1. Idjerhe vọ yen Ọghẹnẹ vwọ vwẹ ẹgba kẹ idibo rọyen vwẹ ọke awanre?

 ỌKE buebun yen Baibol na vwo djisẹ rẹ ihwo re fuevun kerẹ ihwo ri vwo ẹgba. Ẹkẹvuọvo ọ dia ọkieje yen ayen vwo no nẹ ayen vwo ẹgba-a. Kerẹ udje, vwẹ ọke evo, Ovie Devid niro nẹ ọyen vwẹ owọ muotọ “kokoroko kerẹ ugbenu ọgangan,” ẹkẹvuọvo vwẹ ọke efa “ofu de dje.” (Un 30:7) Dede nẹ ẹwẹn rẹ Ọghẹnẹ nẹrhẹ Samsin vwo ẹgba oghẹresan, jẹ ọ mrẹvughe nẹ ababọ rẹ ẹgba ro nẹ obọ rẹ Ọghẹnẹ rhe, ‘ọ cha vwiẹrẹ, kọ cha dia kerẹ ohwo ghevweghe.’ (Igu 14:​5, 6; 16:17) Obọ ri Jihova yen ẹgba rẹ eshare nana re fuevun na nurhe.

2. Diesorọ ọyinkọn Pọl vwọ tanẹ, ọke rọ vwọ vwiẹrẹ ọke yena yen o vwo vwo ẹgba? (2 Kọrẹnt 12:​9, 10)

² Ọyinkọn Pọl mrẹvughe nẹ ọyen guọnọ ẹgba ro nẹ obọ ri Jihova rhe. (Se 2 Kọrẹnt 12:​9, 10.) Kerẹ avwanre buebun, Pọl nene ebẹnbẹn rẹ omakpokpọ muabọ. (Ga 4:​13, 14) Ọ je bẹn kẹ ro vwo ru obo ri yovwirin ọkievo. (Ro 7:​18, 19) O tobọ ji vwo ọkiọvo rọ vwọ ro ẹnwan je djoshọ rẹ obo re cha phia kẹ vwẹ obaro. (2Kọ 1:​8, 9) Dedena, ọke ri Pọl vwọ vwiẹrẹ yen o vwo vwo ẹgba. Vwẹ idjerhe vọ? Jihova kẹ Pọl ẹgba rọ guọnọre o se vwo chirakon rẹ ebẹnbẹn rọyen.

3. Enọ vọ yen a cha kpahenphiyọ vwẹ uyono nana?

³ Jihova veri nẹ ọyen je cha kẹ avwanre ẹgba. (1Pi 5:10) Ẹkẹvuọvo ẹgba na ki se te avwanre obọ, ofori nẹ a davwẹngba tavwen. Kerẹ udje, ijini yen vwẹ ẹgba kẹ imoto ọ sa vwọ djẹ. Ẹkẹvuọvo, imoto na ọvo cha sa djẹ nẹ ẹdia-a, o vwo obo ro  fori nẹ ohwo rọ gua na chiyin tavwen imoto na ke sa djẹ. Vwẹ idjerhe vuọvo na, Jihova muegbe rọ vwọ kẹ avwanre ẹgba ra guọnọre, ẹkẹvuọvo a cha davwẹngba tavwen o ki se te avwanre obọ. Die yen Jihova kẹ avwanre re sa bọn avwanre gan? Die yen ofori nẹ e ru ukẹcha na se vwo te avwanre obọ? A cha mrẹ ẹkpahọnphiyọ rẹ enọ yena ra cha vwọ ta ota kpahen oborẹ Jihova vwẹ ọbọngan kẹ ihwo erha re djunute vwẹ Baibol na​—ọmraro Jona, Meri oni ri Jesu, kugbe ọyinkọn Pọl. A je cha mrẹ oborẹ Jihova vwọ vwẹ ukẹcha kẹ idibo rọyen nonẹna kirobo ro ru kẹ ayen.

