1. Uvi rẹ uyono vọ yen Jihova yono Ebraham?

 ỌGHẸNẸ wan omarẹ amakashe vuẹ Ebraham nẹ ọyen cha ghwọrọ Sodọm vẹ Gomora totọ. Ota nana rọ vuẹ Ebraham na cha sa chọrọ ẹroo. Ọnana kpokpiro ẹwẹn mamọ. Ọ da nọ: “Wọ cha ghene ghwọrọ evwata vẹ irumwemwu kugbe? . . . Oguẹdjọ rẹ akpọ na eje rhe che ru obo ri shephiyọ?” Jihova vwo edirin yono ugbeyan rọyen ro vwo ẹguọnọ kpahen na uyono rọ vọnre vẹ erere rọ je vwẹ ọbọngan vwọ kẹ avwanre eje: Ọghẹnẹ cha sa ghwọrọ evwataa.​​—Jẹ 18:​23-​33.

2. Die yen kẹ avwanre imuẹro nẹ ẹdjọeguo ri Jihova cha dia ọ rẹ arodọnvwẹ vẹ ọsoso?

² Mavọ yen avwanre se vwo vwo imuẹro nẹ ẹdjọeguo ri Jihova cha dia ọ rẹ ọsoso je vọn vẹ arodọnvwẹ? Kidie avwanre riẹnre nẹ Jihova “nẹ evun rẹ udu” rẹ ihwo. (1Sa 16:7) Vwọrẹ uyota, ọ riẹn “udu rẹ emọ rẹ ihwo.” (1Iv 8:39; 1Ik 28:9) Uyota yena vwerhoma dẹn. Avwanre che se vwo ẹruọ rẹ oborẹ ẹdjọeguo ri Jihova cha diaa. Ọnana yen sorọ ọyinkọn Pọl vwọ ta kpahen Jihova nẹ: “A cha sa guọnọ otọ rẹ orhiẹn-ebro rọyen mrẹ-ẹ!”​​—Ro 11:33.

3-4. Enọ vọ yen avwanre sa nọ ọkievo, kẹ die yen a cha ta ota kpahen vwẹ uyono nana? (Jọn 5:​28, 29)

³ Dedena, ọkievo avwanre sa nọ ọkpọ rẹ enọ re họhọ e rẹ  Ebraham nọre. Avwanre sa nọ nẹ: ‘Iphiẹrophiyọ herọ vwọ kẹ ihwo ri Sodọm vẹ Gomora ri Jihova ghwọre? A sa vwẹ evo rayen vwọba ‘evrẹnushi . . . rẹ ihwo ri jẹ evwata ẹdia’?’​​—Iru 24:15.

⁴ E jẹ a rhoma fuẹrẹn ẹruọ rẹ avwanre vwori kpahen evrẹnushi na. O krinọọ na, a rhoma vwo ẹruọ kpokpọ vwọphia kpahen “evrẹnushi rẹ arhọ” na kugbe “evrẹnushi rẹ ẹdjọeguo” na. a (Se Jọn 5:​28, 29.) Ẹruọ kpokpọ nana nẹrhẹ e ru ewene phiyọ ẹruọ rẹ avwanre vwori jovwo, rọ dia obo ra cha ta ota kpahen vwẹ uyono nana vẹ ọ rọ vwọ kpahọn. Vwọ kpahen ẹdjọeguo ri Jihova, e jẹ a ka ta ota kpahen oborẹ avwanre riẹnree kugbe oborẹ avwanre riẹnre.

OBORẸ AVWANRE RIẸNREE

5. Vwẹ ọke re wanre, die yen ẹbe avwanre ta kpahen ihwo ri Sodọm vẹ Gomora ra ghwọre?

⁵ Vwẹ ọke re wanre, ẹbe avwanre ta ota kpahen obo re phia kẹ ihwo ri Jihova brorhiẹn hwe ro niri kerẹ evwataa. Avwanre tare jovwo nẹ vwọ kẹ ihwo tiọyena, kerẹ Sodọm vẹ Gomora, iphiẹrophiyọ rẹ evrẹnushi herọ vwọ kẹ ayen vwẹ obaro naa. Ẹkẹvuọvo, a vwọ nẹrhovwo je frẹkotọ ru ehiahiẹ kpahọn nu, kẹ a sa ta vẹ imuẹro nẹ ọtiọyen ọ ghene hepha?

