UYOVWINROTA 4
“Asan Wọ Ra, Ọyen Me Ra”
1, 2. (a) Djisẹ rẹ oyan ri Rutu vẹ Naomi kugbe oboresorọ ayen vwo vwerhe uvweri. (b) Mavọ yen oyan ri Rutu vẹ Naomi vwọ fẹnẹ ohwohwo?
RUTU vẹ Naomi yan vwẹ idjerhe rọ wan iyara ri Moab rẹ odju de djuẹ mamọ na. Ayen ọvo yen herọ asaọkiephana. Vwẹro roro nẹ Rutu niroso nẹ ọke she re, o de ni oni-orọnvwe rọyen, jẹ o roro sẹ o te ọke rẹ ayen vwọ domaji rere ayen guọnọ asan sherhẹn kọkirhie. O vwo ẹguọnọ ri Naomi mamọ, ọtiọyena ọ cha davwẹngba rọyen eje vwọ vwẹrote.
2 Eya ivẹ na vwerhe uvweri. Ọshare ri Naomi ghwu kri re, jẹ asaọkiephana ughwu rẹ emọ rọyen, Malọn vẹ Chiliọn keyen o vwerhe uvweri rọyen enẹna. Rutu je viẹ, kidie Malọn ro ghwuru na ọshare rọyen. Orere ri Betlẹhẹm rọhẹ Izrẹl yen ayen ihwo ivẹ na ra. Oyan rayen fẹnẹre vwẹ idjerhe ọvo, kidie Naomi ohwo ri Bẹtlẹhẹm, Rutu ke rha ohwo rẹ orere ọfa. Asan ọrhorha yen Rutu ra na. O chukoku ẹkuotọ, ihwo, ẹkuruemu, kugbe eghẹnẹ rọyen.—Se Rutu 1:3-6.
3. Ẹkpahọnphiyọ rẹ enọ vọ yen cha chọn avwanre uko vwọ vwẹrokere esegbuyota ri Rutu?
3 Die yen mu eghene aye nana vwo brorhiẹn ọtiọna? Mavọ yen Rutu sa vwọ rhoma ton akpọ phiyọ vwẹ oboyin, je vwẹrote Naomi? Ẹkpahọnphiyọ rẹ enọ nana cha nẹrhẹ a mrẹ idjerhe sansan ra sa vwọ vwẹrokere esegbuyota rẹ aye ri Moab nana. (Ni ekpeti na “ Ọbe Ọghanghanre rọ Rhoro-o.”) Ẹsosuọ, e jẹ avwanre fuẹrẹn oboresorọ eya ivẹ nana vwọ yan oyan ogrongron nana kpo Bẹtlẹhẹm.
Ughwu Yanghan Evwruwevwin Ọvo Totọ
4, 5. (a) Diesorọ orua ri Naomi vwọ kua kpo Moab? (b) Egbabọse vọ yen Naomi hirharoku vwẹ Moab?
4 Moab rọ dia orere otete ọvo rọhẹ ẹbẹre ọnre va nẹcha rẹ abadi re se Dead Sea yen Rutu dia ghwanre. Otọ na vwo iyara Rutu 1:1.
ikokodo buebun, ọ pha hẹhẹre, jẹ irhe ride re herọ ghwe bu-un. “Otọ ri Moab” yovwon emu mamọ, ọtiọyena emu vọnrọ ọke rẹ owẹnvwe vwo fi vwẹ otọ rẹ Izrẹl. Owẹnvwe yena yen nẹrhẹ Rutu vughe Malọn vẹ orua rọyen.—5 Fikirẹ owẹnvwe ro firi vwẹ Izrẹl, Elimẹlẹk de mu aye rọyen re se Naomi vẹ emọ rọyen ivẹ, ayen da kua kpo Moab. O muẹro nẹ oyan na davwen esegbuyota rayen ni, kidie ihwo rẹ Izrẹl vwo ẹkuruemu rẹ ayen vwo siomakoko ga Jihova vwẹ asan ọvuọvo. (Urhi 16:16, 17) Naomi davwenre mamọ rọ sa vwọ sẹro rẹ esegbuyota rọyen. Jẹ, ọ darọ mamọ ọke rẹ ọshare rọyen vwo ghwu.—Rutu 1:2, 3.
