1. Ru udje rẹ oboresorọ o vwo fo nẹ a riẹn ọke rẹ avwanre de yerẹn na, vẹ obo re phia nonẹna. (Ni uhoho rẹsosuọ na.)

ỌGHWẸKOKO na cha tonphiyọ re. Ochidiagbara na da yan kpo umukpe na. O te ọke re che vwo chidia riavwerhen rẹ uhworo rẹ ọmọke rọ cha ton echidiotọ na phiyọ re. Ọnana ọke ra vwọ fọ, je kerhọ kẹ ine evwevwerhen rẹ ibiune rẹ ukoko na muegbe rọyen, e mi ji muegbe rẹ ubiudu avwanre hẹrhẹ eta re che nyo na. Kẹ ọ da rha dianẹ ihwo evo ji ru erọnvwọn efa, yancha yankpo yẹrẹ gbikun, ayen rhe noso nẹ ọrhuẹrẹphiyotọ na guọnọ tuanphiyọ-ọ vwo? Kọyen ayen rhe se vwo oniso kpahen ọke rẹ ayen hepha na vẹ obo re phia kẹrẹ ayen na-a—ochidiagbara na hẹ umukpe, uhworo na tonphiyọ re, ihwo ji chidia re. Udje nana sa nẹrhẹ e vwo ẹruọ rẹ orọnvwọn rode ọvo ro sikẹri re, orọnvwọn rọ nẹrhẹ avwanre nabọ tẹnrovi obo re cha phia kẹrẹkpẹ. Ọyen idie?

2. Diesorọ Jesu vwọ vuẹ idibo rọyen nẹ ayen “rhẹrẹ”?

² Jesu vwọ ta ota kpahen “oba rẹ akpọ na,” ọ da vuẹ idibo rọyen: “Ovwan kẹnoma, a rhẹrẹ ra nẹ ẹrhovwo: kidie  ovwan riẹn ọke ro vwo te-e.” Jesu vwọ ta ọyena nu, ọ da je vuẹ ayen abọ buebun: “Ovwan rhẹrẹ.” (Mat. 24:3; se Mak 13:32-37.) Iyẹnrẹn rẹ Matiu djerephia nẹ Jesu si idibo rọyen orhọ nẹ ayen gbẹrophiyotọ, rọ vwọ ta: “Gba rhẹrẹ: kidie wọ cha riẹn ẹdẹ rẹ Ọrovwohwo cha vwọ rhe-e. . . . We muegbe: kidie ọke wo roro phihọ-ọ, ọye Ọmọ rẹ ohwo cha vwọ rhe.” Abọ ọfa, ọ da je ta: “Rhẹrẹ kidie wa riẹn ọke eyẹ ẹdẹ rẹ Ọrovwohwo vwọ rhe-e.”—Mat. 24:42-44; 25:13.

3. Diesorọ avwanre vwo ni orhọ-esio rẹ Jesu na ghanghanre?

³ Avwanre Iseri rẹ Jihova ni orhọ-esio rẹ Jesu na ghanghanre. Avwanre riẹnre nẹ avwanre yerẹn vwẹ “ọke rẹ oba na” mamọ re, o rhe che kri-i, “ukpokpogho rode” na kọ cha rhe! (Dan. 12:4; Mat. 24:21) Nonẹna, avwanre mrẹ ifovwin, ọfanrhiẹn, jẹ urhi ẹyọnrọn, ẹga rẹ efian, owẹnvwe, ega, vẹ etọ re bẹrẹ. Avwanre je riẹn nẹ ihwo rẹ Jihova ji ghwoghwo Uvie na vwẹ kasan kasan. (Mat. 24:7, 11, 12, 14; Luk 21:11) Avwanre nabọ rhẹro rẹ oborẹ ẹcha rẹ Ọrovwori na cha ghwa rhe, vẹ orugba rẹ ọhọre rẹ Ọghẹnẹ.—Mak 13:26, 27.

4. (a) Diesorọ o vwo mu avwanre ẹro nẹ Jesu riẹn ọke re che vwo phi ofovwin rẹ Amagidọn asaọkiephana? (b) Dede nẹ avwanre ghwa riẹn ọke rẹ ukpokpogho rode na cha vwọ tonphiyọ-ọ, imuẹro vọ yen avwanre vwori?

