“WỌ DA guọnọ ukẹcha mẹ, juvwe riẹn.” Ọnana oborẹ avwanre vuẹ ugbeyan yẹrẹ omoni avwanre rọhẹ ẹdia uvweri. Ọyena ghini ọdavwẹ avwanre. Avwanre cha chọn ayen uko vwẹ idjerhe eje. Jẹ, ohwo rọhẹ ẹdia uvweri na yen che se avwanre nẹ: “O vwo ukẹcha ọvo me guọnọ mie we”? Ẹjo. Vwọrẹ uyota, avwanre da ghene guọnọ chọn ayen uko, ji bru ayen uche, avwanre cha vwẹ ẹwẹn romobọ avwanre vwo bru ayen ra.

Baibol na da ta: “Ubiota ra nabọ riẹta ọhọhọ ubi oro vwẹ ohri rẹ idọnọ.” (Isẹ 15:23; 25:11) Aghwanre herọ ravwọ riẹn obo ro fori nẹ a ta vẹ obo re jẹ ẹta, obo ro fori nẹ e ru vẹ obo re jẹ eruo. Jẹ a tota kpahen iroroẹjẹ evo ri nẹ Baibol na rhe re chọn ihwo rehẹ ẹdia uvweri uko.

Kerhọ: “Fobọ nyo ẹme,” ọtiọyen Jems 1:19 tare. Orọnvwọn ọvo wo se ru vwọ chọn ohwo ro vwere uvweri uko ọyehẹ wọ vwọ kerhọ. Evo guọnọ tota kpahen ohwo rayen ro ghwuru na, obo re so ughwu na (ọ sa dia asidẹnti yẹrẹ ọga), yẹrẹ iroro rayen rhanvwẹn ọke ro vwo ghwu na. Wọ sa nọ: “Wọ guọnọ tota kpahọn?” Jẹ ayen brorhiẹn na. Ọshare ọvo vwọ karophiyọ ọke rẹ ọsẹ rọyen vwo ghwu, ọ da ta: “Ọnana chọn vwẹ uko, ọke rẹ ihwo vwọ nọ vwẹ kpahen obo re phiare, ayen da je nabọ kerhọ.” Nabọ kerhọ vẹ erorokẹ, wo roro nẹ ofori wọ vwọ kpahenphiyọ eta na-a. Jẹ ayen ta obo rehẹ ẹwẹn rayen.

Kẹ ayen imuẹro: Kẹ ayen imuẹro nẹ ayen ru oborẹ ẹgba rayen muru (yẹrẹ djunute omamọ orọnvwọn ọfa wọ riẹnre nẹ ayen ruru). Kẹ ayen imuẹro nẹ iroro rayen ghwa chọ-ọ, ọ sa dia omaemuophiyọ, ophu, abe, yẹrẹ efa tiọyen. Vuẹ ayen kpahen ihwo wo vugheri ri ji hirharoku ẹdia rẹ ayen hepha na jovwo re. “Eta avwerhe” tiọyena “vwẹ oma ọkpokpọ kẹ ugboma” na, ọtiọyen Isẹ 16:24 tare.—1 Tẹsalonaika 5:11, 14.

Jẹ a mrẹ wẹ ọkieje: Jẹ a mrẹ wẹ, ọ ghwa dia ọke ẹsosuọ yena ọvo rẹ ihwo buebun vwọ cha ye-e, ẹkẹvuọvo tobọ te emeranvwe ibro rẹ dohwo vẹ asan rọyen vwọ ra nu. Ọke yena ku wọ cha dia obọdẹn “ugbeyan,” ro bi cha ugbeyan rọyen vwẹ “ẹdoja.” (Isẹ 17:17) Teresea rẹ ọmọ rọyen ghwuru vwẹ asidẹnti da ta:  “Kovwọnvwọn kovwọnvwọn, igbeyan avwanre nene avwanre ghwọrọ ọke kuẹgbe, ọnana chọn avwanre uko vwọ vrabọ rẹ iroro vẹ ẹdia rẹ ọruvwohwo.” Ikpe buebun da tobọ wan nu, ọ je bẹn vwọ kẹ ihwo re ghwu jovwo na siẹrẹ oka rẹ ẹdẹ evo de te, kerẹ ẹdẹ rẹ orọnvwe yẹrẹ ẹdẹ rẹ ohwo na ghwuru na. Wọ sa jokaphiyọ ẹdẹ na rere wo bro ra, ra vwẹ ukẹcha kẹ.

Guọnọ idjerhe wọ sa vwọ vwẹ ukẹcha phia: Wọ sa yan uwevwin kẹ? A guọnọ ohwo rọ cha vwẹrote emọ na? Igbeyan vẹ ihwo rẹ orua re rhere guọnọ asan rẹ ayen dia? Ihwo rehẹ ẹdia uvweri tobọ riẹn oborẹ ayen guọnọre, siẹvo kẹ ayen vwọ vuẹ ihwo efa kpahen ukẹcha rẹ ayen guọnọre-e. Ọtiọyena, wo de noso nẹ ayen guọnọ ukẹcha, wọ hẹrhẹ ọke ravwọ vuẹ wẹ-ẹ; vwẹ ukẹcha vwọphia. (1 Kọrẹnt 10:24; ni 1 Jọn 3:17, 18.) Aye ọvo karophiyọ ọke rẹ ọshare rọyen vwo ghwu, ọ da ta: “Buebun rẹ ihwo ke vuẹ vwẹ nẹ, ‘Wọ da guọnọ orọnvwọn juvwe riẹn.’ Ẹkẹvuọvo o vwo ugbeyan mẹ ọvo rọ nọre-e. Ọ ghwa ro uvun mẹ ọ da ghwiẹ amwa-ehwa ro ghwu phiyọ na, ọ da ra fọnrhọn. Ọfa mu igogono, ame vẹ odja, o de rien utuwevwin na rẹ ọshare mẹ geri phiyọ na. Udughwrẹn evo vwọ wan nu, ọkpako ukoko avwanre ọvo de bru vwe rhe vẹ iwun rẹ iruo rọyen kugbe ekuakua ro vwo ruiruo, ọ da ta, ‘Me riẹnre nẹ erọnvwọn evo guọnọ ẹrhuẹrẹ. Dje ayen kẹ vwẹ.’ Oborẹ oniọvo nana ruru davwaro mamọ, ọ rhuẹrẹ ẹchẹ avwanre vẹ irhukpẹ ri miovwirin!”—Ni Jems 1:27.

Vwo uruemu ravwọ ghọ ọrhorha: Baibol na karophiyọ avwanre nẹ, “E jẹn erhorha ẹghọ chọrọ ovwan ẹro-o.” (Hibru 13:2) Vwẹ ẹdia nana, ofori nẹ avwanre karophiyọ ihwo rehẹ ẹdia uvweri. Ukperẹ a vwọ vuẹ ayen nẹ “ayen rhe vwẹ ọke ro je ayen,” ofori nẹ e se ọke kẹ ayen. Ayen da sen, rhoma durhie ayen. Ọkiọvo wọ sa bọrọ ayen vwọ kọn bru we rhe. Ọ sa  dianẹ oshọ rẹ ayen vwọ viẹ vwẹ obaro rẹ ihwo yin mu ayen. Yẹrẹ ẹwẹn rayen se gun ayen ẹdjọ siẹrẹ ayen da riemu vwẹ ọke tiọyena. Karophiyọ Lidia ro vwo uruemu ravwọ ghọ ọrhorha, rẹ Baibol na tota kpahen. Ọke ro vwo durhie Luk ro uwevwin nu, Luk da ta, “O de sivwi avwanre rẹyo.”—Iruo Rẹ Iyinkọn Na 16:15.

Vwo edirin vẹ erorokẹ: Wo jẹ oborẹ ayen cha ta ẹsosuọ gbe we unu-u. Karophiyọ nẹ ophu ji mu ayen, ẹwẹn rẹ obrorhiẹn rayen ji kpokpo ayen. Siẹrẹ ayen da van ku we, ọ guọnọ edirin vẹ oniso wo vwo jẹ eta ọrhan ẹkpahan kẹ ayen. Baibol na da ta: “Ovwan gba vwẹ uruemu esiri rhuo oma riariẹ kerẹ ikrun rẹ Ọghẹnẹ re fonro re nabọ ghare, vẹ udu ọlọlọhọ rọ vọnre vẹ aruẹdọn, oma evwo kpotọ, ufuefu kugbe odirin.”—Kọlose 3:12, 13.

Wo se si ileta: Ọke buebun a vwẹ ẹro otete vwo nẹ ileta yẹrẹ ikadi ravwọ kẹ ihwo tiọyena. Erere vọ yin se nẹ obuko rọyen cha? Cindy, rẹ oni rọyen ghwuru fikirẹ ọga ri kansa da ta: “Ugbeyan mẹ ọvo si ileta rhe vwe. Ọ chọn vwẹ uko, kidie mi se se abọ buebun.” Oka rẹ ileta yẹrẹ ikadi tiọyena se vwo ovuẹ “krẹn,” ẹkẹvuọvo, e jẹ ọ dia ọdavwẹ rọhẹ ubiudu wẹn. (Hibru 13:22) Obo rọhẹ evun rọyen sa dia ẹguọnọ wo vwo kpahen ohwo ro ghwuru na, oborẹ wẹ vẹ ọyen ru kugbe, yẹrẹ ukẹcha rọ vwọ kẹ wẹ.

Nene ayen nẹrhovwo: Nene ihwo rehẹ ẹdia uvweri nẹrhovwo, je nẹrhovwo kẹ ayen; wọ vwẹ ẹro otete vwo nẹ ẹrhovwo tiọyena-a. Baibol na da ta: “Ẹrhovwo rẹ ọvwata sẹ nọ umuesia.” (Jems 5:16) Kerẹ udje, iroro rẹ abe se nẹ ubiudu rayen siẹrẹ ayen de nyo ẹrhovwo wẹn.—Ni Jems 5:13-15.

Wo sioma uko kidie wọ riẹn obo wọ cha ta vẹ obo wo che ru-u: Avwanre sa tanẹ, ‘O muvwẹro nẹ ayen guọnọ nẹ ohwo kpokpo aye-en.’ Ẹkẹvuọvo ọ sa dianẹ avwanre sioma uko kidie avwanre roro nẹ oborẹ avwanre cha ta yẹrẹ re che ru, che shephiyọ-ọ. Jẹ, igbeyan, ihwo rẹ orua yẹrẹ iniọvo da kẹnoma kẹ ohwo rọhẹ ẹdia uvweri, ọ cha nẹrhẹ ẹdia rẹ ọruvwohwo rọyen ganphiyọ. Karophiyọ, avwanre sa ta eta rẹ bọrọ bọrọ, je vwẹ ukẹcha vwọphia. (Ẹfesọs 4:32) Ẹmrẹ rẹ ayen tobọ mrẹ wẹ dede se phiuduphiyọ ayen awọ. (Ni Iruo Rẹ Iyinkọn Na 28:15.) Teresea vwọ karophiyọ ẹdẹ rẹ ọmọtẹ rọyen ghwuru, ọ da ta: “Uvwre rẹ unọke ọvo, họspito na da rhe vọn vẹ igbeyan avwanre; ekpako na eje vẹ eya rayen jehẹ etiyin. Eya evo re yanran re ru ẹton vẹ e rehẹ asan rẹ iruo rayen, je djẹ rhe. Ayen yanje oborẹ ayen ruẹ eje vwo. Buebun rayen vuẹ avwanre nẹ ayen riẹn oborẹ ayen cha ta-a, jẹ oma vwerhen avwanre nẹ ayen rhere.”

Wọ vuẹ ayen nẹ ayen viẹ-ẹ: Avwanre sa tanẹ, ‘Oteri, oteri, wọ rha viẹ-ẹ.’ Ẹkẹvuọvo, ọkiọvo ayen da viẹ, ọyen me yovwin. Katherine vwọ karophiyọ ọke rẹ ọshare rọyen vwo ghwu, ọ da ta, “Vwọ kẹ vwẹ, ofori nẹ ihwo rehẹ ẹdia uvweri viẹ rere ẹwẹn rayen vwo phẹn.” Kẹnoma kẹ uruemu ravwọ vuẹ ihwo efa oborẹ ayen vweri wan. Wo ji roro nẹ oviẹ wẹn cha nẹrhẹ ayen viẹ-ẹ. Ukperẹ ọtiọyen, Baibol na tare nẹ, “otu re viẹ nene ayen viẹ.”—Rom 12:15.

 Wọ je kpakpa ayen nẹ ayen do iwun, ifoto, yẹrẹ ekuakua rẹ ohwo ro ghwuru na kufia-a: Avwanre se roro nẹ ofori ayen vwo do ekuakua nana kufia kidie e cha nẹrhẹ ayen karophiyọ ohwo ro ghwuru na, rọ da nẹrhẹ uvweri rayen dia grongron. Jẹ ota na, “Ẹro mrẹre-e, iwen viẹ-ẹ” cha sa wian vwẹ etinẹ-ẹ. Ọ sa dianẹ ohwo na cha kpairoro vrẹ ọ ro ghwuru na ememerha. Karophiyọ oborẹ Jekọp ruru ọke ra vwọ vuẹ nẹ eranvwe rọ djoma hwe ọmọ rọyen Josẹf. Ọke rọ vwọ mrẹ iwun rẹ Josẹf re vọnre vẹ ọbara, Jekọp “de muomahọ kẹ ọmọ rọye ẹdẹ buebu. Emeshare rọye ejobi te emetẹ de vrẹn rhi bro uche; ọ da se nẹ e bro ọye uche-e.”—Jẹnẹsis 37:31-35.

Kẹnoma kẹ ota na, ‘Wo ji che vwiẹ ọmọ ọfa’: Aye ọvo rẹ ọmọ rọyen ghwuru ọke ọvo rọ wanre, da ta, “Ihwo da vuẹ vwẹ nẹ, mi  ji che vwiẹ ọmọ ọfa, ọnana nẹrhẹ ivun miovwo uvwe.” Ọ sa dianẹ, ẹwẹn rẹ uchebro ọyen wọ vwọ ta, jẹ eta nana sa dia kerẹ “adjara ro duvwẹ ohwo,” vwọ kẹ emiọvwọn rẹ ọmọ rayen ghwuru na. (Isẹ 12:18) Ọmọ ọvo cha sa reyọ ẹdia rẹ ọfa-a. Diesorọ? Ọmọ ọvuọvo pha ghanghanre.

Wo roro nẹ ọ chọre wo de se odẹ rẹ ohwo ro ghwuru na-a: “Ihwo buebun guọnọ se odẹ rẹ ọmọ mẹ Jimmy, yẹrẹ tota kpahọ-ọn,” ọtiọyen aye ọvo tare. “Vwọrẹ uyota, ọnana kẹ vwẹ omavwerhovwẹ-ẹn.” Ọtiọyena, wo wene ota na siẹrẹ e de se odẹ rẹ ohwo ro ghwuru na-a. Nọ ohwo na sẹ ọ guọnọ tota kpahen ohwo ro ghwuru na. (Ni Job 1:18, 19 vẹ 10:1.) Oma vwerhen ihwo evo rehẹ ẹdia uvweri siẹrẹ igbeyan rẹ ohwo ro ghwuru na, da tota kpahen omamọ uruemu ro rhere.—Ni Iruo Rẹ Iyinkọn Na 9:36-39.

Wọ ghwa tanẹ, ‘Ọnana yen me yovwi-in’: Ravwọ ta omamọ ota kpahen ughwu, ghwa dia ọbọngan vwọ kẹ ‘otu rẹ oma rhọ-ọ.’ (1 Tẹsalonaika 5:14) Aye ọvo vwọ karophiyọ ọke rẹ oni rọyen vwo ghwu, ọ da ta: “Ihwo ke vuẹ vwẹ nẹ, ‘Ọ rioja asaọkiephana-a’ yẹrẹ ‘Oma ghwe fuo.’ Jẹ me guọnọ nyo eta yena-a.” Eta tiọyena sa nẹrhẹ ohwo ro vwerẹ na roro nẹ ofori ro vwo muomaphiyọ-ọ, yẹrẹ ohwo ro ghwuru na fiemu vuọvo-o. Ẹkẹvuọvo, ọ sa dianẹ ayen muomaphiyọ kidie ohwo ro ghwuru na pha ghanghanre kẹ ayen mamọ.

Kẹnoma kẹ ota na, ‘Me riẹn obo rọ hepha’: Wọ ghene riẹn? Kerẹ udje, wọ ghene sa riẹn oborẹ ughwu rẹ ọmọ da ohwo te ọ da dianẹ ọmọ wẹn ji ghwu dẹvo-o? Ọ da tobọ dianẹ ọmọ wẹn ji ghwu re, mrẹvughe nẹ obo rọ da wẹ te sa fẹnẹ ọ rẹ ohwo ọfa. (Ni Uvwerhe 1:12.) Ọtiọyena, o de shephiyọ, wo se gbikun rẹ obo re chọn wẹ uko vwo phi ẹdia uvweri wẹn kparobọ. Aye ọvo ra teyen ọmọtẹ rọyen hwe, mrẹ ọbọngan ọke rẹ aye ọfa rẹ ọmọtẹ rọyen ji ghwu re, vwo gbikun rẹ obo re chọn rọ uko vwo phi ẹdia na kparobọ. Ọ da ta: “Aye na ton ota rọyen phiyọ vẹ ‘Me riẹn obo rọ hepha-a.’ O di gbikun rẹ oma rọyen kẹ vwẹ, rere mi se vwo roro kpahọn.”

Ọ guọnọ erorokẹ, oniso, vẹ ẹguọnọ, a ke sa vwẹ ukẹcha kẹ ohwo rọhẹ ẹdia uvweri. Wọ hẹrhẹ ohwo rọhẹ ẹdia uvweri na nẹ o bru we rhe-e. Wọ ta nẹ, “O de vwo obo mi se ru, vuẹ vwẹ-ẹ . . .” Guọnọ “obo” wo se ru na komobọ, wo ruo.

Enọ evo ji chekọ: Kẹ iphiẹrophiyọ rẹ evrẹnushi rọhẹ Baibol na vwo? Idjerhe vọ yen ọ sa vwọ dia erere kẹ wẹ vẹ ihwo wẹn ri ghwuru? Diesorọ avwanre vwo vwo imuẹro kpahen iphiẹrophiyọ nana?