6, 7. (a) Diesorọ a sa vwọ tanẹ Naomi muomaphiyọ ọke rẹ emọ rọyen vwọ rọvwọn eya ri Moab? (b) Diesorọ uruemu ri Naomi dje kẹ eya rẹ emọ rọyen na vwo fo ejiro?
6 O muẹro nẹ Naomi muomaphiyọ ọke rẹ emọ rọyen vwọ rọvwọn eya ri Moab. (Rutu 1:4) Naomi riẹnre nẹ ọsẹ rayen rode re se Ebraham ji ihwo kpo asan oshesheri ra guọnọ aye kẹ ọmọ rọyen Aizik vwẹ ọhri rẹ ihwo re ga Jihova. (Jẹn. 24:3, 4) Urhi ri Mosis si ihwo rẹ Izrẹl orhọ nẹ ayen jẹ emọ rayen rọvwọn eshare yẹrẹ eya rẹ ẹkuotọ efa-a, kidie e sa riẹriẹ ayen ra ga ẹdjọ.—Urhi 7:3, 4.
7 Dedena, Malọn vẹ Chiliọn rọvwọn eya ri Moab. Ọkiọvo Naomi davwẹngba vwo ruẹse ji dje ẹguọnọ kẹ eya rẹ emọ rọyen na, vẹ ẹwẹn nẹ ayen se kurhẹriẹ rhi nene ọyen ga Jihova ẹdẹ ọvo. Obo rọ wanre eje, Rutu vẹ Ọrpa vwo ẹguọnọ ri Naomi. Omamọ oyerinkugbe yena chọn ayen uko ọke rẹ eshare rayen vwo ghwu. Rutu vẹ Ọrpa da rhe dia eyauku ri vwo emọ-ọ.—Rutu 1:5.
8. Die yen a sa tanẹ ọyen si Rutu kẹrẹ Jihova?
8 Eghẹnẹ ri Moab rẹ Rutu ga na muegbe rọyen hẹrhẹ ukpokpogho na? Ẹjo. Ihwo ri Moab ga eghẹnẹ sansan, ọ rọ ma rho usun rayen yehẹ Chemosh. (Ukeri 21:29) Ọkiọvo, ihwo ri Moab je vwẹ emọ rayen vwo ze izobo kẹ edjọ, ayen ji ruẹ erọnvwọn efa rẹ egẹdjọ rẹ ọke yena ruẹ. O muẹro nẹ erọnvwọn eje rẹ Rutu yono mie Malọn vẹ Naomi kpahen Jihova rọ dia Ọghẹnẹ rẹ Izrẹl rọ vọnre vẹ ẹguọnọ kugbe arodọnvwẹ na, nẹrhẹ ọ mrẹ ofẹnẹ rọhẹ uvwre ri Jihova vẹ eghẹnẹ rọyen. Usuon rẹ Jihova, ọyen usuon rẹ ẹguọnọ, ọ dia ọ rẹ uguegue-e. (Se Urhi Rivẹ 6:5.) Ọ sa dianẹ obo re phia kẹ Rutu na nẹrhẹ o sikẹrẹ Naomi vrẹ obo ri jovwo, ọ je nẹrhẹ ọ nabọ kerhọ rẹ oborẹ Naomi vuẹrẹ kpahen Jihova rọ dia Ọghẹnẹ romevwẹgba na, iruo igbunu rọyen, kugbe ẹguọnọ vẹ arodọnvwẹ ro vwo nene ihwo rọyen yerẹn.
9-11. (a) Orhiẹn vọ yen Naomi, Rutu kugbe Ọrpa bruru? (b) Die yen e se yono vwo nẹ ukpokpogho ro te ayen oma?
9 Naomi rhẹro rẹ iyẹnrẹn ro che nẹ orere rọyen rhe. Ẹdẹ ọvo vwo te, o de rhi nyo nẹ owẹnvwe rha hẹ otọ rẹ Izrẹli-i. Ọ sa dianẹ ọneki ro nẹ oboyin rhe yen vuẹrẹ. Jihova vwẹrote ihwo rọyen re. Bẹtlẹhẹm rhoma yerin mu odẹ rọyen re, ro mudiaphiyọ ‘Uwevwin rẹ Emuọre.’ Naomi de brorhiẹn nẹ ọyen che rhivwin kpo.—Rutu 1:6.
10 Kẹ, die yen Rutu vẹ Ọrpa che ru? (Rutu 1:7) Ughwu rẹ eshare rayen nẹrhẹ ayen sikẹrẹ Naomi. Uruemu esiri vẹ esegbuyota ọgangan rẹ Naomi vwo kpahen Jihova yen nẹrhẹ Rutu sikẹrẹ. Eyauku erha na da ton oyan phiyọ vwo kpo Juda.
11 Ikuegbe ri Rutu na nẹrhẹ a karophiyọ nẹ ukpokpogho se te ihwo esiri oma. (Aghwo. 9:2, 11) Ọ je nẹrhẹ a mrẹ aghwanre rọ herọ re vwo bru ihwo efa ra vwọ kẹ uduephiophiyawọ siẹrẹ ukpokpogho de te avwanre oma. Ma rho, o che yovwin siẹrẹ avwanre de sikẹrẹ ihwo re vwẹ Jihova rọ dia Ọghẹnẹ ri Naomi vwo ru adjarhọ.—Isẹ 17:17.
Ẹguọnọ ro jẹ Rhẹriẹ ri Rutu
12, 13. Diesorọ Naomi vwọ guọnọ nẹ Rutu vẹ Ọrpa rhivwin kpo, kẹ die yen eya ivẹ na ruru?
12 Ayen vwọ hẹ idjerhe yanran, Naomi kọ ro ẹnwan rẹ orọnvwọn ọvo. O roro kpahen eya ivẹ na, kugbe ẹguọnọ rẹ ayen dje kẹ ọyen vẹ emọ rọyen. Ẹwẹn rọyen ko kpokpo nẹ ọyen cha dia oghwa kẹ ayen. Die yen o se ru kẹ ayen siẹrẹ ayen de nene kpo Bẹtlẹhẹm?
13 Naomi da ta kẹ ayen: “Ovwan rhivwin kpo, dohwo duwevwi rẹ oni rọyen ra: Ọrovwohwo ruẹse kẹ ovwan, kirobo we Rutu 1:8-10.
ru kẹ ọ ro ghwuru na vẹ ovwẹ.” Ọ da je vuẹ ayen nẹ o mu ọyen ẹro nẹ Jihova cha kẹ ayen eshare, ayen ji che yeren omamọ akpọ. “Ọ da fiọnfiọn ayen unu, ayen da teye ugo rẹ oviẹ, ayen da viẹ.” Kidie nẹ Naomi ohwo vẹ ẹwẹn ghwologhwolo, Rutu vẹ Ọrpa da sen nẹ ayen cha sa yan jovwo-o. Ayen da ta kẹ: “Ẹjo, avwanre nene uwe bru ihwo wẹn.”—14, 15. (a) Amono yen Ọrpa rhivwin bru ra? (b) Die yen Naomi vuẹ Rutu rere o se vwo rhivwin?
14 Naomi je rhọnvwe-e. Kọ bọrọ ayen, rọ vwọ vuẹ ayen nẹ ọyen che se ru emu vuọvo kẹ ayen vwẹ orere rọye-en. O rhe vwo ọshare rọ cha vwẹrote-e, o ji vwo emọ re cha rọvwọn aye-en, asan rọ ra na ofefe. Ọ da tanẹ ọ darọ mamọ nẹ ọyen cha sa vwẹrote aye-en. Ọrpa nabọ vwo ẹruọ rẹ eta ri Naomi na re. Oni rọyen vẹ orua rọyen hẹ Moab. O vwo rhivwin kpo kọyen fuoma. Ọrpa da fiọnfiọn Naomi unu jẹ ọ viẹ. O vwo ru ọtiọyen nu, o de kuomarhẹriẹ.—Rutu 1:11-14.
15 Kẹ Rutu vwo? Ota ri Naomi na ji shekpahọn. Baibol na da ta: “Ẹkẹvuọvo Rutu de churu muo.” Ọkiọvo ọ hẹ idjerhe yanran re, tavwen o ki rhi noso nẹ Rutu vwọ kpahọn. Ọ da ta: “Nighe, ophrophro wẹn rhivwin bru ihwo rọye re, vẹ edjọ rọye, rhivwi kerẹ ophrophro wẹn.” (Rutu 1:15) Eta ri Naomi na nẹrhẹ e ni emu ọghanghanre ọvo so. Ọ dia ihwo rọyen ọvo yen Ọrpa rhivwin bru ra-a, o ji rhivwin bru “edjọ rọyen.” Ọrpa guọnọ siobọnu ẹga ri Chemosh vẹ eghẹnẹ efa-a. Kẹ, ẹwẹn tiọyena yen ji rhe Rutu?
16-18. (a) Idjerhe vọ yen Rutu vwo dje ẹguọnọ ro jẹ rhẹriẹ phia? (b) Die yen e se yono mie Rutu kpahen ẹguọnọ ro jẹ rhẹriẹ? (Ni uhoho rẹ eya ivẹ na.)
Rutu 1:16, 17.
16 Rutu brorhiẹn rọyen nure, o toro oborẹ Naomi cha vuẹ-ẹ. O vwo ẹguọnọ ri Naomi kugbe Ọghẹnẹ rọyen. Rutu da ta kẹ Naomi: “Wọ rẹ vwẹ re mi ju we vwo-o, eyẹrẹ vwo rhivwi vwo ju we enene-e, kidie asan wọ ra, ọyen me ra, asan wo won phihọ mi ji won phihọ: ihwo wẹn cha dia ihwo mẹ, Ọghẹnẹ wẹn Ọghẹnẹ mẹ; asan wo de ghwu mi de ghwu, etiyin e shi vwe phihọ: E jẹn Ọrovwohwo ru ọtiọyen kẹ vwẹ ọ rọ vrẹn ọtiọyen, ọ da tobọ dianẹ ughwu hẹriẹ ovwẹ nẹ uwe.”—17 Dede nẹ ọ vrẹ ikpe uriorin erha Rutu ta ota yena re, ihwo je karophiyọ eta esiri yena rhi te nonẹna. Rutu ghini ohwo vẹ ẹguọnọ ro jẹ rhẹriẹ. Ẹguọnọ ọgangan Rutu vwo kpahen Naomi yen nẹrhẹ o se churu muo, o toro asan Naomi rare-e. Vwọ kẹ Rutu, ughwu ọvo yen sa hẹriẹ ayen. Ihwo ri Naomi ke je dia ihwo ri Rutu. Rutu muegbe ro vwo chukoku eghẹnẹ ri Moab vẹ erọnvwọn eje rehẹ oboyin. Rutu fẹnẹ Ọrpa, kidie o brorhiẹn vwevunrẹ ubiudu rọyen nẹ ọyen cha ga Jihova rọ dia Ọghẹnẹ ri Naomi. *
18 Ayen ihwo ivẹ na da rhoma ton oyan na phiyọ kpo Bẹtlẹhẹm. Ohwo ọvo djere nẹ oyan tiọna sa reyọ udughwrẹn ọvo. O muẹro nẹ ayen ta eta rẹ uduephiophiyawọ kẹ ohwohwo rẹ ayen vwọ yanran na.
19. Idjerhe vọ yen wo rorori nẹ a sa vwọ vwẹrokere ẹguọnọ ro jẹ rhẹriẹ ri Rutu vwẹ oyerinkugbe avwanre vẹ ihwo rẹ orua, igbeyan, kugbe iniọvo rẹ ukoko na?
19 Nonẹna, ihwo buebun muomaphiyọ. Vwẹ ọke nana rẹ Baibol na seri nẹ “ẹdẹ ebrabra” na, avwanre rhiẹromrẹ emu ebrabra re nẹrhẹ ihwo muomaphiyọ. (2 Tim. 3:1) Ọke nana yen o me vwo fo nẹ avwanre vwẹrokere Rutu. Ẹguọnọ ro jẹ rhẹriẹ, ọyen oka rẹ ẹguọnọ ro churẹ muẹ orọnvwọn kokoroko, ro ji se mu ohwo vwo ru erhuvwu vwẹ akpọ ọbrabra nana. A guọnerọ vwevunrẹ orọnvwe, vwẹ oyerinkugbe rẹ orua, vwẹ uvwre rẹ igbeyan, kugbe evun rẹ ukoko na. (Se 1 Jọn 4:7, 8, 20.) Avwanre de vwo ẹguọnọ ro jẹ rhẹriẹ, jẹ avwanre vwẹrokere omamọ rẹ udje ri Rutu.
Rutu vẹ Naomi te Bẹtlẹhẹm Re
20-22. (a) Mavọ yen ebẹnbẹn ri te Naomi oma vwẹ Moab darọ te? (b) Ororochọ vọ yen o vwo kpahen ebẹnbẹn ri tere oma? (Ji ni Jems 1:13.)
20 Ohwo sa tanẹ ọyen vwo ẹguọnọ ro jẹ rhẹriẹ, jẹ obo re se vwo dje phia kọyen ota na. Uphẹn rhiephiyọ kẹ Rutu ro vwo dje ẹguọnọ ro jẹ rhẹriẹ kẹ Naomi kugbe Jihova, rọ dia Ọghẹnẹ rọ tare nẹ ọyen cha ga na.
21 Naomi vẹ Rutu te Bẹtlẹhẹm re, rọ dia orere otete rọhẹ omarẹ iroko ihwe vwẹ ẹbẹre obọrhen ọnre na vwẹ Jerusalẹm. Ọ họhọre nẹ ihwo buebun vughe Naomi, kidie ro ghwe vwo te Bẹtlẹhẹm ihwo eje ke ta ota kpahọn. Eya rẹ orere na da mrẹ, ayen me ta: “Ọna dia Naomi?” Ọ sa dianẹ oma rọyen weneri mamọ fikirẹ ikpe buebun rọ dia Moab, kugbe uweren ọgangan na vẹ obo re phia kẹ vwẹ ikpe yena eje.—Rutu 1:19.
22 Naomi de gbikun rẹ erọnvwọn ebrabra re phia kẹ vwẹ Moab vwọ kẹ eya na kugbe ihwo re dia kẹrẹ. Ọ tobọ guọnọ nẹ e wene odẹ rọyen vwo nẹ Naomi ro mudiaphiyọ “Avwerhen,” kpo Mara ro mudiaphiyọ obo re “Yara.” Oja na tere unu dẹn! Kerẹ Job, Naomi rorori nẹ Jihova yen so ukpokpogho kẹ.—Rutu 1:20, 21; Job 2:10; 13:24-26.
23. Die yen Rutu roro kpahen, kẹ ọrhuẹrẹphiyotọ vọ yen Urhi ri Mosis ruru vwọ kẹ ivwiogbere? (Ji ni eta rehẹ obotọ na.)
23 Ayen vwọ hẹ Bẹtlẹhẹm re, Rutu ko roro kpahen obo rọ sa vwọ vwẹrote oma rọyen kugbe Naomi. Ọ da rhe riẹn nẹ Jihova ru uvi rẹ ọrhuẹrẹphiyotọ ọvo womarẹ Urhi rọyen, ra vwọ vwẹrote ivwiogbere. Urhi na tare nẹ ivwiogbere sa ro udju vwẹ ọke orhọ, ayen mi gbugbon rẹ obo re vun chekọ kugbe eka ri sheri. *—Liv. 19:9, 10; Urhi 24:19-21.
24, 25. Die yen Rutu ruru ọke ro vwo te udju ri Boaz, kẹ mavọ yen iruo re vwo gbugbon na hepha?
24 Ọ sa dianẹ emeranvwe rẹ April yen Rutu 1:22–2:3, 7.
ayen hepha, kidie ọyen ọke rẹ orhọ ri bali; Rutu de re ni idju na sẹ ọ cha mrẹ ohwo rọ rhọnvwe kẹ nẹ o gbugbon vwẹ udju rọyen. Rutu de te udju rẹ ọdafe ọvo re se Boaz rọ dia omoni rẹ Elimẹlẹk, ọshare ri Naomi. Dede nẹ Urhi rẹ Ọghẹnẹ rhọnvwe kẹ nẹ o gbugbon, ọ dia o ghwe te etiyin ghwa mrẹ eka na, ke ghwa ẹtẹtọrọ-ọ, ọ ka rẹ ọshare rọ vwẹrote iruo na tavwen. Ọshare na kọ rhọnvwe kẹ, tavwen o ki gbugbon vwẹ udju na.—25 Vwẹro roro Rutu rọ vwọ kpahen ihwo re kọrọ eka na. Ayen vwọ kọrọ eka na, Rutu mi rhuẹn kpotọ vwo koko e rẹ ayen don phiyọ otọ, ọ me gba ayen ẹkuẹko, tavwen o ki muẹ ayen kpo asan ro de che duvwun ayen. Ọnana owian rọ reyọ ọke. Uvo vwọ ganphiyọ na, iruo na kọ bẹn eruo. Ọ wian jẹ o ririe ọdja nẹ opharo, o ki rhi rovwoma, jẹ ọke rẹ emuẹriọ te re. Ọke yena, kọ ro ‘utughẹ’ ra bọn kẹ ewiowian na, etiyin kọyen ọ da riemu.
26, 27. Oka rẹ ohwo vọ yen Boaz hepha, kẹ die yen o ru kẹ Rutu?
26 Ọ sa dianẹ Rutu rorori nẹ e che ni ọyen so-o, ẹkẹvuọvo e niro so. Boaz vwọ mrẹ Rutu, ọ da nọ eghene rọ vwẹrote iruo na kpahọn. Boaz ghini omamọ ohwo, ọ nabọ yeren erhorha na vẹ ihwoeje re wian kẹ, rọ vwọ ta: “Ọrovwohwo nene ovwan dia!” Ayen me je kpahen kẹ rhivwin. Boaz rọ kpakore ro ji vwo ẹguọnọ ri Jihova nabọ ni Rutu so.—Rutu 2:4-7.
27 Boaz se Rutu “ọmọtẹ mẹ,” ọ da vuẹ nẹ kọke kọke rọ da rhe udju na rhi gbugbon, ọ vẹ eya na yan usun rere emeshare Rutu 2:8, 9, 14.) Ma rho kparobọ, Boaz nabọ jiri Rutu je ta eta rẹ ọbọngan kẹ. Vwẹ idjerhe vọ?
na vwo je ekpokpo. O ji vwo ọrhuẹrẹphiyotọ ra vwọ vwẹ emu kẹ Rutu vwẹ ọke rẹ emuẹriọ. (Se28, 29. (a) Oka rẹ ohwo vọ yen ihwo riẹn Rutu phiyọ? (b) Mavọ yen wọ sa vwọ vwẹrokere Rutu djẹ ro otọ rẹ ibekpe ri Jihova?
28 Rutu vwọ nọ Boaz oboresorọ ọ vwọ chọn ọyen uko jẹ ọyen ohwo rẹ ẹkuotọ ọfa, Boaz da vuẹ nẹ ọyen nyo ikuegbe rẹ obo ro ru kẹ Naomi rọ dia oni-orọnvwe rọyen. Ọkiọvo, Naomi jiri Rutu kẹ eya rẹ orere na, etiyin kọyen Boaz wan nyo ikuegbe rọyen. Boaz je riẹn nẹ Rutu ga Jihova enẹna, kọyensorọ ọ vwọ ta kẹ: “Ọrovwohwo hwa osa kẹ wẹ kirobo wo ruru, osa rọ vọnre ọyen Ọrovwohwo hwa kẹ wẹ, Ọghẹnẹ rẹ Izrẹl, ohwo ri wo rhi sioma nu vwẹ obotọ rẹ ibekpe rọyen.”—Rutu 2:12.
29 Enana eta rẹ uduephiophiyawọ vwọ kẹ Rutu! Ọ ro otọ rẹ ibekpe ri Jihova re, ọ da rhe họhọ ọmọphran rẹ oni rọyen vwẹ ibekpe rhurhu. Rutu da nabọ kpẹvwẹ Boaz fikirẹ eta esiri rọyen na. Ọ da rhoma ton iruo phiyọ rhi duvwun ovwọnvwọn.—Rutu 2:13, 17.
30, 31. Die yen e se yono mie Rutu kpahen ẹro ro fori nẹ e vwo ni owian, ẹguọnọ ro jẹ rhẹriẹ, kugbe uruemu re vwo dje ọdavwaro phia?
30 Rutu ghini uvi rẹ udje kẹ avwanre ri yerẹn vwẹ ọke ọgangan nana. Ọ vwẹ ebẹnbẹn rọyen vwọ họnre ihwo efa-a, o vwo ọdavwaro kpahen kemu kemu re se ru kẹ. O si omavovwẹ nẹ ẹro, ọ da nabọ wian gangan vwọ vwẹrote Naomi ro vwo ẹguọnọ kpahen na. Ọ nabọ rhiabọreyọ uchebro rẹ aghwanre kpahen asan ro fori nẹ ọ da wian, kugbe oka rẹ ihwo ro fori nẹ o nene. Ma rho, o vwo ọke vuọvo rẹ Rutu vwọ kpairoro vrẹ Jihova-a, ọ nabọ vwo imuẹro nẹ Jihova ọyen Ọsẹ rọ vwẹrote ihwo rọyen.
31 Avwanre da vwẹrokere Rutu vwọ dia egbowian, ji vwo ọdavwaro, omaevwokpotọ, kugbe ẹguọnọ ro jẹ rhẹriẹ, ihwo efa ke sa vwẹrokere esegbuyota rẹ avwanre. Ẹkẹvuọvo, mavọ yen Jihova vwẹrote Naomi vẹ Rutu wan? Ọnana yen obo ra cha ta ota kpahen vwẹ uyovwinrota rọ vwọ kpahen ọnana.
^ ẹko. 17 Noso nẹ Rutu je reyọ oderhi rẹ Ọghẹnẹ, Jihova vwo ruiruo. Ọ ghwa dia odova na “Ọghẹnẹ,” yen o vwo ruiruo kirobo rẹ erhorha buebun ruẹ vwẹ ọke yena-a. The Interpreter’s Bible tare nẹ “ohwo ro si ikuegbe nana nabọ kanrunumuo nẹ ọrhorha nana ga Ọghẹnẹ rẹ uyota na.”
^ ẹko. 23 Ọnana omamọ rẹ urhi; Rutu riẹnre nẹ ihwo ri Moab vwo oka rẹ urhi tiọna-a. Vwẹ ubrakpọ yena vwẹ ọke awanre, ihwo gboja kẹ eyauku mamọ. Ọbe rẹ ehiahiẹ ọvo tare nẹ, “Ọshare de ghwu, emọ rọyen keyen vwẹrote aye rọyen; ẹkẹvuọvo, ayeuku ro vwiẹre-e, a sa dẹ vwo ru ọviẹn, ọ sa dia igberadja, yẹrẹ o se ghwu.”