⁴ Avwanre riẹnre nẹ o vwo ọke ọghwẹkoko vwọ tuanphiyọ. Ẹkẹvuọvo, o vwo obo ra davwen te-e, a cha sa riẹn ukpe rẹ ukpokpogho rode na cha vwọ tonphiyọ siẹvo kẹ ẹdẹ yẹrẹ unọke na-a. Jesu vwọ hẹ akpọ na, ọ da ta: “Ọke na eyẹ ẹdẹ na ohwo ọvuọvo sa riẹ-ẹn, emakashe rẹ obo odjuvwu sa riẹ-ẹn, ekpuyovwi rẹ Ọmọ re ohwo je sa riẹn dede-e, jokpa rẹ Ọsẹ na ọvo.” (Mat. 24:36) Ẹkẹvuọvo, a vwẹ ẹgba vwọ kẹ Jesu ro vwo nene akpọ rẹ Eshu nana phi ofovwin. (Ẹvwọ. 19:11-16) Ọtiọyena, a sa tanẹ asaọkiephana Jesu riẹn ọke re che vwo phi ofovwin rẹ Amagidọn. Jẹ, avwanre riẹn rẹ-ẹ. Kọyensorọ o vwo fo nẹ a rhẹrẹ bẹsiẹ ukpokpogho rode na vwo te. Dedena, Jihova riẹn ọke rọ cha vwọ phia dẹn. Ọ je nabọ vughe ọke rẹ oba na che vwo te. Asaọkiephana, o kere ẹdẹ na rẹ ukpokpogho rode na cha vwọ tonphiyọ, “o che krinọ-ọ!” (Se Habakọk 2:1-3.) Diesorọ ọnana vwo mu avwanre ẹro?

5. Djunute udje ọvo ro djerephia nẹ aroẹmrẹ rẹ Jihova ruẹgba ọke na de ghwe te.

⁵ Aroẹmrẹ rẹ Jihova ruẹgba ọke na de ghwe te! Roro kpahen ọke ro vwo si emọ rẹ Izrẹl vwo nẹ Ijipt. Mosis vwọ ta ota kpahen obo re phiare vwẹ Nisan 14, 1513 B.C.E., ọ da ta: “Vwẹ oba rẹ ikpe ujori ẹne gbẹ ọgban na, vwẹ ẹdẹ yena kpekpekpe na, ọye urogho rẹ Ọrovwohwo ejobi da yan nẹ otọ rẹ Ijipt.” (Eyan. 12:40-42) “Ikpe ujori ẹne gbẹ ọgban na,” tonphiyọ vwo nẹ ọke rẹ Jihova vẹ Ebraham vwọ re ọphọ vwẹ 1943 B.C.E. (Gal. 3:17, 18) Ọke evo vwọ wan nu, Jihova da vuẹ Ebraham: “Riẹn gbagba nẹ uvwiẹ wẹn che suosuo vwẹ otọ rẹ ihwo efa, ke dia eviẹn vwe oboyi, ke shenyẹ ayen ikpe uri ivẹ.” (Jẹn. 15:13; Iruo 7:6) “Ikpe uri ivẹ” rẹ ojaẹriọ na, tonphiyọ vwẹ 1913 B.C.E. ọke ra vwọ djẹ Aizik evie nu rẹ Ishmael vwo muẹkpahọn, o de rhe kuphiyọ vwẹ  1513 B.C.E. ọke rẹ emọ rẹ Izrẹl vwo vrẹn nẹ Ijipt. (Jẹn. 21:8-10; Gal. 4:22-29) Vwẹ omarẹ ẹgbukpe ujorin ẹne, ọyen Jihova vwo bru ọke na phiyotọ ro che vwo sivwin ihwo rọyen!

6. Diesorọ avwanre vwo vwo imuẹro nẹ Jihova che sivwin ihwo rọyen?

⁶ Joshua, rọ dia ohwo ro ji vrẹn nẹ Ijipt da karophiyọ ihwo rẹ Izrẹl ejobi: “Ovwan riẹnre vwẹ evun rẹ udu vẹ erhi rẹ ovwan, ovwan ejobi, nẹ egbudugbu rẹ emu esiri na ejobi rẹ Ọrovwohwo Ọghẹnẹ rẹ ovwan veri kẹ ovwan, ejobi ru gba re, ọvuọvo ro je ruo herọ-ọ.” (Jos. 23:2, 14) Avwanre ji vwo imuẹro nẹ uve rẹ Jihova ro che vwo sivwin avwanre vwẹ ukpokpogho rode na che shefia-a. Ẹkẹvuọvo, a ke sa vrabọ rẹ oghwọrọ rẹ eyeren nana, ofori nẹ a rhẹrẹ.

