1, 2. (a) Ewene vọ yen Josẹf vẹ orua rọyen ruru? (b) Ovuẹ rẹ omaemuophiyọ vọ yen Josẹf vuẹ aye rọyen?

JOSẸF mu oghwa ọfa phiyọ enu rẹ ekẹtẹkẹtẹ na. Vwẹro roro ọke ro vwo nẹ asan eje riariẹ vwẹ ọko ri Bẹtlẹhẹm ro muebri, jẹ ọ vwẹ obọ teyen eranvwe ro mu eghwa na kpahen. O muẹro nẹ o roro kpahen oyan ogrongron rẹ ayen cha yan kpo Ijipt. Mavọ yen orua rọyen sa vwọ dia ẹkuotọ ọrhorha vẹ ihwo re jẹ ephẹrẹ efa, rẹ ẹkuruemu rayen fẹnẹre dibidibi?

² Ọ lọhọre rẹ Josẹf vwọ vuẹ avwebọ rọyen Meri kpahen oyan nana-a, ẹkẹvuọvo o de fiudugberi vuẹ. Ọ vuẹrẹ oborẹ Ọghẹnẹ ta kẹ womarẹ amakashe ọvo vwẹ evwerhẹn: Ovie Hẹrọd guọnọ hwe ọmọ rayen! Ofori nẹ ayen vrẹn nẹ Bẹtlẹhẹm kpakpata. (Se Matiu 2:13, 14.) Udu bru Meri mamọ. Diesorọ ọ vwọ guọnọ hwe ọmọboba nana rọ riẹn emu vuọvo na-a? Meri vẹ Josẹf riẹn obo re ghwa ọnana rhe-e. Ẹkẹvuọvo, ayen vwẹroso Jihova, ji muegbe vwọ kẹ oyan na.

3. Djisẹ rẹ oborẹ Josẹf vẹ orua rọyen vwo vrẹn nẹ Bẹtlẹhẹm. (Ji ni uhoho na.)

³ Ihwo ejobi rehẹ ọko na vwọ vwerhẹn vwẹ ason, Josẹf vẹ Meri kugbe Jesu da bẹbẹ djẹ nẹ Bẹtlẹhẹm. Ọke vwo rhie cha ememerha na, ayen de hirharoku ẹbẹre rẹ obọrhen ọnre; ọ sa dianẹ Josẹf che rhe roro kpahen obo re cha phia kẹ orua rọyen. Mavọ yen ọkanrirhe ghevweghe nana sa vwọ sẹro rẹ orua rọyen vwo nẹ obọ rẹ Ovie Hẹrọd vẹ Idẹbono? Ọ sa vwẹrote orua rọyen ọkieje? O se chirakon ruiruo rode rẹ Ọghẹnẹ vwọ kẹ, rọ dia ẹroevwote vẹ ẹghẹrẹ rẹ ọmọ nana? Ọnana egbabọse rode kẹ Josẹf. A cha vwọ fuẹrẹn obo ro vwo phi ayen eje kparobọ na, a cha mrẹ oboresorọ esẹ, ọtiọyen ji te avwanre eje sa vwọ vwẹrokere esegbuyota ri Josẹf.

4, 5. (a) Mavọ yen akpeyeren ri Josẹf vwo wene kakare? (b) Mavọ yen amakashe ọvo vwo phiuduphiyọ Josẹf awọ vwo rhiabọreyọ owian ra vwọ kẹ na?

⁴ Josẹf rhe mrẹvughe nẹ akpeyeren rọyen wene re ọke rọ vwọ  sa ọmọtẹ ri Hẹli phiyotọ vwẹ Nazarẹt vwẹ emeranvwe evo re wanre na. Josẹf riẹnre nẹ Meri ọyen ọmọtẹ rọ fuevun, o ji vwo oshọẹdjẹ ri Jihova. Ẹkẹvuọvo, ọ da rhe mrẹvughe nẹ ọ mrevun! Ọ da jiroro rọ vwọ siọn vwẹ odjahọn, kidie ọ guọnọ phọphọ-ọ. * Ọtiọyena, amakashe ọvo da vwomaphia kẹ vwẹ evwerhẹn, ọ da vuẹ nẹ womarẹ ẹwẹn ọfuanfon ri Jihova yen Meri vwọ mrevun. Ọ da je vuẹ Josẹf nẹ ọmọ ro che vwiẹ na che “sivwi ihwo rọye nẹ umwemwu.” Ọ da rhoma bọn gan: “Wọ djẹ oshọ-ọ, ra reyọ Meri rẹ aye wẹ na.”—Mat. 1:18-21.

