1. Tivọ yen avwanre de se yono kpahen obaro na?

O VWO ọkiọvo rẹ iyẹnrẹn ru wọ kerhọ rọyen vwọ nẹrhẹ wọ nọ nẹ, ‘Erọnvwọn che miovwin nẹ enẹ?’ Fikirẹ oja vẹ emiavwen re vọn akpọ na nonẹna, ihwo evo ki roro nẹ avwanre sikẹre oba rẹ akpọ na re. Ọyena uyota? O vwo obo ra sa vwọ riẹn kpahen obo re cha phia vwẹ ọke rọ cha obaro na? E. Dede nẹ ihworakpọ cha sa riẹn obo re cha phia vwẹ obaro na-a, Jihova Ọghẹnẹ sa riẹn. Vwevunrẹ Baibol na, ọ vuẹ avwanre kpahen obaro rẹ akpeyeren rẹ avwanre vẹ otọrakpọ na.—Aizaya 46:10; Jems 4:14.

2, 3. Die yen idibo rẹ Jesu guọnọ riẹn kpahen, die yen Jesu vuẹ ayen?

² Ọke rẹ avwanre de se kpahen oba rẹ akpọ na vwevunrẹ Baibol na, ọ dia oba rẹ Otọrakpọ na yen a ta ota kpaha-an, ẹkẹvuọvo, o mudiaphiyọ oba rẹ umwemwu. Jesu yono ihwo nẹ Uvie rẹ Ọghẹnẹ che sun akpọ na ejobi. (Luk 4:43) Kidie nẹ idibo rẹ Jesu guọnọ riẹn ọke Uvie rẹ Ọghẹnẹ cha vwọ rhe, ayen da nọ Jesu nẹ, “Ọkevọ emu nana cha vwọ phia? Eyẹ kọrhọ re cha dia oka rẹ ẹcha rẹ ọmọ rẹ ohwo, kugbe oba rẹ akpọ na?” (Matiu 24:3) Jesu vuẹ ayen ẹdẹ na-a, ẹkẹvuọvo, ọ vuẹ ayen obo re cha phia tavwen oba rẹ akpọ na ki te. Oborẹ Jesu tare nẹ e cha phia yen a mrẹ asaọkiephana.

³ Vwevunrẹ uyovwinrota nana, avwanre che yono kpahen erọnvwọn ri djerephia nẹ avwanre yerẹn vwẹ  ọke ro che sun kpo oba na. Rere avwanre sa vwọ riẹn oboresorọ rẹ erọnvwọn vwo miovwin mamọ vwẹ otọrakpọ na, ẹsosuọ, ofori nẹ avwanre yono kpahen ofovwin ọvo ra họnre vwẹ odjuvwu.

4, 5. (a) Die yen phiare ọke ra ghwa vwọ vwẹ Jesu mu Ovie vwẹ odjuvwu nu? (b) Vwo nene Ẹvwọphia 12:12, die yen Baibol na tare nẹ ọ cha phia ọke ra da djẹ Eshu rhe otọrakpọ na?

⁴ Vwẹ Uyovwinrota 8, avwanre yonori nẹ a vwẹ Jesu mu Ovie vwẹ odjuvwu vwẹ ukpe rẹ 1914. (Daniẹl 7:13, 14) Ọbe rẹ Ẹvwọphia vuẹ avwanre obo re phiare: “Ofovwi de rhi she vwẹ obo odjuvwu, Maekẹl [Jesu] vẹ emakashe rọyen ki nene Okpodje na [Eshu] họnra; Okpodje na vẹ emakashe rọyen je ghwa họnra.” * Eshu kugbe emekashe rọyen phikparobọ-ọ, ọtiọyena ka djẹ ayen rhe otọrakpọ na. Roro oborẹ oma vwerhen emekashe na te! Kẹ ihwo rehẹ otọrakpọ vwo? Baibol na tare nẹ ọ cha dia ọke rẹ okpetu kẹ ihworakpọ. Diesorọ? Ophu mu Idẹbono mamọ, kidie ọ “riẹnre nẹ ọke rọyen pha krẹkrẹ.”—Ẹvwọphia 12:7, 9, 12.

⁵ Idẹbono so okpetu buebun vwẹ akpọ na. Ophu muo kidie “ọke rọyen pha krẹkrẹ.” A gba fuẹrẹn oborẹ Jesu tare nẹ ọ cha phia vwẹ ọke rẹ oba na.—Ni Eta rẹ Odjefiotọ 24.