6. Erhọ yen udje rẹ ihwo evo ri jẹ evwata ẹdia ri Jihova brorhiẹn hwe, kẹ die yen avwanre jẹ riẹn?

⁶ Roro kpahen enọ evo re vwomaphia. Ikuegbe ri Baibol buebun djisẹ rẹ ẹdjọeguo ri Jihova kpahen ihwo ri jẹ evwata ẹdia, kerẹ ihwo buebun ra riẹn uchunu rayeen ri ghwu phiyọ Oghwe na yẹrẹ ẹgborho ighwrẹn vwẹ Otọ rẹ Ive na ri Jihova vuẹ ihwo rọyen nẹ ayen hwe kufia yẹrẹ isodje rẹ Asiria ri te 185,000 rẹ amakashe ri Jihova hweri vwẹ ason vuọvo. (Jẹ 7:23; Urh 7:​1-3; Aiz 37:​36, 37) Vwẹ ẹdia nana eje na, Baibol na vuẹ avwanre nẹ Jihova brorhiẹn rẹ oghwọrọ ri bẹdẹ hwe ihwo nana eje, ayen rhe vwo iphiẹrophiyọ rẹ evrẹnushi ọfaa? Ẹjo, ọ dia ọtiọyen Baibol na taree. Diesorọ a sa vwọ ta ọtiọyen?

7. Die yen avwanre jẹ riẹn kpahen ihwo ra ghwọre vwẹ Oghwe na yẹrẹ vwẹ ẹkuotọ ri Kenan? (Ni rọhẹ opharo ọbe na.)

⁷ Avwanre riẹn obo ri Jihova guẹdjọ rẹ ohwo ọvuọvo waan; avwanre je riẹn sẹ ihwo re hweri na vwo uphẹn rẹ ayen vwo yono kpahen Jihova ji kurhẹriẹẹ. Baibol na vwọ ta ota kpahan obo re phiare vwẹ Oghwe na, ọ da tanẹ Noa “ohwo ro ghwoghwo ophiọnphiọn.” (2Pi 2:5) Ẹkẹvuọvo, o vwo asan vuọvo vwẹ Baibol na rọ tare nẹ ọke ri Noa vwọ kare okọ ọrhuarho na, ọ davwẹngba ro vwo ghwoghwo ota kẹ ohwo ọvuọvo vwẹ otọrakpọ na tavwen Oghwe na ki kuu. Ọtiọyen ọ je hepha nẹ, avwanre riẹnre sẹ ihwo umwemwu re dia ẹkuotọ ri Kenan na vwo uphẹn rẹ ayen vwo yono kpahen Jihova ji ru ewene vwẹ akpeyeren rayeen.

8. Die yen avwanre jẹ riẹn kpahen ihwo ri Sodọm vẹ Gomora?

⁸ Kẹ, ihwo ri Sodọm vẹ Gomora vwo? Ohri rẹ ihwo nana yen Lọt rọ dia ọvwata diare. Jẹ, avwanre riẹnre sẹ Lọt ghwoghwo ota kẹ ayen eje? Ẹjo. Vwọrẹ uyota, ayen ghini irumwemwu, ẹkẹvuọvo, ayen eje yen riẹn ofẹnẹ rẹ obo ri yovwirin vẹ obo re brare? Karophiyọ nẹ eshare evo vwẹ orere na davwẹngba rẹ ayen vwo gbe erhorha ri won Lọt ẹgua. Baibol na tare nẹ “te omotete te ọkpako” yen hẹ usun rẹ ihwo ri gbe ozighi na. (Jẹ 19:4; 2Pi 2:7) Avwanre ghene riẹn sẹ Jihova, Ọghẹnẹ ro gbe arodọnvwẹ na brorhiẹn rẹ ughwu hwe ihwo nana eje nẹ ayen rhe vwo iphiẹrophiyọ rẹ evrẹnushii? Jihova vuẹ Ebraham nẹ evwata rehẹ orere na tobọ  te ihwo ihwee. (Jẹ 18:32) Ọtiọyena, ayen irumwemwu kọyensorọ Jihova vwọ ghwọrọ ayen. Kẹ a sa ghene tanẹ a cha rhọvwọn ayen vuọvoo vwẹ ‘evrẹnushi . . . rẹ ihwo ri jẹ evwata ẹdia’ na? Ẹjo, a cha sa ta ọtiọyeen!