⁵ Josẹf rọ dia ọvwata de ghini ru oborẹ amakashe na vuẹrẹ. O de rhiabọreyọ owian rọ ma gan kparobọ, rọ dia ẹroevwote rẹ ọmọ rọ dia ọromobọ rọye-en, jẹ ọmọ na yen ma ghanre kẹ Ọghẹnẹ. Ọke vwọ yanran na, Josẹf vẹ aye rọyen rọ mrevun na de kpo Bẹtlẹhẹm re si odẹ phiyotọ fikirẹ urhi rẹ usuon na jiri. Oboyin kọyen e de vwiẹ ọmọ na.

6-8. (a) Die phiare rọ nẹrhẹ akpeyeren ri Josẹf vẹ orua rọyen rhoma wene? (b) Die yen djerephia nẹ Eshu yen ji “isio” na? (Ji ni eta rehẹ obotọ na.)

⁶ Josẹf rhe mu orua rọyen rhivwin kpo Nazarẹti-i. Ukperẹ ọtiọyen, ayen de kpo Bẹtlẹhẹm rọ vwẹ omarẹ iroko 10 vwo sheri kẹ Jerusalẹm. Dede nẹ ayen ivwiogbere, Josẹf davwẹngba rọyen eje vwọ vwẹrote Meri vẹ Jesu je sẹro rayen. O kriri-i, ayen da mrẹ amasan rẹ ayen sa dia. Jesu vwọ vrẹ ẹgbukpe ọvo re, akpeyeren rayen da rhoma wene siẹvuọvo.

⁷ Eshare evo re fuẹrẹn isio de nẹ Ẹbẹre rẹ Ọnre Va Nẹcha bru ayen rhe, ọ sa dianẹ Babilọn yen ayen nurhe. Ayen vwọ kpahen “isio” ọvo rhe uwevwin ri Josẹf vẹ Meri, rẹ ayen vwọ guọnọ ọmọ rọ cha dia ovie rẹ ihwo ri Ju. Eshare na brọghọ phiyọ ayen oma mamọ.

⁸ Owenẹ ọ dia arogba yẹrẹ jẹriẹn, eshare nana phi arhọ ri Jesu phiyọ ẹdia rẹ imuoshọ. “Isio” ayen mrẹre na ke sun ayen kpo Jerusalẹm ukperẹ Bẹtlẹhẹm. * Oboyin kọyen ayen da vuẹ Ovie Hẹrọd rọ dia orharhe ohwo nẹ ayen guọnọ ọmọ rọ cha dia ovie rẹ ihwo ri Ju na. Eta rayen nẹrhẹ ivun miovwo Hẹrọd mamọ.

9-11. (a) Idjerhe vọ yen ihwo ri vwo ẹgba vrẹ Hẹrọd vẹ Eshu vwọ vwẹrote ọmọ na? (b) Mavọ yen oyan rẹ ayen yan kpo Ijipt vwọ fẹnẹ idjedje ra vwọphia vwẹ ikuegbe rẹ esia?

⁹ Dedena, ọ vwerhoma nẹ ihwo ri vwo ẹgba vrẹ Eshu vẹ Hẹrọd herọ. Mavọ yen avwanre ru riẹn? Erhorha na vwo te uwevwin na, je mrẹ Jesu vẹ oni rọyen, ayen da vwẹ ekuakua sansan vwo ruẹse kẹ. O muẹro nẹ o gbe Josẹf vẹ Meri unu mamọ rẹ ayen  vwọ mrẹ nẹ ayen rhi vwo ekuakua eghanghanre kerẹ “oro,” “adjija” kugbe “ugboduma.” Eshare na guọnọ rhivwin ra vuẹ Ovie Hẹrọd kpahen asan rẹ ayen da mrẹ ọmọ na. Ẹkẹvuọvo, Jihova de ru emu ọvo. Vwẹ evwerhẹn, Jihova da vuẹ eshare na nẹ ayen wan idjerhe ọfa kpo.—Se Matiu 2:1-12.

