Pho kpẹ obo revun rọyen

Pho kpẹ ẹrhuẹrẹhọ robo rehẹ evun rọyen

Ukpirhin Ọbe Awanre re “Rhiephiyọ”

Ukpirhin Ọbe Awanre re “Rhiephiyọ”

Vwo nẹ ukpe rẹ 1970 ra vwọ tọn ukpirhin ọbe rẹ Ein Gedi na mrẹ, e se se-e. Iskani rẹ 3-D re ruru djerephia nẹ ukpirhin nana vwo ẹbẹre ọvo rẹ ọbe rẹ Livitikọs, a mrẹ oderhi rẹ Ọghẹnẹ vwẹ evun rọyen

VWẸ ukpe rẹ 1970, ihwo re tọn erọnvwọn nẹ otọ, mrẹ ukpirhin ọbe ọvo rọ torhẹre mamọ vwẹ Ein Gedi, Israel, rọ kẹre orhoma rẹ Abadi rẹ Arhọ Kanre vwẹ obaro ọnre na. Ayen mrẹ ukpirhin ọbe na ọke rẹ ayen vwọ tọn sinagọg ọvo ra torhẹre ọke ra vwọ ghwọrọ ọko na. Ọ sa dianẹ ikpe ujorin esan rẹ ọke rẹ avwanre na yen a vwọ ghwọrọ ọko na. E che se se ukpirhin ọbe na-a kidie ọ torhẹre mamọ, a da tobọ davwẹngba e vwo rhie, jẹ ọ ghwa guọghọ. Ẹkẹvuọvo, a da vwẹ ona rẹ 3-D skanin vwọ skani rẹ ukpirhin ọbe na, rọ nẹrhẹ e se se obo rehẹ evun rọyen.

Die yen iskani na djephia? Ẹkpo rẹ Baibol evo yen hẹ ukpirhin ọbe na. Awọ rẹ Baibol evo vwẹ ọtonphiyọ rẹ ọbe rẹ Livitikọs yen torhẹ chekọ. A mrẹ oderhi rẹ Ọghẹnẹ ra vwẹ Ibieta rẹ Hibru Ẹne ra riẹn phiyọ Tetragrammaton vwo si. Ọ họhọre nẹ e siro uvwre rẹ 50 C.E. vẹ 400 C.E., rọ nẹrhẹ ọ dia ukpirhin ọbe rẹ Baibol rẹ Hibru ro me kpo awanre, rhavwẹn ọke ra vwọ mrẹ ikpirhin rẹ ẹbe rẹ Qumran nu. Vwẹ The Jerusalem Post, ọshare ọvo re se Gil Zohar da ta: “Tavwen a ke mrẹ ukpirhin ọbe rẹ Ein Gedi na, jẹ ikpirhin ẹbe ivẹ efa herọ re. Ukpirhin ọbe rẹ Dead Sea ro me kpo awanre (omarẹ 100 B.C.E.) vẹ Aleppo Codex (omarẹ 930 C.E.) rọ vwọ kpahọn. Omarẹ ikpe uriorin yehẹ uvwre rayen.” Kirobo rẹ ewena tare, ukpirhin ọbe nana re rhiephiyọ na, djerephia nẹ ukpirhin rẹ Torah rẹ ihwo re se Masorete rhoma si na, “weneri uvwre rẹ ikpe uriorin buebun re wanre na-a, a je mrẹ osichọ rẹ isiẹbe vwẹ evun rọye-en.”