Odẹ rẹ Ọghẹnẹ yen Jihova, odẹ na mudiaphiyọ “Ọ Ro Se Ru Kemu Kemu Ro Rhere Ẹwẹn.” Jihova yen Ọghẹnẹ rọ ma rho, ọyen re ma erọnvwọn ejobi. O vwo ẹgba ro vwo ru kemu kemu rọ guọnọ ru.

Vwẹ isiesi rẹ Hibru, ibieta ẹne yen e vwo si odẹ rẹ Ọghẹnẹ. Ibieta ẹne na yen YHWH yẹrẹ JHVH vwẹ isiesi rẹ Oyibo. Odẹ rẹ Ọghẹnẹ vwomaphia vwevunrẹ ẹbẹre ra vwẹ Hibru si vwẹ Baibol na omarẹ abọ 7,000. Ihwo buebun vwẹ akpọ na se odẹ rẹ Jihova na vwẹ idjerhe ro me shephiyọ vwẹ ejajẹ rayen.

▸ Uyovwinrota 1, ẹko. 15

Ọghẹnẹ yen Vwo Baibol na, ẹkẹvuọvo ihworakpọ yen o vwo sio. Ẹdia nana pha kerẹ ọga ro vwo ikọpini, rọ vuẹ osiẹbe rọyen nẹ o si ileta. Ọghẹnẹ vwẹ ẹwẹn ọfuanfon rọyen vwọ chọn ihwo ri si Baibol na uko vwo si iroro rọyen phiyotọ. Ẹwẹn ọfuanfon na vwẹ ukẹcha kẹ ayen vwẹ idjerhe sansan, ọkiọvo ọ nẹrhẹ ayen mrẹ emramrẹ yẹrẹ vwerhẹn evwerhẹn rẹ ayen si phiyotọ.

▸ Uyovwinrota 2, ẹko. 5

Enana iyono vwevunrẹ Baibol na re nabọ dje ẹkpo evo kiriguo fiotọ. Kerẹ udje, uyono rẹ “otu umwemwu gbe uruemu esiri kuẹ,” yono avwanre nẹ igbeyan rẹ avwanre se djobọte avwanre vwọrẹ erhuvwu yẹrẹ umiovwo. (1 Kọrẹnt 15:33) Uyono rẹ “okankọn kẹ okankọn re ohwo kọnre, ọye o ji che vun” yono avwanre nẹ avwanre cha sa vabọ rẹ obo ri che nẹ obuko rẹ uruemu rẹ avwanre rhe-e.—Galesha 6:7.

▸ Uyovwinrota 2, ẹko. 12

Aroẹmrẹ ọyen ovuẹ ro nẹ obọ rẹ Ọghẹnẹ rhe. Ọ sa dia odjefiotọ rẹ ọhọre rẹ Ọghẹnẹ, uyono ro shekpahen ẹfuọn, iji, yẹrẹ ẹdjọ-eguo. Ọ je sa dia ovuẹ kpahen obo re cha phia vwẹ obaro na. Aroẹmrẹ buebun vwevunrẹ Baibol na rugba re.

▸ Uyovwinrota 2, ẹko. 13

Aroẹmrẹ ri shekpahen Mesaya na vwevunrẹ Baibol rugba vwẹ oma rẹ Jesu. Ni ekpeti na “ Aroẹmrẹ ri Shekpahen Mesaya Na.”

▸ Uyovwinrota 2, ẹko. 17, eta rehẹ obotọ na.

Jihova ma akpọ na rere ọ vwọ dia iparadaisi rẹ ihwo ri vwo ẹguọnọ rọyen cha dia. Ọhọre rọyen ji rhi wene-e. Kẹrẹkpẹ, Ọghẹnẹ che si umwemwu no, ọ me rha kẹ ihwo rọyen arhọ rẹ bẹdẹ.

▸ Uyovwinrota 3, ẹko. 1

Eshu yen amakashe rọ kobaro rẹ ẹvwọsua rẹ Ọghẹnẹ. E se re Eshu, ro mudiaphiyọ “Ọrọvwọsua,” kidie ọ họnre vwọso Jihova. E ji se Idẹbono, rọ mudiaphiyọ “Ọromiovwohwo,” kidie o gun efian kpahen Ọghẹnẹ, ọ da je phiẹn ihwo.

