1, 2. Djisẹ rẹ oyan ri Meri kugbe oboresorọ oyan na vwọ dia bẹnbẹn.

MERI rhoma rhuẹrẹ oma phiyọ vwẹ enu rẹ ekẹtẹkẹtẹ na. O chidia enu rẹ eranvwe na vwẹ inọke buebun re. Josẹf vwẹ owọ yan; o suẹn eranvwe na wan idjerhe ro kpo Bẹtlẹhẹm. Ọmọ rọhẹ evun ri Meri na da rhoma rhẹriẹ oma.

² Evun ri Meri rhoro mamọ re; Baibol na vwo djisẹ rọyen, ọ da tanẹ evun na pha “boroboro.” (Luk 2:5) Aye gbe ọshare nana wanvrẹ udju sansan; ọkiọvo o gbe eghwẹrẹ ri voro yẹrẹ kọn ekankọn unu, rẹ ayen vwo roro kpahen oboresorọ aye nana vẹ evun tẹtẹtẹ na vwo kpo oka rẹ oyan tiọna? Diesorọ Meri vwo vrẹn nẹ uwevwin rọyen vwẹ Nazarẹt vwo kpo oyan nana?

3. Iruo vọ yen a vwọ kẹ Meri, kẹ die yen e che yono kpahọn?

³ Ikuegbe na tonphiyọ vwẹ ọke ra vwọ vwẹ iruo oghẹresan ọvo ra je rhe mrẹ ọkpọ rọyen vwẹ ikuegbe rẹ ihworakpọ-ọ vwọ kẹ eghene aye ri Ju nana. O che vwiẹ Ọmọ rẹ Ọghẹnẹ rọ cha dia Mesaya na! (Luk 1:35) Ọke rẹ evwiẹ rọyen vwo sikẹrẹ mamọ re, yen e vwo se use rẹ oyan na. Meri rhiẹromrẹ erọnvwọn evo vwevunrẹ oyan na, re davwen esegbuyota rọyen ni. E jẹ a mrẹ obo re chọn rọ uko vwo ru esegbuyota rọyen ganphiyọ.

4, 5. (a) Diesorọ Josẹf vẹ Meri vwo kpo Bẹtlẹhẹm? (b) Aroẹmrẹ vọ yen rugba womarẹ urhi rẹ Siza jiri?

⁴ Ọ dia Josẹf vẹ Meri ọvo yen kpo oyan na-a. Siza Ọgọstọs jurhi nẹ ihwo rẹ ubrakpọ na ejobi re si edẹ rayen phiyọ ọbe, ọtiọyena ihwo na ejobi de kpo re si odẹ phiyotọ vwẹ irere rẹ ayen nurhe. Die yen Josẹf ruru? Ikuegbe na de se: “Josẹf de nẹ Nazarẹt ri Galili rhe, kpo Bẹtlẹhẹm, orere ri Devid, rọ hẹ obi Judia, fikiridie ekpuyovwi rọye ohwo rẹ uwevwi kugbe orua ri Devid.”—Luk 2:1-4.

⁵ Ọ dianẹ Siza di mu jurhi nana vwẹ ọke yena-a. A mraro rọyen phiyotọ omarẹ ẹgbukpe ujorin ighwrẹn re wanre, nẹ e  che vwiẹ Mesaya na vwẹ Bẹtlẹhem. O vwo orere ọvo re se Bẹtlẹhẹm rọ vwẹ iroko 11 vwo sheri kẹ Nazarẹt. Ẹkẹvuọvo, aroẹmrẹ na djere phephẹn nẹ “Bẹtlẹhẹm Efrata” yen e de che vwiẹ Mesaya na. (Se Maika 5:2.) Ohwo de nẹ ọmọko ri Nazarẹt cha, ọ cha yan iroko 130 vwẹ enu rẹ igbenu ri duvwun Sameria tavwen o ki te Bẹtlẹhẹm ra ta na. Bẹtlẹhẹm nana yen Josẹf vẹ aye rọyen rare, kidie orua rẹ Ovie Devid yen ayen nurhe.