7, 8. (a) Ọrhọ yen owian rẹ ọrhẹrotọ vwẹ ọke awanre, kẹ die yen ọnana yono avwanre? (b) Ru udje rẹ obo re sa phia siẹrẹ ọrhẹrotọ da vwerhẹn jẹ iruo rọyen vwo.

⁷ Avwanre se yono nẹ ọghanrovwẹ ra vwọ rhẹrẹ vwẹ ọke awanre. Ọke yena, a bọn igbẹhẹ vwọ riariẹ irere ride kerẹ Jerusalẹm. Igbẹhẹ na sẹro rẹ ihwo na vwo nẹ abọ rẹ ivwighrẹn rayen, ayen je bọn asan ro kpenu, kẹ ayen mudia etiyin vwo nẹ otafe rẹ orere na. Te ason te uvo ọyen ihwo vwo muẹdia igbẹhẹ na vẹ anurhoro rẹ orere na. Imuoshọ da cha, kẹ ayen vuẹ ihwo rẹ orere na. (Aiz. 62:6) Ofori nẹ erhẹrotọ na nabọ gbẹrophiyotọ, ọ rha dia ọtiọye-en, ihwo buebun se ghwu.—Izi. 33:6.

⁸ Ogbikuegbe rẹ ohwo rẹ Ju re se Josephus tare nẹ vwẹ 70 C.E. isodje rẹ Rom ro Uwevwin Orhẹrẹ rẹ Antonia rọ kẹrẹ igbẹhẹ rẹ Jerusalẹm kidie erhẹrotọ na vwerhẹn! Vwo nẹ etiyin, ihwo rẹ Rom na da ro uwevwin rẹ ẹga na, ayen da torhẹ. Ọnana da so ukpokpogho rọ ma rho kparobọ rẹ Jerusalẹm vẹ ẹkuotọ rẹ Ju rhiẹromrẹ re.

9. Die yen ihwo buebun jẹ ẹriẹn nonẹna?

⁹ Ẹkuotọ buebun nonẹna ji vwo “erhẹrotọ” re yan riariẹ ughwru rẹ ẹkuotọ rayen, vẹ ekuakua rẹ ona sansan rẹ ayen vwo ruiruo na. Ayen hiẹ guọnọ orọnvwọn yẹrẹ ohwo rọ sa dia imuoshọ vwọ kẹ ẹkuotọ na. Ẹkẹvuọvo, “erhẹrotọ” nana sa mrẹ imuoshọ ro nẹ obọ rẹ ihworakpọ cha yẹrẹ usuon rẹ ihworakpọ. Ayen riẹn kpahen usuon rẹ Ọghẹnẹ rọhẹ odjuvwu rẹ Kristi che su-un, vẹ obo rọ cha vwọ ghwọrọ ẹgborho na-a. (Aiz. 9:6, 7; 56:10; Dan. 2:44) Vwọ fẹnẹ ayen, avwanre da rhẹrẹ vwọrẹ ẹwẹn, kẹ avwanre se muegbe siẹrẹ ọke yena de te.—Une 130:6.

10, 11. (a) Die yen avwanre jomaotọ kpahen, kẹ diesorọ? (b) Die yen kẹ wẹ imuẹro nẹ Idẹbono phiẹn ihwo buebun ayen vwo kuẹrofia kẹ aroẹmrẹ rẹ Baibol na?

¹⁰ Vwẹ ẹro roro ọrhẹrotọ rọ nabọ rhiẹrophiyọ hrọke. Oma cha ghwọrọ mamọ siẹrẹ ọke da joma rhiere, ovwerhẹn ji che suon dẹn. Vwẹ idjerhe vuọvo na, egbabọse ra vwọ rhẹrẹ je ganphiyọ rẹ oba rẹ eyeren nana vwo siẹkẹrẹ na. Ọ cha bra mamọ avwanre rha rhẹrẹ ọkieje-e! E jẹ e roro kpahen erọnvwọn erha ri se si ẹwẹn avwanre vwo nẹ ẹrhẹrẹ siẹrẹ avwanre rha jomaotọ-ọ.