6, 7. Die yen a sa ta kpahen ofovwin vẹ owẹnvwe nonẹna?

⁶ Ofovwin. Jesu tare nẹ, “Ẹgborho cha vwọ so ẹgborho, uvie cha vwọ so uvie.” (Matiu 24:7) E hwe  ihwo buebun vwẹ ifovwin vwẹ ọke avwanre na vrẹ ọke ọfa vwẹ ikuegbe rẹ ihworakpọ. Iyẹnrẹn ọvo ro nẹ ukoko rẹ Worldwatch rhe djerephia nẹ vwo nẹ 1914, ifovwin hwe ihwo re vrẹ oduduru 100 re. Ihwo rẹ ifovwin hweri vwẹ uvwre rẹ ikpe 1900 fi 2000, vwẹ ẹkẹn erha bun vrẹ ihwo rẹ ifovwin hweri e ki rhi te ukpe 1,900. Vwẹ ẹro roro oja kugbe ọmiaovwẹ rẹ ihwo rhiẹromrẹ fikirẹ ofovwin!

⁷ Owẹnvwe. Jesu tare nẹ, “Owẹnvwe che fi.” (Matiu 24:7) Dede nẹ emu bunrun nonẹna vrẹ ọke ri jovwo, buebun rẹ ihwo je mrẹ emu ria-a. Diesorọ? Kidie igho herọ rẹ ayen vwọ dẹ emu re, yẹrẹ otọ rẹ ayen cha kọn erọnvwọn phiyọ-ọ. Ihwo re vrẹ oduima ọvo tobọ mrẹ igho ro te idọla ọvo ghwọrọ ẹdọke-e. Ukoko rẹ World Health Organization tare nẹ iduduru rẹ emọ ghwẹ kukpe kukpe, kidie ayen mrẹ emu rọ sa kẹ ayen omakpokpọ ria-a.

8, 9. Die yen djerephia nẹ aroẹmrẹ rẹ Jesu kpahen etọ re cha bẹre vẹ ega rugba re?

⁸ Etọ re bẹrẹ. Jesu mraro nẹ,  “Otọ che mu kpogho.” (Luk 21:11) Asaọkiephana, kukpe kukpe kọyen a vwọ rhẹro rẹ etọ re cha bẹre. Vwo nẹ ukpe 1900 rhe, ihwo re vrẹ oduduru ivẹ yen ghwure fikirẹ otọ re bẹre. Dede nẹ egbaerianriẹn ru ona rọ chọn ayen uko vwọ riẹn phiyotọ ọke rẹ otọ cha vwọ bẹre, jẹ ihwo ji ghwẹ.

⁹ Ọga. Jesu tare nẹ “ọtiekọ” cha dia. Ega ri muoshọ cha vọn asan eje, ji hwe ihwo buebun. (Luk 21:11) Dede nẹ idọktọ buebun yono kpahen obo re sivwin ega buebun, jẹ ega evo herọ re che se sivwi-in. Vwọrẹ uyota, iyẹnrẹn ọvo tare nẹ kukpe kukpe ọyen iduduru rẹ ihwo vwo ghwẹ fikirẹ ega rẹ owọnrhe ọgangan, odo, vẹ ikọlẹra. Vwọ vrẹ ọyena, idọktọ buebun mrẹ ega kpokpọ efa ri te 30, e che se sivwin evọ usun rẹ enana-a.

10. Idjerhe vọ yen 2 Timoti 3:1-5 vwo ruẹ gba nonẹna?

¹⁰ Vwẹ 2 Timoti 3:1-5, Baibol na da ta: “Vwẹ oba rẹ ẹdẹ na  ẹdẹ ebrabra cha rhe.” Ọyinkọn Pọl de dje oborẹ iruemu rẹ ihwo buebun cha dia vwẹ ẹdẹ re koba na. Ọ tare nẹ ihwo

• cha guọnọ oma rayen nọ

• cha guọnọ igho nọ

• che jẹ ọghọ emuo vwọ kẹ esẹ vẹ ini

• cha fuevu-un

• che vwo omaeririo vwọ kẹ ihwo rẹ orua-a

• che se sun oma raye-en

• cha djoma

• cha guọnọ omavwerhen jẹ ẹguọnọ rẹ Ọghẹnẹ vwo

• che me ru nẹ ayen vwo ẹguọnọ rẹ Ọghẹnẹ jẹ ayen nyupho rọye-en

11. Kirobo rẹ Une Rẹ Ejiro 92:7 tare, die yen cha phia kẹ irumwemwu?

¹¹ Ihwo buebun vwo oka rẹ iruemu nana vwẹ asan ru wọ dia? Vwẹ akpọneje, ihwo buebun vwo oka rẹ iruemu nana. Ọghẹnẹ che ru orọnvwọn kpahọn kẹrẹkpẹ. O veri nẹ, “Dede na, ohwo umwemwu yoro rhe kerẹ odi rẹ iruimwemwu  ejobi da rhua, a vwẹ ayen ze kẹ ẹghwọrọ kufia bẹdẹ.”—Une Rẹ Ejiro 92:7.