9. Die yen avwanre riẹnree kpahen Solomọn?

⁹ Vwọ fẹnẹ ihwo yena, avwanre ji se vwẹ Baibol na kpahen evwata rẹ ihwo re rhoma dia irumwemwu. Kerẹ udje, Ovie Solomọn ọyen ọvo usun rayen. A nabọ yono vwẹ idjerhe rẹ Ọghẹnẹ, Jihova de ji bruphiyọ kẹ gbidiki; ẹkẹvuọvo, ọke vwọ yanran na ọ da ga eghẹnẹ rẹ efian. Ọnana da nẹrhẹ ophu mu Jihova mamọ je nẹrhẹ ẹgborho rẹ Izrẹl rioja ikpe ujorin buebun. Uyota, Baibol na tare nẹ Solomọn “da vwerhẹ kugbe esẹ rọye,” ọtiọyen ji te eshare re fuevun kerẹ Ovie Devid. (1Iv 11:​5-9, 43; 2Iv 23:13) Kẹ, obo re shi Solomọn wan ọyen odjephia nẹ a cha rhọvwọn nẹ ushi? Baibol na ta ọtiọyeen. Ihwo evo se roro nẹ a cha rhọvwọn Solomọn nẹ ushi kidie Baibol na tare nẹ “ohwo ro ghwuru, jẹ a rhanrọ nẹ umwemwu rọyen re.” (Ro 6:7) Ọyena ghini uyota, jẹ ọ dia ọyen o vwo mudiaphiyọ nẹ a cha rhọvwọn ihwo eje ri ghwuru nẹ ushii, kerẹsiẹ ra da mrẹ nẹ ughwu rayen nẹrhẹ ayen vwo uturhi rẹ ayen vwọ rhoma dia. Evrẹnushi ọyen okẹ ro nẹ obọ rẹ Ọghẹnẹ ro vwo ẹguọnọ rhe. Ọ vwọ kẹ ihwo rọ guọnọre nẹ e ga ọyen bẹdẹ. (Job 14:​13, 14; Jọ 6:44) Uphẹn yena che te Solomọn obọ? Jihova ọvo yen riẹn ẹkpahọnphiyọ na. Ẹkẹvuọvo, avwanre riẹnre nẹ Jihova che ru obo re gbare.

OBORẸ AVWANRE RIẸNRE

10. Mavọ yen oma ru Jihova siẹrẹ ọ da guọnọ ghwọrọ ihworakpọ? (Izikiẹl 33:11) (Ni uhoho na.)

¹⁰ Se Izikiẹl 33:11. Jihova vuẹ avwanre oborẹ oma ruo siẹrẹ o de guẹdjọ rẹ ihworakpọ. Ẹwẹn ọfuanfon na mu ọyinkọn Pita vwọ ta eta re họhọ e rẹ ọmraro Izikiẹl siri nẹ “Jihova . . . guọnọre nẹ ohwo vuọvo ghwọrọ-ọ.” (2Pi 3:9) Eta yena re vọnre vẹ imuẹro na, nẹrhẹ avwanre riẹn nẹ Jihova brokpakpa ghwọrọ ihwo kuẹfia karekaree. O gbe arodọnvwẹ vwẹ kẹdia kẹdia ro de fo nẹ o ru ọtiọyen, kidie ọyen ohwo vẹ arodọnvwẹ.

