1-2. Ẹro vọ yen ihwo evo vwo nẹ ihwo re kọnphiyọ ohwohwo?

 RA VWỌ kọnphiyọ ohwo, kẹ ohwo omavwerhovwẹn vẹ aghọghọ. Ọ da dianẹ wọ kọnphiyọ ohwo enẹna, aphro herọọ nẹ wọ guọnọre nẹ ọnana dia ọke rẹ omavwerhovwẹn. Ọtiọyen ọ hepha vwọ kẹ ihwo buebun. Oniọvo aye ọvo re se Tsion, a ro nẹ Ethiopia rhe, da ta: “A mrẹ vwo dje omavwerhovwẹn ro rhe vwe ọke rẹ me vẹ ọshare mẹ vwọ kọnphiyọ ohwohwoo. Avwanre hwẹ kugbe je ta ota kpahen erọnvwọn re pha ghanghanre. Oma vwerhen ovwẹ nẹ me mrẹ ohwo ri mi vwo ẹguọnọ rọyen ro ji vwo ẹguọnọ mẹ.”

² Ẹkẹvuọvo, oniọvo ọshare ọvo ro nẹ Netherlands rhe re se Alessio, da ta, “Oma vwerhen ovwẹ nẹ mi rhi vughe aye mẹ ọke rẹ avwanre vwọ kọnphiyọ ohwohwo, jẹ avwanre ji vwo ebẹnbẹn.” Vwẹ uyono nana, a cha ta ota kpahen ebẹnbẹn evo re sa vwomaphia kugbe odjekẹ ri Baibol re sa vwẹ ukẹcha kẹ ihwo re kọnphiyọ ohwohwo vwo brorhiẹn rẹ aghwanre. A je cha ta ota kpahen oborẹ ihwo efa vwevunrẹ ukoko na se vwo bicha ihwo re kọnphiyọ ohwohwo.

OBORESORỌ A VWỌ KỌNPHIYỌ OHWOHWO

3. Diesorọ a vwọ kọnphiyọ ohwohwo? (Isẹ 20:25)

³ Dede nẹ a vwọ kọnphiyọ ohwohwo sa ghwa omavwerhovwẹn rhe, jẹ ọnana owọẹjẹ ọghanghanre kidie ọ sa nẹrhẹ ihwo ivẹ re kọnphiyọ ohwohwo na rọvwọn. Ẹdẹ rẹ ayen cha rọvwọn na, ayen ihwo ivẹ na che ve vwẹ obaro ri Jihova nẹ ayen che vwo ẹguọnọ ji muọghọ kẹ ohwohwo vwẹ ẹdẹ rẹ akpọ rayen eje. Tavwen avwanre ki ve ive, ofori nẹ a nabọ frẹkotọ roro kpahọn. (Se Isẹ 20:25.) Ọtiọyen ive rẹ orọnvwe je hepha.  Ra vwọ kọnphiyọ ohwohwo, nẹrhẹ ihwo ivẹ re jowọ rẹ ayen vwọ rọvwọn na vughe ohwohwo phiyọ ji bru omamọ rẹ orhiẹn. Ọkiọvo orhiẹn ọtiọyena sa dia ọ rẹ ayen vwọ rọvwọn yẹrẹ dobọ rẹ oyan na ji. Ọ da dianẹ ayen dobọ rọyen ji, ọ dia obo re chọree. Ẹkẹvuọvo, ọ nẹrhẹ ayen ihwo ivẹ na bru omamọ rẹ orhiẹn.