¹¹ Idẹbono vwẹ ona vwo si avwanre kpo ovwiẹrẹ rẹ ẹwẹn. Ọmọke krẹn Jesu  ki rhi ghwu, o de si idibo rọyen orhọ abọ erha kpahen “osun rẹ akpọ nana.” (Jọn 12:31; 14:30; 16:11) Jesu riẹnre nẹ Idẹbono che phi ihwo buebun phiyọ ẹdia rẹ ebri rere ayen vwo jẹ ẹwẹn okpakpa evwo kpahen aroẹmrẹ rẹ Ọghẹnẹ ro shekpahen obaro na. (Zẹf. 1:14) Eshu vwẹ ẹga rẹ efian vwo rhuẹro rayen. Die wo niso vwẹ eta rẹ wẹ vẹ ihwo efa ta kuẹgbe? Eyeren nana che vwoba kẹrẹkpẹ, Kristi ji suẹn vwẹ odjuvwu asaọkiephana re; wo niroso nẹ Idẹbono “rhu ẹro rẹ udu rẹ ihwo ri segbuyota-a” kpahen erọnvwọn nana? (2 Kọr. 4:3-6) Ọke buebun ihwo tanẹ “Me guọnọ nyo-o.” Ivun tobọ miovwo ayen wọ da guọnọ vuẹ ayen kpahen obo re cha phia kẹ akpọ na.

12. Diesorọ o vwo je fo nẹ a vwẹ uphẹn kẹ Idẹbono nẹ ọ phiẹn avwanre?

¹² Wo jẹ utuoma rẹ ihwo efa dawobọjẹ wo vwo jẹ ẹrhẹrẹ-ẹ. Wo vwo erianriẹn vrẹ ayen. Pọl de si rhe iniọvo na: “Ekpuyovwi rẹ ovwan riẹnre gbagba nẹ ẹdẹ rẹ Ọrovwohwo cha kerẹ oji vwẹ ason.” (Se 1 Tẹsalonaika 5:1-6.) Jesu si avwanre orhọ nẹ, “Ovwan ji muegbe rhe; kidie ọmọ rẹ ohwo cha rhe vwẹ ọke wo roro phihọ-ọ.” (Luk 12:39, 40) O rhe che kri-i, Eshu cha phiẹn ihwo vwo rhiabọreyọ “ufuoma kugbe ofuvwegbe” rẹ efian. Ọ cha phiẹn ayen vwo roro nẹ erọnvwọn eje shephiyọ. Kẹ avwanre vwo? Ofori nẹ ẹdẹ rẹ ẹdjọeguo na “ro [avwanre] kpregede kerẹ oji” kakaka-a, ukperẹ ọtiọyen e “jẹ avwanre rhọvwọ rere a vwẹ ẹro kpẹn.” Kọyensorọ o vwo fo nẹ e se Baibol na kẹdẹ kẹdẹ, ji roro kpahen oborẹ Jihova vuẹ avwanre.

13. Die yen ẹwẹn rẹ akpọ ruẹ vwẹ oma rẹ ihwo nonẹna, kẹ mavọ yen a sa vwọ kẹnoma kẹ?

¹³ Ẹwẹn rẹ akpọ na nẹrhẹ ovwerhẹn rẹ ẹwẹn sun avwanre. Ihwo buebun vwọ tua ekuakua rẹ akpọẹriọ nonẹna te ẹdia rẹ ayen rhe vwo “ọdavwẹ rẹ Ota rẹ Ọghẹnẹ-ẹ.” (Mat. 5:3, NW) Ayen vwọ tua erọnvwọn re dia “urhuru si vwe rẹ ugboma, ojevwe rẹ ẹro.” (1 Jọn 2:16) Erọnvwọn ra vwọ diotọ nonẹna vọnre vẹ ‘ẹguọnọ rẹ akpọẹriọ,’ ọdavwini nana ganphiyọ kukpe kukpe. (2 Tim.  3:4) Kọyensorọ Pọl vwọ vuẹ Inenikristi nẹ ayen “vwẹ asan kẹ ugboma-a rere ẹguọnọ rẹ ugboma vwo jẹ ovwan esioghwro,” kidie ẹguọnọ rẹ ugboma na nẹrhẹ ovwerhẹn rẹ ẹwẹn sun avwanre.—Rom 13:11-14.

