Ubiota rẹ Oyibo ra fan kpo “isẹ” mudiaphiyọ “e jẹ ọ dia ọtiọyen,” yẹrẹ “o muẹro.” A reyerọ vwo nẹ ota rẹ Hibru ro mudiaphiyọ “fuevun” yẹrẹ “dia ohwo ra sa vwẹroso.” Ọkiọvo a reyọ vwo ruiruo vwevunrẹ aguare. Ohwo de duvwun iyori vwẹ aguare nu, ọ me tanẹ “isẹ” ro vwo djephia nẹ obo rọ tare na uyota, ọ je choma ro vwo mu oghwa rẹ obo ri che norhe. (Ukeri 5:22) Isẹ ro nẹ unu rọyen rhe vwẹ azagba na, cha nẹrhẹ o vwo ẹwẹn ro vwo ru nene obo rọ tare.—Neh. 5:13.

A sa mrẹ udje oyoyovwin ọvo kpahen obo ra vwẹ “isẹ” vwo ruiruo wan vwẹ Urhi Rivẹ uyovwin 27. Ihwo rẹ Izrẹl vwọ ro Otọ rẹ Ive na nu, ayen de koko vwẹ uvwre rẹ Ugbenu rẹ Ebal vẹ Ugbenu rẹ Gerizim, rere ayen kerhọ rẹ Urhi na. Ayen da kerhọ nu, kẹ ayen je cha tanẹ ayen rhiabọreyọ. Ayen cha kpahen nẹ “Isẹ!” siẹrẹ e de se obo re cha phia kẹ ihwo re kerhọ rẹ Urhi na-a. (Urhi 27:15-26) Vwẹro roro oborẹ umri rẹ eshare, eya, kugbe emọ uriorin buebun na gan te! (Jos. 8:30-35) O muẹro nẹ obo ra ta kẹ ayen ẹdẹ yena cha sa chọrọ ayen ẹro-o. Ihwo na ru nene oborẹ ayen tare, kidie iyẹnrẹn na tare nẹ “Izrẹl da ga Ọrovwohwo vwẹ ẹdẹ rẹ akpọ ri Joshua ejobi kugbe ẹdẹ rẹ akpọ rẹ ekpako na ejobi re tọn nọ Joshua re riẹn iruo rẹ Ọrovwohwo na ru kẹ Izrẹl.”—Jos. 24:31.

Jesu je vwẹ “isẹ” vwọ kanrunumu uyota rẹ obo rọ tare, ẹkẹvuọvo ọ reyerọ vwo ruiruo vwẹ idjerhe oghẹresan. Ukperẹ ọ vwọ reyọ vwọ kpahenphiyọ ota rẹ ohwo tare, Jesu vwẹ ubiota na “isẹ” (ra fan kpo “uyota” vwẹ Oyibo) vwo ruiruo vwẹ ọtonphiyọ rẹ  ota ro muẹro. Vwẹ ọke evo dede, ọ tobọ vwanriẹn abọ ibro rọ vwọ tanẹ “uyota, uyota.” (Mat. 5:18; Jọn 1:51) Ọyena nẹrhẹ otu re kerhọ rọyen vwo imuẹro nẹ obo rọ tare na gbare dẹn. Jesu ta eta vẹ imuẹro kidie ọyen a vwẹ ogangan kẹ nẹ o ru ivẹ rẹ Ọghẹnẹ eje gba.—2 Kọr. 1:20; Ẹvwọ. 3:14.

Ihwo rẹ Izrẹl je vwẹ “isẹ” vwọba ruiruo ọke rẹ ayen vwo jiri Jihova je nẹrhovwo vwo rhe. (Neh. 8:6; Une 41:13) Ihwo de ru isẹ phiyọ ẹrhovwo rẹ ihwo nẹre, kọyen ayen rhọnvwephiyọ oborẹ ohwo na tare. Ọtiọyena, ka sa tanẹ ayen ejobi ga Ọghẹnẹ kuẹgbe vwẹ idjerhe vuọvo. Ọyena ghwa obo re phiare ọke rẹ Ovie Devid vwo mu Okọ rẹ Jihova kpo Jerusalẹm. Ọke rẹ ihwo na ejobi vwọ ghọghọ, Devid da nẹrhovwo ro nẹ otọ rẹ ẹwẹn rhe, womarẹ une rọ so ro, re si phiyọ 1 Ikun Rivie 16:8-36. Eta na de te ayen ẹwẹn, tẹ ẹdia rẹ “ihwo na ejobi da ta, Isẹ!, ayen de jiri Ọrovwohwo.” Vwọrẹ uyota, ẹkpahọnphiyọ rayen toroba aghọghọ rẹ irueru rẹ ẹdẹ yena.

