Me da hwẹ kidie mi niro nẹ ugbeyan mẹ dia ọgọghẹnẹ-ẹ. Me da nọ “Die wọ riẹn kpahen Baibol na?” Ọ kpahenphiyọ onọ na ugege yena-a. Ukuotọ rọyen, ọ da vuẹ vwẹ nẹ oni rọyen ọvo usun rẹ Iseri ri Jihova, nẹ ọyen yono erọnvwọn buebun vwo mie. Vẹ owenvwe me vwọ riẹn, me da vuẹ nẹ ọ vuẹ vwẹ kpahen obo ro yono vwo mie oni rọyen.

Avwanre dino gbikun na kọkirhie. Ugbeyan mẹ da vuẹ vwẹ nẹ Baibol na tare nẹ Eshu yen ohwo ro suẹn akpọ na. (Jọ 14:30) Ọ sa dianẹ wọ riẹn erọnvwọn nana eje vwẹ akpeyeren re, jẹ vwọ kẹ vwẹ enana emu kpokpọ re je vwerhen oma. Ọkieje yen mi vwo nyo ra vwọ tanẹ Ọghẹnẹ rọ kokẹ ghwologhwolo yen suẹn akpọ na. Jẹ ọnana fẹnẹ obo ri mi rhiẹromrẹ vwẹ akpeyeren re. Dede nẹ ẹgbukpe 26 ọvo yen me hepha, je me mrẹ ebẹnbẹn buebun re.

O krire yen ọsẹ mẹ gua aropleni rẹ United States Air Force. Eriyina, nẹ ọkiemọ rhe yen me vwọ riẹn nẹ ọkieje yen isodje vwo muegbe rẹ ayen vwọ reyọ ibombu re sa ghwọrọ asan eje te otọ vwo phi ofovwin. Ọke re me vwọ hẹ ikọleji vwẹ Carlifornia, ọyen e vwo phi ofovwin ri Vietnam. Me da vwomaba emọ rẹ isikuru mẹ vwo nudje. Elọkpa da reyọ ekọlọ vwọ tua avwanre. Fikirẹ itiẹgasi rẹ ayen do vwo phi avwanre, ọ da nẹrhẹ ọ bẹn avwanre vwọ wẹn te otọ je mrorẹ ọke rẹ avwanre vwọ djẹ. Ọnana ọke rẹ okpetu vẹ egbevwọsua. Ohwekufia rẹ ihwo ri suẹn, oseghe, vẹ ozighi da rhe vọn asan eje. Dohwo dẹ iroro rọyen kpahen obo ro fori nẹ e ru da rhe fẹnẹ. Ọnana da rhe so otighi rode.

Vwẹ 1970, me da ton iruo phiyọ vwẹ obohwẹre ọnre rẹ Alaska, mi de rhi vwo igho buebun. Me da ro aropleni kpo London, mi vwo te oboyin, me da dẹ imotosaikoro, me da djẹ kpo obọrhen ọnre ri London je me riẹn asan re me ra-a. Emeranvwe evo vwọ wan nu, mi de rhi te Africa. Me vwọ djẹ yaran na me da je mrẹ ihwo ri vwo ẹwẹn rẹ ayen je vwọ djẹ nẹ ẹkuotọ na fikirẹ okpetu rọhẹ otọ na.

Ọtiọyena fikirẹ oborẹ me mrẹre kugbe oborẹ mi nyori, me da rhe mrẹ ọhọ rẹ obo ri Baibol na  tare nẹ ọvwuvumwemwu ọvo yen ghini suẹn akpọ na. Ẹkẹvuọvo, tivọ kọyen Ọghẹnẹ hepha ọke rẹ erọnvwọn nana eje vwọ phia na? Me guọnọ riẹn.

Emeranvwe evo vwọ wan nu, me da rhe mrẹ ẹkpahọnphiyọ rẹ onọ na. Ọke vwọ yanran na, me da rhe riẹn ji vwo ẹguọnọ rẹ eshare vẹ eya re fuevun kẹ Ọghẹnẹ rẹ uyota na vwẹ kẹdia kẹdia rẹ ayen hirharoku.