4. Idjerhe vọ yen Jihova sa vwọ kẹ avwanre ẹgba?

⁴ Ẹrhovwo ra nẹ rhe Jihova ọyen idjerhe ọvo rọ wan kẹ avwanre ẹgba. Jihova sa kpahenphiyọ ẹrhovwo avwanre womarẹ ọ vwọ kẹ avwanre “ẹgba rọ vrẹ ẹgba.” (2Kọ 4:7) Avwanre je sa mrẹ ọbọngan siẹrẹ e de se ota rọyen ji roro kpahọn kokodo. (Un 86:11) Ovuẹ ri Jihova rọhẹ Baibol na “je vọn vẹ ẹgba.” (Hib 4:12) Wọ da nẹrhovwo rhe Jihova ji se ota rọyen, ọ cha kẹ wẹ ẹgba wọ guọnọre wo se vwo chirakon, sẹro rẹ aghọghọ wẹn, ji ruiruo ru wo niri nẹ ọ pha bẹnbẹn. Jẹ a ta ota kpahen oborẹ Jihova vwọ vwẹ ọbọngan kẹ ọmraro Jona.

5. Diesorọ ọmraro Jona vwọ guọnọ ọbọngan?

⁵ Ọmraro Jona guọnọ ọbọngan. O niro nẹ owian ri Jihova vwọ kẹ gan nọ, ọ da djẹ jovwo. Fikirẹ ọnana, Jona vẹ ihwo re vẹ ọyen gba ro okọ dino ghwu vwẹ ogiribo ọgangan. Re wo do phiyọ ame na nu, ọ da mrẹ oma rọyen vwẹ asan ro rhẹro rọye-en​—evun rẹ erin rode ro mu ebri hwi. Mavọ wo rorori nẹ oma ru Jona? O se roro nẹ ọyen che ghwu. O se roro nẹ Jihova sen ọyen? Aphro herọ-ọ ẹnwan mu Jona rọ.

6. Vwo nene obo rehẹ Jona 2:​1, 2, 7, die yen bọn Jona gan ọke rọ vwọ hẹ evun rẹ erin na?

⁶ Die yen Jona ruru ọ sa vwọ mrẹ ọbọngan vwevunrẹ erin rẹ ọyen ọvo hepha na? Ọ nẹrhovwo rhe Jihova. (Se Jona 2:​1, 2, 7.) Dede nẹ o nyupho ri Jihova ẹsosuọ-ọ, Jona vwo imuẹro nẹ Jihova cha kerhọ rẹ ẹrhovwo rọ vwomakpotọ nẹ vẹ ẹwẹn rẹ okurhẹriẹ. Jona ji roro kpahen Isiesi Ọfuanfon na. Diesorọ a sa vwọ ta ọtiọyen? Ọ reyọ eta buebun rehẹ ọbẹ rẹ Une rẹ Ejiro vwo ruiruo vwẹ ẹrhovwo rọ nẹre re si phiyọ Jona uyovwin 2. (Kerẹ udje, ni Jona 2:​2, 5 vẹ Une rẹ Ejiro 69:1; 86:7.) O phẹnre dẹn nẹ Jona nabọ riẹn ẹkpo ri Baibol nana. Enana ro roro kpahen vwẹ ẹdia rọ hepha na, nẹrhẹ o vwo imuẹro nẹ Jihova cha vwẹ ukẹcha kẹ. Ọke rẹ erin na vwọ kpa phiyotọ, jẹ Jona muegbe ro vwo ruiruo ri Jihova vwọ kẹ na re.​—Jon 2:10–3:4.

7-8. Idjerhe vọ yen oniọvo ọvo vwẹ Taiwan vwọ mrẹ ọbọngan ọke ro vwo hirharoku edavwini?