4. Diesorọ a vwọ vwẹ ẹro abavo vwo ni a vwọ kọnphiyọ ohwohwo?

⁴ Diesorọ ọ vwọ ghanre a vwọ vwẹ ẹro abavo vwo ni a vwọ kọnphiyọ ohwohwo? Ihwo rehẹ ẹdia ri kpogono de vwo ẹro abavo, ayen rha cha kọnphiyọ ohwo rẹ ayen vwo ẹwẹn ayen vwọ rọvwọọn. Ọ dia ihwo rehẹ ẹdia ri kpogono ọvo yen fori nẹ i vwo oka rẹ ẹwẹn ọtiọyeen. A guọnọre nẹ avwanre ihwo eje vwo. Kerẹ udje, itu evo roro nẹ ihwo ivẹ re kọnphiyọ ohwohwo che jẹ ẹrọvwọọn. Die yen uruemu nana sa so kẹ Inenikristi rehẹ ẹdia ri kpogono? Oniọvo aye rọhẹ ẹdia ri kpogono re se Melissa vwẹ United States, da ta: “Ọ dia ọmọrhiẹ okeke yen iniọvo re kọnphiyọ ohwohwo hirharokuẹẹ. Ọtiọyena, kọ bẹn rẹ ihwo evo re kọnphiyọ ohwohwo vwo phioba phiyọ oyerinkugbe rẹ ayen niri nẹ ọ cha wiaan. Efa rehẹ ẹdia ri kpogono, ke rha kẹnoma kẹ a vwọ kọnphiyọ ohwohwo karekare. Ọnana sa so ẹnwan ọgangan.”

OVWAN NABỌ VUGHE OHWOHWO

5-6. Die yen ofori nẹ ihwo ivẹ re kọnphiyọ ohwohwo davwẹngba vwọ riẹn? (1Pita 3:4)

⁵ Ọ da dianẹ ovwan kọnphiyọ ohwohwo, die yen cha vwẹ ukẹcha kẹ ovwan vwo brorhiẹn rẹ ovwan vwọ rọvwọn yẹrẹ jẹ ẹrọvwọn? Ovwan nabọ vughe ohwohwo. Ọ sa dianẹ wọ riẹn erọnvwọn evo kpahen ohwo na tavwen ovwan ke ton oyan na phiyọ. Enẹna wo vwo uphẹn wo vwo vughe obo re “djahenre vwevunrẹ ubiudu” rẹ ohwo na. (Se 1Pita 3:4.) Ọnana churobọ si wọ vwọ riẹn oyerinkugbe rẹ ohwo wẹ vẹ ọyen gba konphiyọ ohwohwo na vwori vẹ Jihova, oka rẹ ohwo rọ hepha, kugbe iroro ro rhe re. Ọke vwọ yanran na, ofori nẹ wọ sa kpahenphiyọ enọ kerẹ: ‘Ohwo nana sa dia uvi rẹ ọrivẹ rẹ orọnvwe mẹ?’ (Isẹ 31:​26, 27, 30; Ẹf 5:33; 1Ti 5:8) ‘Avwanre se ru ọdavwẹ rẹ ohwohwo? Avwanre sa kpairoro vrẹ oruchọ rẹ ohwohwo?’ b (Ro 3:23) Rẹ ovwan vwo vughe ohwohwo phiyọ ye, karophiyọ nẹ: Ọ dia oborẹ ovwan họhọ ohwohwo wan yen ma ghanree, ẹkẹvuọvo oborẹ ovwan sa vwọ nuẹ ọ da dianẹ iroro ovwan fẹnẹ ohwohwo.