Mi vwo rhivwin kpo London, me da guọnọ oni rẹ ugbeyan mẹ na mrẹ, ọ da kẹ vwẹ Baibol. Ọke ọfa mi vwo kpo Amsterdam vwẹ Netherlands, oseri ri Jihova ọvo da mrẹ vwẹ ri mi vwo se Baibol na vwẹ otọ rẹ urhukpẹ ọvo vwẹ urhuvwun na, ọ da chọn vwẹ uko vwo vwo ẹruọ rọyen. Ọke ọfa mi vwo kpo Dublin vwẹ Ireland, me da mrẹ oghọn ukoko rẹ Iseri ri Jihova. Me da vwobọ hworo ẹchẹ rọhẹ obaro rẹ uwevwin na. Me da mrẹ oniọvo ọshare ọvo ro tedje rọ je ghwanre re se Arthur Matthews. Me da vuẹ kpahen uyono ri Baibol, ọ da rhọvwen nẹ ọyen che yono uvwe.

Mi de rhi muomaphiyọ uyono mẹ na vẹ oruru, ọkieje kọyen mi vwo se ẹbe vẹ imagazini rẹ Iseri na teyenre. Vwọrẹ uyota, mi ji se Baibol na komobọ. Ọ vwerhoma dẹn! Vwẹ emẹvwa rẹ ukoko na, me tobọ mrẹ nẹ emọ riẹn ẹkpahọnphiyọ rẹ enọ rẹ ihwo ri kpo isikuru kodo tobọ riẹn vwẹ ikpe buebun rhire na-a; ‘Diesorọ umwemwu vwọ herọ? Ono yen Ọghẹnẹ? Die yen phia siẹrẹ e de ghwu?’ Ọkieje yen me vwọ vwomaba Iseri na. Ọnana lọhọ kẹ vwẹ kidie mi vughe ohwo vuọvo vwẹ ẹkuotọ na-a. Ayen chọn vwẹ uko vwo vwo ẹguọnọ ri Jihova ji vwo owenvwe mi vwo ru ọhọre rọyen.

Mi bromaphiyame vwẹ 1972. Ukpe ọvo vwọ wan nu, me da ton iruo ọkobaro phiyọ je vwomaba ukoko ọhanhanvwe ọvo vwẹ Newry, Northern Ireland. Me da reyọ uwevwin ọvo vwẹ enu rẹ ugbenu, ọyen ọvo yehẹ asan na. Inama evo kẹrẹ asan na, obaro rayen kọyen mi de muegbe rẹ eta mẹ. Ọ họhọre nẹ ayen kerhọ kẹ vwẹ rẹ ayen vwọ re emu na. Ayen sa vwẹ uchebro vuọvo kẹ vwẹ-ẹ, ẹkẹvuọvo ayen chọn vwẹ uko vwọ nabọ riẹn obo re ni otu na siẹrẹ a da ta ota. Vwẹ 1974, a da vwẹ ovwẹ mu ọkobaro oghẹresan, oniọvo Nigel Pitt da vwomaba vwẹ, re me vẹ oyen gba dia igbeyan ọke grongron rhire na.

Oseghe da rhe vwomaphia vwẹ Northern Ireland vwẹ ọke yena. Ihwo evo se ẹbẹre yena “ubrotọ rẹ Ibọmbu vẹ egbọlọ.” Ọkieje yen a vwọ mrẹ ihwo re họnra vwẹ evunrẹ urhuvwun, ihwo ra sare kugbe imoto re phi ibọmbu phiyọ ri fru erhanre. Eta ri shekpahen usuon vẹ ẹga yen ghwa ebenbẹn nana eje cha. Dedena, ihwo ri broma  reyọ nẹ ishọshi rẹ Ifada vẹ ihwo rẹ ishọshi Ifada riẹnre nẹ Iseri ri Jihova vwobọ vwẹ oseghe rẹ usuo-on, ọtiọyena kẹ avwanre se vwobọ vwẹ iruo rẹ aghwoghwo na odedede ababọ rẹ imuoshọ. Ihwo rẹ avwanre ghwoghwota kẹ na riẹn asan vẹ ọke ozighi da cha vwomaphia, ọtiọyena kẹ ayen si avwanre orhọ rere avwanre sa vwọ kẹnoma kẹ asan ọtiọyen.

