1, 2. (a) Diesorọ Hanah vwo muomaphiyọ ọke rọ vwọ guọnọ kpo Shilo? (b) Die yen e se yono nẹ ikuegbe ri Hanah rhe?

HANAH nabọ muomaphiyọ egbemuo vwọ kẹ oyan ri Shilo na kidie ọ guọnọ si ẹwẹn nẹ ebẹnbẹn rọyen. Ofori nẹ oma vwerhọn jovwo kidie ọshare rọyen re se Elkanah guọnọ mu orua na eje kpo uwevwin ẹga rẹ Ọghẹnẹ rọhẹ Shilo kirobo ro ruẹ kukpe kukpe. Jihova guọnọre nẹ ihwo rọyen ghọghọ vwẹ ọke tiọyena. (Se Urhi Rivẹ 16:15.) O muẹro dẹn nẹ, nẹ ọkiemọ rhe yen orẹ tiọyena vwọ vwerhen Hanah oma. Jẹ enẹna, akpeyeren rọyen rha hẹ obo ri jovwo-o.

² Ọshare rọyen re se Elkanah vwo ẹguọnọ rọyen mamọ. Ẹkẹvuọvo, Elkanah vwo aye ọfa re se Peninah. Ọ họhọre nẹ Peninah kpokpo Hanah mamọ. O vwo obo ro ruẹ kọke kọke rọ nẹrhẹ Hanah mrẹ irueru ri Shilo na kerẹ egbabọse. Die yen o ruẹ? Ma rho, mavọ yen esegbuyota rẹ Hanah vwori kpahen Jihova vwọ chọn uko vwo chirakon rẹ ukpokpoma ọgangan yena? Ikuegbe ri Hanah sa bọn wẹ gan siẹrẹ wo de hirharoku egbabọse ri se mie we aghọghọ.

3, 4. Ebẹnbẹn ivẹ vọ yen Hanah hirharoku, kẹ diesorọ ayen vwọ dia egbabọse kẹ?

³ Baibol na djunute ebẹnbẹn ivẹ vwẹ akpeyeren ri Hanah. O se chirin ọrẹsosuọ na emerha, jẹ o vwo obo ro se ru kpahen ọrivẹ na-a. Ẹsosuọ, Hanah hẹ evunrẹ orọnvwe rẹ eya ivẹ; ophrophro rọyen vwo utuoma kpahọn mamọ. Ọrivẹ, Hanah vwo ọmọ-ọ. Ọnana ebẹnbẹn rode vwọ kẹ kaye kaye rọ guọnọ vwiẹ ọmọ. Ma bra kparobọ, ihwo rẹ ọke yena niro nẹ ọyen emu rẹ omaemuophiyọ ọgangan. Korua korua guọnọ ọmọ rere odẹ rẹ orua na vwo jẹ eghwro. Ọyen emu rẹ omavovwẹ vẹ ekan vwọ kẹ aye ro vwo ọmọ-ọ.

⁴ Ọ rha dia Peninah ro kpokpo-o, Hanah rhe se chirakon rẹ  ẹdia na. Orọnvwe rẹ eya ibuebun vwo otọ-ọ. Unuẹkọ, eghrẹn, kugbe omaẹriọ kanrọ-ọ. Orọnvwe tiọyena vwọso udje rẹ Jihova phi phiyotọ vwẹ ogba rẹ Idẹn. (Jẹn. 2:24) Baibol na jiri orọnvwe rẹ eya ibuebu-un; ikuegbe rẹ obo re phiare vwẹ evwruwevwin rẹ Elkanah ghwa nẹrhẹ a riẹn oboresorọ orọnvwe tiọyena vwo je fo.

