1. Uchebro vọ yen avwanre sa mrẹ siẹrẹ e de hirharoku ebẹnbẹn? (Une Rẹ Ejiro 118:5-7)

WỌ MRẸ oma wẹn vwẹ ẹdia wo de roro nẹ o vwo ohwo vuọvo rọ sa chọn wẹ uko vwo chirakon rẹ ebẹnbẹn wẹ-ẹn? Ihwo buebun roro ọtiọyen re, eriyin ji te idibo ri Jihova. (1 Ivie 19:14) Ọ da dia ọtiọyen kẹ wẹ, karophiyọ ive ri Jihova nana: “Me sa phiẹn wẹ-ẹ eyẹ me sa sen wẹ-ẹ.” Ọtiọyena, a sa ta vẹ imuẹro: “Ọrovwohwo hẹ ọchuko mẹ, oshọ gbi mu uvwe-e.” (Hib. 13:5, 6) Omarẹ 61 C.E, yen ọyinkọn Pọl vwo si eta nana rhe Inenikristi re dia Judia. Eta rọyen nẹrhẹ avwanre karophiyọ oborẹ ọbuine na siri vwẹ Une Rẹ Ejiro 118:5-7.—Se.

2. Die yen a cha fuẹrẹn vwẹ uyono nana, kẹ diesorọ?

² Kerẹ ọbuine na, Pọl riẹnre nẹ Jihova yen Ọchuko rọyen kidie Jihova vwẹ ukẹcha kẹ ọke buebun re. Kerẹ udje, ẹgbukpe ivẹ gbẹ tavwen Pọl ki si ọbe rhe iniọvo ri Hibru, ọ yan oyan rẹ imuoshọ ọvo wan urhie rọ họnra. (Iruo 27:4, 15, 20) Jihova vwẹ ukẹcha kẹ Pọl ọke sansan tavwen o ki kpo oyan yena kugbe ọke rọ vwọ hẹ oyan na. A cha fuẹrẹn erha vwẹ usun rayen. Jihova chọn rọ uko womarẹ Jesu, amakashe, ihwo rehẹ ẹdia rẹ usuon kugbe iniọvo rẹ ukoko na. Ẹfuẹrẹn rẹ obo re phiare vwẹ akpeyeren ri Pọl na cha nẹrhẹ a vwẹroso ive rẹ Jihova veri nẹ, ọ cha kpahenphiyọ ẹrhovwo rẹ avwanre.

3. Die yen Pọl se roro, kẹ diesorọ?

³ Pọl guọnọ ukẹcha. Vwẹ omarẹ 56 C.E., ihwo buebun shabọ phiyọ, ayen de kpono kpo otafe ri Jerusalẹm rere  ayen vwọ teyọn hwe. Ẹdẹ rọ vwọ kpahọn re vwo mu Pọl kpo Sanhẹdrin, ivwighrẹn rọyen dino vwẹ abọ sha. (Iruo 21:30-32; 22:30; 23:6-10) Ọke yena Pọl se roro, ‘Ọke vọ yen mi che chirakon rẹ oja nana te?’

4. Mavọ yen Jihova reyọ Jesu vwọ chọn Pọl uko wan?

⁴ Ukẹcha vọ yen Pọl mrẹre? E vwo mu Pọl nu, vwẹ ason rọ vwọ kpahọn “Ọrovwohwo” Jesu de mudia kẹrẹ, ọ da vuẹ: “Jẹn udu wẹn gan, kidie obo ru wo se oseri kẹ vwẹ vwi Jerusalẹm na, ọtiọye wo ji che se oseri kẹ vwẹ vwi Rom.” (Iruo 23:11) Uchebro yena fo aruọke dẹn! Jesu jiri Pọl vwọ kẹ aghwoghwo ro ruru vwẹ Jerusalẹm. O ji ve kẹ Pọl nẹ o che te Rom gberhẹnẹdẹ re ghwoghwo kpobarophiyọ. Ive yena nẹrhẹ oma fun Pọl kerẹ ọmọ rẹ ọsẹ rọyen mu phiyọ obọ.

5. Mavọ yen Jihova womarẹ amakashe vwọ chọn Pọl uko? (Ni uhoho rọhẹ opharo ọbe na.)

⁵ Ebẹnbẹn efa vọ yen Pọl hirharoku? Omarẹ ẹgbukpe ivẹ erọnvwọn yena vwọ phia vwẹ Jerusalẹm nu, ogiribo rode ko djuẹ ọke rẹ Pọl vwọ ro okọ ro kpo Italy, ihwo rehẹ okọ na ejobi ki roro nẹ ayen che ghwu. Dedena oshọ mu Pọ-ọl. Diesorọ? Ọ da vuẹ ihwo rehẹ evunrẹ okọ na: “Ason nana kpekpekpe na amakashe rẹ Ọghẹnẹ re me ga na ro ji vwo ovwe na de rhi mudia kẹrẹ ovwẹ, ọ da ta, Pọl, wọ djẹ oshọ-ọ; wo che mudia dẹn vwẹ obaro ri Siza; gbe nighe, Ọghẹnẹ vwẹ ihwo re vẹ owẹ gbe bi ejobi vwọ kẹ wẹ.” Jihova rhoma reyọ amakashe vwọ vwariẹn imuẹro rọ vwọ kẹ Pọl ẹsosuọ womarẹ Jesu. Pọl de ghini te Rom gberhẹnẹdẹ.—Iruo 27:20-25; 28:16.