Inenikristi rẹ ẹgbukpe ujorin ẹsosuọ je vwẹ “isẹ” vwọba ruiruo ọke rẹ ayen vwo jiri Jihova. Ihwo evo ri si Baibol na je reyọ vwo ruiruo ọke rẹ ayen vwo si ẹbe rhe iniọvo na. (Rom 1:25; 16:27; 1 Pita 4:11) Ọbe rẹ Ẹvwọphia tobọ dje nẹ emekashe rehẹ obo odjuvwu na vwẹ urinrin kẹ Jihova, rẹ ayen vwo kuvwie: “Isẹ. Hi Iye.” (Ẹvwọ. 19:1, 4) Inenikristi rẹ ọke awanre vwo ẹkuruemu rẹ ayen vwo ruẹ “isẹ” vwẹ okuphiyọ rẹ ẹrhovwo ra nẹre vwẹ emẹvwa rayen. (1 Kọr. 14:16) Jẹ, ọ dianẹ kẹ ayen muo ta, re vwo dje ẹvwẹvwariẹ-ẹn.

Fikirẹ obo ra fuẹrẹn cha na, avwanre rhe riẹn oboresorọ “isẹ” vwọ dia obo re ghanre mamọ vwẹ okuphiyọ rẹ ẹrhovwo ra nẹre. Avwanre da reyọ vwo ku ẹrhovwo rẹ avwanre phiyọ, kọyen avwanre ghini vwo imuẹro rẹ  oborẹ avwanre tare. Avwanre de ji ru “isẹ” phiyọ ẹrhovwo ra nẹre vwẹ azagba, ọyena odjephia nẹ avwanre rhọnvwe phiyọ obo ra tare na, o torori sẹ a tarọ vwevunrẹ ẹwẹn rẹ avwanre-e. Gbe rhe ni emu ọfa rọ dia oboresorọ “isẹ” rẹ avwanre vwọ dia obo re ghanre.

Avwanre kerhọ kidie ọyen ẹbẹre ọvo rẹ ẹga rẹ avwanre. Obo ra tare vẹ uruemu re djephia ọke ra da nẹrhovwo, ọyen ẹbẹre ọvo rẹ ẹga rẹ avwanre vwọ kẹ Jihova. Avwanre da guọnọ nẹ “isẹ” rẹ avwanre dia ọ ro nẹ otọ rẹ ẹwẹn rhe, kẹ avwanre che mu oma phiyọ ọghọ, je nabọ kerhọ rẹ ẹrhovwo na.

O ku idibo rẹ Ọghẹnẹ kuẹgbe. Ukoko na ejobi yen kerhọ rẹ ẹrhovwo ra nẹ vwẹ azagba. (Iruo 1:14; 12:5) Ẹrhovwo tiọyena toroba okugbe rẹ avwanre, kidie avwanre eje yen gbe koko rhọnvwa phiyọ. Owenẹ ọ dianẹ avwanre tarọ phia yẹrẹ vwevunrẹ ẹwẹn rẹ avwanre, “isẹ” rẹ avwanre ejobi koko ta na se mu Jihova vwo ru oborẹ avwanre nọ mie.

Avwanre jiri Jihova. Jihova vwo oniso rẹ kemu kemu rẹ avwanre ruru vwẹ ẹga rọyen. (Luk 21:2, 3) Ọ mrẹ ubiudu rẹ avwanre. Ọ riẹn obo ri muẹ avwanre vwo ru kemu kemu rẹ avwanre ruẹ. Ọ da tobọ dianẹ ifonu yen avwanre vwọ kerhọ rẹ uyono fikirẹ ẹdia rẹ avwanre, e jẹ o mu avwanre ẹro nẹ Jihova vwo oniso rẹ “isẹ” rẹ avwanre.

E se no nẹ “isẹ” rẹ avwanre fiemu-u, ẹkẹvuọvo ọ pha ghanghanre kẹ Jihova. Ọbe ọvo rọ fan eta rẹ Baibol da ta: “Idibo rẹ Ọghẹnẹ se dje ẹroẹvwọsuọ, imuẹro ọgangan vẹ iphiẹrophiyọ rọhẹ udu rayen phia womarẹ ota nana.” Ọtiọyena, e gbe jẹ “isẹ” rẹ avwanre nẹrhẹ oma vwerhen Jihova.—Une 19:14.