ Izrẹl rhoma vwẹ arogba vwo bo ghwru re. Ovie ro ruẹ “obo ri miovwiri vwẹ obaro rẹ Ọrovwohwo” kọyen suẹn ihwo rẹ Izrẹl enẹna. (2 Ivie 14:24) Ọtiọyena, iruo ri Jona kerẹ ọmraro ghwa lọhọ-ọ, ọ je vwerhoma-a. Ẹkẹvuọvo, ọ fuevun ruiruo na.

⁵ Ẹdẹ ọvo, emuọvo da phia vwẹ akpeyeren ri Jona. Jihova da vwẹ owian ọvo kẹ. Ẹkẹvuọvo, Jona de no nẹ owian na gan nọ. Owian vọ yen Jihova vwọ kẹ?

6. Owian vọ yen Jihova vwọ kẹ Jona, kẹ diesorọ owian na vwọ họhọ obo re pha bẹnbẹn?

⁶ Jihova da ta kẹ Jona: “Vrẹn, yanran kpo Ninive, orere rode yena, rere wo ghwoghwo kẹ; kidie evun mwemwu rayen rhe vẹ duvwu uvwe.” (Jona 1:2) Ọ lọhọre mamọ ra vwọ riẹn oboresorọ iruo nana vwọ dia gangan. Ninive vwẹ omarẹ iroko 800 vwo sheri kẹ orere rẹ Jona hepha; kọyen ọmraro na cha yan omarẹ emeranvwe ọvo tavwen o ki te oboyin. Ẹkẹvuọvo, ọ dia oyan ogrongron na yen ma bẹn kẹ-ẹ. Jona de te Ninive, ko che ghwoghwo ẹdjọeguo ri Jihova kẹ ihwo rẹ Asiria ri gbe ozighi ji sianro mamọ na. Buebun rẹ ihwo rẹ Ọghẹnẹ rha sa kerhọ rẹ Jona-a, kẹ egedjọ yena yen cha kerhọ rọyen? Mavọ yen odibo ri Jihova se vwo vwo omafuvwe vwẹ orere ri Ninive rọ pha rhuarho, re rhi se “orere rẹ ọbara” ukuko na?—Nah. 3:1, 7.

7, 8. (a) Die yen Jona ruru rere o vwo jẹ iruo rẹ Jihova vwọ kẹ eruo? (b) Diesorọ o vwo fo nẹ e brorhiẹn hwe Jona nẹ ọyen ọvwoshọ-ọ?

⁷ Ọkiọvo, Jona roro kpahen enọ tiọyena. Jẹ avwanre ghwa riẹ-ẹn. Ẹkẹvuọvo, avwanre riẹnre nẹ Jona djẹre. Jihova vuẹrẹ nẹ o kpo ẹbẹre ọnre va nẹcha; Jona de kpo ẹbẹre ọnre shera, je yan oyan rọ pha shesheri mamọ. O de kpo orhoma rẹ urhie vwẹ orere ri Jopa, etiyin kọyen ọ da mrẹ okọ ro kpo Tarshish. Ihwo evo ri yono ẹbe kodo tare nẹ Spain yen Tarshish hepha. Ọ da dia ọtiọyen, kọyen Jona kpo asan rọ vwẹ omarẹ iroko 3,500 vwo  sheri kẹ Ninive. Oyan tiọyena vwo kpo obovrẹn rẹ Abadi Rode na sa reyọ omarẹ ẹgbukpe ọvo. Kọyen Jona brorhiẹn rọ vwọ djẹ jẹ iruo rẹ Jihova vwọ kẹ na vwo!—Se Jona 1:3.

⁸ Ọnana ko mudiaphiyọ nẹ Jona ọvwoshọ? Ofori nẹ avwanre brokpakpa brorhiẹn hwe-e. Avwanre che yono kpahen erọnvwọn evo rẹ Jona ruru re guọnọ uduefiogbere. Kerẹ avwanre, Jona gbare-e, o ji nene jẹgba muabọ. (Une 51:5) O vwo ohworakpọ ọvo rẹ oshọ muẹ-ẹ?