¹⁰ Eshare na ghwe vwo kpo nu, amakashe ri Jihova da vwẹ orhọ-esio nana kẹ Josẹf: “Vrẹn wo mu ọmọ na re wọ djẹ kpo Ijipt, kugbe oni rọye, wọ dia oboyi bẹsiẹ me vwọ vuẹ wẹ, kidie Hẹrọd guọnọ ọmọ na hwe.” (Mat. 2:13) Kirobo ra tare vwẹ ọtonphiyọ rẹ uyovwinrota nana, Josẹf de ru ọtiọyen. O phi arhọ rẹ ọmọ na phiyọ ẹdia rẹsosuọ, ọtiọyena ọ vẹ orua rọyen de kpo Ijipt. Kidie nẹ eshare re fuẹrẹn isio na vwẹ ekuakua eghanghanre vwo ruẹse kẹ ayen, Josẹf de rhi vwo obo rọ sa vwọ vwẹrote orua rọyen vwẹ oyan na.

¹¹ Ọke vwọ yanran na, ihwo ri gbe ikuegbe rẹ esia de gbikun na vwẹ idjerhe ro vwo si ihwo urhuru, rẹ ayen vwọ tanẹ Jesu rọ dia omotete vwẹ ọke yena de ru igbevwunu rọ nẹrhẹ oyan na krẹn, o ji ruo rere iji vwo jẹ ayen egborho vwẹ idjerhe, ọ tobọ ji ruo rere irhe re se date vwọ nuẹ kpotọ kẹ oni rọyen rere ọ sa vwọ kọrọ emamọ rayen. * Vwọrẹ uyota, oyan na pha grongron, ayen je riẹn oborẹ oyan na cha dia-a.

12. Die yen esẹ vẹ ini re ghẹrẹ emọ rayen vwẹ akpọ ọbrabra nana se yono mie Josẹf?

¹² Emiọvwọn se yono emu buebun mie Josẹf. O vwo owenvwe ro vwo gbobọnyẹ iruo kugbe ojevwe romobọ rọyen rere ọ sa vwọ sẹro rẹ orua rọyen vwo nẹ imuoshọ. Aphro herọ-ọ, o ni orua rọyen ghanghanre kerẹ okẹ ro nẹ obọ ri Jihova rhe. Nonẹna, emiọvwọn je ghẹrẹ emọ rayen vwẹ akpọ ọbrabra rọ vọnre vẹ ihwo ri se miovwo emọ, wan ayen oma, yẹrẹ tobọ hwe ayen dede. Erhuvwu che norhe siẹrẹ esẹ vẹ ini da vwẹrokere Josẹf vwo bru omamọ orhiẹn rere ayen sa vwọ sẹro rẹ emọ rayen vwo nẹ abọ rẹ imuoshọ tiọyena.

13, 14. Diesorọ Josẹf vẹ Meri vwo rhivwin kpo Nazarẹt ra ghẹrẹ emọ rayen?

¹³ Ọ họhọre nẹ orua na dia Ijipt kri-i, kidie Hẹrọd ghwe vwo ghwu nu amakashe na da vuẹ Josẹf kpahọn. Josẹf vẹ orua  rọyen de rhivwin kpo orere rayen. Vwẹ aroẹmrẹ ri Baibol ọvo, Jihova da ta: “Evun rẹ Ijipt mi de se ọmọ mẹ.” (Mat. 2:15) Josẹf ru orugba rẹ aroẹmrẹ nana. Kẹ, tivọ yen ọ vẹ orua rọyen cha ra dia asaọkiephana?