Dedena o ji vwo ẹdia rẹ imuoshọ efa. Ẹdẹ ọvo vwo te, me vẹ ọkobaro ọvo re se Denis Carrigan de kpo aghwoghwo vwẹ orere ọvo rọ kẹrẹ ovwẹ. Iseri ri Jihova vuọvo dia asan na-a, ọyena jehẹ obọ rẹsosuọ avwanre tu vwo kpo etiyin. Aye ọvo de mu efian banre avwanre nẹ avwanre isodje ri Britain ri me ruẹ kerẹ ihwo ri ghwoghwota, ọ sa dia ọtiọyen kidie o rorori nẹ oborẹ avwanre ta ota wan fẹnẹ ọ rẹ ihwo ri Ireland na. Ofian rẹ aye na nẹrhẹ oshọ mu avwanre. Wọ da sasa opharo kẹ isodje, ọ sa nẹrhẹ ọ sa wẹ hwe yẹrẹ sa ugbon wẹn. Avwanre ihwo ivẹ ọvo vwo mudia otafe vwevunrẹ ekpahen na hẹrhẹ ibọsu, avwanre da mrẹ imoto ọvo rọ djẹ rhe ushoghwa rẹ aye ro mu efian banre avwanre na. O de vrẹn ro otafe rhi nene eshare ivẹ rehẹ evunrẹ imoto na ta ota jọ rionbọ phiyọ avwanre. Eshare ivẹ na da djẹ ememerha bru avwanre rhe je nọ avwanre eno kpahen ọrhuẹrẹphiyotọ rẹ ibọsu na. Ibọsu na vwọ djẹ rhe, ayen vẹ ohwo rọ gua imoto na da ta ota. Avwanre se nyo oborẹ ayen tare-e. Ihwo efa hẹ evunrẹ ibọsu na-a, ọnana da nẹrhẹ o muẹ avwanre ẹro nẹ ayen jẹ iroro rẹ ayen vwo gboja kẹ avwanre siẹrẹ avwanre da djẹ vrẹ ughere rẹ orere na nu. Ẹkẹvuọvo, emu ọtiọyen phiare-e. Ọke rẹ mi vwo wontọ nẹ imoto na nu, me da nọ ohwo rọ gua na: “Die yen eshare re nanaye nọ wẹ kpahen avwanre?” Ọ da kpahen: “Me vuẹ ayen nẹ ovwan Iseri ri Jihova. We jẹ udu bru ovwa-an. Oshọ herọ-ọ.”

Vwẹ ọghwẹkoko rode a re ruru vwẹ Dublin ukpe ri 1976, Me da mrẹ Pauline Lomax, ọkobaro rẹ ogheresan ro nẹ England rhe. Oniọvo aye nana ohwo rọ fuevun, ro vwo ẹguọnọ, rọ je vwomakpotọ. Ọ vẹ oniọvo rọyen ọmọshare re se Ray yen mrẹ uyota na vughe vwo nẹ ọkiemọ rhe. Ukpe ọvo vwọ wan nu, me vẹ Pauline da rọvwọn je ga kerẹ ekobaro rẹ ogheresan vwẹ Ballymena, obọhwẹre rẹ ọnre ri Ireland.

Avwanre ruiruo rẹ okinriariẹ vwẹ ọmọke, je ga iniọvo rẹ avwanre rehẹ Belfast, Londonderry, kugbe asan efa ri muoshọ. Esegbuyota rẹ iniovo avwanre re eya vẹ eshare ri gbobọnyẹ oborẹ ayen segbuyota vwẹ ẹga refian, omaẹfẹnẹ, kugbe utuoma da rhe ga Jihova phiuduphiyọ avwanre awọ. Jihova bruba kẹ ayen je sẹro rẹ ayen!

Ẹgbukpe ihwe yen me dia Ireland na. Vwẹ 1981 e de durhie avwanre kpo iklasi rẹ 72 ri Giliẹd. Avwanre vwo wontọ nu, e de ji avwanre kpo Sierra Leone, West Africa.

Avwanre vẹ iniọvo eya kugbe eshare 11 yen dia uwevwin rẹ imishọnari. Avwanre ihwo eje reyọ ukoni ọvo, asan re de kpirhin awọ erha, asan ra da họ ivẹ, ifonu ọvo, imashini ra vwọ fọnrhọn emwa ọvo kugbe ọ rọ nẹrhẹ emwa ya ọvo vwo ruiruo. Ọ dia ọkieje yen a vwọ mrẹ urhukpẹ rẹ ẹlẹtriki-i. Eranwevwi vẹ eredekọ da rhe vọn obotọ rẹ uwevwin na.

Dede nẹ asan avwanre dia na ghwe yovwin te-e, jẹ avwanre mrẹ aghọghọ vwẹ iruo rẹ aghwoghwo na. Ihwo nabọ kerhọ ji muọghọ kẹ Baibol na. Ihwo buebun ri yono Baibol na de rhi rhiabọreyọ uyota na. Ihwo buebun re dia ekogho na se vwe “Mister  Robert.” Ayen mi rhe se Pauline “Missus Robert.” Kidie nẹ owian re me wian vwẹ oghọn ukoko reyọ ọke mẹ, me rha mrẹ ọke vwo vwobọ vwẹ iruo rẹ aghwoghwo na kirobo ri jovwo-o, ihwo na ki rhi wene odẹ rẹ avwanre, kẹ ayen se aye mẹ “Missus Pauline.” Kẹ ayen rhe se vwe “Mister Pauline.” Ọnana vwẹrhẹn aye mẹ oma mamọ!