▸ Uyovwinrota 3, ẹko. 4

Jihova ma emekashe na ọke grongron tavwen ọke ma otọrakpọ na. A ma ayen rere ayen dia odjuvwu. Emekashe ri bun vrẹn oduduru ujorin yen herọ. (Daniẹl 7:10) Ayen vwo odẹ vẹ iruemu sansan, kidie nẹ ayen fuevun, je vwẹ omakpotọ, ayen rhọnvwere nẹ ihworakpọ ga aye-en. Ẹdia rẹ ayen da ga fẹnẹ ohwohwo, iruo sansan yen a je ghare kẹ ayen. Evo usun rẹ iruo na churobọ si a vwọ ga vwẹ ekete rẹ Jihova, e vwo ghwoghwo ovuẹ rọyen, a vwọ chochọ rẹ idibo rọyen rehẹ otọrakpọ na, a vwọ vwẹ ẹdjọ-eguo rọyen phia, kugbe e vwo biẹcha iruo rẹ aghwoghwo na. (Une Rẹ Ejiro 34:7; Ẹvwọphia 14:6; 22:8, 9) Vwẹ obaro na, ayen cha vwomaba Jesu phi ofovwin rẹ Amagidọn.—Ẹvwọphia 16:14, 16; 19:14, 15.

▸ Uyovwinrota 3, ẹko. 5; Uyovwinrota 10, ẹko. 1

Kemu kemu rẹ avwanre rorori, yẹrẹ ruru, rọ vwọso Jihova yẹrẹ ọhọre rọyen yen umwemwu. Kidie umwemwu guọghọ oyerinkugbe rẹ avwanre vẹ ọ rẹ Ọghẹnẹ, ọ da kẹ avwanre irhi kugbe iyono rẹ Baibol re chọn avwanre uko vwọ kẹnoma kẹ umwemwu rẹ arogba. Jihova ma erọnvwọn eje gbagba vwẹ ọtonphiyọ, ẹkẹvuọvo ọke rẹ Adam vẹ Ivi vwọ jẹ ojẹ rẹ ayen vwo jẹ ẹme rẹ Jihova enyo, ayen de ru umwemwu, ayen rha dia ihwo re gbare ọfa-a. Ayen da rhe ghwo, ayen de ghwu, kidie nẹ avwanre riuku umwemwu mie Adam, avwanre ke je ghwa, ji ghwẹ.

▸ Uyovwinrota 3, ẹko. 7; Uyovwinrota 5, ẹko. 3

Amagidọn ọyen ofovwin rẹ Ọghẹnẹ cha vwọ ghwọrọ akpọ rẹ Eshu kugbe umwemwu ejobi.

▸ Uyovwinrota 3, ẹko. 13; Uyovwinrota 8, ẹko. 18

Uvie rẹ Ọghẹnẹ ọyen igomẹti rẹ Jihova vwo mu vwẹ odjuvwu. Jesu Kristi yen Ovie rọyen. Vwẹ obaro na, Jihova cha vwẹ Uvie na vwo si umwemwu ejobi no. Uvie rẹ Ọghẹnẹ che sun akpọ na.

▸ Uyovwinrota 3, ẹko. 14

Ọghẹnẹ ma Jesu nu tavwen ọ ke ma erọnvwọn efa. Jihova ji Jesu rhe akpọ na rhi ghwu vwọ kẹ ihworakpọ ejobi. Ọke re vwo hwe Jesu nu, Jihova da rhọvwọn nẹ ushi. Jesu suẹn kerẹ Ovie rẹ Uvie rẹ Ọghẹnẹ vwẹ odjuvwu asaọkiephana.

▸ Uyovwinrota 4, ẹko. 2

Baibol na mraro rẹ ọke rẹ Mesaya na cha vwọ vwomaphia. Ọnana cha dia oba rẹ uvwre ọke re seri nẹ ẹdidjana 69 na, rọ tonphiyọ vwẹ ukpe rẹ 455 B.C.E., o de vwoba vwẹ ukpe rẹ 29 C.E.