9. Ẹwẹn vọ yen se rhe avwanre kpahen iruo evo rẹ Jihova vwọ kẹ avwanre, kẹ uyota vọ yen ofori nẹ a karophiyọ vwẹ ọke tiọyena?

⁹ Ọke evo, Jihova sa vwẹ iruo evo kẹ avwanre re se ni nẹ e pha gangan, yẹrẹ tobọ no nẹ e che se ru aye-en. Ọkiọvo, ọ sa dia bẹnbẹn re vwo ghwoghwo iyẹnrẹn esiri rẹ Uvie rẹ Ọghẹnẹ, rọ dia obo ra guọnọre nẹ Inenikristi ru. (Mat. 24:14) Vwẹ ọke tiọyena, uyota ọghanghanre nana rẹ Jesu vwọphia sa chọrọ avwanre ẹro: “Ihwo ọye ọ bẹn kẹ, ẹkẹvuọvo ọ bẹn kẹ Ọghẹnẹ-ẹ.” (Mak 10:27) E se vwo ẹruọ rẹ ẹdia ri Jona siẹrẹ uyota yena da chọrẹ avwanre ẹro ọke evo. Die yen nẹ obuko rẹ onẹ ri Jona rhe?

10, 11. (a) Die yen Jona se roro ọke re vwo biẹ okọ na ro urhie? (b) Imuoshọ vọ yen okọ na vẹ ihwo ri bio hirharoku?

¹⁰ Avwanre sa vwẹ ẹwẹn roro Jona ro muegbe rẹ oma rọyen vwọ kẹ oyan oshesheri na, ọ sa dianẹ okọ na ọ ri Fonisha. Ọ nabọ nẹ ihwo ri biẹ okọ na re yancha yankpo rẹ ayen vwo muegbe rẹ ayen che vwo bio ro urhie. Ayen vwo biẹ okọ na ro urhie yanran na, Jona se roro nẹ ọyen vrabọ rẹ obo re nẹrhẹ oshọ muo re. Siẹvuọvo na, aruọke na de wene.

¹¹ Odju ọgangan ro muoshọ mamọ de rhi dju vwẹ abadi na; ọgbogho rẹ abadi na sa tobọ kpenu vrẹ ikuna rẹ ọke nana. Ọ cha reyọ ọke tavwen ọgbogho ri kpenu gegerege na ki shu okọ yena ra vwẹ irhe ru na-a. Vwẹ ọke yena, avwanre ghwa riẹn sẹ Jona riẹnre nẹ ọyen che si eta nana phiyotọ ukuko na-a: “Ọrovwohwo da vwẹ aphopho rode rhe abadi na.” Jona mrẹ ihwo ri biẹ okọ na ri kperẹ se eghẹnẹ rayen, ẹkẹvuọvo ọ riẹnre nẹ eghẹnẹ rayen cha sa chọn ayen uko-o. (Liv. 19:4) Jona de si: “Okọ na ko muegbe ẹbẹrẹ.” (Jona 1:4) Kẹ, mavọ yen Jona sa vwọ nẹrhovwo rhe Ọghẹnẹ rọ djẹ kẹ?

12. (a) Diesorọ o vwo je fo re vwo brokpakpa hanrhe Jona fikirẹ ovwerhẹn rọ vwerhẹnre ọke rẹ ogiribo na vwo djuẹ? (Ji ni eta rehẹ obotọ na.) (b) Mavọ yen Jihova vwọ nẹrhẹ e vughe ohwo rọ so okpetu na?

¹² Kidie nẹ Jona riẹnre nẹ ọyen cha sa chọn ayen uko-o, o de kpo obotọ rẹ okọ na, etiyin kọyen ọ da mrẹ asan ro se  sherhẹn. Ovwerhẹn okokodo de muo. * Onotu rẹ okọ na vwọ mrẹ Jona, ọ da rhọvwọn je vuẹ nẹ okperi se ọghẹnẹ rọyen kirobo rẹ ihwo ichekọ na ruẹ. Kidie nẹ eshare na vwo imuẹro nẹ ọnana dia ogiribo ghevweghe-e, ayen de duvwun itẹ rere ayen sa vwọ riẹn ohwo rẹ okpetu nana wan oma rọyen bru ayen rhe. O muẹro nẹ oshọ mu Jona mamọ ọke rẹ itẹ na vwo jẹ eshare na emuo. O kriri-i, itẹ na de mu Jona. Jihova yen nẹrhẹ itẹ na mu Jona rere ayen vwọ riẹn nẹ ọyen so ogiribo rode na!—Se Jona 1:5-7.