12, 13. Die yen Jihova yono avwanre vwẹ ẹdẹ re koba na?

¹² Baibol na tare nẹ vwẹ ẹdẹ re koba na, akpọ na cha vọn vẹ emiavwe kugbe oja. Ẹkẹvuọvo, Baibol na je tanẹ erọnvwọn iyoyovwin cha phia.

¹³ E vwo vwo ẹruọ rẹ Baibol na. Ọmraro Daniẹl si kpahen ọke rẹ oba na nẹ, “Erianriẹn che bu phihọ.” (Daniẹl 12:4) Ọghẹnẹ cha kẹ ihwo rọyen ẹgba rẹ ayen vwo vwo ẹruọ rẹ Baibol na vrẹ obo ri jovwo. Vwo nẹ ukpe rẹ 1914 rhe, ọyen Jihova vwo ruẹ ọnana. Kerẹ udje, o yono avwanre ọghanrovwẹ rẹ odẹ rọyen, ọhọre rọyen vwọ kẹ otọrakpọ na, uyota kpahen ọtanhirhe na, obo re phia siẹrẹ avwanre de ghwu, kugbe evrẹnushi na. Avwanre rhe riẹnre nẹ Uvie rẹ Ọghẹnẹ ọvo yen se si ebẹnbẹn avwanre eje no. Avwanre yono oborẹ avwanre se vwo vwo omavwerhovwẹn kugbe oborẹ avwanre se vwo yerin vwẹ idjerhe rẹ oma da vwerhen Ọghẹnẹ. Ẹkẹvuọvo, die yen idibo rẹ Ọghẹnẹ vwẹ erọnvwọn ayen yonori na vwo ruẹ? Aroẹmrẹ ọfa kpahenphiyọ onọ yena.—Ni Eta rẹ Odjefiotọ 21 vẹ 25.

14. Tivọ yen e de ghwoghwo iyẹnrẹn esiri rẹ Uvie na, amono yen ghwoghwo?

¹⁴ Iruo rẹ aghwoghwo rẹ akpọeje. Rọ vwọ ta ota kpahan ẹdẹ re koba na, Jesu da ta: “Ka cha ta ota rẹ iyẹnrẹn esiri na wan akpọ na ejobi.” (Matiu 24:3, 14) Vwẹ ẹkuotọ re vrẹ 230 ọyen e de ghwoghwo iyẹnrẹn esiri rẹ Uvie na, e ji ghwoghwo vwẹ ejajẹ re vrẹ 700. E, vwẹ akpọneje, Iseri rẹ Jihova “ri nẹ ẹgborho kẹgborho rhe” chọn ihwo uko vwo vwo ẹruọ rẹ  oborẹ Uvie na mudiaphiyọ kugbe oborẹ o che ru kẹ ihworakpọ. (Ẹvwọphia 7:9) Ọphẹ yen ayen ru ọnana. Dede nẹ ihwo buebun vwo utuoma kpahen ayen, ji muẹ kpahen ayen, o vwo emu vuọvo rọ cha dobọ rẹ iruo rẹ aghwoghwo na ji-i, kirobo rẹ Jesu mraro rọyen.—Luk 21:17.

15. (a) O mu we ẹro nẹ avwanre yerẹn vwẹ ẹdẹ re koba na, diesorọ? (b) Die yen cha phia kẹ ihwo ri nyupho rẹ Ọghẹnẹ vẹ ihwo ri nyupho rọye-en?