6. Ive ri Jesu vọ yen sa bọn avwanre gan, kẹ diesorọ?

⁶ Ukẹcha vọ yen Jesu vwọ kẹ avwanre? Jesu che bicha avwanre kirobo ro bicha Pọl. Kerẹ udje, Jesu ve kẹ ihwo eje ri nene nẹ, “Me vẹ ovwan herọ vwẹ ọke ejobi, rhirin rhi te oba rẹ eyeren na.” (Mat. 28:20, NW.) Eta ri Jesu na sa bọn avwanre gan. Diesorọ? Kidie ebẹnbẹn evo bẹn echiron. Kerẹ udje, ọke rẹ ohwo re vwo ẹguọnọ kpahen de ghwu, avwanre che chirakon rẹ ọmiaovwẹ na vwẹ ikpe buebun. Evo chirakon rẹ ebẹnbẹn rẹ ọghwo ghwa cha. Efa hirharokuẹ ofudjevwe rẹ akpeyeren. Dedena, avwanre se chirakon rẹ enana eje kidie avwanre riẹnre nẹ Jesu vẹ avwanre herọ “vwẹ ọke ejobi,” tobọ te ọke re ma bra kparobọ vwẹ akpeyeren avwanre.—Mat. 11:28-30.

7. Vwo nene obo rehẹ Ẹvwọphia 14:6, idjerhe vọ yen Jihova wan chọn avwanre uko nonẹna?

 ⁷ Baibol na kẹ avwanre imuẹro nẹ Jihova reyọ emekashe rọyen vwọ vwẹ ukẹcha kẹ avwanre. (Hib. 1:7, 14) Kerẹ udje, emekashe chọn avwanre uko rẹ avwanre vwo ghwoghwo “iyẹnrẹ esiri na” kẹ ihwo ri “kẹgborho kẹgborho kugbe orua korua kugbe ephẹrẹ kephẹrẹ.”—Mat. 24:13, 14; se Ẹvwọphia 14:6.

8. Mavọ yen Jihova reyọ onotu rẹ isodje ọvo vwọ chọn Pọl uko?

⁸ Ukẹcha vọ yen Pọl mrẹre? Vwẹ ukpe ri 56 C.E., Jesu vwẹ imuẹro kẹ Pọl nẹ o che te Rom. Ẹkẹvuọvo, ihwo ri Ju evo vwẹ Jerusalẹm jiroro ayen vwọ hwa phiyọ hẹrhẹ, rere ayen teyọn hwe. Ọke rẹ Kladiọs Laisias rọ dia onotu rẹ isodje ri Rom vwo nyo kpahen iroro rayen na, ọ da rhe vwẹ ukẹcha kẹ Pọl. Kpakpata Kladiọs de ji isodje buebun re mu Pọl kpo Sizaria, ayen da wan idjerhe rọ vwẹ omarẹ iroko 65 vwo sheri kẹ Jerusalẹm. Vwẹ Sizaria, Osun Fẹliks de ji urhi nẹ e “muo phihọ uwodi rẹ Hẹrọd.” Pọl da vabọ rẹ ihwo re guọnọ teyọn hwe na.—Iruo 23:12-35.

9. Mavọ yen Osun Fẹstọs vwọ vwẹ ukẹcha kẹ Pọl?

⁹ Ẹgbukpe ivẹ wanre jẹ Pọl jehẹ uwodi vwẹ Sizaria. Fẹstọs reyọ ẹdia ri Fẹliks kerẹ osun re. Ihwo ri Ju na rẹ Fẹstọs nẹ o mu Pọl rhivwin rhe Jerusalẹm rere ayen reyọ vwo guẹdjọ, ẹkẹvuọvo Fẹstọs rhọnvwere-e. Ọkiọvo ọ riẹnre nẹ ihwo ri Ju na jiroro ayen vwọ “hwa phihọ hẹrhẹ ra teyọ hwe vwẹ idjerhe.”—Iruo 24:27–25:5.

10. Die yen Osun Fẹstọs ruru ọke rẹ Pọl vwọ tanẹ e mu ẹdjọ rọyen rhe Siza?

¹⁰ Ọke vwọ yan obaro, e de guẹdjọ ri Pọl vwẹ Sizaria. Rọ vwọ dianẹ Fẹstọs guọnọ “phoro aro kẹ ihwo ri Ju” na, ọ da nọ Pọl: “Wọ guọnọ nẹ wo kpo Jerusalẹm, rere a dia oboyi de guẹdjọ rẹ irhi nana re vwo mu we na kẹ vwẹ?” Pọl riẹnre nẹ e se hwe ọyen vwẹ Jerusalẹm, ọ je riẹn obo ro se ru rere o se vwo te Rom gberhẹnẹdