1. Die yen Pọl, Luk kugbe Aristakọs riẹnre rọ kẹ ayen imuẹro?

 OKỌ ọvo ro vwo ema rẹ “Emọ ri Zus” biẹ nẹ otọ rẹ ame riariẹ phiyọ ri Mọlta rọhẹ Mediterranean kpo Itali. Ọnana sa dia okọ rode re vwo mu emu. Ukpe na omarẹ 59 C.E. Ọyinkọn Pọl rọ dia ohwo re mu phiyọ uwodi rẹ isodje je rhẹrẹ vẹ Oniọvo Luk kugbe Aristakọs evunrẹ okọ na. (Iru 27:2) Vwọ fẹnẹ ihwo ichekọ rehẹ okọ na, ighwoghwota nana yare ukẹcha mie emọ rẹ ọghẹnẹ rẹ ihwo ri Grik re se Zus na-a. Emeshare rẹ ọghẹnẹ nana ejimẹ, odẹ rayen Castor kugbe Pollux. (Iru 28:11) Ukperẹ ọtiọyen, Pọl vẹ usun rọyen ga Jihova, Ọghẹnẹ rọ vuẹ Pọl nẹ o che soseri kpahen uyota na vwẹ Rom ji mudia vwẹ obaro rẹ Siza.​—Iru 23:11; 27:24.

2, 3. Idjerhe vọ yen okọ ri Pọl roro wanre, kẹ ono yen bicha Pọl vwẹ oyan rọyen eje na?

² Ayen won phiyọ Sirakọs rọ dia orere ri Sicily rẹ erhuvwu rọyen joma yovwin te ọ rẹ Atẹns kugbe Rom. Ẹdẹ erha vwọ wan nu, ayen de bi okọ kpo Rhegiọm rọhẹ obọrhen ọnre rẹ Itali. Fikirẹ ukẹcha rẹ odju ro djuẹ nẹ obọrhen ọnre na cha, o rhe hwọke okọ na ki bi imaili 200 te unuerhuru rẹ Itali rọhẹ Puteoli na-a (rọ kẹrẹ Naples rẹ ọke avwanre nana.) Okọ na bi te oboyin vwẹ ẹdẹ rivẹ.​—Iru 28:​12, 13.

³ Asaọkiephana, Pọl hẹ okuphiyọ rẹ oyan rọyen kpo Rom re, rọ dia asan ro de che mudia obaro rẹ Osun ri Rom re se Nero. Nẹ ọtonphiyọ rẹ oyan na re duvwẹ oba rọyen, “Ọghẹnẹ rẹ uchebro ejobi” na yanjẹ Pọl vwo-o. (2Kọ 1:3) Vwo nene obo ra cha mrẹ vwẹ obaro na, Ọghẹnẹ dobọ rẹ obicha rọyen na ji-i, kirobo ri Pọl ji siobọ rẹ oruru ro vwori kerẹ imishọnare kpotọ-ọ.

4, 5. (a) Omamọ uruemu vọ yen iniọvo rehẹ Puteoli na dje vwọ kẹ Pọl vẹ usun rọyen, kẹ die yen sa nẹrhẹ a kẹ Pọl ugbomọphẹ ro vwori na? (b) Erere vọ yen Inenikristi sa mrẹ siẹrẹ ayen de dje omamọ uruemu phia vwẹ uwodi?

⁴ Ayen vwo te Puteoli, Pọl vẹ usun rọyen “da mrẹ iniọvo vwẹ etiyin” re rẹ ayen nẹ ayen “nene ayen dia ẹdẹ ighwrẹn.” (Iru 28:14) Ayen vwọ vwẹrote Pọl vẹ usun rọyen ẹdẹ ighwrẹn na djerephia nẹ ayen vwo ẹwẹn  re vwo dede erhorha. Ọnana ghini omamọ udje dẹn! O muẹro dẹn nẹ iniọvo nana mrẹ erere gbidiki fikirẹ omamọ rẹ uruemu rayen na kidie Pọl vẹ usun rọyen nabọ vwẹ ọbọngan vwọ kẹ ayen. Kẹ, mavọ ohwo re mu phiyọ uwodi rẹ isodje je rhẹrẹ se vwo vwo ugbomọphẹ tiọyena? Ọ sa dianẹ omamọ uruemu ri Pọl djephia yen nẹrhẹ isodje na sa vwẹrosuọ.

⁵ Eriyin ọ je hepha nonẹna, ọke buebun yen a vwọ kẹ idibo ri Jihova rehẹ uwodi vẹ ọko rẹ oja oka rẹ ugbomọphẹ rẹ oghẹresan evo fikirẹ omamọ uruemu rẹ ayen djephia. Kerẹ udje, vwẹ Romania, o vwo ọshare ọvo re bruhwe nẹ ọ cha dia uwodi ẹgbukpe 75 fikirẹ uji. Vwẹ uwodi rọ hepha na, ọ da tuẹn uyono ri Baibol phiyọ ji ru ewene rode vwẹ akpeyeren rọyen. Fikirẹ ọnana, elọkpa re rhẹrẹ uwodi na da kẹ uphẹn ro vwo kpo orere na ra dẹ oborẹ ayen rehẹ evunrẹ uwodi na guọnọre, jẹ ọlọkpa vuọvo nenire yanra-an! Ọ rọ ma rho, omamọ uruemu rẹ avwanre ghwa ujiri bru Jihova ra.​—1Pi 2:12.

6, 7. Idjerhe vọ yen iniọvo rehẹ Rom na vwo dje ẹguọnọ rẹ oghẹresan vwọ kẹ Pọl vẹ usun rọyen?

⁶ Ọ sa dianẹ Pọl vẹ usun rọyen vwẹ owọ yan omarẹ imaili 30 vwo nẹ Puteoli kpo Capua vwẹ Appian Way ro kpo Rom. Ọnana idjerhe rẹ ihwo buebun riẹnre mamọ rẹ ikuta je hepha; oyan vwẹ idjerhe nana sa nẹrhẹ a mrẹ erhuvwu rọhẹ orere rẹ Itali. O ji vwo asan evo vwẹ idjerhe na ra da mrẹ Abadi ri Mediterranean na. A je sa wan idjerhe nana kpo Pontine Marshes rọ dia asan ibehre hepha rọ vwẹ omarẹ imaili 40 vwo sheri kẹ Rom vẹ Asan Eki rẹ Apiọs. Luk siri nẹ, iniọvo rehẹ Rom vwo “nyo kpahen avwanre,” evo usun rẹ ayen da rhe Asan Eki na, efa da rha hẹrhẹ avwanre vwẹ Iwevwin Erha rọ dia asan rẹ ihwo wonphiyọ rọ vwẹ omarẹ imaili 30 vwo sheri kẹ Rom. A mrẹ vwo dje ẹguọnọ rẹ ayen djephia-a!​—Iru 28:15.

 ⁷ Asan Eki rẹ Apiọs na dia asan rẹ ohwo ro nẹ ugboko cha de se rovwonma-a. Osiọbe ọvo rọ dia ohwo ri Rom re se Horace djisẹ rẹ Asan Eki na phiyọ asan “rọ vọnre vẹ ihwo ri bi okọ kugbe ihwo ri muophu djọghrọdjọghrọ re vwẹrote asan rẹ ihwo wonphiyọ.” O ji si nẹ “ame rọhẹ asan na miovwinrin mamọ.” Osiọbe nana tobọ sa riemu vwẹ etiyi-in. Dede nẹ egbabọse nana eje hẹ asan na, jẹ oma vwerhen iniọvo ri nẹ Rom rhe na rẹ ayen vwọ hẹrhẹ Pọl vẹ usun rọyen vwẹ etiyin rere ayen se vwo sun ayen vwẹ okuphiyọ rẹ oyan rayen kpo Rom.

8. Diesorọ Pọl vwọ kpẹvwẹ Ọghẹnẹ ọke rọ “vwọ mrẹ” iniọvo rọyen?

⁸ Ikuegbe na tare nẹ ọke ri Pọl “vwọ mrẹ” iniọvo rọyen, ọ “da kpẹvwẹ Ọghẹnẹ, o de fiudugberi.” (Iru 28:15) Vwọrẹ uyota, ọyinkọn na vwọ mrẹ iniọvo eghanghanre nana ro vughe evo usun rayen na, oma da vwerhọn, udu rọyen da je gan. Diesorọ Pọl vwọ kpẹvwẹ Ọghẹnẹ? Ọ riẹnre nẹ ẹguọnọ rẹ omaevwoze, ọyen ẹbẹre ọvo rẹ omamọ rẹ ẹwẹn na. (Ga 5:22) Nonẹna, ẹwẹn ọfuanfon na ji muẹ Inenikristi vwọ vwẹ oma rayen vwo ze kẹ ohwohwo je vwẹ uchebro kẹ ihwo re guọnerọ.​—1Tẹ 5:​11, 14.

9. Mavọ yen avwanre sa vwọ vwẹrokere udje rẹ iniọvo rehẹ Rom na?

⁹ Kerẹ udje, ẹwẹn ọfuanfon na muẹ iniọvo re vwomakpahotọ ayen vwo dje uruemu esiri kẹ iniruo okinriariẹ, imishọnare kugbe iniọvo efa rehẹ ẹga ọkieje re dia ihwo re vwẹ ekuakua buebun vwo ze rere ayen sa vwọ ga Jihova vọnvọn. Nọ oma wẹn: ‘O vwo obo mi se ru vwo bicha oniruo okinriariẹ vẹ aye rọyen ọ da dianẹ ọ rọvwọnre, ọ da tobọ dianẹ mi durhie rhe udemu yẹrẹ kẹ ubruwevwin ọvo ro wonphiyọ? Mi se nene ayen wian vwẹ aghwoghwo?’ Wọ sa mrẹ erere gbidiki vwo no rhe. Vwẹ ẹwẹn roro oborẹ aghọghọ rẹ iniọvo rehẹ Rom na rho te ọke ayen vwọ kerhọ kẹ Pọl vẹ usun rọyen ri gbikun rẹ emu buebun rẹ ayen rhiẹromrẹ.​—Iru 15:​3, 4.

10. Mavọ yen ẹdia ri Pọl hepha vwẹ Rom, kẹ die yen ọyinkọn na ruru ọmọke vwọ wan ro vwo te Rom nu?

¹⁰ Pọl vẹ usun rọyen vwo te Rom, “a da vwẹ uphẹn kẹ Pọl nẹ ọyen ọvo dia vẹ isodje rọ rhẹrẹ.” (Iru 28:16) Rere ihwo re mu phiyọ uwodi robọ rayen vwo jẹ djẹ vabọ, ka vwẹ ejọnrọn vwọ kanre ayen muẹ isodje rọ rhẹrẹ ayen na. Dedena, Pọl ji ghwoghwo Uvie na, ejọnrọn na sa dobọ rọyen ji-i. Kọyensorọ, o vwo rovwonma ẹdẹ erha nu, o de se eshare rẹ ihwo ri Ju na ri titiri rehẹ Rom koko rere o dje oma rọyen ji soseri kẹ ayen.

11, 12. Ọke ri Pọl vwo nene ihwo ri Ju na ta ota, die yen o ruru ọ sa vwọ kẹnoma kẹ ẹwẹn rẹ omaẹfẹnẹ rẹ ayen se vwo?

¹¹ Pọl da ta: “Iniọvo, dede nẹ mi ru emu vuọvo rọ vwọso ihwo na yẹrẹ ẹkuruemu rẹ esẹ rẹ avwanre ride-e, jẹ e mu vwe phiyọ uwodi vwẹ Jerusalẹm, a da vwẹ ovwẹ kẹ ihwo ri Rom. Ọke rẹ ayen vwọ fuẹrẹn ovwẹ nu, kẹ ayen guọnọ siobọnu uvwe kidie ayen mrẹ orọnvwọn ọvuọvo rọ cha nẹrhẹ e hwe vwe-e. Jẹ  ọke rẹ ihwo ri Ju na vwọ sen, mi de mu apili rhe Siza, ẹkẹvuọvo ọ dia kidie nẹ mi vwo obo ri mi che gun vwọso ẹgborho mẹ-ẹ.”​—Iru 28:​17-19.

¹² Pọl vwo se ihwo ri Ju “iniọvo” na, djerephia nẹ ọ guọnọ ta ota kẹ ayen kpahen oborẹ ayen riẹnre jovwo je kẹnoma kẹ ẹwẹn rẹ omaẹfẹnẹ rẹ ayen se vwo. (1Kọ 9:20) Vwọba, o ji dje phephẹn nẹ apili yen o mu rhe Siza, ọ dia ọ rhe vwọso iniọvo rọyen re dia ihwo ri Ju na-a. Ihwo ri Ju na ji rhi nyo kpahen apili ri Pọl muru jovwo na-a. (Iru 28:21) Diesorọ ihwo ri Ju re dia Judia nyo kpahen apili ri Pọl na-a? Ọbe ọvo da ta: “Ọ sa dianẹ okọ ri Pọl roro na hẹ usun rẹ okọ rẹsosuọ ri ke te Itali ọke rẹ ekpahen na vwo notọ nu. Vwọba, ihwo ri mudia kẹ usuon rẹ ihwo ri Ju vwẹ Jerusalẹm je rhe yẹrẹ mrẹ ileta ro shekpahen ota ri Pọl na-a.”

13, 14. Idjerhe vọ yen Pọl vwọ ton ota phiyọ kpahen Uvie na, kẹ mavọ yen a sa vwọ vwẹrokere?

¹³ Pọl da rhe ta ota kpahen uyovwinrota rẹ Uvie na. Ọ reyọ ota rọ sa kpare urhurusivwe rẹ ihwo rọ ta ota kẹ na vwo ruiruo. Ọ tare nẹ, “fikirẹ ọnana yen me vwọ tanẹ me guọnọ mrẹ ovwan je ta ota kẹ ovwan, kidie fikirẹ iphiẹrophiyọ rẹ Izrẹl vwori na ọyen a vwọ vwẹ ọjọnrọn kanre ovwẹ na.” (Iru 28:20) E che se vwo iphiẹrophiyọ yena ababọ ri Mesaya na kugbe Uvie rọye-en. Ọnana yen oborẹ ukoko rẹ Inenikristi na ghwoghwori. Ekpako re dia ihwo ri Ju na da kpahen kẹ: “Avwanre niro nẹ ofori rẹ avwanre vwọ riẹn oborẹ wo rorori, kidie vwọrẹ uyota, ihwo ta ota vwọsua ẹko nana vwẹ kasan kasan.”​—Iru 28:22.

¹⁴ E de vwo uphẹn re vwo ghwoghwo iyẹnrẹn esiri na, a sa vwẹrokere Pọl ra  vwọ reyọ eta yẹrẹ enọ re rhanriẹ ẹwẹn vwọ kpare urhurusivwe rẹ ihwo re ghwoghwo kẹ. Omamọ rẹ udje re sa chọn avwanre uko evunrẹ Reasoning From the Scriptures, Benefit From Theocratic Ministry School Education kugbe Muomaphiyọ Isese vẹ Eyono. Wọ nabọ reyọ ẹbe nana vwo ruiruo?

15. Erọnvwọn ẹne vọ yen oseri ri Pọl na yono avwanre?

¹⁵ Ẹdẹ re bruru na vwo te, ihwo ri Ju “ri bun nọ erẹsosuọ na” de bru Pọl rhe vwẹ asan rọ dia. Pọl de dje ota na phephẹn vwọ kẹ ayen “nẹ urhiọke re te ovwọnvwọn, ro vwo soseri ro fiotọ kpahen Uvie rẹ Ọghẹnẹ, rere ọ sa vwọ reyọ Urhi ri Mosis kugbe Ẹbe rẹ Emraro na vwo wene iroro rayen kpahen Jesu.” (Iru 28:23) Oseri ri Pọl na phi udje phiyotọ kẹ avwanre vwẹ idjerhe ẹne. Ọrẹsosuọ, o mu ota rọyen kpahen Uvie rẹ Ọghẹnẹ. Ọrivẹ, ọ davwẹngba ota rọyen na vwo te ubiudu rẹ ihwo re kerhọ rọyen rere o se “vwo wene iroro rayen.” Ọrerha, ọ reyọ Isiesi Ọfuanfon na vwo ruiruo. Ọrẹne, o dje uruemu rẹ omaevwoze phia ro vwo ghwoghwo “nẹ urhiọke re te ovwọnvwọn.” Ọnana uvi rẹ udje rẹ avwanre sa vwẹrokere! Die yen nẹ obuko rẹ oseri ro fiotọ nana rhe? “Evo ki se obo rọ ta na gbuyota,” efa de rhe kuerhọfia kẹ. Luk tare nẹ aphro da rhe vwomaphia rọ nẹrhẹ “ayen vrẹn nẹ etiyin.”​—Iru 28:​24, 25a.

16-18. Diesorọ o rhe gbe Pọl unu kpahen orharhe uruemu rẹ ihwo ri Ju rehẹ Rom djephia-a, kẹ die yen ofori nẹ avwanre ru siẹrẹ ihwo da sen ovuẹ rẹ avwanre ghwoghwo?

¹⁶ Uruemu rẹ ihwo ri Ju na djephia na gbe Pọl unu-u, kidie ọ mrẹrẹ jovwo re, ọnana jẹ uruemu ra mraro rọyen phiyotọ vwẹ Baibol na. (Iru 13:​42-47; 18:​5, 6; 19:​8, 9) Ọtiọyena, Pọl da vuẹ ihwo ri kuerhọfia ri vrẹn nẹ etiyin na nẹ, “ẹwẹn ọfuanfon na ghene womarẹ ọmraro Aizaya ta kẹ esẹ rẹ ovwan ride nẹ, ‘Bru ihwo nana ra wọ ta kẹ ayen nẹ: “Vwọrẹ uyota ovwan che nyo ẹkẹvuọvo o vwo ọke vuọvo rẹ ovwan che vwo vwo ẹruọ-ọ, vwọrẹ uyota ovwan che ni ẹkẹvuọvo o vwo ọke vuọvo rẹ ovwan cha vwọ mrẹ-ẹ. Kidie ubiudu rẹ ihwo nana rhe dia gangan re.” ’ ” (Iru 28:25b-27) Ota ra fan kpo “gangan” na churobọ si ubiudu ro vwo “ọkpan” yẹrẹ “rọ rhoro,” rọ nẹrhẹ ovuẹ rẹ Uvie na vwo jẹ ruọ. (Iru 28:27) Ẹdia rẹ ayen hepha na ghini muoshọ dẹn!

¹⁷ Vwọ fẹnẹ ihwo ri Ju re kerhọ rọyen na, Pọl de ku ota rọyen phiyọ rọ vwọ ta: “Ẹgborho na . . . cha kerhọ rọyen.” (Iru 28:28; Un 67:2; Aiz 11:10) Vwọrẹ uyota, ọyinkọn na riẹnre kiriguo nẹ ọnana yen oborẹ ihwo na che ghini ru, kidie Pọl komobọ mrẹ Ihwo rẹ Ikeferi buebun re kerhọ kẹ ovuẹ rẹ Uvie na.​—Iru 13:48; 14:27.

¹⁸ Kerẹ Pọl, e jẹ ivun miovwo avwanre siẹrẹ ihwo da sen iyẹnrẹn esiri na-a. Kidie, kirobo rẹ avwanre riẹnre, imihwo yen cha wan idjerhe ro suẹn ohwo kpo arhọ na. (Mt 7:​13, 14) Eriyina, ọke rẹ ihwo re dia evwata da vwomaba avwanre vwẹ ẹga rẹ uyota, e jẹ avwanre ghọghọ ji rhiabọreyọ ayen.​—Lu 15:7.