Mavọ yen avwanre ru riẹn nẹ ẹdidjana 69 na vwoba vwẹ 29 C.E.? Ẹdidjana 69 na tonphiyọ vwẹ ukpe rẹ 455 B.C.E. ọke rẹ Nehemaya vwo rhivwin kpo Jerusalẹm ra ton ẹrhomabọn rẹ orere na phiyọ. (Daniẹl 9:25; Nehemaya 2:1, 5-8) Kirobo rẹ ubiota na “idọzini” nẹrhẹ avwanre roro kpahen 12 na, ọtiọyen ubiota na “ẹdidjana” je karophiyọ avwanre 7. Ẹdidjana rẹ aroẹmrẹ nana dia ẹdidjana ro vwo ẹdẹ ighwrẹ-ẹn, ẹkẹvuọvo, ẹdidjana rẹ ikpe ighwrẹn, vwo nene aroẹmrẹ rẹ “ẹdẹ ọvo ẹgbukpe ọvo.” (Ukeri 14:34; Izikiẹl 4:6) Ọnana mudiaphiyọ nẹ ẹdidjana ọvuọvo gron te ikpe ighwrẹn, kọyen ẹdidjana 69 na bun te ikpe 483 (69 x 7). E de si ikpe 483 vwo nẹ ukpe rẹ 455 B.C.E., ọ cha reyọ avwanre kpo ukpe rẹ 29 C.E. Ukpe nana dẹn yen Jesu bromaphiyame, ọ da rhe dia Mesaya na!—Luk 3:1, 2, 21, 22.

 Aroẹmrẹ vuọvo na je ta ota kpahen ẹdidjana ọfa, rọ dia ikpe ighwrẹn efa. Vwẹ uvwrẹ ọke nana, vwẹ ukpe rẹ 33 C.E., e che hwe Mesaya na, vwẹ ọtonphiyọ rẹ ukpe rẹ 36 C.E., e che ghwoghwo iyẹnrẹn esiri rẹ Uvie rẹ Ọghẹnẹ na nene ẹgborho na ejobi, ọ rha dia ihwo rẹ Ju ọvo yen che nyo-o.—Daniẹl 9:24-27.

▸ Uyovwinrota 4, ẹko. 7

Baibol na yonori nẹ Jihova Ọghẹnẹ yen Ọmemama, nẹ ọ ma Jesu nu tavwen ọ ke ma erọnvwọn efa. (Kọlose 1:15, 16) Jesu dia Ọghẹnẹ ro me vwo ẹgba na-a. Ọ vwẹ ọke vuọvo tanẹ ọyen vẹ Ọghẹnẹ edje-e. Vwọrẹ uyota, ọ tare nẹ, “Ọsẹ na rhonọ ovwẹ.” (Jọn 14:28; 1 Kọrẹnt 15:28) Ẹkẹvuọvo ẹga evo yono nẹ Ọghẹnẹ ọyen ihwo erha ri kuomakugbe dia ọvo: Ọsẹ na, Ọmọ na, kugbe ẹwẹn ọfuanfon na. A mrẹ uyono rẹ “Eghẹnẹ erha ri kuomakugbe dia ọvo” vwẹ Baibol na-a. Ọnana uyono rẹ efian.

Ẹwẹn ọfuanfon na ọyen ẹgba rẹ Ọghẹnẹ vwo ruiruo re rhiẹro mrẹ-ẹ. Ẹwẹn ọfuanfon na dia ohwo-o. Kerẹ udje, “[“ẹwẹn ọfuanfon,” NW] da ro” Inenikristi rẹ ẹgbukpe ujorin rẹsosuọ oma. Jihova da je ta: “Ki Mi ku [“ẹwẹn,” NW] mẹ na phihọ oma rẹ ihwo ejobi.”—Iruo Rẹ Iyinkọn Na 2:1-4, 17.

▸ Uyovwinrota 4, ẹko. 12; Uyovwinrota 15, ẹko. 17

Diesorọ Inenikristi rẹ uyota reyọ agbagba na vwọ ga Ọghẹnẹ-ẹ?

1. O kri re rẹ ẹga rẹ efian vwọ vwẹ agbagba na vwo ruiruo. Vwẹ ọke rẹ awanre, a vwẹ agbagba na ga edjọ, a je reyọ vwo ruiruo vwẹ erẹ rẹ ehware rẹ egedjọ ruẹ. Vwẹ omarẹ ikpe 300 rẹ Jesu vwo ghwu nu, Inenikristi vwẹ agbagba vwo ruiruo vwẹ ẹga raye-en. Ọke vwọ yan obaro, Osun rẹ Rom re se Constantine de rhi hirhe agbagba phiyọ oka rẹ Inenikristi. A reyọ agbagba vwo ruiruo rere ẹga rẹ Inenikristi vwọ hrabọ nene asan eje. Ẹkẹvuọvo, o vwo idjerhe vuọvo rẹ agbagba na vwo churobọ si Jesu Kristi-i. Ọbe rẹ New Catholic Encyclopedia tare: “A vwẹ agbagba na vwo ruiro tavwen Jesu ke rhe, a je mrẹ vwẹ irueru rẹ ihwo re dia Inenikristi-i.”