13. (a) Uyota vọ yen Jona vwọphia kẹ ihwo ri biẹ okọ na? (b) Die yen ọ vuẹ ihwo ri biẹ okọ na nẹ ayen ru, kẹ diesorọ?

¹³ Jona da vuẹ ihwo ri biẹ okọ na uyota rẹ obo re phiare eje. Ọyen odibo ri Jihova rọ dia Ọghẹnẹ Romevwẹgba. Ọghẹnẹ nana yen ọ djẹ kẹ, obo ro ruru na yen ghwa okpetu ọgangan nana rhe. Oborẹ Jona tare na de gbe eshare na unu; Jona da ghwa mrẹ nẹ oshọ muẹ ayen. Ayen da nọ Jona oborẹ ayen che ru rere ayen se vwo sivwin oma rayen kugbe okọ na. Kẹ die yen Jona tare? Ọ sa dianẹ ẹton ekpahen kuro oma ro vwo roro kpahen obo ro che divwin ro abadi odjidjiro na wan. Ẹkẹvuọvo, mavọ yen ọ sa vwọ fọ kẹ eshare yena nẹ ayen ghwu, jẹ ọ riẹnre nẹ o se sivwin ayen? Ọ da ta kẹ ayen: “We mu vwe rere wa kpare ovwẹ phihọ abadi na; etiyin abadi na kọ fọ kẹ ovwan; kidie me riẹnre nẹ fiki mẹ ọye abadi na rhe vwọ họnre gangan na.”—Jona 1:12.

14, 15. (a) Mavọ yen avwanre sa vwọ vwẹrokere esegbuyota ri Jona? (b) Die yen ihwo ri biẹ okọ na ru kpahen oborẹ Jona vuẹ ayen?

¹⁴ Oborẹ Jona tare na djephia nẹ o dia ọvwoshọ-ọ. O muẹro nẹ oma vwerhen Jihova rọ vwọ mrẹ ẹwẹn rẹ omaevwoze vẹ uduefiogbere ro rhe Jona vwẹ ọke okpetu yena. Esegbuyota ri Jona da nabọ teyenphia. Nonẹna, avwanre sa vwẹrokere esegbuyota rọyen siẹrẹ a da vwẹ ọdavwẹ rẹ ihwo efa vwọ kobaro. (Jọn 13:34, 35) Avwanre da mrẹ ohwo rọ guọnọ ukẹcha rẹ ekuakua rẹ akpeyeren, ohwo ro muomaphiyọ rọ guọnọ uduephiophiyawọ, yẹrẹ ohwo rọ guọnọ uchebro ro nẹ Baibol rhe, avwanre sa vwẹ ukẹcha kẹ ayen? Oma cha vwerhen Jihova siẹrẹ avwanre de ru ọtiọyen!

¹⁵ Ọkiọvo, oborẹ Jona vuẹ ihwo ri biẹ okọ na te ayen ẹwẹn, kidie ẹsosuọ ayen rhọnvwe ru obo rọ tare-e! Ukperẹ ọtiọyen, ayen de ru oborẹ ayen se ru eje; ẹkẹvuọvo ẹgbaẹdavwọn rayen wianre-e.  Ogiribo na kọ rhoma ganphiyọ. Ukuotọ rọyen, ayen de rhi no nẹ o vwo oborẹ ayen se ru-u. Ayen de kperi se Jihova rọ dia Ọghẹnẹ ri Jona nẹ o gbe arodọnvwẹ kẹ ayen, ayen da kpare Jona kpenu ji do phiyọ abadi na.—Jona 1:13-15.

16, 17. Djisẹ rẹ obo re phia kẹ Jona ọke re vwo do phiyọ abadi na. (Ji ni ihoho na.)

