1, 2. (a) Die yen ihwo rẹ Ilaija rioja rọyen? (b) Ẹvwọsuọ vọ yen Ilaija hirharoku vwẹ Ugbenu ri Kamẹl?

ILAIJA nẹ otu buebun ri yerẹn cha Ugbenu ri Kamẹl ememerha. Dede nẹ ọke na je nabọ rhie muotọ-ọ, jẹ ọ bẹnre e vwo vwo oniso rẹ ẹdia rẹ ọbẹnvwẹ vẹ ọkanrovwẹ rẹ ihwo na hepha-a. Ayen rioja rẹ owẹnvwe ọgangan fikirẹ osio rọ je rhọ vwẹ ẹgbukpe erha gbubro-o.

² Emraro 450 ri Baal ri vwo utuoma kpahen Ilaija rọ dia ọmraro rẹ Ọghẹnẹ gọlọ vwẹ ohri rẹ ihwo na. Ilaija fiudugberi vwọso ẹga ri Baal, dede nẹ Jẹzibẹl hwe idibo rẹ Ọghẹnẹ buebun re. Ẹkẹvuọvo, bro ọke yen o che ru ọtiọyen te? Ọkiọvo, irherẹn ri Baal na rorori nẹ oshọ che mu Ilaija, kọ cha vwomaba ayen. (1 Ivie 18:4, 19, 20) Ovie Ehab je gua iyesi rọyen rhe. O vwo utuoma kpahen Ilaija mamọ.

3, 4. (a) Diesorọ wo vwo roro nẹ oshọ se mu Ilaija vwẹ ẹdẹ oghẹresan yena? (b) Enọ vọ yen a cha kpahenphiyọ?

³ Ẹdẹ nana cha dia ẹdẹ oghẹresan vwọ kẹ Ilaija. Ilaija vwo nẹ ihwo na re cha, ọ da rhe mrẹvughe nẹ obo re cha phia na cha nẹrhẹ a mrẹ ofẹnẹ rọhẹ uvwre rẹ ẹga rẹ uyota vẹ ọ rẹ efian. Mavọ yen oma ruro vwẹ ẹdẹ yena? Oshọ se muo, kidie “ọyen ohwo kirobo rẹ avwanre hepha.” (Se Jems 5:17.) O muẹro nẹ ọke rọ vwọ mrẹ ovie rayen rọ vwọso ẹga rẹ uyota, otu buebun ri jẹ esegbuyota evwo, kugbe irherẹn ri Baal na, Ilaija se roro nẹ ọyen ọvo yen herọ.—1 Ivie 18:22.

⁴ Die yen so okpetu nana eje kẹ ihwo rẹ Izrẹl? Mavọ yen ikuegbe na vwo djobọte we? Jẹ a fuẹrẹn udje rẹ esegbuyota rẹ Ilaija vẹ obo ra sa vwọ vwẹrokere nonẹna.

5, 6. Oseghe vọ yen vwomaphia vwẹ Izrẹl? (b) Mavọ yen Ovie Ehab vwo gbe Jihova ku?

⁵ Vwẹ ikpe buebun rhire na yen Ilaija vwọ mrẹ ihwo rọyen ri chukokuẹ ẹga ri Jihova. O krire rẹ ihwo rẹ Izrẹl buebun vwo  vwobọ vwẹ ẹga rẹ efian ukperẹ ẹga rẹ uyota, ayen ga eghẹnẹ rẹ ẹgborho re riariẹ ayen phiyọ, ukperẹ ayen vwọ ga Jihova. Uruemu nana rhe braphiyọ vwẹ ọke rẹ Ilaija.

⁶ Ovie Ehab gbe Jihova ku mamọ. Ọ rọvwọn Jẹzibẹl rọ dia ọmọtẹ rẹ ovie ri Sidọn. Jẹzibẹl muegbe rọ vwọ hra ẹga ri Baal ro otọ rẹ Izrẹl eje rere ihwo vwọ kpairoro vrẹ ẹga ri Jihova riẹriẹriẹ. Ehab da rhe họhọ ọviẹn vwọ kẹ, ko suon. Ehab bọn uwevwin rẹ edjọ, ọ so agbada kẹ Baal, ọ da je kobaro vwẹ ẹga ri Baal.—1 Ivie 16:30-33.

7. (a) Diesorọ ẹga ri Baal vwọ bra? (b) Vwọ kpahen uche ikpe rẹ osio vwo jẹ rhọ na, diesorọ o vwo mu avwanre ẹro nẹ idjedje ri Baibol na vwọso ohwohwo-o? (Vwẹ  ẹkpeti na vwọba kpahen phiyọ.)

⁷ Diesorọ ẹga ri Baal vwọ bra? Kidie o si ihwo rẹ Izrẹl buebun nẹ ẹga ri Jihova. Ẹga ri Baal churobọ si ohwekufia vẹ ekuakua rẹ ẹgua. O ji churobọ si igberadja rẹ eshare vẹ eya, erẹ rẹ ọfanrhiẹn, kugbe emọ re vwo ze izobo. Jihova ji ọmraro Ilaija re ghwoghwo kẹ Ehab nẹ a rha cha mrẹ irho yẹrẹ osio-o, jokpanẹ womarẹ ota rẹ unu rẹ ọmraro na. (1 Ivie 17:1) Ikpe evo wanvrẹ tavwen Ilaija ki bru Ehab ra, ra vuẹ nẹ o koko ihwo na vẹ emraro ri Baal vwẹ Ugbenu ri Kamẹl. *

8. Die yen ikuegbe ro shekpahen ẹga ri Baal yono avwanre?

⁸ Die yen avwanre se yono vwo nẹ oseghe nana rhe? Ihwo evo se no nẹ ikuegbe ro shekpahen ẹga ri Baal fi emuọvo kẹ avwanre nonẹna-a, kidie eguan vẹ egbada ri Baal rha herọ enẹna-a. Dedena, ọnana dia ikuegbe ghevweghe-e. (Rom 15:4) “Baal” mudiaphiyọ “ọrovwovwe” yẹrẹ “onini.” Jihova vuẹ ihwo rọyen nẹ ayen reyọ ọyen kerẹ “baal” yẹrẹ ọshare rayen. (Aiz. 54:5) O muẹro dẹn nẹ wọ cha rhọnvwe nẹ ihwo buebun nonẹna je reyọ erọnvwọn sansan vwo ru onini rayen ukperẹ Ọghẹnẹ Romevwẹgba na. Kohwo kohwo vwo onini rọ ga, owenẹ ọ dia igho, iruo, akpọẹriọ, ọfanrhiẹn, yẹrẹ eghẹnẹ efa re che se keri-i. (Mat. 6:24; se Rom 6:16.) Nonẹna, ihwo ji ruẹ erọnvwọn evo kiriguo rẹ ihwo re ga Baal ruru vwẹ ọke yena. A sa jẹ ojẹ rẹ aghwanre kpahen ohwo ra cha ga siẹrẹ e de roro kpahen oseghe rọ vwomaphia vwẹ uvwre ri Jihova kugbe Baal vwẹ ọke awanre.

9. (a) Diesorọ Ugbenu ri Kamẹl vwọ dia asan ro me fo vwọ kẹ ophọphọvwe ri Baal? (Ji ni eta rehẹ obotọ na.) (b) Die yen Ilaija vuẹ ihwo na?

⁹ Ugbenu ri Kamẹl kpenu te asan rẹ ohwo ro mudia enu rọyen da sa mrẹ iyara ri Kishọn fiẹ Abadi Rode na (Abadi ri Mediterranean), ọ je sa kpare ẹro mrẹ igbenu ri Lẹbanọn vwẹ ẹbẹre obohwẹre ọnre na. * Ẹkẹvuọvo, uvo na vwọ va cha na jẹ wọ mrẹ oborẹ otọ na ya te. Otọ oyoyovwin nana rẹ Jihova vwọ kẹ emọ rẹ Ebraham na rhe dia yaya re. Uvo ọgangan na mu otọ na fia fikirẹ uruemu rẹ ẹkpa rẹ ihwo rẹ Ọghẹnẹ djephia! Ihwo na vwo siomakoko, Ilaija de bru ayen ra, ọ da ta: “Mavọ ovwan vwo iroro ivivẹ krite? Ọ da dianẹ Ọrovwohwo ọye  Ọghẹnẹ, we nene; ẹkẹvuọvo ọ da dia Baal, we gbe nene.”—1 Ivie 18:21.

10. Idjerhe vọ yen ihwo rẹ Ilaija vwo “vwo iroro ivivẹ,” kẹ uyota ọghanghanre vọ yen chọrọ ayen ẹro?

¹⁰ Die yen Ilaija mudiaphiyọ rọ vwọ tanẹ ihwo na “vwo iroro ivivẹ”? Ayen riẹnre nẹ ofori nẹ ayen jẹ ojẹ sẹ Jihova yẹrẹ Baal yen ayen cha ga-a. Ayen rorori nẹ ayen sa mrẹ ẹroesiri ri Jihova dede nẹ ayen ga Baal je re orẹ kẹ. Ọ je sa dianẹ ayen rorori nẹ Baal che ku ebruphiyọ ku ekankọn vẹ ichuru rayen, Jihova “rẹ otu ofovwi na” me rha chochọn rayen vwẹ ọke rẹ ofovwin. (1 Sam. 17:45) Uyota ọghanghanre ọvo chọrọ ayen ẹro kirobo rọ je chọrọ ihwo buebun ẹro nonẹna. Jihova nene ohwo vuọvo ghara ẹga rọye-en. Ọ guọnọ ẹga ọsoso rẹ ọyen ọvo muwan rọyen. O vwo utuoma kpahen ẹga ra guare vẹ ẹga rẹ efian!—Se Eyanno 20:5.

11. Mavọ yen ota rẹ Ilaija tare vwẹ Ugbenu ri Kamẹl sa vwọ chọn avwanre uko vwọ fuẹrẹn ẹga rẹ avwanre kugbe oborẹ avwanre vwọtua?

¹¹ Kọyen ihwo rẹ Izrẹl yena vwo “iroro ivivẹ,” kerẹ ohwo rọ guọnọ wan idjerhe ivẹ ẹsiẹvo. Ihwo buebun jehẹ ẹdia tiọyen nonẹna, ayen rhiabọreyọ “baal” yẹrẹ inini efa, ayen mi rhe chukoku ẹga ri Jihova. A da kerhọ rẹ aghwoghwo rẹ Ilaija na, ọyena cha nẹrhẹ a sa fuẹrẹn ẹga rẹ avwanre kugbe oborẹ avwanre vwọtua.

12, 13. (a) Ọdavwini vọ yen Ilaija tare nẹ ayen ru? (b) Mavọ yen e se vwo djephia nẹ avwanre vwẹroso Jihova kirobo rẹ Ilaija ruru?

¹² Ilaija da tanẹ e ru ọdavwini ọlọlọhọ ọvo. Irherẹn ri Baal cha so agbada ji mu izobo phiyọ; ayen me rẹ ọghẹnẹ rayen nẹ ọ vwẹ erhanre torhẹ izobo na. Ilaija mi rhe ji ru ọrọyen. Ilaija tare nẹ “Ọghẹnẹ rọ vwẹ erhanre nyo, kọye hẹ Ọghẹnẹ” rẹ uyota na. Ilaija riẹn Ọghẹnẹ rẹ uyota na. Esegbuyota rọyen gan te asan ro vwo ru ọdavwini na lọhọ kẹ irherẹn ri Baal na. Ọ da vwẹ uphẹn kẹ ayen nẹ ayen ke ru. Ayen vwọ sane irhuẹn rẹ ayen che vwo ze izobo nu, ayen de kperi se Baal. *—1 Ivie 18:24, 25.

¹³ Dede nẹ Jihova ruẹ emu igbevwunu nonẹna-a, jẹ ọ ji rhi wene-e. Avwanre sa vwẹrosuọ kirobo rẹ Ilaija ruru. Kerẹ udje,  avwanre da mrẹ ihwo ri vwo esegbuyota kpahen oborẹ Baibol na yonori-i, e jẹ avwanre djoshọ ra vwọ kẹ ayen uphẹn rere ayen ta oborẹ ayen riẹnre-e. Kerẹ Ilaija, avwanre sa vwẹroso Ọghẹnẹ rẹ uyota na nẹ ọ cha rhuẹrẹ ẹdia na phiyọ. E se dje ẹroẹvwọsuọ tiọyen phia siẹrẹ a da vwẹ Ota rọyen ro fo vwọ kẹ “ẹrhuẹrẹ phihọ” na vwo ruiruo, ukperẹ ra vwọ vwẹroso omobọ rẹ ohwo.—2 Tim. 3:16.

14. Mavọ yen Ilaija reyọ irherẹn ri Baal vwọ jehwẹ wan, kẹ diesorọ?

¹⁴ Irherẹn ri Baal na da rhuẹrẹ izobo rayen phiyọ, ji kperi se ọghẹnẹ rayen. Ayen de kperi abọ buebun nẹ, “E Baal nyo avwanre.” Ayen ru ọtiọyen vwẹ inọke buebun. Ẹkẹvuọvo, Baibol na tare nẹ “e nyo urhuru ọvuọvo-o, ohwo ọvuọvo nyori-i.” Vwẹ oghẹruvo, Ilaija da vwẹ ayen jehwẹ, rọ vwọ tanẹ ọkiọvo Baal muomaphiyọ iruo efa, o kpo asan re de ne, yẹrẹ ọ vwerhẹn, e ji ohwo yanran ra rhọvwọn. Ilaija da ta kẹ irherẹn rẹ efian na nẹ ayen “van gangan.” Vwọ kẹ Ilaija, ẹga ri Baal ghwa ophiẹnvwe diodi, ọtiọyena, ọ guọnọre nẹ ihwo rẹ Ọghẹnẹ mrẹ aphiphẹn rọyen.—1 Ivie 18:26, 27.

15. Mavọ yen obo re phia kẹ irherẹn ri Baal na vwo djephia nẹ ọyen emu rẹ ẹkpa ra vwọ ga onini ọfa ukperẹ Jihova?

¹⁵ Irherẹn ri Baal da rhoma ru omeru rayen ganphiyọ, “ayen da van gangan, ayen da vwẹ erakivẹ bru oma kirobo rẹ uruemu rayen epha, bẹsiẹ rẹ ọbara ki rhi hwẹ ku ayen oma.” Enana ejobi na ji odiodi! “E nyo urhuru ọvuọvo-o; ohwo ọvuọvo nyori-i, ohwo ọvuọvo davwerhọ-ọ.” (1 Ivie 18:28, 29) Vwọrẹ uyota, Baal hẹ asan vuọvo-o. Eshu yen de reyọ odẹ yena vwọ phiẹn ihwo nẹ agada ri Jihova. O muẹro dẹn nẹ ofudjevwe vẹ ophọphọvwe yen che norhe siẹrẹ a da ga onini ọfa ukperẹ Jihova.—Se Une Rẹ Ejiro 25:3; 115:4-8.

16. (a) Die yen ihwo na sa karophiyọ fikirẹ oborẹ Ilaija rhuẹrẹ agbada ri Jihova wan? (b) Mavọ yen Ilaija vwo dje ẹroẹvwọsuọ rọyen kpahen Jihova phia?

¹⁶ Ovwọnvwọn teri tavwen o ki rhi te Ilaija. Ọ da rhuẹrẹ agbada ri Jihova ro sheri na, o muẹro dẹn nẹ ivwighrẹn rẹ ẹga rẹ uyota yen guọgherọ. Ibieragha ihwivẹ yen ọ vwọ rhuẹrẹ agbada na; ọkiọvo ibieragha ihwivẹ na karophiyọ ihwo buebun vwẹ uvwiẹ  ihwe rẹ ẹgborho rẹ Izrẹl na nẹ Urhi ri Mosis ra vwọ kẹ ihwo rẹ Izrẹl ji mudia. E de mu izobo rọyen kpahen agbada na, o de ku ame ku erọnvwọn na eje; ọ sa dianẹ Abadi ri Mediterranean ro ghwe sheri kẹ etiyi-in yen e de vo ame na. Ọ tobọ tọn ukpotọ riariẹ agbada na phiyọ, ji kuo vọn vẹ ame. O ru ọdavwini na lọhọ kẹ irherẹn ri Baal, o de rhe ru ganphiyọ kẹ Jihova, kidie ọ vwẹroso Ọghẹnẹ rọyen kokoroko.—1 Ivie 18:30-35.

17. Mavọ yen ẹrhovwo rẹ Ilaija vwo dje obo rọ tẹnrovi, kẹ mavọ yen a sa vwọ vwẹrokere ọke ra da nẹrhovwo?

¹⁷ Ilaija vwo ru enana eje nu, ọ da nẹrhovwo. Obo rọ nẹrhovwo na wan ghwe dje obo rọ tẹnrovi. Ẹsosuọ eje, ọ guọnọre nẹ ihwo na riẹn nẹ Jihova yen “Ọghẹnẹ rọ hẹ Izrẹl,” ọ dia Baali-i. Ọrivẹ, ọ guọnọ nẹ ihwo na eje riẹn nẹ ọyen ghwa odibo ghevweghe, Jihova yen ofori nẹ urinrin vẹ ejiro na eje bru ra. Ọ rọ koba, o djephia nẹ o vwo ọdavwẹ rẹ ihwo rọyen, kidie ọ guọnọre nẹ Jihova “rhẹriẹ udu rayen kpo uko.” (1 Ivie 18:36, 37) Ilaija ji vwo ẹguọnọ rayen dede nẹ jẹ evun ẹfuọn rayen yen ghwa ojaẹriọ na eje rhe. Ẹrhovwo rẹ avwanre ji se djephia nẹ avwanre ihwo ri vwomakpotọ, ri ji vwo ẹguọnọ rẹ odẹ ri Jihova kugbe irivẹ rẹ avwanre re guọnọ ukẹcha?

18, 19. (a) Mavọ yen Jihova kpahenphiyọ ẹrhovwo rẹ Ilaija wan? (b) Die yen Ilaija vuẹ ihwo na nẹ ayen ru, kẹ diesorọ e rhe gbe arodọnvwẹ kẹ irherẹn na-a?

¹⁸ Tavwen Ilaija ke nẹrhovwo, ọkiọvo otu buebun ri siomakoko na vwo ẹwẹn ivivẹ sẹ Jihova je ọghẹnẹ rẹ efian kerẹ Baal. Ilaija vwọ nẹrhovwo nu, ayen rhe vwo ẹwẹn ivivẹ ọfa-a. Ikuegbe na da ta: “Etiyin erhanre rẹ Ọrovwohwo de shotọ, ọ da torhẹ izobo na, vẹ irhe na, vẹ ibieragha na, vẹ iwurhie na, ọ da rare ame rọ hẹ ukpotọ na kpae.” (1 Ivie 18:38) Ọyena ghini ẹkpahọnphiyọ rẹ igbevwunu dẹn! Kẹ die yen ihwo na ruru?

¹⁹ Ayen ejobi de kperi: “Ọrovwohwo na, ọye Ọghẹnẹ Ọrovwohwo na, ọye Ọghẹnẹ.” (1 Ivie 18:39) Kọyen ayen mrẹ uyota na vughe re. Ẹkẹvuọvo, ayen ji rhi dje esegbuyota vuọvo phia-a. A de vwọ tanẹ Jihova yen Ọghẹnẹ rẹ uyota na fikirẹ erhanre ro nẹ odjuvwu rhe ghwa dia uvi rẹ odjephia rẹ esegbuyota-a. Ilaija da vuẹ ayen nẹ ayen ru orọnvwọn ọfa. Ọ vuẹ ayen  nẹ ayen ru oborẹ Urhi ri Jihova tare. Urhi na tare nẹ e hwe emraro efian kugbe egedjọ; ẹkẹvuọvo, ayen se ru ọtiọyen vwẹ ikpe nana eje-e. (Urhi 13:5-9) Irherẹn ri Baal na ivwighrẹn ri Jihova re vwọso ọhọre rọyen. Ayen fo ihwo re gbe arodọnvwẹ kẹ? Ẹjo, kidie ayen gbe arodọnvwẹ kẹ emọ rẹ ayen torhẹ vwo ze izobo kẹ Baali-i. (Se Isẹ 21:13; Jer. 19:5) E che se gbe arodọnvwẹ kẹ aye-en! Ọtiọyena, Ilaija da tanẹ e hwe ayen, e de ghini ru ọtiọyen.—1 Ivie 18:40.

20. Diesorọ a vwọ tanẹ oborẹ egbaphro ta kpahen irherẹn ri Baal rẹ Ilaija hweri na vwo otọ-ọ?

²⁰ Nonẹna, egbaphro sa tanẹ obo re ruru vwẹ okuphiyọ rẹ ọdavwini rẹ Ugbenu ri Kamẹl na chọre. Ihwo evo se roro nẹ ọ cha nẹrhẹ ihwo rẹ ẹga evo no nẹ ọ chọre siẹrẹ ayen da họnre ihwo rẹ ẹga efa-a. Ọ da ohwo mamọ nẹ ihwo buebun gbe ozighi nonẹna fikirẹ ẹga rayen rẹ ayen titẹ. Ẹkẹvuọvo, ọ dia oka rẹ ohwo tiọyen yen Ilaija hepha-a. Obo ruru shephiyọ vẹ orhiẹn rẹ ẹdjọeguo ri Jihova. Vwọba, Inenikristi rẹ uyota riẹnre nẹ ayen cha sa reyọ ọlọkọ vwo hwe irumwemwu kirobo rẹ Ilaija ruru-u. Ukperẹ ọtiọyen, ayen nene iji rẹ Jesu vwọ kẹ idibo rọyen eje womarẹ eta nana rọ vuẹ Pita: “Phi ọlọkọ wẹn vwọ hẹ ako: kidie ohwo rọ nyavwe ohwo hwe, ọlọkọ ọ je wa kpo.” (Mat. 26:52) Jihova cha reyọ Ọmọ rọyen vwo bru orhiẹn-abavo vwẹ obaro na.

21. Diesorọ Ilaija vwọ dia omamọ rẹ udje vwọ kẹ Inenikristi nonẹna?

²¹ Oghwa ro te Inenikristi rẹ uyota ọyen ayen vwo dje esegbuyota phia womarẹ oborẹ ayen yeren akpọ wan. (Jọn 3:16) Idjerhe ọvo re se vwo ru ọtiọyen, ọyen a vwọ vwẹrokere ihwo ri fuevun kerẹ Ilaija. Ilaija nabọ ga Jihova vẹ ẹwẹn ọsoso, ọ je chọn ihwo efa uko vwo ru ọtiọyen. O fiudugberi rhie aphiphẹn rẹ ẹga rẹ efian rẹ Eshu vwọ riẹriẹ ihwo vwo nẹ ẹbẹre ri Jihova. Ọ vwẹroso Jihova nẹ ọ cha rhuẹrẹ ẹdia na eje phiyọ, ukperẹ ọ wọ vwẹroso ẹgba vẹ iroro romobọ rọyen. Ilaija chochọn rẹ ẹga rẹ uyota. E jẹ avwanre vwẹrokere esegbuyota rọyen!