5. Diesorọ Peninah vwo kpokpo Hanah, kẹ die yen o vwo kpokpo?

⁵ Hanah yen avwebọ rẹ Elkanah. Ikuegbe rẹ ihwo ri Ju djere nẹ Hanah yen Elkanah ka rọvwọn, ayen ihwo ivẹ na diarọ vwẹ ikpe evo tavwen ọ ke rọvwọn Peninah. Obo rọ wanre eje, avwanre riẹnre nẹ Peninah rioma kpahen Hanah mamọ, ọtiọyena kọ guọnọ ota rọyen. Emọ rẹ Peninah vwiẹre yen nẹrhẹ oma muo. Emọ rọyen vwo buẹnphiyọ na, jẹ omaẹkparọ rọyen ganphiyọ. Ukperẹ ọ vwọ vwẹ uchebro kẹ Hanah rẹ ofu dje na, oborẹ Hanah viẹ oviẹ rọyen kọyen ọ vwọ họnrọ. Baibol na tare nẹ Peninah kpare ophu ri Hanah gangan, “kọ nẹrhẹ phihọ ota.” (1 Sam. 1:6) Arogba yen Peninah vwo ruo. Ọ guọnọre nẹ ọ da Hanah te ubekun. Aphro herọ-ọ, ọ ghene da te ọtiọyen.

6, 7. (a) Die wo rorori nẹ ọ sa nẹrhẹ Hanah djahen oborẹ Peninah ruo ọke rẹ Elkanah vwọ bọrọ? (b) Ẹdia ri jẹ ọmọ evwiẹ mudiaphiyọ nẹ ivun ri Hanah miovwo Jihova? Djekpahọn. (Ni eta rehẹ obotọ na.)

⁶ Ọ họhọre nẹ ọke rẹ orua na de kpo orẹ ri Shilo yen Peninah me vwo kpokpo Hanah. Ọke yena, Elkanah me ghare obo re che vwo ze izobo kẹ Jihova vwọ kẹ “emeshare” “vẹ emetẹ” ri Peninah. Ọ me rha vwẹ ẹkẹn oghẹresan ọvuọvo kpoi vwọ kẹ Hanah rọ dia avwebọ rọyen. Peninah rọ rioma na me vwẹ ẹdia rẹ jẹ emọ evwiẹ vwọ nẹrhẹ Hanah phiyọ oviẹ, ọ rha rhọnvwa riemu-u. Elkanah de noso nẹ Hanah rọ dia avwebọ rọyen na muomaphiyọ gangan, ọ rhọnvwe riemu-u, kọ bọrọ. Ọ me nọ: “Hanah, die wọ vwọ viẹ? Die wo vwo jẹ emu ẹriọ? Die nẹrhẹ udu wẹn muoma phihọ? Me rha nọ emọ ihwe kẹ wẹ-ẹ?”—1 Sam. 1:4-8.

⁷ O ji yovwin nẹ Elkanah niroso nẹ ẹdia rẹ jẹ ọmọ evwiẹ yen nẹrhẹ Hanah muomaphiyọ. O muẹro nẹ eta rọyen phiuduphiyọ Hanah awọ. * Elkanah djunute oborẹ Peninah ruẹ-ẹ, Baibol na je vuẹ avwanre sẹ Hanah vuẹrẹ  kpahọ-ọn. Ọkiọvo Hanah niro nẹ ẹvwọsuọ na sa rhoma ganphiyọ siẹrẹ ọ da vuẹ Elkanah oborẹ Peninah ruẹ. Elkanah se wene ẹdia na? Ọ dia ọ cha nẹrhẹ utuoma rẹ Peninah vwo kpahen Hanah ganphiyọ, je nẹrhẹ emọ kugbe eviẹn rọyen toroba ukpokpoma na? O muẹro nẹ ọ cha nẹrhẹ omukpahen na gan vrẹ obo ri jovwo.