¹⁶ Jona de she ro abadi rọ họnra na. Ọ sa dianẹ ọ je pharhe emerha sẹ ọ sa rhẹrhẹ tavwen o ki divwin kpotọ, ọ da wan iphughẹ rẹ ame na vwọ mrẹ okọ na ro biẹ yanran kpakpata. Ọgbogho rẹ abadi na de she teyọn, o de divwin kpotọ rẹ ame na. Ro vwo divwẹn yanran na, jẹ o roro nẹ ọrọyen reri.

¹⁷ Ukuko na Jona de dje oborẹ oma ruro ọke yena. O roro kpahen akpeyeren rọyen kprẹn. O de muomaphiyọ ro vwo roro nẹ ọ rha cha sa mrẹ uwevwin ẹga ri Jihova oyoyovwin na rọhẹ Jerusalẹm ọfa-a. O niroso nẹ ọyen divwin kpotọ, vwo kpo obo esiri rẹ igbenu na, asan rẹ odi rẹ abadi na de kruon. Ọnana da ghwa họhọ ọgọdọ yẹrẹ ushi rọyen.—Se Jona 2:2-6.

18, 19. Die yen phia kẹ Jona vwevunrẹ abadi na, oka rẹ emama vọ yen rhẹrhẹ bro rhe, kẹ ono yen nẹrhẹ ọ phia ọtiọyen? (Ji ni eta rehẹ obotọ na.)

 ¹⁸ Mudia tavwen! Emama rode ọvo rhẹrhẹ cha. O ghwe vwo sikẹrẹ, ọ da họrhọ bro rhe. O de rhie unu rode rọyen phiyọ, ọ da rọ Jona kpo evun!

¹⁹ Jona de roro nẹ ọyen ghwu re. Dedena, o de vwo oniso rẹ emu igbevwunu ọvo. O ghwuru-u! Erin na pẹtiẹ Jona yẹrẹ kọ rerọ-ọ. Jona je wẹn. Ẹwẹn rẹ arhọ jehẹ oma rọyen dede nẹ ọ hẹ asan rọ rha dia ushi rọyen jovwo. Ememerha na, obo re phia na de gbe Jona unu mamọ. Aphro herọ-ọ, Jihova rọ dia Ọghẹnẹ rọyen yen “ji eri rode ọvo rhe rọ.” *—Jona 1:17.

20. Die yen ẹrhovwo rẹ Jona nẹre vwẹ evun rẹ erin na yono avwanre kpahọn?

²⁰ Ọke yanran re, inọke buebun wanvrẹ re. Vwevunrẹ ebri yena rẹ Jona je rhe mrẹ ọkpọ rọyen dẹvo-o, kọyen o de roro kpahen erọnvwọn sansan je nẹrhovwo rhe Jihova. E se yono emu buebun vwo nẹ ẹrhovwo rọyen rọhẹ uyovwin rivẹ rẹ ọbe ri Jona. Ẹrhovwo na ghwe djephia nẹ Jona vwo erianriẹn okokodo rẹ ọbe ọfuanfon na, kidie ọ ta eta buebun ri nẹ ọbe rẹ Une rẹ Ejiro rhe. O ji djephia nẹ Jona vwo uruemu oyoyovwin nana: ọdavwaro. Jona de kuophiyọ enẹ: “Obo ri mi veri . . . me hwa osa rọye. Esivwo Ọrovwohwo o rheri!”—Jona 2:9.

21. Die yen Jona yonori kpahen usivwin, kẹ uyono ọghanghanre vọ yen ofori nẹ a karophiyọ?

²¹ Vwẹ asan ro rhẹro rọye-en, yẹrẹ vwẹ “evun rẹ eri na,” etiyin Jona da rhe riẹn nẹ Jihova sa vwẹ usivwin kẹ kohwo kohwo, vwẹ kasan kasan, kugbe vwẹ kọke kọke. Jihova mrẹrẹ vwẹ etiyin, o de sivwin odibo rọyen rẹ ofu djeri. (Jona 1:17) Jihova ọvo yen sa sẹro rẹ arhọ rẹ ohwo vwẹ ẹdẹ erha kugbe ason erha vwevunrẹ erin rode. Ofori nẹ a karophiyọ nẹ Jihova yen “Ọghẹnẹ rẹ arhọ wẹn hẹ obọ rọye.” (Dan. 5:23)  Womarẹ ọyen yen avwanre vwọ herọ, rẹ avwanre je vwọ wẹn. Rọ vwọ dianẹ Jihova yen ma avwanre na, ofori nẹ avwanre dje ọdavwaro phia womarẹ ẹmienyo.