11. Amono yen a cha rhọvwọn nẹ ushii, kẹ mavọ yen e ru riẹn?

¹¹ Die yen avwanre riẹnre kpahen ihwo ra cha rhọvwọn nẹ ushii? Baibol na djunute udje rẹ ihwo evo tiọyen. b Jesu tare nẹ a cha rhọvwọn Judas Iskariọt nẹ ushii. (Mk 14:21; ji ni Jọn 17:12 kugbe study note.) Judas vwẹ arogba vwo gbevwọso Jihova Ọghẹnẹ kugbe Ọmọ Rọyen. (Ni Mak 3:29 kugbe study notes.) Ọtiọyen Jesu je tanẹ, ilori ẹga evo ri gbevwọso ọyen de ghwu, ayen che vwo iphiẹrophiyọ rẹ evrẹnushii. (Mt 23:33; ni Jọn 19:11 kugbe study note “the man.”) Ọyinkọn Pọl vwẹ orhọesio phia nẹ ihwo re vwọsua re rhọnvwe kurhẹriẹẹ che vrẹn nẹ ushii.​​—Hib 6:​4-8; 10:29.

12. Die yen avwanre riẹn kpahen arodọnvwẹ ri Jihova? Djudje evo.

¹² Ẹkẹvuọvo, die yen avwanre riẹn kpahen arodọnvwẹ ri Jihova? Idjerhe vọ yen o vwo djephia nẹ “ọ guọnọre nẹ ohwo vuọvo ghwọrọ-ọ”? Roro kpahen obo ro gbe arodọnvwẹ kẹ ihwo evo ri ru imwemwu egangan. Ovie Devid ru imwemwu egangan, o gbe igberadja je dẹ ozighẹ. Dedena, Devid vwo kurhẹriẹ Jihova de gbe arodọnvwẹ kẹ ji vwo ghovwo. (2Sa 12:​1-​13) Ovie Manasse ru erọnvwọn ebrabra vwẹ akpeyeren rọyen vwẹ ikpe buebun. Dede nẹ imwemwu rọyen pha gangan, jẹ Jihova gbe arodọnvwẹ kẹ ji vwo ghovwo ọke ro vwo kurhẹriẹ. (2Ik 33:​9-​16)  Idje nana karophiyọ avwanre nẹ Jihova gbe arodọnvwẹ vwẹ kẹdia kẹdia ro de fo nẹ o ru ọtiọyen. Ọ cha rhọvwọn ihwo tiọyena nẹ ushi kidie ayen riẹnre nẹ ayen ru imwemwu egangan ji kurhẹriẹ.

13. (a) Diesorọ Jihova vwo gbe arodọnvwẹ kẹ ihwo ri Ninive? (b) Die yen Jesu rhoma ta kpahen ihwo ri Ninive?

¹³ Avwanre je riẹn kpahen obo ri Jihova gbe arodọnvwẹ kẹ ihwo ri Ninive. Ọghẹnẹ vuẹ Jona nẹ: “Evun mwemwu rayen rhe vẹ duvwu uvwe.” Ẹkẹvuọvo ayen vwo kurhẹriẹ nẹ imwemwu rayen, Jihova de vwo ghovwo ayen. Jihova gbe arodọnvwẹ kẹ ayen vwọ vrẹ Jona shesheri. Ọghẹnẹ karophiyọ Jona rẹ ophu muẹ nẹ ihwo ri Ninive tobọ “riẹn obọrhe eyẹ obohwẹre raye-en.” (Jon 1:​1, 2; 3:10; 4:​9-​11) Ọke vwọ yanran na, Jesu da reyọ udje yena vwo yono ihwo kpahen arodọnvwẹ kugbe orhiẹn ọsoso ri Jihova. Jesu tare nẹ ihwo ri Ninive ri kurhẹriẹ na “che vrẹn vwevunrẹ ẹdjọeguo na.”​​—Mt 12:41.