2.   Jesu ghwuru vwẹ agbagba-a. Ota rẹ Grik ra fan kpo “agbagba” mudiaphiyọ “urhe ro mudia goi,” “ubrurhe,” yẹrẹ “urhe.” Ọbe re se The Companion Bible tare: “O vwo ota rẹ Grik vuọvo vwẹ [Ọphọ Kpokpọ] na rọ ta ota kpahen ubrurhe ivẹ-ẹ.” Urhe ro mudia goi yen e hwe Jesu mu.

3. Jihova guọnọre nẹ avwanre vwẹ ema yẹrẹ eka vwọ ga-a.—Eyanno 20:4, 5; 1 Kọrẹnt 10:14.

▸ Uyovwinrota 5, ẹko. 12

Jesu jẹ urhi kẹ iyinkọn rọyen nẹ ayen ru Ẹkarophiyọ rẹ ughwu rọyen. Ayen ruẹ ọnana kukpe kukpe vwẹ Nisan 14, rọ dia ẹdẹ vuọvo rẹ ihwo rẹ Izrẹl vwo ruẹ orẹ rẹ Ọwanvrẹn na. E muẹ ikara vẹ udi ri mudiaphiyọ ugboma kugbe ọbara rẹ Jesu na kẹ kohwo kohwo rọ rhe Ẹkarophiyọ na. Ihwo ri che nene Jesu sun vwẹ odjuvwu yen ria ikara na, je da udi na. Ihwo ri vwo iphiẹrophiyọ rẹ ayen vwọ dia otọrakpọ na bẹdẹ kpo Ẹkarophiyọ na, ẹkẹvuọvo ayen ria vwẹ ikara na yẹrẹ da udi na-a.

▸ Uyovwinrota 5, ẹko. 21

Ihwo buebun vwo imuẹro nẹ o vwo ẹbẹre ọvo rẹ ohworakpọ ro ghwẹ-ẹ, nẹ ẹbẹre nana ra vwomaba esẹ ride rayen ri ghwure. Evo vwo imuẹro nẹ vwẹ ọke nana, ohwo ro ghwuru na sa vwẹ ukẹcha kẹ ihwo ri yerẹn yẹrẹ wan ayen oma.

Baibol na tare nẹ o vwo ẹbẹre ọvo rẹ ohworakpọ ro jeghwo-o, ukperẹ ọtiọyen, ọ tare phephẹn nẹ siẹrẹ ohwo de ghwu, ọ rha riẹn emu vuọvo ọfa-a. Baibol na vuẹ avwanre: “Kidie ihwo ekpokpọ riẹnre nẹ ayen che ghwu, ẹkẹvuọvo ihwo ri ghwuru riẹn emu ọvuọvo-o, ayen rhe vwo osa-a; ẹkẹvuọvo ẹkarophihọ rẹ ayen ghwruru. Ẹguọnọ rayen vẹ ometuo rayen vẹ omẹriọ rayen ghwọrọ kufia nure, ayen rhe vwo obọ vwẹ emu re ruẹ vwẹ otọ rẹ ọnre na ọfa-a.  Kemu kemu rẹ obọ wẹn se ru, vwẹ ogangan wẹn ruo; kidie ushi wọ cha ra na, o vwo iruo-o eyẹ iroro-o eyẹ erianriẹ-ẹn eyẹ aghwanre-e.” (Aghwoghwo 9:5, 6, 10) Baibol na je tanẹ siẹrẹ ohwo de ghwu nu, “ko rhivwi kpo ekpẹn rọye; vwẹ ẹdẹ yena ọvuọvo na iroro rọ jẹrẹ ejobi mi ghwru,” o rhe yerẹn ọfa-a.—Une Rẹ Ejiro 146:4; Jẹnẹsis 3:19.

O phẹnri, Baibol na yonori nẹ o vwo ẹbẹre ọvo rẹ ohworakpọ rọ vrabọ rẹ ughwu-u. Ohwo de ghwu nu, o rhe kpo asan ọfa de re yeri-in, ọtiọyena, ohwo ro ghwu nure rha cha sa vwẹ ukẹcha kẹ ihwo ri yerẹn yẹrẹ wan ayen ọma-a.