8. Siẹrẹ e de mukpahen owẹ ekueku, diesorọ o vwo fo nẹ wọ karophiyọ nẹ Jihova ọyen Ọghẹnẹ ro brorhiẹn esiri?

⁸ Elkanah rha tobọ riẹn oborẹ Peninah mu kpahen Hanah te-e, o muẹro dẹn nẹ Jihova mrẹ erọnvwọn eje. O djisẹ rẹ ebẹnbẹn na fiotọ kẹ avwanre vwẹ Baibol na. Ọyena ghwa orhọ-esio vwọ kẹ kohwo kohwo rọ rioma yẹrẹ ro vwo utuoma kpahen ọrivẹ rọyen. Vwọba, ihwo rẹ ufuoma re muẹkpahan ekueku kirobo re ru Hanah se vwo imuẹro nẹ Jihova ro brorhiẹn esiri na cha choja kẹ ayen vwẹ ọke ro fori. (Se Urhi Rivẹ 32:4.) Ọkiọvo Hanah ta ọtiọyen, kọyensorọ o vwo bru Jihova ra vwọ kẹ ukẹcha.

9. Die yen avwanre yono nẹ owenvwe rẹ Hanah vwori ro vwo kpo Shilo dede nẹ ọ riẹn oborẹ ophrophro rọyen che ruo?

⁹ Vwẹ edegburhiọke rẹ ẹdẹ yena, ihwo eje vwevunrẹ orua na ji te emọ na dede da ton egbemuo phiyọ. Orua rode nana cha yan oyan rọ vrẹ imaili 20 wan orere rẹ Ifrem rọ vọnre vẹ igbenu. * Oyan na cha reyọ ẹdẹ ọvo yẹrẹ ivẹ. Dede nẹ Hanah riẹn oborẹ ophrophro rọyen rọ rioma kpahọn na se ruo, jẹ ọ je ra ghene. O phi omamọ rẹ udje phiyotọ kẹ idibo rẹ Ọghẹnẹ re herọ nonẹna. Aghwanre herọ kakaka siẹrẹ avwanre da dobọ rẹ ẹga ri Jihova ji fikirẹ orharhe uruemu rẹ ihwo efa-a. Kidie ọyena cha nẹrhẹ ebruphiyọ ri Jihova va avwanre abọ.

10, 11. (a) Diesorọ Hanah vwo kpo uwevwin ẹga na? (b) Mavọ yen Hanah rhievun nẹrhovwo rhe Jihova wan?

¹⁰ Orua na vwọ yan oyan ogrongron wan igbenu vrẹ nu, ayen de rhi te Shilo rọhẹ enu rẹ ugbenu otete ọvo rẹ igbenu ride riariẹ phiyọ. Ayen vwo siẹkẹrẹ uwevwin rẹ ẹga na re, Hanah ko roro kpahen obo rọ cha nẹrhovwo kpahen. Ayen ghwe vwo te oboyin, ayen da re emu. Ugege rẹ Hanah vwọ mrẹ uphẹn, o de kpo uwevwin rẹ ẹga na. Eli rọ dia Orherẹn rode na chidia anurhoro rẹ uwevwin rẹ ẹga na, ẹkẹvuọvo Hanah niroso-o, kidie o mu ẹwẹn rọyen kpahen ẹrhovwo rọ cha nẹ na. Ọ nabọ vwo  imuẹro nẹ Ọghẹnẹ che nyo ẹrhovwo rọyen. Dede nẹ ihworakpọ che se vwo ẹruọ rẹ obo re da-a, jẹ Jihova vwo ẹruọ rọyen. Ofudjevwe rọyen na ganre mamọ te ẹdia rọ vwọ viẹ.

¹¹ Iherihe rẹ oviẹ na ganre mamọ, oma rọyen eje ko kpogho. Ẹbẹrunu rọyen ke phariẹ rọ vwọ ta ọdavwẹ rọyen kẹ Jihova vwẹ obevun. Ẹrhovwo rọyen na gronri mamọ kidie ọdavwẹ rẹ ubiudu rọyen eje yen ọ vuẹ Jihova. Jẹ ọ ghwa dia urhurusivwe rẹ ọmọ ọvo yen muro vwọ nẹrhovwo na-a. O ji vwo urhurusivwe ro vwo ruẹse kẹ Jihova. O de ve kẹ Ọghẹnẹ nẹ ọyen de se vwiẹ ọmọshare, o che muo rhe uwevwin ẹga na, rere ọ dia etiyin da ga Ọghẹnẹ bẹdẹ.—1 Sam. 1:9-11.

