Wọ Riẹnre Jovwo?

HWORO

Wọ Riẹnre Jovwo?

Ihwo ghene kọn ego phiyọ aghwa rẹ ihwo ọfa vwẹ ọke awanre?

Ọbe re se Digest rẹ Osun rẹ Rom Justinian siri vwẹ ukpe rẹ 1468 na, ọnana ọvo usun rẹ ẹbe buebun ri gbikun rẹ irhi ri shekpahen ẹdia sansan ọke awanre

ITẸ rẹ Jesu rọhẹ Matiu 13:24-26, tare nẹ, “Uvie rẹ odjuvwu họhọ ohwo rọ kọn emamọ esiri phihọ udju rọye. Ẹkẹvuọvo ọke rẹ ason re ihwo vwọ vwerhẹ nu, ọvweghrẹ rọye da rhe kọn ego kugbe irosu na, ọ da yanran. Ọke rhi vwo te, ego na vẹ irosu na de rhi gro kugbe.” Isiẹbe sansan nọ enọ kpahen itẹ nana sẹ uruemu tiọna sa ghene phia, ẹkẹvuọvo ẹbe rẹ ihwo rẹ Rom rẹ awanre djerephia nẹ ọ sa phia.

Ọbe rọ fan eta rẹ Baibol, da ta: “Ọyena umwemwu rode ra vwọ kọn ego phiyọ aghwa rẹ ohwo fikirẹ orukeri. A ke sa vwẹ urhi vwo mu fikirẹ ota nana djerephia nẹ uruemu nana phia ọkieje.” Ohwo ro yono urhi kodo re se Alastair Kerr, tare nẹ vwẹ ukpe rẹ 533 C.E., Osun rẹ Rom re se Justinian teyẹn ọbe re se Digest, rọ dia ọdjẹkoko rẹ urhi rẹ Rom kugbe eta rẹ ihwo re fan otọ rẹ urhi (omarẹ 100-250 C.E.). Kirobo rẹ ọbe na djere (Digest, 9.2.27.14), ohwo ọvo re se Ulpian rọ fan otọ rẹ urhi rionbọ kpo ẹdjọeguo ọvo rẹ ohwo rẹ Rom re se Celsus vwẹrote vwẹ ẹgbukpe ujorin rivẹ. A kọn ego phiyọ aghwa rẹ ohwo ọfa, ego na de hwe ekankọn ro ohwo na. Ọbe re se Digest na ta ota kpahen obo ra vwọ kẹ ohwo ro vwo aghwa na, ra vwọ hwosa rẹ ekankọn ri ghwuru na.

Oka rẹ orharhe uruemu tiọyen sa vwọ phia vwẹ ọke rẹ Usuon rẹ Rom na, djerephia nẹ itẹ rẹ Jesu na ghene obo re phia dẹn vwẹ ọke yena.

Ẹgba vọ yen ihwo rẹ Rom vwọ kẹ isun rẹ Ju rehẹ Judia vwẹ ẹgbukpe ujorin ẹsosuọ?

VWẸ ọke nana, ihwo rẹ Rom yen suẹn Judia womarẹ osun rẹ ayen vwo mu ro vwo isodje buebun vwẹ otọ rọyen. Owian rẹ osun na yen ọ vwọ reyọ osa-uyovwin mie ihwo na, je sẹro rẹ ufuoma vẹ ofuvwegbe vwẹ orere na. Ihwo rẹ Rom na dobọ rẹ iruemu re vwọso urhi jẹ, ayen ji gboja kẹ kohwo kohwo rọ so okpetu. Vwọ vrẹ enana, ihwo rẹ Rom na yanjẹ ẹdjọeguo itete ri shekpahen obo re phia vwẹ orere na kẹdẹ kẹdẹ vwọ kẹ ekpako rẹ orere na.

Aguare rẹ Ju re se Sahẹdrin

guare re se Sahẹdrin na yehẹ aguare rọ ma rho rẹ ihwo rẹ Ju de guẹdjọ. Aguare itete efa jehẹ Judia. Ọkiọvo, aguare sansan nana yen guẹdjọ rẹ inogbozighi, isun rẹ Rom duvwunu phiyọ-ọ. Aguare rẹ Rom ọvo yen vwo ogangan re vwo brorhiẹn rẹ ughwu hwe inogbozighi, aguare rẹ Ju vwo ogangan nana-a. Jokparẹ ọke rẹ aguare rẹ Sahẹdrin na vwo brorhiẹn hwe Stivin, e de phio hwe.—Iruo 6:8-15; 7:54-60.

Aguare rẹ Ju na de rhi vwo ẹgba vrẹ obo ro vwori jovwo. Ọshare ọvo ro yono ọbe kodo re se Emil Schürer, da tanẹ, “Dedena, usuon rẹ Rom se brorhiẹn ro je ayen eje vwẹ ọke ayen guọnọre, kirobo ra mrẹre ọke ayen vwo no nẹ a guọnọ gbevwọso usuon rayen.” A mrẹ udje rẹ ọnana ọke rẹ osun rọ je dia onotu ofovwin re se Kladiọs Laisias vwọ chochọ rẹ Pọl, rọ dia ohwo rẹ Rom.—Iruo 23:26-30.