▸ Uyovwinrota 6, ẹko. 5, 6

Ubiota rẹ Hibru vẹ Grik ra fan phiyọ “ẹwẹn” vwevunrẹ New World Translation ọ rẹ Oyibo, se mudiaphiyọ erọnvwọn sansan. Dedena, ayen shekpahen erọnvwọn re rhiẹromrẹ-ẹ, kerẹ aphopho yẹrẹ ẹwẹn ra wẹn reyọ rọhẹ evunrẹ ohworakpọ yẹrẹ eranvwe. Eta nana ji se mudiaphiyọ ihwo rẹ ẹwẹn yẹrẹ ẹwẹn ọfuanfọn na, rọ dia ẹgba rẹ Ọghẹnẹ vwo ruiruo. Baibol na yonori nẹ o vwo ẹbẹre vuọvo rẹ ohworakpọ ro yerẹn siẹrẹ ohwo de ghwu nu-u.—Eyanno 35:21; Une Rẹ Ejiro 104:29; Matiu 12:43; Luk 11:13.

▸ Uyovwinrota 6, ẹko. 5; Uyovwinrota 15, ẹko. 17

Gehina ọyen odẹ rẹ iyara ọvo re ku erhurhu phiyọ rọ kẹre Jerusalẹm, a me torhẹ ayen kare kare. O vwo orọnvwọn vuọvo ro djerephia nẹ vwẹ ọke rẹ Jesu, e do eranvwe yẹrẹ ihwo ri ji ghwu-u phiyọ evunrẹ iyara nana rere ayen rioja-a. Ọtiọyena, Gehina dia asan ra da vwẹ oja ria ihwo ri ghwu nure vwẹ erhanre bẹdẹ-ẹ. Ọke rẹ Jesu vwọ ta ota kpahen ihwo re che do phiyọ Gehina, oghwọrọ rẹ kare kare yen ọ ta ota kpahen.—Matiu 5:22; 10:28.

▸ Uyovwinrota 7, ẹko. 20

Ọnana yen ẹrhovwo rẹ Jesu nẹre ọke ro vwo yono idibo rọyen obo ra nẹrhovwo. E ji se ẹrhovwo na nẹ ẹrhovwo rẹ Ọsẹ rẹ Avwanre yẹrẹ ẹrhovwo rẹ udje. Kerẹ udje, Jesu yono avwanre nẹ a nẹrhovwo idjerhe ọtiọna:

• “Jẹn avwanre vwẹ ọghọ kẹ ọde wẹn [yẹrẹ, e ru odẹ wẹn fon]”

  Avwanre nẹrhovwo rhe Jihova rere o ru odẹ rọyen fon vwo nẹ efian eje re gun kpahọn. A nẹrhovwo nana rere ihwo ejobi rehẹ odjuvwu kugbe otọrakpọ na vwo muọghọ kẹ odẹ rẹ Ọghẹnẹ.

• “Jẹn Uvie wẹn rhe”

  Avwanre nẹrhovwo nẹ e jẹ Uvie rẹ Ọghẹnẹ guọghọ akpọ umwemwu rẹ Eshu nana, nẹ Uvie rọyen sun akpọ na, kugbe nẹ Uvie rọyen hirhe akpọ na phiyọ iparadaisi.

• “Ru ẹguọnọ wẹn vwẹ akpọ na”

  Avwanre nẹrhovwo nẹ e jẹ ọhọre rẹ Ọghẹnẹ kẹ akpọ na rugba rere ihworakpọ re gbare, ri ji nyẹme, sa vwọ dia vwẹ Iparadaisi bẹdẹ kirobo rẹ Jihova guọnerọ ọke rọ vwọ ma ihworakpọ.

▸ Uyovwinrota 8, ẹko. 2

Jihova vwẹ ọtanhirhe na vwọphia rere o vwo sivwin ihworakpọ nẹ abọ rẹ umwemwu kugbe ughwu. Ọtanhirhe na osa ra guọnọre rere a sa vwọ dẹ arhọ ọgbagba rẹ ọshare rẹsosuọ Adam ku kufia, kugbe a vwọ rhuẹrẹ oyerinkugbe rẹ ihworakpọ vẹ ọ rẹ Jihova phiyọ. Ọghẹnẹ ji Jesu rhe akpọ na rere o vwo ghwu kẹ umwemwu rẹ avwanre. Fikirẹ ughwu rẹ Jesu, ihworakpọ ejobi ki vwo uphẹn rẹ ayen vwo vwo arhọ rẹ bẹdẹ, je dia ihwo re gbare.