⁶ Erọnvwọn efa vọ yen ofori nẹ wọ riẹn kpahen ohwo ro chekọ na vwẹ ọke rẹ ovwan vwọ kọnphiyọ ohwohwo na? Tavwen wo ki  djephia nẹ wo ghini vwo ẹguọnọ rẹ ohwo na, wẹ vẹ ọyen sa ta ota kpahen erọnvwọn eghanghanre evo kerẹ, obo rọ guọnọ ru vwẹ akpeyeren. Ẹkẹvuọvo kẹ eta ri shekpahọn komobọ kerẹ omakpokpọ, ebẹnbẹn rẹ igho, yẹrẹ obo re brare rọ phia kẹ vwẹ obuko rẹ vwo? Ọ dia eta eje yen ofori nẹ a ta ota kpahen ẹsosuọọ. (Ni Jọn 16:12.) Wo de no nẹ ọ phẹre gan nọ wọ vwọ kpahenphiyọ enọ ọtiọyen ri shekpahen owẹ komobọ, vuẹ ohwo na. Dedena ọke vwọ yanran na, ofori nẹ wọ vuẹ ohwo rẹ wẹ vẹ ọyen gba kọnphiyọ ohwohwo na obo ri kpokpo uwe o se vwo brorhiẹn rẹ abavo. Ọtiọyena, ofori nẹ wo rhievun kẹ.

7. Mavọ yen ihwo re kọnphiyọ ohwohwo sa vwọ nabọ vughe ohwohwo? (Ni ekpeti na “ A da Kọnphiyọ Ohwo Rọhẹ Avwusheri.”) (Ni ihoho na.)

⁷ Mavọ yen wo se vwo vughe oka rẹ ohwo rẹ ohwo na ghene hepha? Idjerhe ọvo wo se vwo ru ọtiọyen yen wọ vwọ ta uyota kugbe ọdavwẹ wẹn, nọ enọ je nabọ kerhọ. (Isẹ 20:5; Jem 1:19) Erọnvwọn kerẹ a vwọ riemu kuẹgbe, re vwo nene ohwohwo yan vwẹ azagba, ji vwobọ vwẹ iruo rẹ aghwoghwo na sa vwẹ ukẹcha kẹ ovwan vwo ru erọnvwọn re sa nẹrhẹ ovwan ta ota. We ji se vughe ohwohwo phiyọ, ọke rẹ ovwan da ghwọrọ ọke kuẹgbe vẹ ihwo rẹ orua kugbe igbeyan rẹ ovwan. Vwọba, ru ọrhuẹrẹphiyotọ sansan wo se vwo vughe uruemu rẹ ohwo ru wẹ vẹ ọyen gba kọnphiyọ ohwohwo na, siẹrẹ ọ vẹ ihwo sansan de ruẹ erọnvwọn kuẹgbe. Jokaphiyọ oborẹ Aschwin ro nẹ Netherlands rhe davwẹngba vwo ru. Ọ ta ota kpahen ọke rọ vẹ Alicia vwọ kọnphiyọ ohwohwo nẹ: “Avwanre ru erọnvwọn sansan re cha avwanre uko vwo vughe ohwohwo. Kerẹ udje, emerọnvwọn kerẹ e vwo chere emu yẹrẹ wiowian rẹ uwevwin kuẹgbe. Ọke rẹ avwanre de ruẹ erọnvwọn nana, kẹ avwanre mrẹ asan rẹ ohwo ọvuọvo de ruẹ yovwẹn vẹ asan ro de shekpotọ.”