14. Orhọ-esio vọ yehẹ Luk 21:34, 35?

¹⁴ Ukperẹ e vwo nene ẹwẹn rẹ akpọ na, avwanre rhiabọreyọ ẹwẹn rẹ Ọghẹnẹ vwẹ akpeyeren rẹ avwanre, ọnana yen Jihova vwọ kẹ avwanre ẹruọ rẹ obo re cha phia vwẹ obaro na. ^[1] (1 Kọr. 2:12) Dedena, avwanre riẹnre nẹ erọnvwọn itete yen sa nẹrhẹ ovwerhẹn rẹ ẹwẹn sun avwanre; erọnvwọn re ruẹ kẹdẹ kẹdẹ, sa nẹrhẹ e si ẹwẹn nẹ ekuakua rẹ ẹwẹn e rhe nomaso-o. (Se Luk 21:34, 35.) Ihwo sa vwẹ avwanre vwọ jehwẹ kidie avwanre rhẹrẹ ọkieje, ẹkẹvuọvo, e jẹ ọnana nẹrhẹ a kpairoro vrẹ ẹwẹn rẹ okpakpa ro rhe avwanre-e. (2 Pita 3:3-7) Ukperẹ ọtiọyen, e jẹ e kpo uyono kọke kọke, rọ dia asan rẹ ẹwẹn rẹ Ọghẹnẹ hepha.

15. Die yen phia kẹ Pita, Jems, vẹ Jọn, kẹ mavọ yen ọnana sa vwọ phia kẹ avwanre?

¹⁵ Jẹgba rẹ avwanre sa nẹrhẹ avwanre vwiẹrẹ vwevunrẹ ẹrhẹrẹ na. Jesu riẹnre nẹ jẹgba sa nẹrhẹ a vwiẹrẹ vwẹ ugboma. Roro kpahen obo re phiare vwẹ ason e ki rhi hwe Jesu. Ọ sa vwọ sẹro rẹ ọyọnregan rọyen, ọ da yare ẹgba vwo mie Ọsẹ rọyen. Jesu da vuẹ Pita, Jems, vẹ Jọn nẹ ayen “rhẹrẹ” ọke rọ vwọ nẹrhovwo. Ẹkẹvuọvo, ayen vwo ọmrẹvughe rẹ obo re cha phia na-a. Ukperẹ ayen vwọ rhẹrẹ fikirẹ Onini rayen, ayen da vwerhẹn kidie oma ghwọrọ ayen. Dede nẹ oma ghwọrọ Jesu mamọ, ọ nabọ nẹrhovwo kẹ Ọsẹ rọyen, ọ vwerhẹnre-e. Ọtiọyen ofori nẹ idibo rọyen ji ru.—Mak 14:32-41.

16. Kirobo rẹ Luk 21:36 tare, mavọ yen Jesu vuẹ avwanre nẹ a “rhẹrẹ” wan?

¹⁶ Ra vwọ “rhẹrẹ” vwọrẹ ẹwẹn, vrẹ e di vwo vwo omamọ ẹwẹn. Ẹdẹ evo tavwen a ke rhe mrẹ obo re phiare vwẹ ogba rẹ Gẹtsimani, Jesu da vuẹ idibo rọyen nana nẹ ayen yare ukẹcha rẹ Jihova. (Se Luk 21:36.) Ọtiọyena, a ke sa rhẹrẹ vwọrẹ ẹwẹn, ofori nẹ a gbomasi ẹrhovwo ẹnẹ.—1 Pita 4:7.

17. Mavọ yen e se vwo vwo imuẹro nẹ a choma hẹrhẹ obo re cha obaro na?

¹⁷ Ọ vwọ dianẹ Jesu nẹ oba na cha rhe vwẹ “ọke [avwanre] roro phihọ-ọ” na, o rhe fo nẹ e go ovwerhẹn rẹ ẹwẹ-ẹn, o rhe ji fo nẹ a vwọ tua unuavwerhe vẹ ekuakua fefe rẹ Eshu vẹ akpọ nana vwọphia-a, kugbe i ri si ugboma avwanre urhuru-u. (Mat. 24:44) Womarẹ Baibol na, Ọghẹnẹ vẹ Jesu vuẹ avwanre oborẹ ayen rhuẹrẹphiyotọ kẹ avwanre ọke rọ cha obaro na, vẹ oborẹ avwanre sa vwọ rhẹrẹ. Ofori nẹ e ni ẹdia rẹ ẹwẹn rẹ avwanre so, ọtiọyen ji te oyerinkugbe rẹ avwanre vẹ Jihova, a me je vwẹ ọdavwẹ rẹ Uvie na vwọ kobaro. Avwanre vwo ọmrẹvughe rẹ ọke vẹ erọnvwọn re phia na, e se vwo muegbe hẹrhẹ obo re cha obaro na. (Ẹvwọ. 22:20) Ọnana ota rẹ arhọ vẹ ughwu!