6, 7. (a) Diesorọ oyan vwo kpo Bẹtlẹhẹm vwọ dia egbabọse kẹ Meri? (b) Diesorọ orhiẹn ri Meri cha vwọ fẹnẹ ọke rọ vwọ rọvwọn Josẹf re? (Ji ni eta rehẹ obotọ na.)

⁶ Meri che bicha orhiẹn ri Josẹf na? Vwọrẹ uyota, oyan na cha lọhọ kẹ kakaka-a. Ọ họhọre nẹ ọtonphiyọ rẹ October rẹ osio vwo tue yen ayen vwo kpo oyan na. Vwọba, ota na ‘yerin kpenu vwo nẹ Galili’ nabọ shephiyọ, kidie Bẹtlẹhẹm vwẹ ichiyin 2,500 vwo kpenu. Ayen cha yan oyan rẹ ẹdẹ ibro, ji yeren igbenu tavwen ayen ki te Bẹtlẹhẹm. Ọkiọvo oyan na cha reyọ ọke grongron vrẹ obo ri jovwo, kidie ẹdia rẹ Meri hepha na guọnọ omaerovwon vwẹ ọke sansan. Eghene aye rọhẹ ẹdia tiọna che vwo omavwerhovwẹn rọ vwọ dia kẹrẹ ihwo rẹ orua kugbe igbeyan rọyen re sa chọn uko ọke rọ da chuẹ uvwiẹ. Aphro herọ-ọ, ọ guọnọ uduefiogbere o ki se kpo oyan na.

⁷ Dede na, Luk tare nẹ Meri nene Josẹf “ra ghwẹ odẹ phihọ ọbe.” Ọ je tanẹ Josẹf rọvwọn Meri “rọ saotọ” jovwo na. (Luk 2:4, 5)  Enẹna, orhiẹn rẹ Meri brẹ cha fẹnẹ mamọ kidie ọ rọvwọn Josẹf nure. Meri niro nẹ ọshare rọyen yen ọgbuyovwin rẹ orua na, o ji rhiabọreyọ owian ro tere kerẹ ọchuko, ro vwo biẹcha orhiẹn rẹ ọshare rọyen. * Omaevwokpotọ vẹ ẹmienyo vwọ kẹ ọshare rọyen kọyen o vwo phi egbabọse nana kparobọ, o de ji dje esegbuyota phia.

8. (a) Die ọfa yen mu Meri vwo nene Josẹf kpo Bẹtlẹhẹm? (b) Diesorọ udje ri Meri vwọ vọn vẹ erere kẹ ihwo ri fuevun?

⁸ Erọnvwọn vọ yen nẹrhẹ Meri nyupho rẹ ọshare rọyen? Ọ riẹn kpahen aroẹmrẹ rọ tare nẹ Bẹtlẹhẹm yen e de che vwiẹ Mesaya na? Baibol na vuẹ avwanre-e. Ọ sa dianẹ ọ riẹn kpahen aroẹmrẹ na, kidie ihwo buebun riẹn kpahọn. (Mat. 2:1-7; Jọn 7:40-42) Meri nabọ riẹn Isiesi Ọfuanfon na kodo. (Luk 1:46-55) Owenẹ ọ dia iji rẹ usuon na, aroẹmrẹ ri Jihova, yẹrẹ ẹmienyo rẹ ọshare rọyen yen muro vwo ruo, Meri phi omamọ udje phiyotọ kẹ avwanre. Jihova vwẹ ẹro ọghanghanre vwo nẹ eya vẹ eshare re vwomakpotọ ji nyẹme. Udje ri Meri che fierere mamọ kẹ ihwo ri fuevun vwẹ ọke nana rẹ ihwo buebun vwọ vwẹ ẹro okueku nẹ uruemu rẹ omaevwokpotọ.

9, 10. (a) Die yen Josẹf vẹ Meri se roro kpahen ọke rẹ ayen vwo sikẹrẹ Bẹtlẹhẹm? (b) Diesorọ ayen vwo won asan re de churu eranvwe?