¹⁴ Josẹf vwo oniso. Oshọ rẹ ohwo rọ reyọ ẹdia rẹ Hẹrọd re se Archelaus muo kidie ọshare nana djoma, jẹ ozighẹ o ruẹ. Vwo nene odjekẹ ri Jihova, Josẹf de mu orua rọyen kpo Nazarẹt ri Galili, rọ dia orere romobọ rọyen vwẹ ẹbẹre rẹ obohwẹre ọnre. Orere nana sheri kẹ Jerusalẹm vẹ okpetu rọyen. Etiyin kọyen ọ vẹ Meri da ghẹrẹ emọ rayen.—Se Matiu 2:19-23.

15, 16. Mavọ yen owian ri Josẹf hepha, kẹ erhọ yen ekuakua evo rọ sa dianẹ ọ reyọ vwo ruiruo?

¹⁵ Ayen yeren akpọ ri kekpe, jẹ ọ lọhọre-e. Baibol na tare nẹ Josẹf ọyen ọkanrirhe, ro djerephia nẹ o ruẹ kiruo kiruo ra vwẹ irhe vwo ruẹ, kerẹ a vwọ bẹrẹ igẹdu, kpono ayen phia, je ya ayen rere a sa vwọ reyọ vwọ bọn iwevwin, ekọ, agbada, utughẹ, adjughẹ, kugbe korọnvwọn korọnvwọn re vwo ruiruo aghwa. (Mat. 13:55) Ọnana owian ọgangan. Vwẹ ọke awanre, ọkanrirhe wian kẹrẹ anurhoro rẹ uwevwin rọyen yẹrẹ vwẹ uvun rọ kẹrẹ uwevwin na.

¹⁶ Josẹf reyọ ekuakua sansan vwo ruiruo, ọkiọvo ọ riuku rẹ evo mie ọsẹ rọyen. Ọ sa dianẹ ọ reyọ iskuẹ vwo ruiruo, orọnvwọn ra vwọ ma emu, obo re vwo si ufi phiyotọ, ushurhe, isara, ihama, obo ra vwọ kanre irhe, ọ ro vwo hwe ibibẹ jẹ o djuo kpuko kparo, igọmu sansan, ọkievo ji te ibibẹ evo, dede nẹ e ghanre ọke yena.

17, 18. (a) Die yen Jesu yono mie ọsẹ aruakpọ rọyen? (b) Diesorọ Josẹf vwọ nabọ muomaphiyọ owian rọyen?

¹⁷ Vwẹro roro ọke rẹ Jesu vwọ hẹ omotete ro vwo nẹ ọsẹ rẹ aruakpọ rọyen rọ wian. Ọ nabọ tẹnrovi oborẹ Josẹf ruiruo na wan, o muẹro nẹ ọ mrẹ ẹgba ro vwo ruiruo na vwẹ igabọ vẹ igbabọ rẹ ọsẹ rọyen, ọtiọyen ji te obo rọ tẹn ona rẹ iruo na wan. Ọkiọvo, Josẹf jomaotọ dje obo re se vwo ruiruo itete vwọ kẹ Jesu kerẹ obo re se vwo ru irhe ọ vwọ dia riọriọriọ. O muẹro nẹ o  yono Jesu ofẹnẹ rọhẹ uvwre rẹ irhe sansan ro vwo ruiruo kerẹ urhe ri sikamọ, urhe rẹ ọhahe yẹrẹ ọ rẹ oliv.

¹⁸ Jesu yonori nẹ abọ egangan nana rẹ Josẹf vwo she irhe, muegbe rẹ irhe, ji ghwẹ ayen koko na, yen ọ vwọ yọnrọn je vwẹ uchebro kẹ ọyen, oni rọyen, kugbe iniọvo rọyen. Ukuotọ rọyen, Josẹf vẹ Meri da rhoma vwiẹ emọ efa, ọ da hanvwe mamọ kẹ emọ esan vwọba Jesu. (Mat. 13:55, 56) Josẹf wianre gangan rere ọ sa vwọ ghẹrẹ je vwẹrote ayen eje.