14. Die yen “evrẹnushi rẹ ẹdjọeguo” na che mudiaphiyọ vwọ kẹ ihwo ri Ninive?

¹⁴ “Ẹdjọeguo” vọ yen ihwo ri Ninive de che “vrẹn”? Jesu tare nẹ “evrẹnushi rẹ ẹdjọeguo” cha dia vwẹ obaro. (Jọ 5:29) Usuon rẹ Ẹgbukpe Uriorin rọyen na yen ọ rionbọ ra, rọ dia ọke ra da cha rhọvwọn ihwo re dia “evwata kugbe ihwo ri jẹ evwata ẹdia.” (Iru 24:15) Vwọ kẹ ihwo ri jẹ evwata ẹdia, ọnana che mudiaphiyọ “evrẹnushi rẹ ẹdjọeguo.” Kọyen, Jihova vẹ Jesu cha fuẹrẹn iruemu rayen ni sẹ ayen rhiabọreyọ obo re yono ayen na jẹ vwẹ ayen vwo ruiruo. Ọ da dianẹ ohwo ri Ninive ra rhọvwọn nẹ ushi rhọnvwe vwomaba ẹga rẹ uyotaa, ẹdjọeguo rọyen kọ cha dia ọ rẹ oghwọrọ. (Aiz 65:20) Ẹkẹvuọvo, ihwo ri fuevun ga Jihova, ẹdjọeguo rayen cha ghwa erhuvwu rhe. Kọyen ayen che vwo uphẹn rẹ ayen vwọ dia bẹdi bẹdẹ!​​—Da 12:2.

15. (a) Diesorọ e vwo jẹ tanẹ ihwo ri Sodọm vẹ Gomora vuọvo che vrẹn nẹ ushii? (b) Mavọ yen e se vwo vwo ẹruọ rẹ obo rehẹ Jud 7? (Ni ekpeti na “ Die yen eta ri Jud na mudiaphiyọ?”)

¹⁵ Jesu vwọ ta ota kpahen ihwo ri Sodọm vẹ Gomora, ọ da tanẹ, o che yovwin kẹ ayen vwẹ “Ẹdẹ rẹ Ẹdjọeguo” vwọ vrẹ ihwo re senrọ vẹ iyono rọyen. (Mt 10:​14, 15; 11:​23, 24; Lu 10:12) Die yen eta ri Jesu na mudiaphiyọ? Avwanre se roro nẹ Jesu brẹ ba ota na. Jẹ, ọ dia ọtiọyen ọ hepha ọke rọ vwọ ta ota  kpahan ihwo ri Ninivee. c Ukperẹ ọtiọyen, ọ họhọre nẹ obo ri Jesu tare na ghini uyota. “Ẹdẹ rẹ Ẹdjọeguo” ri Jesu ta ota kpahen vwẹ ẹdia ivẹ nana ọvuọvo. Kerẹ ihwo ri Ninive, ihwo ri Sodọm vẹ Gomora ji ru obo re brare. Ẹkẹvuọvo ihwo ri Ninive vwo uphẹn rẹ ayen vwo kurhẹriẹ. Vwọba, karophiyọ obo ri Jesu ta kpahen “evrẹnushi rẹ ẹdjọeguo” na. “Otu ri ru erọnvwọn ebrabra” ji che vwobọ vwẹ evrẹnushi nana. (Jọ 5:29) Ọtiọyena, iphiẹrophiyọ sa dia vwọ kẹ ihwo ri Sodọm vẹ Gomora. Ọ sa dianẹ a cha rhọvwọn evo vwẹ usun rayen, avwanre mi ji vwo uphẹn re vwo yono ayen kpahen Jihova vẹ Jesu Kristi.

16. Die yen avwanre riẹn kpahen obo ri Jihova cha rhọvwọn ihwo nẹ ushi wan? (Jerimaya 17:10)

¹⁶ Se Jerimaya 17:10. Ẹkpo ri Baibol nana cha avwanre uko vwo ru ọdjẹkoko rẹ oborẹ avwanre riẹnre: Nẹ otọ rhe, yen Jihova vwọ “hiẹ iroro, . . . je davwe udu nẹ.” Siẹrẹ a da ta ota kpahen evrẹnushi rọhẹ obaro na, Jihova che ru vwọ “kẹ ohwo kohwo kirobo rẹ uruemu” rẹ ohwo vuọvo hepha. Jihova che ni opharo rẹ ohwo vuọvoo, ẹkẹvuọvo o che gbe arodọnvwẹ siẹrẹ o de fo. E jẹ avwanre roro nẹ o vwo ohwo vuọvo ro jẹ iphiẹrophiyọ rẹ evrẹnushi evwoo, jokpanẹ Baibol na vuẹ avwanre ọtiọyen!