⁹ O muẹro nẹ Meri nabọ wẹn totọ ọke rẹ ayen ghwa vwọ kpaẹro mrẹ Bẹtlẹhẹm. Ayen vwo yeren igbenu na yanran na, ayen da wanvrẹ emamọ rẹ oliv ra cha kọrọ kuko vwẹ orhọ na; ọ sa dianẹ ayen reyọ ọke yena vwo roro kpahen ikuegbe ra vwọphia kpahen ọmọko nana. Ọmraro Maika tare nẹ e kere ọko nana ba irere rehẹ Juda-a, kidie ọ hanvwere mamọ; ẹkẹvuọvo, etinẹ yen e de vwiẹ Boaz, Naomi, kugbe Devid vwẹ ikpe re vrẹ uriorin ọvo re wanre.

¹⁰ Josẹf vẹ Meri vwo te ọko na, ayen da rhe mrẹ nẹ ihwo vọn evun rọyen. Ihwo efa ri ji rhi si odẹ phiyotọ kare ayen te etiyin, eriyina ayen rha mrẹ asan wo-on. * Ayen de kpo uwevwin re de churu eranvwe. Vwẹ ẹwẹn roro oborẹ oma ru Josẹf ọke rọ vwọ mrẹ nẹ oma rọ bajẹ aye rọyen na rhoma ganphiyọ. Vwevunrẹ uwevwin eranvwe nana kọyen evun evwiẹ rẹ Meri da tonphiyọ.

11. (a) Diesorọ eya se vwo vwo ẹruọ rẹ ẹdia rẹ Meri hepha? (b) Idjerhe vọ yen Jesu vwọ dia ọmọ “ọtuvwiẹ”?

¹¹ Eya che vwo ẹruọ rẹ ẹdia rẹ Meri hepha na. Jihova mraro phiyotọ vwẹ omarẹ ikpe 4,000 re wanre nẹ, fikirẹ umwemwu ra riuku rọyen na, eya che rhiẹromrẹ odjadja tavwen ayen ki se vwiẹ. (Jẹn. 3:16) O vwo obo ri djerephia nẹ Meri vrabọ rẹ odjadja tiọyena-a. Luk djisẹ rẹ omiamiavwe rẹ Meri rhiẹromrẹ-ẹ, ukperẹ ọtiọyen, ọ da ta: “O de vwiẹ ọmọshare rẹ ọtuvwiẹ rọye.” (Luk 2:7) Ọnana yen ọmọ “ọtuvwiẹ” yẹrẹ ọmọkpako rẹ emọ ighwrẹn rẹ Meri vwiẹre siẹrẹ ọ da hanvwe. (Mak 6:3) Ẹkẹvuọvo, ọmọ nana cha fẹnẹ i ri chekọ na. Ọ cha dia ọmọkpako ri Meri, ọ me rha je dia “ọmọ ọkpako rẹ emama” ri Jihova ejobi, ọmọ vuọvo rẹ Ọghẹnẹ mare komobọ!—Kọl. 1:15.

12. Tivọ yen Meri mu ọmọ na phiyọ, kẹ mavọ yen obo re phiare dẹn vwọ fẹnẹ obo ra mrẹ vwẹ eha rudje buebun kugbe ihoho sansan?

¹² Asaọkiephana, a da vwẹ ẹkpo ọvo ro titiri mamọ phia: “A da vwẹ emwa efuanfon phopho, e de mu phihọ urhuẹ rẹ eranvwe.” (Luk 2:7) Vwẹ akpọneje, e ru eha rudje sansan, ji si ihoho buebun vwo dje ẹkpo nana vrẹka. E jẹ a fuẹrẹn oborẹ Baibol na ghene ta. Urhuẹ ọyen asan ra ghwẹ emu rẹ eranvwe phiyọ. Karophiyọ nẹ uwevwin re de churu eranvwe yen ayen  wonri; vwẹ ọke yena kugbe ọke nana dede, asan tiọyena fua-an, o gbon mamọ. Emiọvwọn vọ yen cha rhọnvwe vwiẹ ọmọ rayen vwẹ asan tiọyena, ọ da dianẹ asan ọfa herọ? Emiọvwọn buebun guọnọ obo ri me yovwin kẹ emọ rayen. Eriyin Meri vẹ Josẹf je guọnọ obo ri me yovwin vwọ kẹ Ọmọ rẹ Ọghẹnẹ!