19. Mavọ yen Josẹf vwo yono orua rọyen vwo vwo ẹguọnọ ri Jihova?

¹⁹ Josẹf riẹnre nẹ o vwo yono orua rọyen vwo vwo ẹguọnọ ri Jihova yen ma ghanre. Ọtiọyena, ọ da ghwọrọ ọke vwo yono emọ rọyen kpahen Jihova vẹ Irhi rọyen. Ọkieje yen ọ vẹ Meri vwo mu emọ na kpo sinagọg rọ dia asan re de se Urhi na phia jẹ e ji djekpahọn. Ọkiọvo, Jesu vwo enọ buebun vwẹ ẹwẹn, jẹ Josẹf davwẹngba rọyen eje vwọ kpahenphiyọ enọ na. Josẹf ji mu orua rọyen kpo orẹ re ruẹ vwẹ Jerusalẹm. Vwẹ orẹ rẹ Ọwanvrẹ re ruẹ kukpe kukpe na, ọ sa dianẹ udughwrẹn ivẹ yen ọ vẹ orua rọyen vwọ yan oyan iroko 120 vwo kpo orẹ na ji rhivwẹn cha.

20. Mavọ yen igbuyovwin rẹ orua sa vwọ vwẹrokere udje ri Josẹf?

²⁰ Ofori nẹ igbuyovwin rẹ orua vwẹrokere udje ri Josẹf. Dede nẹ igbuyovwin orua wian gangan vwọ vwẹrote emọ rayen, jẹ ọdavwẹ rẹ ayen vwo yono emọ na kpahen Jihova yen ma ghanre kẹ ayen. Ayen davwẹngba rayen eje vwo ru ẹga orua, ayen ji mu emọ na kpo uyono vẹ eghwẹkoko. Kerẹ Josẹf, ayen mrẹvughe nẹ o vwo emu vuọvo ro yovwin vrẹ ayen vwo yono emọ rayen kpahen Jihova-a.

21. Mavọ yen ọke rẹ orẹ rẹ ọwanvrẹ na hepha vwọ kẹ orua ri Josẹf, kẹ ọke vọ yen Josẹf vẹ Meri vwọ riẹn nẹ Jesu hẹ usun rẹ ihwo na-a?

²¹ Kerẹ ẹkuruemu rọyen, Josẹf vẹ orua rọyen de kpo Jerusalẹm ọke rẹ Jesu vwọ hẹ ẹgbukpe 12. Ọke rẹ orẹ rẹ Ọwanvrẹ na ọyen ọke rẹ erua buebun vwọ yan usun kpo Jerusalẹm vwẹ ọke rẹ ekpahen, ẹbe rẹ aghwa je dia djidjiro. Ayen vwo siẹkẹrẹ ugbenu rẹ ẹbe aghwa kanre rọ kẹrẹ Jerusalẹm, buebun rayen ke so une rẹ ejiro rẹ ihwo buebun riẹnre. (Une 120-134) Ihwo buebun vọn evunrẹ orere na. Orẹ na de re nu, erua na ejobi ke rhoma yan usun kpo. Kidie nẹ Josẹf vẹ Meri vwo emu  buebun ayen ruẹ, ayen ki rorori nẹ Jesu vẹ ihwo efa, ọkiọvo ihwo rẹ orua rayen yen gba hẹ idjerhe kpo. Ayen vwọ yan oyan rẹ ẹdẹ ọvo nu, ayen da rhe mrẹ nẹ Jesu hẹ usun rẹ ihwo na-a.—Luk 2:41-44.

22, 23. Die yen Josẹf vẹ Meri ruru ayen vwọ mrẹ nẹ ọmọ rayen hẹ uvwre ihwo na-a, kẹ die yen Meri tare ọke ayen vwọ mrẹ?

²² Kpakpata, ayen da rhoma rhivwin kpo Jerusalẹm. O muẹro nẹ imihwo yen cha dia evunrẹ orere na enẹna. Ọke nana kọyen ayen vwọ guọnọ Jesu, rẹ ayen vwo bunu se odẹ rọyen. Tivọ yen ọmọ na hepha? Ẹdẹ erha vwọ wan nu, kẹ Josẹf rorori nẹ ọyen ku Jihova phiyotọ kidie ọyen rha sa vwẹrote okẹ ọghanghanre rọ vwọ kẹ na-a? Ukuotọ rọyen, ayen de kpo uwevwin rẹ ẹga na. Ayen da  guọnọ te uvun rode ọvo rẹ eshare re nabọ riẹn Urhi na de koko. Etiyin kọyen ayen da mrẹ Jesu ro chidia uvwre rẹ eshare na! Di roro oborẹ ẹwẹn ri Josẹf vẹ Meri che totọ te!—Luk 2:45, 46.