⁷ Udje ri Jona sa cha avwanre uko siẹrẹ e de hirharoku edavwini. Kere udje, Zhiming, b oniọvo ọshare rọ dia Taiwan, hirharoku ebẹnbẹn rẹ jẹ omapokpọ evwo. Vwọba, o ji hirharoku omukpahen ọgangan ro nẹ obọ rẹ orua rọyen cha fikirẹ esegbuyota ro vwo kpahen Jihova. Ọ mrẹ ẹgba ro nẹ obọ ri Jihova rhe womarẹ ẹrhovwo vẹ uyono romobọ. Ọ tare nẹ, “Ọkiọvo mi de hirharoku ebẹnbẹn nana, me ro ẹnwan te ẹdia rẹ mi rhe se ruẹ uyono romobọ-ọ.” Ẹkẹvuọvo ọ dobọrẹ uyono na ji-i. Ọ da ta: “Ẹsosuọ, me nẹrhovwo rhe Jihova. Mi de ru ọyena nu, ke me reyọ erọnvwọn re kuẹphiyọ erhọ vwo hworo ine rẹ ukoko na. Ọkievo, me tobọ vwẹ unu kpotọ  suine na ememerha bẹsiẹ ẹwẹn mẹ vwo te otọ. Mi de ru ọtiọyen re, ke me ton uyono na phiyọ.”

⁸ Uyono romobọ vwẹ ọbọngan kẹ Zhiming vwẹ idjerhe ro rhẹro rọye-en. Kerẹ udje, ọke ro vwo nẹ omaẹbẹrẹ rhe rẹ oma rọyen vwo kpo re, inọsu ọvo da vuẹ nẹ e che se ọbara phiyọ oma kidie ọbara rọyen kpotọ. Ọke rhie a ke bẹrẹ oma na, Zhiming se kpahen ikuegbe rẹ oniọvo aye ọvo re ji ru oka rẹ omaẹbẹrẹ tiọyen kẹ. Ọbara rẹ oniọvo na kpotọ vrẹ ọrọyen; ẹkẹvuọvo, ọ rhọnvwe reyọ ọbara-a dedena oma rọyen ji shephiyọ. Ikuegbe yena cha Zhiming uko vwọ sẹro rẹ evun-ẹfuọn rọyen.

9. Ọ da dianẹ obẹnbẹn ru wo hirharokuẹ phi ovwiẹrẹ phiyọ uwe oma, die wo se ru? (Ni ihoho na.)

⁹ Ọke wo de hirharoku ọdavwini, wọ mrẹ bẹnbẹn wọ vwọ nẹrhovwo rhe Jihova? Gbanẹ uvwerhi wo vwo ru uyono romobọ ro wẹ? Karophiyọ nẹ Jihova nabọ vwo ẹruọ rẹ ẹdia wẹn na. Eriyina wọ da tobọ nẹrhovwo rọ pha kprẹn, wo se vwo imuẹro nẹ ọ cha kẹ wẹ obo wọ ghwa guọnọ. (Ẹf 3:20) Ọ da dianẹ oma na kẹ wẹ uphẹn wo vwo ru uyono na-a, davwẹngba vwọ kerhọ kẹ Baibol vẹ ẹbe rẹ ukoko na re ru phiyọ uhworo. Wọ je sa kerhọ kẹ ine rẹ ukoko na yẹrẹ ni ividio rehẹ jw.org. Wọ da nẹrhovwo rhe Jihova je reyọ erọnvwọn re ukoko na vwọphia vwo ruiruo, jẹ wọ vwẹ uphẹn kẹ nẹ o ru we gan.

10. Die yen iniọvo avwanre ruẹ vwọ bọn avwanre gan?

¹⁰ Jihova sa reyọ iniọvo avwanre vwọ bọn avwanre gan. Ayen sa dia “esiri rẹ uchebro rode” vwọ kẹ avwanre siẹrẹ e de hirharoku edavwini, yẹrẹ a da mrẹ bẹnbẹn re vwo ruiruo ra kẹ avwanre. (Kọl 4:​10, 11) Avwanre guọnọ iniọvo avwanre marho “fiki rẹ ẹdoja.” (Isẹ 17:17) Avwanre de she ọkuọrọn, iniọvo avwanre sa kẹ avwanre obo ra guọnọre, bru avwanre uche, je cha avwanre uko vwọ bọn oyerinkugbe avwanre vẹ Jihova ganphiyọ. Roro kpahen oborẹ Meri, oni ri Jesu, vwọ mrẹ ọbọngan mie ihwo efa.