13. (a) Idjerhe vọ yen Meri vẹ Josẹf vwọ davwẹngba rayen eje vwẹ ẹdia rẹ ayen hepha? (b) Mavọ yen emiọvwọn ri vwo aghwanre sa vwọ vwẹrokere ayen?

¹³ Ẹkẹvuọvo, ayen mu ẹwẹn kpahen ẹdia na gan nọ-ọ; ayen nabọ davwẹngba vwo ru oborẹ ayen se ru eje. Kerẹ udje, Meri nabọ vwẹrote ọmọ na, ọyen komobọ yen vwẹ emwa vwọ pharọ ji muo phiyọ asan ro fuoma, rọ je rhorha vwẹ urhuẹ rẹ eranvwe na, rere ọ sa vwọ vwerhẹn. Meri nabọ davwẹngba rọyen eje vwọ vwẹrote ọmọ na, dede nẹ ẹdia rẹ ayen hepha na vọnre vẹ egbabọse. Ọ vẹ Josẹf je riẹn nẹ obo re ma ghanre rẹ ayen se ru kẹ ọmọ na, ọyen ayen vwo yono kpahen Jihova rere o se vwo vwo ẹguọnọ rọyen. (Se Urhi Rivẹ 6:6-8.) Nonẹna, emiọvwọn ri vwo aghwanre je davwẹngba vwo yono emọ rayen kpahen Jihova vwevunrẹ akpọ ọbrabra nana.

14, 15. (a) Diesorọ isuigegede na vwọ guọnọ mrẹ ọmọ na? (b) Die yen isuigegede na ruru ọke rẹ ayen vwọ mrẹ Jesu vwẹ urhuẹ na nu?

¹⁴ Vwevunrẹ uwevwin ayen hepha na, e de ghwe nyo edo ọvo. Isuigegede da họrhọ ro evunrẹ uwevwin eranvwe na vẹ owenvwe rẹ ayen vwọ mrẹ orua na, ma rho kẹ ọmọ na. Oma vwerhen eshare na, opharo rayen pha sasasa. Ayen brokpakpa nẹ obo igbenu na rhe, rọ dia asan rẹ ayen da vwẹrote igodẹ rayen. * Ọnana gbe Josẹf vẹ Meri unu mamọ; ẹkẹvuọvo, isuigegede na da vuẹ ayen emu rẹ igbevwunu rẹ ayen rhiẹromrẹ o kri nọ-ọ. Amakashe ọvo vwomaphia kẹ ayen vwẹ uherevie rẹ ason vwẹ orhoma rẹ igbenu na. Urinrin ri Jihova de lo mu asan eje, amakashe na da vuẹ ayen nẹ e vwiẹ Kristi yẹrẹ Mesaya na vwẹ Bẹtlẹhẹm re. Ayen cha mrẹ ọmọ na ra vwẹ emwa phare ji mu sherhẹn vwẹ urhuẹ. Siẹvuọvo na, emu igbevwunu ọfa rọ vrẹ ọrẹsosuọ na da phia, rẹ ayen vwọ mrẹ emekashe buebun ri jiri Ọghẹnẹ!—Luk 2:8-14.