Iniọvo na buebun ivwiogbere, ẹkẹvuọvọ Jihova vwẹrote ọdavwẹ rayen ọkieje vwẹ idjerhe rẹ ayen rhẹro rọye-en. (Mt 6:33) Me karophiyọ oniọvo aye ọvo, igho ro rhe re eje ọyen ọ cha vwọ dẹ emu rọ vẹ emọ rọyen cha re, ọ da reyọ vwọ kẹ oniọvo ọshare rẹ oma rọyen ganre-e nẹ ọ vwọ dẹ uhunvwu rẹ odo. Ovwọnvwọn rẹ ẹdẹ yena, aye ọvo ro rhẹro rọye-en de bro oniọvo aye na rhe nẹ o ruẹ ẹto rọyen, ọ da hwosa kẹ. O vwẹ ẹdia efa buebun ọtiọyen re je họhọ ọnana.

Ẹgbukpe irhirin yen avwanre dia Sierra Leone. Ọke vwọ yanran na, e de mu avwanre kpo oghọn ukoko ri Nigeria. Asaọkiephana, oghọn ukoko ọrhuarho kọyen avwanre hepha. Oka rẹ owian re me wian vwẹ oghọn ukoko ri Sierra Leone ọyen mi ruẹ enẹna, ẹkẹvuọvo vwọ kẹ Pauline ọnana ewene rode, rọ je vọn vẹ egbabọse. Inọke 130 ọyen o ruẹ kemeranvwe kemeranvwe vwẹ iruo rẹ aghwoghwo na, o ji vwo ihwo rọ reyọ Baibol vwo yono re nabọ yan obaro. Enẹna, asan re de ko emwa kọyen ọ da wian, etiyin kọyen o de ko emwa rẹ iniọvo na re bẹre. Ọ reyọ ọke o ki se ru ewene, ẹkẹvuọvo ọ da rhe mrẹvughe nẹ ihwo vwo ọdavwaro kpahen owian rọ wian na, ọ da vwẹ ẹgba rọyen eje vwọ tẹnrovi obo ro se vwo phiuduphiyawọ rẹ iniọvo rehẹ Bẹtẹl.

Ẹkuruemu rẹ ihwo rehẹ Nigeria ọyen emu ọrhorha kẹ avwanre, jẹ avwanre vwo ẹrọnvwọn buebun rẹ avwanre che yono. Ẹdẹ ọvo vwo te, oniọvo ọshare ọvo da rhe ọfisi mẹ de rhi dje oniọvo aye re durhie rhe Bẹtẹl obọ vwọ kẹ vwẹ. Me vwọ guọnọ sa obọ, o de shiguẹ totọ vwẹ obaro mẹ. Ọnana gbevwunu mamọ! Ẹkpo ri Baibol ivẹ da djẹ ro ẹwẹn mẹ: Iru 10:​25, 26 kugbe Ẹvwọphia 19:10. Ki mi di roro, ‘me vuẹ nẹ o gbi ru ọtiọyen ọfa-a?’ Ẹkẹvuọvo, me riẹnre nẹ e durhie re rhi Bẹtẹl; kọyen ọ riẹn obo ri Baibol na yonori.

Oma rẹ obo ro ruru na vo vwẹ, mi de ru ehiahiẹ kpahọn. Me da rhe mrẹvughe nẹ oborẹ oniọvo aye na ruru na, ọyen ghwa ẹkuruemu rẹ ihwo evo vwẹ ẹbẹre ọvo rẹ ẹkuotọ na. Ọtiọyen eshare je nuẹ oma totọ ọke rẹ ayen de yeren ohwo. Ọnana idjerhe ọvo ayen vwo dje ọghọ phia. Ọ dia uruemu  rẹ ẹga-a; eka rẹ idje tiọyen je herọ vwẹ Baibol na. (1 Sa 24:8) Oma vwerhovwẹ nẹ me nama ta ota vuọvo rọ cha nẹrhẹ oma vo oniọvo aye na vwọ ri jẹ riẹ-ẹn.