8. Erere vọ yen ihwo ivẹ re kọnphiyọ ohwohwo sa mrẹ siẹrẹ ayen de ruẹ uyono kuẹgbe?

⁸ Ovwan ji se vughe ohwohwo phiyọ siẹrẹ ovwan de yono iyovwinreta sansan rehẹ Baibol na kuẹgbe. Ovwan da rọvwọn nu, rere Ọghẹnẹ sa vwọ dia ẹbẹre ọvo rẹ orọnvwe rẹ ovwan, ovwan cha rhuẹrẹ ọke phiyọ vwọ kẹ ẹga rẹ orua. (Agh 4:12) Ọtiọyena o rhe fo nẹ ovwan rhuẹrẹ ọke phiyọ vwo ru uyono kugbe ovwan vwọ kọnphiyọ ohwohwo na? Ihwo ivẹ re kọnphiyọ ohwohwo je rhe dia orua ọvoo, jẹ oniọvo ọshare na je rhe dia ọgbuyovwin kẹ oniọvo aye naa. We de ruẹ uyono kuẹgbe  ọkieje, ku wo se vughe oborẹ oyerinkugbe rẹ ohwo ochekọ na vẹ Jihova hepha. Max kugbe Laysa, re dia aye gbe ọshare vwẹ United States, mrẹ erere ọfa. Max da ta: “Ẹsosuọ avwanre vwọ kọnphiyọ ohwohwo, avwanre da reyọ ẹbe rẹ ukoko na re ta ota kpahen a vwọ kọnphiyọ ohwohwo, orọnvwe, kugbe akpeyeren rẹ orua vwo ru uyono. Ẹbe yena nẹrhẹ avwanre sa ta ota kpahen iyovwinreta re pha ghanghanre rẹ ẹwẹn rẹ avwanre rha sa djẹ ra jovwoo.”

ERỌNVWỌN EFA WO CHE RORO KPAHEN

9. Die yen erọnvwọn evo ihwo ivẹ re kọnphiyọ ohwohwo che roro kpahen siẹrẹ ayen de brorhiẹn rẹ ohwo rẹ ayen cha vuẹ kpahen oyan rayen?

⁹ Ono yen ofori nẹ ovwan vuẹ kpahen oyan na? Ovwan ihwo ivẹ yen vwo orhiẹn yena. Ovwan vwọ kọnphiyọ ohwohwo obọ na, ovwan sa vuẹ imihwo krẹn. (Isẹ 17:27) We de ru ọtiọyen, ọ sa nẹrhẹ ovwan kẹnoma kẹ okeke kugbe enọ buebun. Ovwan rha vuẹ ohwo vuọvoo, ọ sa nẹrhẹ we siomanu ruo vẹ oshọ rẹ ihwo efa da riẹn. Ọnana sa so imuoshọ. Ọtiọyena, ọyen emu rẹ aghwanre wọ da vuẹ ihwo re sa reyọ omamọ rẹ uchebro kugbe ukẹcha ro fori vwọphia. (Isẹ 15:22) Kerẹ udje, wọ sa vuẹ ihwo rẹ orua evo, igbeyan ri tedje, yẹrẹ ekpako rẹ ukoko.

10. Die yen ihwo ivẹ re kọnphiyọ ohwohwo se ru vwo muọghọ kẹ ohwohwo ji nene irhi ri Jihova? (Isẹ 22:3)

¹⁰ Die yen ovwan se ru vwo muọghọ kẹ ohwohwo ji nene irhi ri Jihova? Ẹguọnọ rẹ ovwan vwo kpahen ohwohwo vwọ ganphiyọ ye, ku we che sikẹrẹ ohwohwo phiyọ. Die yen sa vwẹ ukẹcha kẹ ovwan vwọ kẹnoma kẹ obo ri tun Jihova oma? (1Kọ 6:18) Ovwan kẹnoma kẹ eta rẹ ọfanrhiẹn, ovwan ihwo ivẹ ọvo vwọ dia kuẹgbe, kugbe udi ẹda vrẹ oma. (Ẹf 5:3) Erọnvwọn nana sa nẹrhẹ urhurusivwe rẹ ọfanrhiẹn ganphiyọ je nẹrhẹ ọ bẹn e vwo ru obo ri yovwirin. Ọtiọyena, ọyen emu aghwanre rẹ ovwan vwọ ta ota ọkieje kpahen oborẹ ovwan se vwo muọghọ kẹ ohwohwo ji nene irhi ri Jihova. (Se Isẹ 22:3.) Jokaphiyọ obo re vwẹ ukẹcha kẹ Dawit kugbe Almaz ri nẹ Ethiopia rhe. Ayen da ta: “Avwanre ghwọrọ ọke kuẹgbe vwẹ asan sansan rẹ ihwo buebun hepha ji te igbeyan rẹ avwanre efa. Avwanre ọvo dia evunrẹ imoto yẹrẹ uwevwiin. Ọtiọyena, kẹ avwanre sa kẹnoma kẹ ẹdia sansan re sa nẹrhẹ avwanre she ro ọdavwini.”