“OGUẸDJỌ RẸ AKPỌ NA” CHE “RU OBO RI SHEPHIYỌ”

17. Die yen cha phia vwọ kẹ ihwo ri ghwuru vwẹ obaro na?

¹⁷ Rhavwẹn ọke rẹ Adam vẹ Ivi vwọ vwomaba Idẹbono vwo gbevwọso Jihova Ọghẹnẹ nu, iduima rẹ ihwo yen ghwure. Ughwu ọyen “ọvweghrẹn” rọ ma bra kparobọ! (1Kọ 15:26) Die yen cha phia kẹ ihwo eje ri ghwure na? Imihwo 144,000 ọvo, re dia idibo ri Kristi re fuevun yen a cha rhọvwọn nẹ ushi je kẹ arhọ ro jeghwo vwẹ odjuvwu. (Ẹvw 14:1) A cha rhọvwọn eshare vẹ eya buebun re fuevun ri vwo ẹguọnọ ri Jihova vwẹ ‘evrẹnushi . . . rẹ evwata,’ kẹ ayen cha dia otọrakpọ na bẹdẹ ọ da dianẹ ayen fuevun vwẹ uvwre rẹ ọke rẹ Usuon rẹ Ẹgbukpe Uriorin ri Kristi na kugbe ọke rẹ ọdavwini rọ koba na. (Da 12:13; Hib 12:1) Vwọba, vwẹ Usuon rẹ Ẹgbukpe Uriorin na, “ihwo ri jẹ evwata  ẹdia”​​—kọyen ihwo re nama ga Jihovaa yẹrẹ i “ri ru erọnvwọn ebrabra” che vwo uphẹn rẹ ayen vwo wene akpeyeren rayen je dia ihwo re fuevun. (Lu 23:​42, 43) Ẹkẹvuọvo, ihwo evo re pha brabra mamọ, re vwẹ arogba vwo gbevwọso Jihova vẹ ọhọre rọyen, o che brorhiẹn hwe ayen, evrẹnushi rha cha dia kẹ ayeen.​​—Lu 12:​4, 5.

18-19. (a) Die yen sa nẹrhẹ avwanre vwẹroso ẹdjọeguo ri Jihova kpahen ihwo ri ghwure? (Aizaya 55:​8, 9) (b) Die yen a cha ta ota kpahen vwẹ uyono rọ vwọ kpahen ọnana?

¹⁸ Avwanre vwo imuẹro nẹ kọke kọke Jihova de guẹdjọ rẹ ihwo yen o che vwo ruẹ obo ri shephiyọ? E! Kirobo rẹ Ebraham nabọ vwo ẹruọ rọyen, Jihova yen “Oguẹdjọ rẹ akpọ na” ro me vwo aghwanre, rọ pha gbagba, rọ je vọn vẹ arodọnvwẹ. O yono Ọmọ rọyen ji phi ẹdjọeguo na eje phiyọ obọ. (Jọ 5:22) Ọsẹ na vẹ Ọmo na riẹn obo rehẹ ubiudu ri kohwo kohwo. (Mt 9:4) Ọtiọyena, kọke kọke rẹ ayen de guẹdjọ yen ayen che vwo “ru obo ri shephiyọ”!

¹⁹ E jẹ a vwẹroso Jihova nẹ ọyen yen riẹn obo ri me yovwin. Avwanre riẹnre nẹ e muwan re vwo guẹdjọ rẹ ihwoo​​—ẹkẹvuọvo ọyen ọvo yen se ru ọtiọyen! (Se Aizaya 55:​8, 9.) Ọtiọyena avwanre ke yanjẹ ẹdjọeguo eje vwo vwọ kẹ vẹ Ọmọ rọyen, rọ dia Ovie rọ nabọ vwẹrokere arodọnvwẹ vẹ orhiẹn ọsoso rẹ Osẹ rọyen gbagba. (Aiz 11:​3, 4) Kẹ, die yen a sa ta kpahen oborẹ Ọghẹnẹ che guẹdjọ rẹ ihwo wan vwẹ ọke rẹ ukpokpogho rode na? Die yen avwanre riẹnree? Kẹ, die yen avwanre riẹnre? Uyovwinrota rọ vwọ kpahen ọnana cha kpahenphiyọ enọ yena.