¹⁵ O mu we ẹro nẹ avwanre yerẹn vwẹ ẹdẹ re koba na? Aroẹmrẹ buebun rehẹ Baibol na ri shekpahen ẹdẹ re koba na ruẹgba. O rhe che kri-i, Jihova cha dobọ rẹ aghwoghwo rẹ iyẹnrẹn esiri na ji, “oba na” kọ cha rhe. (Matiu 24:14) Die yen oba na? Ọyehẹ Amagidọn, ọke rẹ Ọghẹnẹ che vwo si umiovwo no. Jihova cha vwẹ Jesu vẹ emekashe rọyen ri vwo ẹgba na vwọ ghwọrọ ihwo ri nyupho Rọyen vẹ ọ rẹ Ọmọ rọye-en. (2 Tẹsalonaika 1:6-9) Ọyena da wan nu, Eshu vẹ emekashe rọyen rha cha phiẹn ihwo ọfa-a. Ihwo ri nyupho rẹ Ọghẹnẹ, ji rhiabọreyọ Uvie rọyen cha mrẹ orugba rẹ aroẹmrẹ rọyen ejobi.—Ẹvwọphia 20:1-3; 21:3-5.

16. Rọ vwọ dianẹ ẹdẹ oba na sikẹre mamọ re na, die ofori nẹ wo ru?

¹⁶ Akpọ nana rẹ Eshu suẹn na che vwoba kẹrẹkpẹ. Ọtiọyena, ọyen obo re ghanre avwanre vwọ nọ oma rẹ avwanre, ‘Die ofori nẹ mi ru?’ Jihova guọnọre nẹ wọ davwẹngba wẹn ejobi vwo yono Baibol na. Muẹro phiyọ uyono wẹn. (Jọn 17:3) Iseri rẹ Jihova vwo emẹvwa rẹ ayen ruẹ kudughwrẹn kudughwrẹn re vwẹ ukẹcha kẹ ihwo vwo vwo ẹruọ rẹ Baibol na. Davwẹngba wo vwo kpo emẹvwa nana kọke kọke. (Se Hibru 10: 24, 25.) Wọ da riẹn nẹ ofori wo vwo ru ewene, wo jẹ oshọ mu we wo vwo ruo-o. Wo de ru ewene ọtiọyena, oyerinkugbe wẹn vẹ ọ rẹ Jihova kọ cha ganphiyọ.—Jems 4:8.

17. Diesorọ ẹcha rẹ ẹdẹ oba na che vwo gbe ihwo buebun unu?

¹⁷ Ọyinkọn Pọl djere nẹ ọke ra cha vwọ ghwọrọ irumwemwu na cha rhe vwẹ ọke rẹ ihwo buebun rhẹro rọye-en, “kerẹ oji vwẹ ason.” (1 Tẹsalonaika 5:2) Jesu tare nẹ ihwo buebun cha rhọnvwe kerhọ rẹ eka ri djerephia nẹ avwanre hẹ ẹdẹ re koba na-a. Ọ da ta: “Kirobo rọ epha vwẹ ọke rẹ Noa, eriyin ẹcha rẹ Ọmọ rẹ ohwo [yẹrẹ, ẹdẹ re koba na] je cha dia. Obo rọ epha tavwen rẹ Oghwe ki rhi ku eriyin ọ je dia; ayen rọ ria ayen rọ da, ayen rọ vwọ eya ayen ji vwo bregọ, rhiri rhi te ọke rẹ Noa rhe vwọ ro okọ. Ayen gbe riẹn ọke rẹ Oghwe na rhi vwo ku-u, ayen de divwi ghwu vwẹ evun rẹ Oghwe na; eriyin ẹcha rẹ Ọmọ rẹ ohwo na cha dia.”—Matiu 24:37-39.

18. Orhọ-esio vọ yen Jesu vwọ kẹ avwanre?

¹⁸ Jesu si avwanre orhọ nẹ e jẹ “idiẹda vẹ ẹnwan rẹ akpọ nana,” dia ikprowọ kẹ avwanre-e. Ọ tare nẹ oba na cha rhe kpregede, “kerẹ ufi.” Ọ je tanẹ, ọ cha rhe vwẹ “enu rẹ ihwo re dia otọ rẹ akpọ na ejobi.” Ọ da vwọba nẹ, “Rhẹrẹ vwẹ ọke ejobi, nẹ ẹrhovwo rere wo se vwo ogangan wọ vwọ vabọ rẹ imu nana ejobi re cha phia na, re wo vwo se mudia vwẹ obaro rẹ Ọmọ rẹ ohwo.” (Luk 21:34-36) Diesorọ ọ vwọ dia obo re ghanre ra vwọ kerhọ rẹ erhọ-esio rẹ Jesu? Kidie ọmọke krẹn etinẹ, ka cha ghwọrọ akpọ re Eshu nana. Ihwo rẹ Jihova vẹ Jesu rhiabọreyọ ọvo yen cha wan oba na vrẹ, je dia bẹdẹ vwẹ akpọ kpokpọ na.—Jọn 3:16; 2 Pita 3:13.