11. Die yen erọnvwọn evo rẹ ihwo ivẹ re kọnphiyọ ohwohwo che roro kpahen siẹrẹ ayen de brorhiẹn rẹ oborẹ ayen che dje ẹguọnọ kẹ ohwohwo wan?

¹¹ Ofori nẹ ihwo ivẹ re kọnphiyọ ohwohwo dje ẹguọnọ phia? Ayen se ru ọtiọyen vwẹ idjerhe ro fori rẹ oyerinkugbe rayen vwọ kpẹkpẹ phiyọ na. Ẹkẹvuọvo, ọ da dianẹ wo vwo urhurusivwe rẹ ehware ọgangan, ọ cha bẹn wo vwo muọghọ kẹ ohwo ochekọ na. (Sol 1:2; 2:6) Odjephia rẹ ẹguọnọ da vrẹka, ọnana sa nẹrhẹ wo she ro umwemwu. (Isẹ 6:27) Ọtiọyena, vwẹ ọtonphiyọ rẹ oyan rẹ ovwan na, ovwan ta ota kpahen asan rẹ we che dje ẹguọnọ kẹ ohwohwo te vwo nene odjekẹ ri Baibol. c (1Tẹ 4:​3-7) Kerẹ ihwo ivẹ re kọnphiyọ ohwohwo, ovwan nọ oma rẹ ovwan: ‘Ẹro vọ yen ihwo rẹ asan rẹ avwanre dia vwo nẹ ẹguọnọ re dje kẹ ohwohwo? Ẹguọnọ rẹ avwanre djephia kẹ ohwohwo sa rhanriẹn urhurusivwe rẹ ehware rọhẹ oma rẹ avwanre?’

12. Die yen ofori nẹ ihwo re kọnphiyọ ohwohwo riẹn kpahen ebẹnbẹn kugbe aphro re vwomaphia ọke ra da kọnphiyọ ohwohwo?

¹² Mavọ yen ovwan sa vwọ rhuẹrẹ ebẹnbẹn vẹ ẹghwọ phiyọ? Kẹ ọ da rha dianẹ ọkieje yen ẹghwọ vwọ vwomaphia vwẹ ohri rẹ ovwan vwo? Kẹ ọnana mudiaphiyọ nẹ oyerinkugbe rẹ  ovwan na cha wiaan? Ọ ghwa dia ọtiọyeen; ihwo eje re kọnphiyọ ohwohwo vwo asan rẹ ayen de jẹ ohwohwo ẹruọ. Ihwo ivẹ re wian kuẹgbe rere ayen se vwo phi ebẹnbẹn rayen kparobọ yen dia orọnvwe ro vwo uvi rẹ uchivwo. Ọtiọyena, oborẹ ovwan rhuẹrẹ ebẹnbẹn wan enẹna yen che djephia sẹ ovwan sa rọvwọn orọnvwe na te ovwọnvwọn. Kerẹ ihwo re kọnphiyọ ohwohwo, ovwan sa nọ oma rẹ ovwan: ‘Avwanre sa ta ota dẹndẹn vwọrẹ ọghọ? Avwanre fobọ rhọnvwa oruchọ rẹ avwanre je davwẹngba re vwo ru yovwinphiyọ? Avwanre fobọ yovwunu, nuẹ ji vwo ghovwo?’ (Ẹf 4:​31, 32) Ọtiọyena, ọ da dianẹ ọkieje yen ovwan vwọ ghwọ yẹrẹ phraphro ọke rẹ ovwan da kọnphiyọ ohwohwo, wo roro nẹ erọnvwọn che yovwinphiyọ siẹrẹ ovwan da rọvwọn nuu. Wo de no nẹ ohwo ochekọ na fo kẹ wẹẹ, obo ri me yovwin yen ovwan ihwo ivẹ vwọ dobọ rẹ oyan na ji. d