11. Diesorọ Meri vwọ guọnọ ọbọngan?

¹¹ Meri guọnọ ọbọngan ro se vwo ru ọhọre ri Jihova. Roro kpahen oborẹ oma ruro ọke  rẹ amakashe Gebrẹl vwọ vuẹ kpahen owian rọ cha wian ro niri bẹnbẹn. Ọ vuẹrẹ nẹ ọ cha mrevun; jẹ, ọ je rọvwọ-ọn. O ji vwiẹ je ghẹrẹ ọmọ dẹvo-o, dedena o che vwiẹ ọmọ rọ cha dia Mesaya na je ghẹrẹ ghwanre. Kidie nẹ ọ vẹ ọshare je vwerhẹn devo-o na, kẹ mavọ yen ọ sa vwọ vuẹ Josẹf nẹ ọyen mrevun?​—Lu 1:​26-33.

12. Vwo nene obo rehẹ Luk 1:​39-45, mavọ yen Meri vwọ mrẹ ẹgba rọ guọnọre o se vwo ruiruo ri Jihova vwọ kẹ na?

¹² Mavọ yen Meri sa vwọ mrẹ ọbọngan rọ sa vwọ wian owian roghẹresan rọ je pha bẹnbẹn ra vwọ kẹ na? Ọ guọnọ ukẹcha mie ihwo efa. Kerẹ udje, ọ vuẹ amakashe na nẹ ọ vuẹ ọyen evuẹ efa kpahen iruo ra vwọ kẹ na. (Lu 1:34) Ọmọke vwọ wan nu, Meri de kpo “ubrakpọ rọ vọnre vẹ igbenu na” vwẹ Juda ra mrẹ Ẹlizabẹt rọ dia ohwo rẹ orua rọyen. Oyan na fierere kẹ. Ẹlizabẹt jiri Meri, ẹwẹn ọfuanfon na de ji muo vwọ ta eta rẹ aroẹmrẹ re bọn Meri gan ri shekpahen ọmọ ro che vwiẹ na. (Se Luk 1:​39-45.) Meri da tanẹ Jihova “vwẹ ugbobọ rọyen vwo ruiruo ride.” (Lu 1:​46-51) Jihova vwẹ Gebrẹl vẹ Ẹlizabẹt vwọ bọn Meri gan.

13. Erere vọ yen oniọvo aye ọvo rọ dia Bolivia mrẹre ọke rọ vwọ nokpẹn rẹ ukẹcha mie iniọvo na?

¹³ Kerẹ Meri, iniọvo rẹ ukoko na je sa bọn wẹ gan. Oniọvo aye ọvo vwẹ Bolivia re se Dasuri, guọnọ ọbọngan tiọyena. Ọke rẹ Ọsẹ rọyen vwọ hẹ họsipito kidie nẹ ọ mwa ọga re che se sivwin kpo-o, Dasuri kọyen mu oghwa rẹ ẹroevwote rọyen. (1Ti 5:4) Ọyena dia obo re lọhọre-e. Ọ da ta: “Ọke buebun na ofu dje vwe, ki mi no nẹ me rha cha sa wian owian na-a.” Ọ nokpẹn rẹ ukẹcha mie iniọvo na ẹsosuọ-ọ. Ọ da je ta, “me guọnọ lagha iniọvo na-a, ki mi roro nẹ, ‘Jihova yen cha kẹ vwẹ ukẹcha re me guọnọre.’ Ẹkẹvuọvo ke me rhe mrẹvughe nẹ mi de sioma nẹ ohri rẹ ihwo, kọyen omẹvwẹ ọvo davwẹngba mi vwo phi ebẹnbẹn mẹ na kparobọ.” (Isẹ 18:1) Dasuri de si rhe igbeyan rọyen evo je vuẹ ayen kpahen ẹdia rọ hepha na. Ọ da ta: “Mi che se gbikun rẹ oborẹ iniọvo eghanghanre mẹ na bọn vwẹ gan te-e. Ayen ghwa emu rhe vwe je reyọ ẹkpo ri Baibol sansan vwo bru vwe uche. Ọyen obo re vwerhen oma ra vwọ riẹn nẹ ọ dia avwanre ọvo yen herọ-ọ. Avwanre ẹbẹre ọvo rẹ orua ri Jihova rọhẹ akpọeje​—orua ro vwo owenvwe re vwọ cha wẹ uko, nene uwe viẹ, ji bicha wẹ vwo phi ebẹnbẹn wẹn kparobọ.”