12. Kerẹ Hanah, die yen ofori nẹ a kọn phiyọ ẹwẹn kpahen ẹrhovwo ẹnẹ?

¹² Hanah dje udje esiri rẹ idibo Ọghẹnẹ sa vwẹrokere siẹrẹ ayen da nẹrhovwo. Jihova vuẹ idibo rọyen nẹ ayen ta ọdavwẹ rayen kẹ ọyen odedede kirobo rẹ ọmọ rọ vwẹroso ọsẹ rọyen ruẹ. (Se Une Rẹ Ejiro 62:8; 1 Tẹsalonaika 5:17.) Ẹwẹn rẹ Ọghẹnẹ mu ọyinkọn Pita vwo si eta nana kpahen ẹrhovwo rẹ avwanre nẹ vwo rhe Jihova: “Vwẹ ẹnwan wẹn ejobi vwọ ya, kidie ọye re vwẹ ẹro te we.”—1 Pita. 5:7.

13, 14. Die yen Eli brokpakpa ta kpahen Hanah? (b) Uvi udje rẹ esegbuyota vọ yen Hanah djephia womarẹ obo rọ kpahen kẹ Eli wan?

¹³ Ihworakpọ se vwo ẹruọ rẹ emu yẹrẹ dje erorokẹ kerẹ Jihova-a. Hanah nẹrhovwo jẹ ọ viẹ, siẹvuọvo o de nyupho rẹ ohwo ọvo. Ohwo na yen Eli, orherẹn rode na. Eli no rọ vwọ nẹrhovwo. Ọ da ta kẹ: “Mavọ udi mu we krite? Si idi ri mu we na nẹ oma wẹ.” Eli mrẹ obo ro muomaphiyọ te, ọ mrẹ ẹbẹrunu rọyen re phariẹ rọ vwọ viẹ. Jẹ, ukperẹ ọ vwọ nọ obo re phia, ọ da ghwa reyọ phiyọ nẹ idi yen muo.—1 Sam. 1:12-14.

¹⁴ Mavọ yen eta yena re dia uyota na-a cha da Hanah te vwẹ ẹdia rẹ ọmiaovwẹ rọyen na, ma rho kparobọ rọ vwọ dianẹ ohwo re muọghọ kẹ yen tarọ! Dedena Hanah ji dje uvi rẹ esegbuyota phia ro fo ejiro. Ọ vwẹ uphẹn kẹ jẹgba rẹ ohworakpọ nẹ o gbowọphiyọ ẹga rọ vwọ kẹ Jihova-a. Ọ vuẹ Eli oborẹ ẹdia rọyen hepha vwẹ idjerhe rẹ ọghọ. Eli vwọ mrẹ nẹ o gbe Hanah ku, ọ da vwẹ unu kpotọ ta: “Yanran vwẹ ufuoma, Ọghẹnẹ rẹ Izrẹl o ru obo ru wọ yare mie na kẹ wẹ.”—1 Sam. 1:15-17.

15, 16. (a) Mavọ yen oma ru Hanah kpahen ẹrhovwo kugbe ẹga rọ vwọ kẹ Jihova vwẹ uwevwin rẹ ẹga na? (b) Mavọ yen a sa vwọ vwẹrokere Hanah siẹrẹ e de hirharoku ebẹnbẹn?

¹⁵ Mavọ yen oma ru Hanah kpahen ẹrhovwo kugbe ẹga rọ vwọ kẹ Jihova vwẹ uwevwin rẹ ẹga na? Ikuegbe na de se: “Etiyin  aye na da yanran ọ da re emu, o gbi mu oma phihọ ọfa-a.” (1 Sam. 1:18) The Jerusalem Bible fanrọ enẹ: “Opharo rọyen da rhe sasa.” Ẹwẹn ri Hanah ko rhi totọ. O mu oghwa rọyen eje kẹ Jihova Ọsẹ rọyen, kidie ọyen ohwo ro se muo. (Se Une Rẹ Ejiro 55:22.) O vwo emu vuọvo rọ bẹn Jihova eruo-o!