13. Erọnvwọn vọ yen cha vwẹ ukẹcha kẹ ihwo re kọnphiyọ ohwohwo vwọ riẹn uchọke rẹ oyan na che kri te?

¹³ Mavọ yen ovwan kọnphiyọ ohwohwo kri te? E de brokpakpa brorhiẹn erọnvwọn se shechọ. (Isẹ 21:5) Ọtiọyena, ofori nẹ oyan rẹ ovwan na kri te asan rẹ ovwan da nabọ vughe ohwohwo. Ẹkẹvuọvo, ofori nẹ ovwan reyọ oyan rẹ ovwan na vwo siotọọ. Baibol na je tanẹ: “Emu rẹ phi ẹro phihọ nu ra da kparọ ọ nẹrhẹ udu rẹ ohwo mwa ọga.” (Isẹ 13:12) Vwọba, ihwo ivẹ re kọnphiyọ ohwohwo vwọ ghwọrọ ọke kuẹgbe phiyọ ye, ọ sa nẹrhẹ ọ bẹn ayen vwọ kẹnoma kẹ urhurusivwe rẹ ehware. (1Kọ 7:9) Ukperẹ wọ vwọ tẹnrovi uchọke rẹ ovwan vwọ kọnphiyọ ohwohwo re, nọ oma wẹn, ‘Erọnvwọn efa vọ yen ofori nẹ me riẹn kpahen ohwo nana rere mi se vwo bru omamọ rẹ orhiẹn?’

MAVỌ YEN IHWO EFA SE VWO BICHA IHWO RE KỌNPHIYỌ OHWOHWO?

14. Erhọ yen idjerhe evo rẹ ihwo efa sa vwọ vwẹ ukẹcha kẹ ihwo ivẹ re kọnphiyọ ohwohwo? (Ni uhoho na.)

¹⁴ E de vughe ihwo re kọnphiyọ ohwohwo, mavọ yen a sa vwọ vwẹ ukẹcha kẹ ayen? Avwanre se durhie ayen nẹ ayen vwomaba avwanre vwẹ udemu, ẹga rẹ orua, yẹrẹ ehaẹha. (Ro 12:13) Ẹdia re djunute vwẹ obenu na sa nẹrhẹ ayen vughe ohwohwo phiyọ. Ayen guọnọ ohwo ọfa rọ sa vwomaba ayen, vwẹ ukẹcha kẹ ayen vwọ jẹ ofa, yẹrẹ asan rẹ ayen da sa ta ota vwọrẹ odjahọn? Ọ da dia ọtiọyen, a sa vwẹ ukẹcha phia? (Ga 6:10) Alicia vẹ Aschwin re djunute siẹvure, karophiyọ oborẹ iniọvo na ru kẹ ayen. Ọ da ta, “Ọ vwerhen  avwanre oma iniọvo evo vwọ vuẹ avwanre nẹ avwanre sa kọn bru ayen rhe siẹrẹ avwanre da guọnọ asan rẹ avwanre da sa ta ota vwẹ asan rẹ ihwo da mrẹ avwanre.” Ọ da dianẹ ihwo re kọnphiyọ ohwohwo vuẹ wẹ nẹ wọ vwomaba ayen, ọyena rha dia okpuphẹn? Wọ yanjẹ ihwo ivẹ re kọnphiyọ ohwohwo na ọvo vwoo, ẹkẹvuọvo reyọ aghwanre vwọ riẹn ọke ro vwo fo nẹ ayen ihwo ivẹ ọvo ta ota kugbe.​​—Fil 2:4.