▸ Uyovwinrota 8, ẹko. 21; Uyovwinrota 9, ẹko. 13

Aroẹmrẹ rẹ Daniẹl vwẹ uyovwinrota 4 yono avwanre nẹ Ọghẹnẹ cha vwẹ Uvie rọyen vwo mu vwẹ ukpe rẹ 1914.

Aroẹmrẹ na: Jihova vwẹ aroẹmrẹ rẹ urhe rode ọvo ra gbọ she phia vwọ kẹ Ovie Nẹbukadreza vwẹ evwerhẹn. Vwevunrẹ evwerhẹn na, a vwẹ ọghrọrọ rẹ utehru vẹ ẹrovwo rẹ ogba vwọ gba uchuku rẹ urhe na rere o vwo jẹ ẹdjẹ vwẹ “ẹgbukpe-ighwrẹn.” Ọke yena da wan nu, urhe na kọ rhoma djẹ.—Daniẹl 4:1, 10-16.

Oborẹ aroẹmrẹ na mudiaphiyọ kẹ avwanre: Urhe na mudiaphiyọ usuon rẹ Ọghẹnẹ. Vwẹ ikpe buebun, Jihova vwẹ ivie vwo sun ẹgborho rẹ Izrẹl vwẹ Jerusalẹm. (1 Ikun Rivie 29:23) Ẹkẹvuọvo ivie na fuevu-un, usuon rayen de vwoba. A guọghọ Jerusalẹm vwẹ ukpe rẹ 607 B.C.E. Ọnana yẹn ọtonphiyọ rẹ “ẹgbukpe-ighwrẹn” na. (2 Ivie 25:1, 8-10; Izikiẹl 21:25-27) “Ẹgbukpe-ighwrẹn” na yen Jesu ta ota kpahan ọke rọ vwọ ta: “Keferi ki chiyi Jerusalẹm muotọ, bẹsiẹ rẹ ọke ri Keferi cha vwọ gba.” (Luk 21:24) Ọtiọyena, “ẹgbukpe-ighwrẹn” na vwoba vwẹ ọke rẹ Jesu vwọ hẹ akpọ na-a. Jihova veri nẹ ọ cha vwẹ Ovie ọvo vwo mu vwẹ oba rẹ “ẹgbukpe-ighwrẹn” na. Usuon rẹ Jesu rọ dia Ovie kpokpọ na, cha ghwa ebruphiyọ gbidiki vwo rhe ihwo rẹ Ọghẹnẹ ejobi bẹdẹ bẹdẹ.—Luk 1:30-33.

Oborẹ “ẹgbukpe-ighwrẹn” na gron te: “Ẹgbukpe-ighwrẹn” na gron te ikpe 2,520. Avwanre de kere ikpe 2,520 vwo nẹ ukpe rẹ 607 B.C.E., ọyena cha reyọ avwanre kpo ukpe rẹ 1914. Ukpe yena yen Jihova vwẹ Jesu rọ dia Mesaya na, vwo mu Ovie rẹ Uvie rọyen vwẹ odjuvwu.

 Tivọ yen avwanre da mrẹ ukeri na 2,520? Baibol na tare nẹ ọke erha, kugbe ubro rẹ ọke mudiaphiyọ ẹdẹ 1,260. (Ẹvwọphia 12:6, 14) Ọtiọyena, “ẹgbukpe-ighwrẹn” na ọyen asakuivẹ rẹ 1,260, yẹrẹ ẹdẹ 2,520. Ẹdẹ 2,520 mudiaphiyọ ikpe 2,520 fikirẹ aroẹmrẹ rẹ “ẹdẹ ọvo ẹgbukpe ọvo” na.—Ukeri 14:34; Izikiẹl 4:6.

▸ Uyovwinrota 8, ẹko. 23

Ota na “onotu rẹ emekashe” mudiaphiyọ “osun rẹ emekashe na.” Onotu rẹ emekashe ọvuọvo yen Baibol na djunute, odẹ rọyen yen Maekẹl.—Daniẹl 12:1; Jude 9.