²³ Jesu nabọ kerhọ rẹ eshare na jẹ ọ nọ ayen enọ. Ẹruọ rẹ ọmọ na vwori vẹ ẹkpahọnphiyọ rọyen gbe eshare na unu. Ọ tobọ ji gbe Meri vẹ Josẹf unu. Ikuegbe ri Baibol na djerephia nẹ Josẹf ta ota vuọvo-o. Ẹkẹvuọvo, eta ri Meri dje oborẹ oma ru ayen ihwo ivẹ na, rọ vwọ ta: “Mọmẹ, Die wo vwo ru avwanre ọtiọna? Nighe, me vẹ ọsẹ wẹn guọnọ owẹ bẹn avwanre ra ro ẹnwan fiki wẹn.”—Luk 2:47, 48.

24. Mavọ yen Baibol na vwo djisẹ rẹ owian rẹ emiọvwọn?

²⁴ Ẹkpo ri Baibol nana nabọ djisẹ rẹ owian rẹ emiọvwọn wian  ayen sa vwọ vwẹrote emọ rayen. Ọ bẹn mamọ, o torori sẹ ọmọ na gbare-e! Ẹghẹrẹ rẹ emọ vwẹ akpọ ọbrabra nana sa nẹrhẹ emiọvwọn “ro ẹnwan,” ẹkẹvuọvo ẹwẹn rayen se totọ siẹrẹ ayen da karophiyọ nẹ Baibol na tare nẹ ayen che hirharoku ebẹnbẹn tiọyen.

25, 26. Die yen Jesu vuẹ ọsẹ vẹ oni rọyen, kẹ mavọ yen oma ru Josẹf kpahen eta rẹ ọmọ rọyen na?

²⁵ Jesu riẹnre nẹ uwevwin rẹ ẹga na ọvo yen asan ọyen de se sikẹrẹ Ọsẹ rọyen Jihova, o ji vwo owenvwe ro vwo yono kpahọn. Ọ da vwomakpotọ vuẹ ọsẹ vẹ oni rọyen: “Mavọ ovwan vwọ guọnọ ovwẹ? Wa gba riẹn nẹ me dia uwevwi rẹ ọsẹ mẹ?”—Luk 2:49.

²⁶ O muẹro nẹ Josẹf roro kpahen eta yena abọ buebun. Ọ sa dianẹ ọ nẹrhẹ oma vwerhọn mamọ kidie ọ davwẹngba rọyen eje vwo yono ọmọ rọyen o vwo sikẹrẹ Jihova. Dede nẹ Jesu jehẹ omotete, ọ nabọ riẹn oborẹ “ọsẹ” vwẹ ẹguọnọ rẹ ọmọ rọyen te, kidie o rhiẹromrẹ ọnana vwẹ uwevwin ri Josẹf.

27. Uphẹn vọ yen esẹ vwori, kẹ diesorọ ayen vwọ karophiyọ udje ri Josẹf?

²⁷ Esẹ de vwo ẹguọnọ je vwẹrote emọ rayen, kẹ ayen sa chọn emọ rayen uko vwọ riẹn nẹ Jihova ọyen ọsẹ rayen rọhẹ obo odjuvwu ro vwo ẹguọnọ rayen, rọ je sẹro rayen. Ọtiọyena, ọ da dianẹ wo vwo emọ re dia e romobọ wẹ-ẹn, karophiyọ udje ri Josẹf rere wọ vwẹrote ayen ji ni ayen ghanghanre. Chọn emọ tiọyen uko vwo sikẹrẹ Jihova rọ dia Ọsẹ rayen rọhẹ obo odjuvwu.—Se  Ẹfesọs 6:4.

28, 29. (a) Die yen eta rehẹ Luk 2:51, 52 djephia kpahen Josẹf? (b) Die yen Josẹf ruru vwọ chọn ọmọ rọyen uko vwo vwo aghwanre phiyọ?

