“A CHA sa vwẹ ifovwin awanre na eje vwo dje ọnana rọ phia vwẹ Europe na-a.” Ọtiọyen Uwevwin Orhẹrẹ rẹ September 1, 1915, ọ rẹ oyibo, djisẹ rẹ ofovwin akpọeje rẹsosuọ na re phiri vwẹ omarẹ ẹkuotọ 30. Fikirẹ obo rọ gan te, Uwevwin Orhẹrẹ na da ta: “Ọnana kọ rhe dia eshegberudio vwọ kẹ iruo rẹ [Uvie] na, ma rho vwẹ Germany vẹ France.”

Vwẹ ọke rẹ ofovwin nana, Emọ-uyono rẹ Baibol na ghwa nabọ vwo ẹruọ rẹ oborẹ Baibol na yono kpahen re vwo jẹ ẹbẹre ọvo rẹ akpọ na ẹdia-a. Ẹkẹvuọvo, ayen muegbe ayen vwo ghwoghwo iyẹnrẹn esiri na. Fikirẹ oruru ro vwo kpahen iruo rẹ Uvie na, Wilhelm Hildebrandt de durhie buebun rẹ ọbe re se The Bible Students Monthly vwẹ ejajẹ rẹ French. A riẹnrẹ vwẹ France kerẹ oghwoghwota ọkieje-e, isodje rẹ Germany ọyen a riẹnrẹ phiyọ. Ọshare nana re niri kerẹ ọvweghrẹ na, ku ewun rẹ isodje phiyọ jẹ o ghwoghwo ovuẹ rẹ ufuoma na vwọ kẹ ihwo re wanvrẹ.

Ileta sansan ra mrẹ vwẹ Uwevwin Orhẹrẹ na djerephia nẹ Emọ-uyono efa vwẹ Germany ji vwo owenvwe ayen vwo ghwoghwo iyẹnrẹn esiri dede nẹ ayen isodje. Oniọvo Lemke rọ dia isodje rẹ urhie, niyẹnrẹn rẹ igbeyan rọyen iyorin re jehẹ iruo na ri vwo omavwerhovwẹn kpahen iyẹnrẹn esiri na. O de si: “Vwevunrẹ okọ nana dede, me mrẹ ebruba rọ hwarhiẹ ujiri rhe Jihova.”

Georg Kayser kpo ofovwin na kerẹ isodje, o de rhe rhivwin rhe kerẹ odibo rẹ Ọghẹnẹ rẹ uyota na. Die yen phiare? Ọ mrẹ ẹbe rẹ Emọ-uyona na ọvo, o de rhiabọdede ovuẹ rẹ uyota na, ọ da je dobọ rẹ ofovwin ji. Iruo ro churobọ si ofovwi-in, kọyen o ruẹ. Ofovwin na vwọ wan nu, ọ da ga kerẹ ọkobaro vwẹ ikpe buebun.

Dede nẹ Emọ-uyono na ghwa nabọ vwo ẹruọ rẹ obo ro mudiaphiyọ re vwo jẹ ẹbẹre ọvo rẹ akpọ na ẹdia-a, iruemu rayen nabọ fẹnẹ e rẹ ihwo ri rhiabọdede ofovwin. Isun rẹ akpọ na vẹ ilori ẹga vwo titi  ofovwin yen, Emọ-uyono na tinka mu “Ọmọ rẹ ovie rẹ Ufuoma” na. (Aiz. 9:6) Dede nẹ ayen ghwa kẹnoma kare kare-e, ayen nabọ vwo imuẹro ọgangan kpahen eta rẹ ọvo usun rayen re se Konrad Mörtter tare: “Me mrẹvughe phephẹn vwo nẹ Ota rẹ Ọghẹnẹ rhe nẹ, ofori Onenikristi vwo hwe ohwo-o.”—Eyan. 20:13. *

Urhi rẹ Germany tare nẹ kohwo kohwo eje yen vwomaba ofovwin na, ọtiọyena Emọ-uyono rẹ Baibol na re vrẹ 20 da sen nẹ ayen dia isodje-e. E se evo erhuẹ, kerẹ Gustav Kujath re mu kpo asan re de sivwin erhuẹ, jẹ e se ihunvwun phiyọ oma rọyen. Hans Hölterhoff je sen, e muro kpo uwodi, ọ da je sen kiruo kiruo ro churobọ si ofovwin. Isodje na da gba abọ vẹ awọ rọyen koko, te ẹdia rẹ i de rhi ghwu. Ayen vwọ mrẹ nẹ ọ je yọnre gan, isodje na de guegue nẹ e muo ra teyen hwe. Dedena, oniọvo Hans sẹro rẹ ọyọnregan rọyen vwẹ ọke rẹ ofovwin na eje.

Iniọvo efa re ji se ro isodje na, senre nẹ ayen che se mu ihwunu-u, jẹ ayen sa wiowian ro churobọ si ofovwin. * Johannes Rauthe brorhiẹn yena, e de muo ra wiowian vwẹ asan rẹ itreni djẹ wan. A kẹ Konrad Mörtter owian vwẹ họspito ọvo, Reinhold Weber da rha wian kerẹ inọsu. Oma vwerhen August Krafzig mamọ kidie owian rọyen dia ọ rẹ e de kpo obaro ofovwi-in. Emọ-uyono nana vẹ efa brorhiẹn ayen vwọ ga Jihova fikirẹ ẹguọnọ vẹ evun-ẹfuọn ayen vwo kpahọn.

Fikirẹ uruemu re Emọ-uyono na vwẹ ọke ofovwin na, isodje na rhe jẹ ayen wẹ-ẹn. Vwẹ ikpe re vwọ kpahọn, Emọ-uyono na guẹdjọ sansan fikirẹ iruo aghwoghwo rayen. A sa vwọ chọn ayen uko, oghọn ukoko rọhẹ Germany da vwẹ akon iruo rọvwẹrote eta ri shekpahen urhi vwo mu vwẹ Bẹtẹl rọhẹ Magdeburg.

Ememerha na, Iseri rẹ Jihova da fuẹrẹn ẹruọ rayen kpahen re vwo jẹ ẹbẹre ọvo rẹ akpọ na ẹdia. Ofovwin akpọeje rivẹ vwọ tonphiyọ, ayen de mudia kokoroko vwọ sen iruo rẹ isodje kare kare. Ọ da nẹrhẹ e ni ayen kerẹ evweghrẹn rẹ ẹkuotọ rẹ Germany, ayen de ji rhiẹromrẹ omukpahen ọgangan. Ẹkẹvuọvo, ọyena cha dia uyovwinrota ra cha vwọphia ọke rọ cha obaro na vwẹ ẹbẹre nana, “Irueru Avwanre Vwẹ Ọke Obuko.”—Irueru avwanre vwẹ ọke obuko vwẹ Central Europe.