IMUOSHỌ RỌ HERỌ: Baibol na yerin ghene omukpahen vẹ ẹghwọrọ rẹ erọnvwọn re vwo sio. Dedena, isiẹbe vẹ ihwo evo re fan Baibol na davwẹngba ayen vwo wene ovuẹ rọyen. Ayen guọnọ wene iyono rẹ Baibol na vwo nene iyono rayen, ukperẹ ayen vwo wene iyono rayen vwo nene irhi rẹ Baibol na. E jẹ a mrẹ udje evo:

• Uwevwin rẹ ẹga: Uvwre rẹ ẹgbukpe ujorin ẹne fiẹ ivẹ a ke rhe mrẹ ọke rẹ Kristi, ihwo ri si Samaritan Pentateuch, (rọ dia osikoko rẹ ẹbe iyorin ẹsosuọ rẹ Baibol na re si vwo nene oborẹ ihwo rẹ Samaria guọnọre) phi eta nana vwọba eta rehẹ Eyanno 20:17; “vwẹ Ugbenu rẹ Gerizim. Etiyin wọ cha bọn agbada phiyọ.” Ihwo rẹ Samaria na guọnọre nẹ Baibol na rhọnvwephiyọ ebanbọn rẹ uwevwin rẹ ẹga rayen vwẹ Ugbenu rẹ Gerizim.

• Uyono rẹ eghẹnẹ erha ri kuomagbe dia ọvo: Omarẹ ikpe 300 re vwo si Baibol na eje nu, ohwo ọvo ro vwo imuẹro kpahen uyono nana de si eta nana vwọba eta rehẹ 1 Jọn 5:7, “vwẹ odjuvwu, Ọsẹ na, Ota na, vẹ Erhi Ọfuanfon na: ayen erha na ọvo.” Ota nana hẹ evunrẹ Baibol rẹsosuọ na kakaka-a. Ohwo ro yono Baibol na kodo re se Bruce Metzger, da tanẹ, “Vwo nẹ ẹgbukpe ujorin esan rhe, a mrẹ eta nana mamọ vwẹ imanuskripti rẹ Old Latin vẹ [Latin] Vulgate.”

• Odẹ rẹ Ọghẹnẹ: Ihwo evo re fan Baibol na si odẹ rẹ Ọghẹnẹ no fikirẹ imuẹro rẹ ihwo rẹ Ju. Ayen da vwẹ edova kerẹ “Ọghẹnẹ” yẹrẹ “Ọrovwohwo” vwo wene odẹ na. Vwẹ Baibol na, a vwẹ edova nana ji vwo se ihworakpọ, erọnvwọn efa ra vwẹ ẹga kẹ, tobọ ji te Idẹbono.—Jọn 10:34, 35; 1 Kọrẹnt 8:5, 6; 2 Kọrẹnt 4:4. *

OBORẸ BAIBOL NA SA VWỌ DIA: Ẹsosuọ, dede nẹ ihwo evo ri si Baibol na vọnre vẹ ophiẹnvwe,  ihwo efa buebun ri siro nabọ gbẹrophiyotọ, ayen je tẹn ona mamọ. Ihwo re se Masoretes si ẹbẹre rẹ Hibru rẹ Isiesi ọfuanfon na vwẹ uvwre rẹ ẹgbukpe ujorin esan fiẹ ihwe. Oborẹ ayen siri na yen e se Masoretic text. Ayen nabọ kere ibieta vẹ ibiwe na, abọ buebun, rere echobọ vwọ kanrọ. Ayen da mrẹ echobọ ọvo kẹ ayen sio phiyọ okọkọ rẹ ọbe na. Ayen rhọnvwe wene eta rehẹ Baibol na-a. Ọgbaerianriẹn re se Moshe Goshen-Gottstein, de si: “Vwọ kẹ ihwo nana, ọyen umwemwu ra ghẹmrẹ, ra vwọ vwẹ arogba wene eta rọyen.”

Ọrivẹ, imanuskripti buebun re herọ nonẹna chọn ihwo ri yono kpahen Baibol na uko vwọ mrẹ echobọ re herọ. Kerẹ udje, ilori ẹga yono ihwo nẹ Baibol rẹ ejajẹ rẹ Latin na vwo eta rehẹ Baibol ẹsosuọ na. Dedena, ayen phi eta re djunute vwẹ obenu na vwọba ọbe rẹ 1 Jọn 5:7. Osichọ nana je shọrọ ro King James Version! Kẹ die yen a mrẹre vwẹ imanuskripti efa? Bruce Metzger de si: “Eta ra vwọba [1 Jọn 5:7] tobọ hẹ evunrẹ Baibol rẹsosuọ na kakaka-a (Syriac, Coptic, Armenian, Ethiopic, Arabic, Slavonic), jokpanẹ ọ rẹ Latin na.” Kọyen nẹrhẹ King James Version ra rhoma si ukuko na vẹ Baibol efa vwo si eta nana no.

Imanuskripti rẹ awanre djerephia nẹ ovuẹ rọhẹ Baibol na ghene gba? Ọke ra vwọ mrẹ Dead Sea Scrolls vwẹ ukpe rẹ 1947, ihwo re fuẹrẹn Baibol da reyọ ikpirhin rẹ ẹbe nana re siri omarẹ ẹgbukpe uriorin ọvo re wanre na vwọ vwanvwen ọ re se Hebrew Masoretic text. Ọvo usun rẹ ihwo ri ru ehiahiẹ na da tanẹ, ukpirhin rẹ ọbe ọvo “kẹ avwanre imuẹro ọgangan nẹ ihwo ri Ju sansan ri si Baibol na vwẹ uvwre rẹ ẹgbukpe uriorin ọvo na, wene eta rehẹ evun rọyen kakaka-a, ayen fuevun sio.”

Vwẹ Chester Beatty rọ dia asan ra da sẹro rẹ ẹbe, vwẹ Dublin obẹ Ireland, a mrẹ ẹbe buebun ra vwẹ ẹbe aghwa vwo ru re gbon koko, re joma vwo ẹbe ọvuọvo rehẹ Ẹbẹre rẹ Baibol na ra vwẹ Grik vwo si. A je mrẹ imanuskripti re siri vwẹ ẹgbukpe ujorin ivẹ, rọ dia omarẹ ikpe 100 re vwo si Baibol na nu. The Anchor Bible Dictionary de vwo oniso nana, “Dede nẹ, ẹbe nana rhoma nẹrhẹ a mrẹ evuẹ kpokpọ kpahen isiesi na, e je sẹro rẹ ovuẹ rẹ Baibol na gbagba.”

OBO RI NẸ OBUKO RỌYEN RHE: Imanuskripti rẹ Baibol na re pha buebun re je herọ ikpe buebun na rhoma nẹrhẹ isiesi rẹ Baibol na yovwinphiyọ. Sir Frederic Kenyon vwo siẹ kpahen Ẹbẹre rẹ Baibol na ra vwẹ Grik vwo si, ọ da ta: “A je mrẹ ọbe awanre vuọvo ro vwo iseri buebun nẹ eta rọyen gbare kerẹ Baibol na-a. O ji vwo ohwo vuọvo rọ sa tanẹ eta rehẹ evun rọyen wene re-e.” Ọshare ro ji yono ọbe kodo re se William Henry Green, da je ta kpahen Ẹbẹre rẹ Baibol na ra vwẹ Hibru vwo si na nẹ, “A sa nabọ tanẹ o vwo ọbe ọfa ra nabọ rhoma si gbagba te ọnana-a.”