19. Idjerhe vọ yen Pọl vwọ nabọ reyọ ọke rọyen vwo ruiruo vwẹ uwodi robọ rọyen rọ hepha na?

¹⁹ Luk vwẹ eta evwevwerhen nana vwo ku ikuegbe rọyen na phiyọ, rọ vwọ ta: “[Pọl] da dia etiyin ọsoso ẹgbukpe ivẹ vwẹ uwevwin rọ reyọre komobọ, jẹ ọ nabọ dede ihwo ri bruro rhe eje vwọrẹ ẹguọnọ, ghwoghwo Uvie rẹ Ọghẹnẹ na kẹ ayen, ji yono ayen kpahen Ọrovwori na Jesu Kristi vẹ ugbomọphẹ rẹ ota rode, emu vuọvo dobọ rọyen ji-i.” (Iru 28:​30, 31) Pọl ghini uvi rẹ udje rẹ ohwo ro dede ihwo phiyọ oma, ro vwo esegbuyota rọ je vọn vẹ oruru!

20, 21. Djunute ihwo evo re mrẹ erere vwo nẹ aghwoghwo ri Pọl rhe vwẹ Rom.

²⁰ Ọvo usun rẹ ihwo ri Pọl rhiabọdede yen ọshare ọvo re se Onisimọs rọ djẹ jẹ onini rọyen vwo vwẹ Kọlose. Pọl chọn Onisimọs uko vwọ dia Onenikristi, Onisimọs da rhe dia oniọvo “ọghanghanre rọ je fuevun” kẹ Pọl. Vwọrẹ uyota, Pọl djisẹ rọyen kerẹ “ọmọ mẹ . . . re me rhe dia ọsẹ kẹ.” (Kọl 4:9; Flm 10-12) Ọnana djerephia nẹ Onisimọs nabọ phiuduphiyọ Pọl awọ dẹn! a

²¹ Ihwo efa je mrẹ erere vwo nẹ udje ri Pọl rhe. Pọl si rhe Inenikristi rehẹ Filipae nẹ: “Ẹdia re me hepha na nẹrhẹ iyẹnrẹn esiri na yan obaro, te ẹdia rẹ Isodje eje re rhẹrẹ osun ri Rom, kugbe ihwo ri chekọ eje da rhe riẹn kpahen uwodi re me hepha fikirẹ Kristi na. Asaọkiephana, buebun rẹ iniọvo na vwevunrẹ Ọrovwori na rhi vwo uduefiogbere fikirẹ uwodi me hepha na, uduefiogbere rayen ganphiyọ rẹ ayen vwọ ta ota rẹ Ọghẹnẹ vwọrẹ jẹ oshọ ẹdjẹ.”​—Fil 1:​12-14.

22. Die yen Pọl reyọ ẹdia rọ hepha vwẹ Rom vwo ru?

²² Pọl reyọ ẹdia rọ hepha na vwo si ileta eghanghanre evo re rhe dia evo usun rẹ Ẹbẹre ra Vwẹ Grik si Vwẹ Isiesi Ọfuanfon na. b Ileta nana ro si rhe Inenikristi rẹ ẹgbukpe ujorin rẹsosuọ na fierere kẹ ayen. Avwanre je mrẹ erere nẹ ileta ri Pọl na cha, kidie uchebro rehẹ ileta yena je vọn vẹ erere kẹ avwanre nonẹna kirobo rọ hepha vwẹ ọke ro vwo sio.​—2Ti 3:​16, 17.

23, 24. Kerẹ Pọl, idjerhe vọ yen Inenikristi buebun nonẹna vwọ sẹro rẹ aghọghọ rayen ji muomaphiyọ iruo rẹ aghwoghwo na dede nẹ e mu ayen phiyọ uwodi ekueku?