14. Diesorọ o vwo fo nẹ e rhiabọreyọ ukẹcha rẹ ekpako na?

¹⁴ Idjerhe ọvo ri Jihova wan vwẹ ọbọngan kẹ avwanre yen womarẹ ekpako na. Jihova reyọ eshare nana vwọ bọn avwanre gan je nẹrhẹ oma vwerhen avwanre. (Aiz 32:​1, 2) Ọtiọyena siẹrẹ wọ da ro ẹnwan, vuẹ ekpako na kpahọn. Ayen da vwẹ ukẹcha kẹ wẹ, rhiabọreyọ. Jihova se ru we gan womarẹ eshare nana.

15. Iphiẹrophiyọ vọ yen Inenikristi eje niri ghanghanre?

¹⁵ Iphiẹrophiyọ rehẹ Baibol na sa kẹ avwanre ẹgba ra vwọ ga Jihova. (Ro 4:​3, 18-20) Kerẹ Inenikristi, avwanre vwo iphiẹrophiyọ ra vwọ dia bẹdi bẹdẹ​—o wenẹ iparadasi vwẹ otọrakpọ na yẹrẹ vwẹ odjuvwu. Iphiẹrophiyọ avwanre kẹ avwanre ẹgba vwo chirakon rẹ edavwini, ghwoghwo iyẹnrẹn esiri na, ji ruiruo sansan ra vwọ kẹ avwanre vwẹ ukoko na. (1Tẹ 1:3) Iphiẹrophiyọ yena je vwẹ ọbọngan kẹ ọyinkọn Pọl.

16. Diesorọ ọyinkọn Pọl vwọ guọnọ ọbọngan?

¹⁶ Pọl guọnọ ọbọngan. Vwẹ ileta ro si rhe iniọvo rehẹ Kọrẹnt, ọ vwẹ oma rọyen  vwo dje ochẹ rọ fobọ ghwẹ. O hirharoku “okeke ọgangan,” ‘ẹwẹn rọyen tighiri,’ ‘e mukpahọn,’ ‘a teyenrọ she.’ Ọ tobọ vwo ọke rẹ arhọ rọyen vwọ hẹ ẹdia rẹ imuoshọ. (2Kọ 4:​8-10) Pọl si eta nana vwẹ ọke rọ vwọ hẹ oyan rẹ imishọnare rọyen rerha. Ọke ro vwo si eta yena, jẹ ọ je rhe riẹn nẹ ebẹnbẹn efa re bra vrẹ eyena hẹrhẹ vwẹ obaro-o. Ẹko rẹ ihwo ri gbe ozighi che hwe, okọ che shuo, e che muo, je kanrọ phiyọ uwodi.

17. Vwo nene obo rehẹ 2 Kọrẹnt 4:​16-18, die yen kẹ Pọl ẹgba ro se vwo chirakon rẹ edavwini?

¹⁷ Iphiẹrophiyọ rẹ ọyinkọn Pọl rọ tẹnrovi kẹ rẹ ẹgba vwo chirakon rẹ edavwini. (Se 2 Kọrẹnt 4:​16-18.) Pọl vuẹ iniọvo ri Kọrẹnt nẹ ọ da tobọ dianẹ ugboma rọyen “ghwọrọ kuẹfia,” ọ cha so ofudjevwe kẹ-ẹ. Pọl tẹnrovi obaro na. Iphiẹrophiyọ rẹ arhọ ri bẹdẹ ro vwori vwẹ odjuvwu, ọyen “urinrin rọ rhoro mamọ,” rọ ghanre vrẹ ukpokpogho eje ro hirharoku. Pọl roro kpahen iphiẹrophiyọ yena, ọ da nẹrhẹ ohwo rọ hepha vwẹ obevun, “kpokpọ phiyọ kẹdi kẹdẹ.”