Avwanre mrẹ iniọvo ri Nigeria buebun ri dje evuẹfuọn phia vwẹ ikpe buebun rhire na. Roro kpahen oniọvo Isaiah Adagbona. b Ọ mrẹ uyota na vughe ọke rọ vwọ hẹ eghene, ọke vwọ yanran na, e de rhi noso nẹ o vwo ọga rẹ oti. E de muo kpo asan ra da vwẹrote ji sivwin ihwo re hovwan ọga rẹ oti, ọyen ọvo yen Oseri ri Jihova rọhẹ etiyin. Dede nẹ o hirharoku ẹvwọsuọ, ọ vwẹ ukẹcha kẹ ehonvwoti 30 soso vwọ mrẹ uyota na vughe je vwẹ ukoko vwo mu vwevunrẹ asan ra da vwẹrote ehonvwoti na.

Vwẹ 1996 a da rhoma vwẹ avwanre vwo kpo oghọn ukoko ri Kenya. Vwọ vrẹ obo ri mi ke djunute vwẹ obenu na, ọnana yen obọ rẹsosuọ me rhoma vwo rhivwin kpo Kenya. Bẹtẹl yen avwanre dia. Iweri buebun hẹ evunrẹ egodo na. I “cho” emamọ rẹ iniọvo eya na muru. Ẹdẹ ọvo, oniọvo aye ọvo de rhiẹ ovakpo rẹ uwevwin rọyen phiyọ. O vwo rhivwin te uwevwin, ọ da mrẹ nẹ iweri na re emu rọ yan jovwo vwevunrẹ uwevwin na. O de kperi je djẹ ro otafe. Iweri na da wan ovakpo rẹ uwevwin na djẹ.

Mẹvwẹ vẹ Pauline da vwomaba ukoko ri Swahili. Ọmọke vwọ wan nu, a da vuẹ vwẹ nẹ me vwẹrote Uyono rẹ ọbe Rukoko ra riẹn phiyọ (Uyono ri Baibol Rukoko) enẹna. Me ghwa riẹn obo ra jẹ ephẹrẹ na-a, ọtiọyena, ki mi muegbe rẹ uyono na phiyotọ rere mi se vwo se enọ na. Ẹkẹvuọvo ọ da dianẹ omofẹnẹ ọ hẹ ẹkpahọnphiyọ rẹ iniọvo na vẹ ọ re si phiyọ ọbe na, mi vwo ẹruọ raye-en. Ọ pha bẹnbẹn kẹ vwẹ! Aro iniọvo na dọn vwẹ gangan. Ọ vwerhen ovwẹ oma nẹ iniọvo na nabọ vwo erhiorin je vwomakpotọ rhiabọreyọ ọrhuẹrẹphiyotọ nana.

Avwanre dia Kenya te ẹgbukpe ọvo-o. Vwẹ 1997 e de durhie avwanre kpo Bẹtẹl rọhẹ Brooklyn, New York. Ihwo rehẹ ẹkuotọ nana rẹ avwanre hepha na vwo igho mamọ, ẹkẹvuọvo ọ je vọn vẹ egbabọse. (Isẹ 30:​8, 9) Dede nẹ igho vọn ẹkuotọ na, iniọvo na ji vwo esegbuyota rọ ghwotọ. Iniọvo na reyọ ọke vẹ oborẹ ayen vwori vwo biẹcha ukoko ri Jihova ukperẹ ayen vwo titi ojevwe romobọ rayen.

Ọtiọyena vwẹ ikpe nana eje avwanre mrẹ esegbuyota rẹ iniọvo avwanre djephia vwẹ ẹdia sansan. Vwẹ Ireland, iniọvo na dje esegbuyota phia dede nẹ ayen hirharokuẹ oseghe rẹ usuon. Vwẹ Africa, iniọvo na dje esegbuyota phia dede nẹ ayen ivwiogbere jehẹ ẹdia rẹ ọruvwohwo. Iniọvo rehẹ United States dje esegbuyota rọ ghwotọ phia dede nẹ ayen feri. Oma ghene vwerhen Jihova siẹrẹ o de ni je mrẹ ihwo rọyen ri hirharoku ẹdia sansan vwẹ akpeyeren ri dje ẹguọnọ vwọ kẹ!

Ikpe na da rhe djẹ phẹphẹre kerẹ​—“ọghworuru rẹ orhuemwa.” (Job 7:6) Asaọkiephana, avwanre nene iniọvo na wian kuẹgbe vwẹ esiri ukoko rọhẹ Warwick, New York, avwanre je mrẹ aghọghọ avwanre vwo nene iniọvo ri vwo ẹguọnọ rẹ ohwohwo ga kuẹgbe. Ọ je kẹ avwanre omavwerhovwẹn vẹ otekẹvwẹ re vwo ruẹ asan rẹ ẹgba rẹ avwanre teri eje vwo biẹcha Ovie rẹ avwanre Jesu Kristi rọ cha hwosa kẹ ihwo buebun re fuevun.​—Mt 25:34.