²³ Dede nẹ e ghwe djunute vwẹ ọbe rẹ Iruo rẹ Iyinkọn Na-a, Pọl ghwọrọ ẹgbukpe ẹne vwẹ uwodi tavwen e ki siobọno. Ọ ghwọrọ ẹgbukpe ivẹ vwẹ Sizaria, ọ da rha ghwọrọ ẹgbukpe ivẹ efa vwẹ Rom. c (Iru 23:35; 24:27) Dedena, Pọl sẹro rẹ aghọghọ rọyen ji ru obo ro se ru eje vwẹ ẹga rẹ Ọghẹnẹ. Ọtiọyen ọ je hepha nonẹna, idibo ri Jihova buebun re mu phiyọ uwodi ekueku fikirẹ esegbuyota  rayen, sẹro rẹ aghọghọ rayen ji muomaphiyọ iruo rẹ aghwoghwo na. Roro kpahen udje rẹ Adolfo re mu phiyọ uwodi vwẹ Spain fikirẹ ọyọnregan rọyen. Isodje ọvo da ta: “O gbe avwanre unu mamọ kidie, dede nẹ avwanre gboja okaroka kẹ wẹ re vwẹ uwodi na, jẹ opharo wẹn sasare, wọ je kpahen ota kẹ avwanre dẹndẹn.”

²⁴ Ọke vwọ yanran na, isodje na da rhe vwẹroso Adolfo te ẹdia rẹ ayen rha kanre ẹchẹ rẹ uwodi re muro phiyọ na-a. Isodje sansan bro ra ra nọ kpahen Baibol na. Ọvo usun rẹ isodje re rhẹrẹ na sa tobọ rua uwodi rẹ Adolfo re se Baibol na, Adolfo kọyen rhe nẹ idjerhe sẹ isodje efa cha. Ọtiọyena, ọ re mu phiyọ uwodi kọyen rhoma “rhẹrẹ” isodje! E jẹ uvi rẹ udje rẹ iniọvo nana re fuevun na mu avwanre vwọ “ta ota rẹ Ọghẹnẹ vwọrẹ jẹ oshọ ẹdjẹ,” vwẹ ẹdia ọgangan dede.

25, 26. Aroẹmrẹ vọ yen Pọl mrẹ orugba rọyen emerha nuro ikpe 30 vwọ wan nu, kẹ idjerhe vọ yen o ji vwo ruẹgba nonẹna?

²⁵ Pọl rọ dia ọyinkọn ri Kristi na “ghwoghwo Uvie rẹ Ọghẹnẹ na” kẹ ihwo eje ri bruro rhe vwẹ uwevwin romobọ rọyen ra da kanrọ. Ọnana okuphiyọ rọ sasa ubiudu mamọ vwẹ ọbe rẹ Iruo rẹ Iyinkọn Na! Vwẹ uyovwinrota rẹsosuọ, e se kpahen owian ri Jesu vwọ kẹ idibo rọyen rọ vwọ ta: “Ovwan che vwo ogangan ọke rẹ ẹwẹn ọfuanfon na de bru ovwan rhe, kẹ ovwan cha dia iseri mẹ vwẹ Jerusalẹm, vwẹ Judia kugbe Sameria ejobi, rhirin re te asan ro me sheri vwẹ akpọ na.” (Iru 1:8) Emerha nuro ikpe 30 vwọ wan nu, e de rhi ghwoghwo ovuẹ rẹ Uvie na kẹ “ihwo eje rehẹ otọ rẹ odjuvwu” na. d (Kọl 1:23) Ọnana ghwa odjephia rẹ ukẹcha rẹ ẹwẹn ọfuanfon rẹ Ọghẹnẹ dẹn!​—Zek 4:6.

²⁶ Nonẹna, ẹwẹn vuọvo yena yen ji mu ichekotọ rẹ iniọvo ri Kristi kugbe iniọvo rayen re dia “igodẹ efa” na vwo “soseri ro fiotọ kpahen Uvie rẹ Ọghẹnẹ” vwẹ ẹkuotọ 240! (Jọ 10:16; Iru 28:23) Wo vwobọ vwẹ iruo yena vọnvọn?