¹⁶ Avwanre de rhiẹromrẹ ebẹnbẹn yẹrẹ ukeke ọgangan, e jẹ avwanre vwẹrokere Hanah rere a ta ọdavwẹ rẹ avwanre kẹ Jihova rẹ Baibol na seri nẹ ‘Ọ ro nyo ẹrhovwo na.’ (Une 65:2) E de se dje ọkpọ rẹ esegbuyota ọgangan tiọyen phia vwẹ ẹrhovwo avwanre, “Ufuoma rẹ Ọghẹnẹ rọ nọ ẹruọ ejobi” kọ reyọ ẹdia rẹ ofudjevwe tiọyen.—Fil. 4:6, 7.

17, 18. (a) Mavọ yen Elkanah vwo djephia nẹ ọ rhọnvwephiyọ uve ri Hanah? (b) Die yen Peninah rhe se ru Hanah ọfa-a?

¹⁷ Ọke vwo rhie, Hanah de nene Elkanah kpo uwevwin rẹ ẹga na. Ọkiọvo ọ vuẹrẹ kpahen oyare rọyen kugbe uve ro ve kẹ Jihova, kidie Urhi ri Mosis tare nẹ siẹrẹ aye rha vuẹ ọshare rọyen tavwen o ki vuve-e, ọshare rọyen vwo uturhi rọ vwọ dobọ rọyen ji ro vwo jẹ obo ro veri na eruo. (Ukeri 30:10-15) Ẹkẹvuọvo, kidie nẹ Elkanah omamọ rẹ ohwo, o rhe ru ọyena-a. Ukperẹ ọtiọyen, ọ vẹ Hanah vwọ ga Jihova kugbe vwẹ Shilo nu ayen de kpo.

¹⁸ Ọke vọ yen Peninah vwo noso nẹ eta rẹ ehwẹjẹ rọyen rhe kpokpo Hanah ọfa-a? Baibol na vuẹ avwanre-e, ẹkẹvuọvo eta na “o gbi mu oma phihọ ọfa-a” djerephia nẹ ọ vwọ nẹrhovwo yena nu, ofu rhe dje ọfa-a. O rhe kri-i, Peninah da rhe riẹn nẹ eta rẹ ọjẹfia rọyen na rha da Hanah ọfa-a. E rhe ji nyo odẹ ri Peninah vwẹ Baibol na ọfa-a.

19. Ebruphiyọ vọ yen Hanah mrẹre, kẹ die yen o ruru ro vwo djephia nẹ ọ riẹn asan rẹ ebruphiyọ na nurhe?

¹⁹ Ọke vwọ yanran na, oma kọ rhe vwerhen Hanah mamọ kidie ọ da rhe mrevun! Dedena, Hanah kpairoro vrẹ asan rẹ ebruphiyọ na nurhe-e. O vwo vwiẹ ọmọ na nu, o de se Samuẹl ro mudiaphiyọ “Odẹ rẹ Ọghẹnẹ,” kidie ofori re vwo se odẹ rẹ Ọghẹnẹ kirobo rẹ Hanah ruru. Hanah nene Elkanah kpo Shilo vwẹ ukpe ro vwiẹ ọmọ na-a. Ẹgbukpe erha yen ọ dia uwevwin rọ vwọ vwẹrote Samuẹl bẹsiẹ ro vwo brevien. Ọke vwo yanran, ọ da nabọ muegbe rẹ ẹwẹn rọyen kpahen ẹdẹ rẹ ọmọ ọghanghanre rọyen na che vwo kpo uwevwin ri Jihova vwẹ Shilo.