15. Orọnvwọn ọfa vọ yen ihwo efa se ru vwọ vwẹ ukẹcha kẹ ihwo re kọnphiyọ ohwohwo? (Isẹ 12:18)

¹⁵ A je sa vwẹ ukẹcha kẹ ihwo ivẹ re kọnphiyọ ohwohwo womarẹ oborẹ avwanre ta kugbe obo re jẹ ẹta. Ọkievo, ofori nẹ avwanre sun oma rẹ avwanre. (Se Isẹ 12:18.) Kerẹ udje, omavwerhovwẹn sa nẹrhẹ avwanre vuẹ ihwo efa kpahen ihwo ivẹ re kọnphiyọ ohwohwo, ẹkẹvuọvo ọ sa dianẹ ayen ọvo komobọ yen guọnọ vuẹ ihwo efa kpahọn. E jẹ avwanre gun iguegun kpahen iniọvo re kọnphiyọ ohwohwoo yẹrẹ reyọ ayen vwo guẹdjọ fikirẹ eta romobọ rayeen. (Isẹ 20:19; Ro 14:10; 1Tẹ 4:11) Vwọba, e jẹ avwanre ta eta yẹrẹ nọ enọ re cha nẹrhẹ ihwo ivẹ re kọnphiyọ ohwohwo na hirharoku okeke rẹ ayen vwọ rọvwọọn. Oniọvo aye re se Elise vẹ ọshare rọyen tare nẹ, “Oma vo avwanre siẹrẹ ihwo efa da nọ avwanre kpahen ẹdẹ rẹ avwanre cha vwọ rọvwọn dede nẹ avwanre je ta ota kpahọọn.”

16. Die yen ofori nẹ avwanre ru siẹrẹ ihwo re kọnphiyọ ohwohwo da dobọ rẹ oyan na ji?

¹⁶ Kẹ ihwo re kọnphiyọ ohwohwo de brorhiẹn rẹ ayen vwọ dobọ rẹ oyan na ji vwo? E jẹ avwanre dje unu phiyọ ota rayen na yẹrẹ hanrha ohwo ọvo nẹ ọyen sorọọ. (1Pi 4:15) Oniọvo aye ọvo re se Lea da ta: “Mi nyori nẹ ihwo efa ta ota kpahan oboresorọ mẹ vẹ oniọvo na vwọ dobọ rẹ oyan na ji. Ọ da vwẹ mamọ.” Kirobo re djunute siẹvure, a tare nẹ ọ dia obo re chọre siẹrẹ iniọvo na da dobọ rẹ oyan na jii. Kidie oboresorọ ayen vwọ kọnphiyọ ohwohwo ọyen ayen vwo bru omamọ rẹ orhiẹn. Dedena, orhiẹn rayen na sa nẹrhẹ ayen she ọkuọrọn je nẹrhẹ ayen dia ẹdia rẹ ọruvwohwo. Ọtiọyena, a sa gbẹn idjerhe ra vwọ vwẹ ukẹcha kẹ ayen.​​—Isẹ 17:17.

17. Die yen ofori nẹ ihwo ivẹ re kọnphiyọ ohwohwo ru ọkieje?

¹⁷ Kirobo re yono re na, ra vwọ kọnphiyọ ohwohwo vọnre vẹ egbabọse, ẹkẹvuọvo a je sa mrẹ omavwerhovwẹn vwọ. Jessica da ta: “Vwọrẹ uyota, ra vwọ kọnphiyọ ohwohwo dia ọmọrhiẹ owiaan. Ẹkẹvuọvo oma vwerhen ovwẹ nẹ avwanre reyọ ọke vẹ ẹgba rẹ avwanre eje vwo vughe ohwohwo.” Ọtiọyena ọ da dianẹ ovwan kọnphiyọ ohwohwo, ovwan davwẹngba vwọ nabọ vughe ohwohwo phiyọ. Ovwan de ru ọtiọyen, ọnana kọ cha nẹrhẹ ovwan brorhiẹn rẹ aghwanre.