Maekẹl yen Osun rẹ emekashe buebun re fuevun kẹ Ọghẹnẹ. Ẹvwọphia 12:7 da ta: “Maekẹl vẹ emakashe rọye ki nene Okpodje na . . . vẹ emakashe rọye” họnre. Ọbe rẹ Ẹvwọphia tare nẹ Jesu yen Osun rẹ emekashe Ọghẹnẹ buebun, ọtiọyena, Maekẹl ọyen odẹ ọfa re vwo se Jesu.—Ẹvwọphia 19:14-16.

▸ Uyovwinrota 9, ẹko. 4

Ẹdẹ re koba na shekpahen ọke rẹ erọnvwọn kiriguo cha vwọ phia vwẹ otọrakpọ na tavwen Uvie rẹ Ọghẹnẹ ke ghwọrọ akpọ rẹ Eshu na. Kpobarophiyọ, aroẹmrẹ rẹ Baibol na vwọ ta ota kpahen ẹdẹ re koba na, a je vwẹ eta kerẹ “oba rẹ akpọ na” vẹ “ẹcha rẹ Ọmọ rẹ ohwo” vwo ruiruo. (Matiu 24:3, 27, 37) “Oba rẹ ẹdẹ na” tonphiyọ vwẹ ọke rẹ Uvie rẹ Ọghẹnẹ vwọ ton usuon phiyọ vwẹ odjuvwu vwẹ 1914, o che vwoba ọke ra da ghwọrọ akpọ rẹ Eshu nana nu vwẹ Amagidọn.—2 Timoti 3:1; 2 Pita 3:3.

▸ Uyovwinrota 9, ẹko. 5

Ọghẹnẹ da rhọvwọn ohwo ro ghwuru rhivwin rhe akpọ, ọyena yen e se evrẹnushi. E djunute evrẹnushi irhirin vwevunrẹ Baibol na. Ilaija, Ilaesha, Jesu, Pita, kugbe Pọl, ayen eje rhọvwọn ihwo ri ghwuru. Ayen se ru igbevwunu nana fikirẹ ẹgba rẹ Ọghẹnẹ. Jihova veri nẹ ọ cha rhọvwọn “ihwo ọsoso te i ri jẹ ọsoso ẹdia” rhivwin rhe otọrakpọ na. (Iruo Rẹ Iyinkọn Na 24:15) Baibol na je ta ota kpahen evrẹnushi kpo odjuvwu. Evrẹnushi nana vwomaphia ọke rẹ Ọghẹnẹ da rhọvwọn ihwo rọ vwẹ ẹwẹn ọfuanfon rọyen jẹ reyọ, rere ayen vwo nene Jesu sun vwẹ odjuvwu.—Jọn 5:28, 29; 11:25; Filipae 3:11; Ẹvwọphia 20:5, 6.

▸ Uyovwinrota 9, ẹko. 13

Orhan ọyen orharhe uruemu re vwo nene emekashe rẹ Idẹbono ta ota, yẹrẹ e vwo nene ayen ta ota womarẹ ohwo ọfa, kerẹ ọboepha. Ihwo vwobọ vwẹ uruemu nana kidie ayen vwo esegbuyota kpahen uyono rẹ efian nẹ, siẹrẹ ohwo de ghwu nu, o ji yerẹn vwẹ asan ọfa kerẹ ohwo rẹ ẹwẹn ro vwo ẹgba mamọ. Emekashe rẹ Idẹbono na je davwẹngba rere ayen vwọ riẹriẹ ihwo vwo jẹ ẹme rẹ Ọghẹnẹ enyo. Uyono rẹ isio, epha-ẹbọ, imajiki vẹ efa eyen ẹbẹre ọvo rẹ orhan. Ẹbe buebun, imagazini, re vwo ni isio na, ifimu, ihoho, vẹ ine, nẹrhẹ avwanre roro nẹ imajiki yẹrẹ emekashe rẹ Idẹbono cha sa wan avwanre oma-a. Buebun rẹ irueru rẹ orivwin-esho kerẹ, ẹkarophiyọ rẹ ughwu, izobo re ze vwọ kẹ irivwin, irueru rẹ ughworivwin yẹrẹ efa jẹ ẹbẹre ọvo rẹ orhan. Ihwo reyọ ihuvwun ọke rẹ ayen da guọnọ vwẹ ẹgba rẹ emekashe rẹ Idẹbono vwo ruiruo.—Galesha 5:20; Ẹvwọphia 21:8.