22, 23. (a) Idjerhe vọ yen a vwọ davwen Jona ni sẹ o che dje ọdavwaro phia? (b) Die yen e se yono mie Jona kpahen echobọ rẹ avwanre?

²² Kẹ Jona vwo? O se dje ọdavwaro kẹ Jihova womarẹ ẹmienyo? E. Ẹdẹ erha vẹ ason erha vwọ wan nu, erin rode na de muo kpo orhoma rẹ abadi na, “ọ da kpa Jona phihọ otọ ọyaya.” (Jona 2:10) Di roro, enana ejobi vwọ wan nu, Jona rha tobọ rhẹrhẹ kpo ugbenu-u! Dede nẹ erin na yen kpa rọ phiyọ otọ, Jona ọvo yen cha vwẹ owọ rọyen vwọ yan kpo asan rọ ra. Ọyena ghwa ọdavwini sẹ Jona che dje ọdavwaro phia. Jona 3:1, 2 da ta: “Ota rẹ Ọrovwohwo de bru Jona rhe vwẹ obọ rivẹ, tanẹ Vrẹn ru wo kpo Ninive, orere rode yena, rere wo re ghwoghwo aghwoghwo re me cha ta kẹ wẹ na.” Die yen Jona che ru?

²³ Jona siomauko-o. Ikuegbe na de se: “Ọtiọye na Jona de vrẹn o de kpo Ninive, kirobo rẹ ota rẹ Ọrovwohwo epha.” (Jona 3:3) Kọyen Jona muọghọ kẹ Ota ri Jihova. O phẹnre dẹn nẹ o yono vwo nẹ echobọ rọyen. Ofori nẹ avwanre je vwẹrokere esegbuyota ri Jona vwẹ ẹdia nana. Avwanre eje irumwemwu. (Rom 3:23) Ẹkẹvuọvo, oma cha sa rhọ avwanre-e; ukperẹ ọtiọyen, avwanre che yono vwo nẹ echobọ rẹ avwanre je davwẹngba vwo nyupho rẹ Ọghẹnẹ.

24, 25. (a) Ebruphiyọ vọ yen te Jona obọ ukuko na rọ je vwọ hẹ akpọ? (b) Ebruphiyọ vọ yen che te obọ vwẹ ọke rọ cha obaro?

²⁴ Jihova ku ebruphiyọ ku Jona fikirẹ ẹmienyo rọyen na? E, o ru ọtiọyen. Kidie ọ họhọre nẹ Jona rhi nyo ukuko na nẹ ihwo ri biẹ oko rọ joma shu na ghwuru-u. Ogiribo na dobọji ugege ra vwọ kpare Jona don phiyọ abadi na, “oshọ rẹ Ọrovwohwo de mu” ihwo ri biẹ okọ na gangan, ayen de ze izobo kẹ Jihova ukperẹ eghẹnẹ rẹ efian rayen.—Jona 1:15, 16.

²⁵ Ebruphiyọ ọfa rọ rho vrẹ ọyena ji che te obọ vwẹ ọke rọ cha obaro. Jesu vwẹ uche ẹdẹ rẹ Jona dia evun rẹ erin rode na vwọ vwanvwe uche ẹdẹ rẹ ọyen komobọ cha dia evunrẹ ushi. (Se Matiu 12:38-40.) Oma cha vwerhen Jona mamọ ọke ro de vrẹnushi rhe otọrakpọ na rhe riẹn kpahen ebruphiyọ nana eje! (Jọn 5:28, 29) Jihova je guọnọ ku ebruphiyọ ku we. Kerẹ Jona, wo che yono vwo nẹ echobọ wẹn, nyẹme ri Jihova, ji dje uruemu rẹ omaevwoze phia?