20. Die yen Hanah vẹ Elkanah ruru ro djerephia nẹ ayen ru oborẹ ayen ve kẹ Jihova?

 ²⁰ Ọ lọhọ kẹ Hanah ro vwo siobọnu ọmọ rọye-en, dede nẹ ọ riẹnre nẹ eya re wian vwẹ uwevwin rẹ ẹga rọhẹ Shilo na cha nabọ vwẹrote Samuẹl. Ẹkẹvuọvo, Samuẹl jehẹ ọmọboba. Vwọba, bro ini yen cha rhọnvwe siobọnu ọmọ rayen rọ je dia omotete nẹ o kpo asan tiọyen rere ihwo efa vwẹrote? Ọnana yen oborẹ Hanah vẹ Elkanah ruru vẹ omavwerhovwẹn. Ayen vwo te uwevwin rẹ Ọghẹnẹ, ayen de ze izobo tavwen ayen ke reyọ Samuẹl kẹ Eli, je chọn uko vwọ karophiyọ oborẹ Hanah veri vwẹ etiyin vwẹ ikpe evo re wanre.

21. Mavọ yen ẹrhovwo ri Hanah vwo dje oborẹ esegbuyota rọyen gan te? (Ji ni ekpeti na, “ Ẹrhovwo ivẹ re nabọ ghwotọ.”)

²¹ Hanah kọ rhe nẹrhovwo ọvo rẹ Jihova niri nẹ o fo obo re si phiyọ Baibol na. Wo de se eta ri Hanah ra niyẹnrẹn rọyen vwẹ 1 Samuẹl 2:1-10, wọ cha mrẹ oborẹ esegbuyota rọyen gan te womarẹ obo rọ tare vwẹ irhiẹ rẹ eta na ọvuọvo. Hanah jiri Jihova fikirẹ ẹgba rọyen rọ basa-an ro vwo ku ebruphiyọ kuẹ ihwo re shenyẹ, geri ihwo ri phuoma she, sẹro rẹ arhọ, ji hwe. O jiri Ọsẹ rọyen fikirẹ ofuanfon, orhiẹn-abavo, kugbe evun-ẹfuọn rọyen. Fikirẹ enana eje, Hanah da ta: “O vwo oragha ọfa kerẹ Ọghẹnẹ rẹ avwanre na-a.” Jihova wene-e, a sa vwẹrosuọ kokoroko, ọyen egbe vwọ kẹ ihwo re shenyẹ, kugbe otu rẹ akpọ bẹn.

22, 23. (a) Diesorọ o vwo mu avwanre ẹro nẹ Samuẹl riẹnre nẹ ọsẹ vẹ oni rọyen vwo ẹguọnọ rọyen ọke rọ vwọ ghwanra cha? (b) Idjerhe vọ yen Jihova vwo ku ebruphiyọ efa ku Hanah?

²² Oma nabọ vwerhen Samuẹl nẹ o vwo oni ro vwo esegbuyota ọgangan kpahen Jihova. Dede nẹ ọ darọ nẹ ọ vẹ ọyen rha dia-a, jẹ ọ riẹnre nẹ oni rọyen  karophiyọ ọyen ọkieje. Kukpe kukpe yen oni rọyen vwọ reyọ amadagba vwo rhe vwẹ Shilo. Amadagba rẹ Hanah ọvo ko kẹ ọmọ rọyen kukpe kukpe na, ghwa odjephia rẹ ẹguọnọ rọyen. (Se 1 Samuẹl 2:19.) Vwẹro roro Hanah ro kuẹ ewun na phiyọ Samuẹl je rhuẹrẹ phiyọ, jẹ ọ nabọ no, je vwẹ uchebro kẹ kerẹ oniọmọ. Fikirẹ omamọ oni rẹ Samuẹl vwori, ọ da rhe dia omamọ rẹ ohwo rọ ghwa ebruphiyọ rhe ọsẹ vẹ oni rọyen kugbe ẹgborho rẹ Izrẹl.

²³ Jihova kpairoro vrẹ Hana-ah, ọ da nẹrhẹ o vwiẹ emọ iyorin efa kẹ Elkanah. (1 Sam. 2:21) Ẹkẹvuọvo, oyerinkugbe ọkpẹkpẹkpẹ rẹ Hanah vwori vẹ Jihova yen ma ghanre kẹ. Ọke vwọ yanran na, jẹ oyerinkugbe na ganphiyọ. Ọtiọyen ọ je cha dia kẹ wẹ siẹrẹ wọ da vwẹrokere esegbuyota ri Hanah.