¹⁵ Ọnana yen sorọ rẹ eshare nana vwo brokpakpa rhe  Bẹtlẹhẹm! O muẹro nẹ o gbe ayen unu mamọ rẹ ayen vwọ mrẹ ovie re vwiẹre obọ na, ro sherhẹn urhuẹ kirobo rẹ amakashe na tare. Ayen din iyẹnrẹn esiri nana phiyọ oma-a. “Ayen de ghwoghwo ota ra ta kẹ ayen . . . ikun rẹ isuigodẹ na gberi de gbe ayen ejobi unu.” (Luk 2:17, 18) Aphro herọ-ọ, ilori ẹga rẹ ọke yena vwẹ ẹro okueku vwo nẹ isuigegede. Ẹkẹvuọvo, Jihova ni eshare nana ri fuevun, re vwomakpotọ na ghanghanre. Mavọ yen oma ru Meri ọke rẹ isuigegede na vwo bro ayen rhe?

16. Mavọ yen Meri vwo djephia nẹ ọyen ohwo ro roro emu kokodo, kẹ mavọ yen ọnana vwo toroba esegbuyota rọyen?

¹⁶ Dede nẹ oma bru Meri ku fikirẹ omiamiavwe rẹ evwiẹ na, ọ nabọ kerhọ rẹ eta eje rẹ ayen tare. Ọ tobọ ru vrẹ ọtiọyen: “Meri de phi eta nana ra ta kẹ na vwọ hẹ vun.” (Luk 2:19) Eghene aye nana ghini roro emu kokodo. Ọ riẹnre nẹ eta rẹ amakashe na vuẹ ayen na ghanre mamọ. Jihova rọ dia Ọghẹnẹ rọyen guọnọre nẹ ọ riẹn oka rẹ ohwo rẹ ọmọ rọyen hepha kugbe obo rọ ghanre te. Ọtiọyena, Meri de ru erọnvwọn efa, vwọ vrẹ erhọ ẹka ghevweghe. Ọ sẹro rẹ eta na phiyọ ubiudu rọyen rere o se vwo roro kokodo kpahen ayen vwẹ ikpe re cha na. Ọnana emu ọvo kiriguo ro toroba uvi rẹ esegbuyota rẹ Meri vwori vwẹ akpeyeren rọyen eje.—Se Hibru 11:1.

17. Mavọ yen a sa vwọ vwẹrokere Meri ọke re de se Baibol na?

¹⁷ Wọ cha vwẹrokere udje ri Meri? Jihova phi uyota eghanghanre buebun phiyọ Ota rọyen. Jẹ, enana che se fierere kẹ avwanre-e, jokpanẹ avwanre nabọ davwenrhọ rayen. E se ru ọtiọyen siẹrẹ e de se Baibol na kẹdẹ kẹdẹ vẹ imuẹro kokoroko nẹ ọyen Ota rẹ Ọghẹnẹ, ọ dia ọbe ghevweghe-e. (2 Tim. 3:16) Ọke yena, ka sa karophiyọ ji roro kpahen eta eghanghanre rehẹ evun rọyen kirobo rẹ Meri ruru. E de roro kokodo kpahen obo re seri vwẹ Baibol na kugbe obo ra sa vwọ reyọ odjekẹ ri Jihova vwo ruiruo vọnvọn, ke se ru esegbuyota rẹ avwanre ganphiyọ.

18. (a) Mavọ yen Meri vẹ Josẹf vwo ru nene Urhi ri Mosis vwẹ ọke rẹ Jesu vwọ hẹ ọmọboba? (b) Die yen izobo rẹ Josẹf vẹ Meri zeri vwẹ uwevwin ẹga na djephia kpahen uweren rayen?

¹⁸ Ọmọ na vwo te ẹdẹ ẹrenren nu, Meri vẹ Josẹf da yavwọn  kirobo rẹ Urhi ri Mosis tare. Ayen de ji se ọmọ na Jesu, kirobo rẹ amakashe na vuẹ ayen. (Luk 1:31) O vwo te ẹdẹ 40, ayen de mu ọmọ na kpo uwevwin ẹga rọhẹ Jerusalẹm rọ vwẹ omarẹ iroko 10 vwo sheri kẹ Bẹtlẹhẹm. Ayen vwo te oboyin, ayen de ze izobo orufon rẹ Urhi na rhọnvwephiyọ vwọ kẹ ivwiogbere. Urhi na tare nẹ ivwiogbere sa vwẹ inekuku ivẹ yẹrẹ irurẹ ivẹ vwo ze izobo rẹ orufon na. Avwanre riẹnre sẹ oma vo Meri vẹ Josẹf nẹ ayen sa dẹ omogodẹ vẹ irurẹ-ẹ, ẹkẹvuọvo avwanre riẹnre dẹn nẹ ayen ru oborẹ Urhi na tare. Ayen da je mrẹ obọdẹn rẹ uduephiophiyawọ vwẹ etiyin.—Luk 2:21-24.