▸ Uyovwinrota 10, ẹko. 10; Uyovwinrota 16, ẹko. 4

Jihova yen Ọghẹnẹ ro me vwo Ẹgba, ọyen re ma akpọ vẹ odjuvwu. (Ẹvwọphia 15:3) Ọyen yen Vwo erọnvwọn eje, o vwo uturhi yẹrẹ ogangan ro vwo sun emama rọyen. (Une Rẹ Ejiro 24:1; Aizaya 40:21-23; Ẹvwọphia 4:11) O vwo urhi ro suẹn erọnvwọn eje rọ mare. Jihova ji vwo ẹgba rọ vwọ reyọ ihwo vwo mu kerẹ isun. Avwanre biẹcha usuon rẹ Jihova siẹrẹ avwanre de vwo ẹguọnọ rọyen, ji nyupho rọyen.—1 Ikun Rivie 29:11.

▸ Uyovwinrota 11, ẹko. 10

Evun-ẹkparọn ọyen ra vwọ vwẹ arogba vwo hwe ọmọ rọhẹ evun. Evun-ẹkparọn dia orọnvwọn rọ phia kpregede-e. Ghwe vwo nẹ ẹdẹ rẹsosuọ rẹ oni na ghwa vwọ mrevun na, ọmọ na rha dia ẹbẹre ọvo rẹ ugboma rẹ oni na-a. Ọmọ na ọyen ohwo ọfa vwevunrẹ oma rẹ oni na.

▸ Uyovwinrota 13, ẹko. 5

Ọnana ona rẹ omaesivwo re vwo se ọbara phiyọ oma, yẹrẹ ẹbẹre ẹne ra ghare ọbara phiyọ, ọ sa dia ọbara re se vwo nẹ oma ohwo ọfa rhe, yẹrẹ ọ ra sẹro rọyen vwọ kẹ ohwo rọ guọnọ ọbara. Ẹbẹre ẹne ra ghare ọbara phiyọ na yen plasma, red cells, white cells, vẹ platelets.

▸ Uyovwinrota 13, ẹko. 13

Vwẹ Baibol na, ubiota na “uyono [ọghwọku]” ghwa dia ubiota ọfa vwọ kẹ e vwo gboja kẹ ohwo-o. Siẹrẹ a da ghwọku avwanre, uyono kugbe ọkpọvi ọyen a vwọ kẹ avwanre. Jihova gboja kẹ ihwo rọ ghwọkuẹ-ẹ. (Isẹ 4:1, 2) Jihova vwẹ omamọ rẹ udje vwọphia vwọ kẹ emiọvwọn. Ọghwọku rọ vwọ kẹ ohwo wian te ẹdia rẹ ohwo na mi rhi vwo ẹguọnọ rẹ ọghwọku na. (Isẹ 12:1) Jihova vwo ẹguọnọ rẹ ihwo rọyen, ọtiọyena ko yono ayen. Ọ kẹ ayen uyono rọ kpọ iroro ọchọchọ rayen viẹ, rọ je vwẹ ukẹcha kẹ ayen vwo yono, ji roro vwẹ idjerhe rọ nẹrhẹ oma vwerhọn. Vwọ kẹ emiọvwọn, a vwọ ghwọku emọ churobọ si e vwo jẹ ayen riẹn oboresorọ ayen vwo nyẹme. O ji mudiaphiyọ e vwo yono ayen rere ayen vwo vwo ẹguọnọ rẹ Jihova, Ota rọyen rọ dia Baibol na, kugbe e vwo vwo ẹruọ rẹ iyono rehẹ Baibol na.

▸ Uyovwinrota 14, ẹko. 13

Ayen emekashe umwemwu re rhiẹro mrẹ-ẹ, ayen je vwo ẹgba rọ vrẹn ọ rẹ ihworakpọ. Emekashe umwemwu nana emekashe rẹ Idẹbono. Ayen rhe dia emekashe umwemwu ọke rẹ ayen vwo jẹ upho rẹ Ọghẹnẹ enyo. (Jẹnẹsis 6:2; Jude 6) Ayen vwomaba Eshu gbevwọso Jihova.—Urhi Rivẹ 32:17; Luk 8:30; Iruo Rẹ Iyinkọn Na 16:16; Jems 2:19.

▸ Uyovwinrota 16, ẹko. 4