18. Mavọ yen iphiẹrophiyọ ri Tihomir vẹ orua rọyen vwori vwọ bọn ayen gan?

¹⁸ Iphiẹrọphiyọ rẹ ọshare ọvo re se Tihomir rọ dia Bulgaria, kẹ rẹ ẹgba ro se vwo chirakon. Vwẹ ikpe evo re wanre na, oniọvo rọyen otete re se Zdravko, vwo asidẹnti o de ghwu. Obo re phiare na da rhe so uvweri ọgangan vwọ kẹ Tihomir vwẹ ọke grongron. O se vwo yerin ghene ẹdia na, ọ vẹ orua rọyen vwẹ ẹwẹn roro kpahen oborẹ evrẹnushi na cha dia. Ọ da ta: “Avwanre ta ota kpahen asan rẹ avwanre da cha mrẹ Zdravko, oka rẹ emu re che chere kẹ, ihwo re che durhie rhe ọrekugbe rẹsosuo re che vwo dede, kugbe ikuegbe re che gbe kẹ kpahen ẹdẹ re koba na.” Tihomir tare nẹ ayen da tẹnroviẹ iphiẹrophiyọ nana, ọ vwẹ ọbọngan kẹ vẹ orua rọyen ayen se vwo chirakon je vwẹ erhiorin hẹrhẹ ọke ri Jihova cha vwọ rhọnvwọn oniọvo rọyen nushi rhe.

19. Die yen wo se ru iphiẹrophiyọ wẹn vwọ gan? (Ni uhoho na.)

¹⁹ Mavọ wo se vwo ru iphiẹrophiyọ wẹn  ganphiyọ? Ọ da dianẹ iphiẹrophiyọ wọ vwọ dia otọrakpọ na yen rhe we, se kpahen oborẹ Baibol na djisẹ rẹ oborẹ akpeyeren vwẹ iparadaisi cha dia wo ji roro kpahọn. (Aiz 25:8; 32:​16-18) Roro kpahen oborẹ akpeyeren cha dia vwẹ akpọ ọkpokpọ na. Vwẹ ẹwẹn roro nẹ wọ hẹ etiyin. Ono yen wọ mrẹ? Edo vọ wo nyo? Mavọ yen oma ru we? Wọ sa mrẹ udje rẹ obo rọ cha dia wo de ni ihoho rẹ iparadaisi re si phiyọ ẹbe rẹ avwanre yẹrẹ wo de hworo ividio rẹ ine kerẹ, Akpọ Kpokpọ rọ Cha, O Sikẹre Mamọ Re, kugbe Imagine the Time. E de mu ẹwẹn kpahen iphiẹrophiyọ rẹ akpọ ọkpokpọ na, ebẹnbẹn avwanre ke cha dia e rẹ “ọmọke, . . . je pharhe.” (2Kọ 4:17) Jihova cha bọn wẹ gan, womarẹ iphiẹrophiyọ rọ vwọ kẹ wẹ na.

20. Mavọ yen avwanre sa vwọ rhoma vwo ẹgba, ọ da dianẹ e she ọkuọrọn?

²⁰ Ọ da tobọ dianẹ avwanre she ọkuọrọn, Ọghẹnẹ cha cha avwanre uko vwo “ru emu rẹ aroeyivwo.” (Un 108:13) Jihova kẹ wẹ erọnvwọn eje wọ guọnọre ru wo se vwo vwo ẹgba. Ọtiọyena wọ da guọnọ ukẹcha wọ sa vwọ wian owian ra vwọ kẹ wẹ, chirakon rẹ ebẹnbẹn, yẹrẹ sẹro rẹ aghọghọ wẹn, nẹrhovwo notọ rẹ ubiudu rhe Jihova wọ je guọnọ odjekẹ rọyen womarẹ uyono romobọ. Rhiabọreyọ ukẹcha rẹ iniọvo na vwọ kẹ wẹ. Rhe roro kpahen iphiẹrophiyọ wo vwo kpahen obaro na ọkieje. We de ru ọtiọyen, Ọghẹnẹ kọ cha “bọn ovwan gan vẹ ẹgba ejobi vwo nene ọrho rẹ urinrin rọyen, rere ovwan se vwo chirakon vọnvọn vẹ edirin kugbe aghọghọ.”​—Kọl 1:11.