19. (a) Die yen Simiọn tare rẹ Meri je sẹro rọyen phiyọ ubiudu? (b) Die yen Anna ruru ọke rọ vwọ mrẹ Jesu?

¹⁹ Ọshare ọvo rọ dia ọmare re se Simiọn de bru ayen rhe, ọ da ta eta efa buebun rẹ Meri je sẹro rọyen phiyọ ubiudu. E vuve kẹ nẹ ọ cha mrẹ Mesaya na tavwen o ki ghwu, ẹwẹn ọfuanfon ri Jihova da nẹrhẹ ọ riẹn nẹ Jesu re mu rhe na yen Osivwin ra mraro kpahen na. Simiọn je vuẹ Meri kpahen omiamiavwe ro che rhiẹromrẹ ẹdẹ ọvo. Ọ tare nẹ ọ cha họhọ nẹ a vwẹ ọlọkọ rode vwo duvwun oma rọyen fi. (Luk 2:25-35) Ọkiọvo eta yena chọn Meri uko vwo chirakon ọke ro vwo rhiẹromrẹ omiamiavwe na omarẹ ẹgbukpe 33 vwọ wan nu. Ọmraro aye ọvo re se Anna da je mrẹ Jesu, o de gbikun rẹ ọmọ na kẹ ihwo eje ri  vwo iphiẹrophiyọ kpahen usivwin ri Jerusalẹm.—Se Luk 2:36-38.

20. Mavọ yen emuo re mu Jesu kpo uwevwin ẹga rọhẹ Jerusalẹm vwọ dia omamọ udje?

²⁰ Josẹf vẹ Meri bru omamọ orhiẹn rẹ ayen vwo mu ọmọ na kpo uwevwin ẹga ri Jihova vwẹ Jerusalẹm! Vwọ kẹ ọmọ rayen na, ọnana yen ọtonphiyọ rẹ ẹkuruemu ro rhi vwo, ro vwo kpo uwevwin ẹga ri Jihova ọkieje. Josẹf vẹ Meri ru asan rẹ ẹgba rayen muru vwẹ etiyin, ayen de ji nyo eta rẹ uchebro vẹ ọbọngan. O muẹro dẹn nẹ obo re phiare vwẹ uwevwin ẹga na ru esegbuyota ri Meri ganphiyọ, ọ je nẹrhẹ ubiudu rọyen vọn vẹ uyota eghanghanre ro se roro kokodo je vuẹ ihwo efa kpahen.

21. Mavọ yen avwanre sa vwọ vwẹrokere Meri vwo ru esegbuyota avwanre ganphiyọ?

²¹ Ọ vwerhoma ra vwọ mrẹ emiọvwon re vwẹrokere udje yena nonẹna. Emiọvwọn re dia Iseri ri Jihova nabọ muẹ emọ rayen kpo uyono. Emiọvwọn tiọyena ru asan rẹ ẹgba rayen teri, ayen je vwẹ uchebro kẹ ihwo efa re vẹ ayen gba ga kuẹgbe. Uyono de kuphiyọ nu, oma rayen kọ sasaphiyọ, omavwerhovwẹn rayen kọ ganphiyọ, ubiudu rayen kọ je vọn vẹ erọnvwọn buebun rẹ ayen sa vuẹ ihwo efa kpahen. Ọ vwerhoma ra vẹ emiọvwọn tiọyena vwọ herọ! E de ru ọtiọyen ọkieje, esegbuyota rẹ avwanre kọ cha ganphiyọ kirobo rọ phia kẹ Meri.