²⁸ Baibol na nabọ djunute okuphiyọ rẹ akpeyeren ri Josẹfu-u, ẹkẹvuọvo obo rọ tare fo obo re roro kpahen. Baibol na tare nẹ Jesu “vwẹ oma kpotọ kẹ” ọsẹ vẹ oni rọyen. Ọ je tanẹ, “Jesu da  rhe vọn vẹ aghwanre, ọ da rho ugboma, o de vwo ẹroesiri vwẹ obọ rẹ Ọghẹnẹ vẹ obọ rẹ ihwo.” (Se Luk 2:51, 52.) Die yen eta yena djephia kpahen Josẹf? Erọnvwọn buebun. Avwanre yonori nẹ Josẹf yen ji mu oghwa rẹ orua na, kọyensorọ ọmọ ọgbagba rọyen na vwo muọghọ je vwomakpotọ kẹ.

²⁹ Avwanre ji yono nẹ aghwanre ri Jesu da rhe rhophiyọ. O muẹro nẹ Josẹf chọn Jesu uko rere aghwanre rọyen sa vwọ rhophiyọ. Vwẹ ọke yena, o vwo isẹ ọvo ro titiri ro krotọ re, rẹ ihwo ri Ju riẹnre. A je sa mrẹ se nonẹna. Isẹ na tare nẹ eshare ri rovwonma ọvo yen se ghini vwo aghwanre, ẹkẹvuọvo eshare ri chueki, kerẹ ekanrirhe, eghwẹrẹ, idjogun, “che se brorhiẹn abavo-o; a je mrẹ ayen vwẹ asan re de bru isẹ-ẹ.” Ọke vwọ yanran na, Jesu de djephia phephẹn nẹ isẹ yena gbare-e. Vwo nẹ ọkiemọ rhe yen ọ vwọ kerhọ ọke rẹ ọsẹ aruakpọ rọyen da nabọ yono orua rọyen kpahen “irhi vẹ orhiẹn ebro” ri Jihova, dede nẹ ọyen ọkanrirhe ghevweghe. O muẹro nẹ Josẹf yono ayen ọke buebun.

30. Udje vọ yen Josẹf phi phiyotọ vwọ kẹ igbuyovwin rẹ orua nonẹna?

³⁰ A sa mrẹ odjephia rẹ ẹgbaẹdavwọn ri Josẹf vwẹ oborẹ oma ri Jesu hepha. Kidie nẹ a nabọ vwẹrote, Jesu da rho te omiragua ro vwo ẹgba. Vwọba, Josẹf ji yono Jesu vwọ dia ọwena rẹ iruo rọyen. A da rhe riẹn Jesu phiyọ “ọkanrirhe,” ọ dia ọmọ rẹ ọkanrirhe ọvo-o. (Mak 6:3, NW ) Jesu nabọ tẹn ona rẹ iruo rẹ Josẹf yoniro. Ofori nẹ igbuyovwin rẹ orua vwẹrokere udje ri Josẹf vwọ ghẹrẹ ji yono emọ rayen rere emọ na komobọ sa vwọ vwẹrote oma rayen.

31. (a) Die yen ikuegbe djephia kpahen ọke rẹ Josẹf vwo ghwu? (Ni  ekpeti na.) (b) Omamọ rẹ udje vọ yen Josẹf phi phiyotọ kẹ avwanre?

³¹ E vwo se Baibol na te asan rẹ Jesu vwo bromaphiyame ọke rọ vwọ hẹ ẹgbukpe 30, e rhe djunute Josẹf ọfa-a. Erọnvwọn sansan djerephia nẹ ọke rẹ Jesu vwọ tuẹn iruo aghwoghwo rọyen phiyọ, jẹ Meri ayeuku. (Ni ekpeti na “ Ọke vọ Yen Josẹf Vwo Ghwu?”) Dedena, Josẹf phi uvi rẹ udje phiyotọ rọ vwọ dia omamọ ọsẹ rọ chochọn rẹ orua rọyen, vwẹrote ayen, ji chirakon te oba. E jẹ esẹ, igbuyovwin rẹ orua, ji te Inenikristi eje vwẹrokere esegbuyota ri Josẹf.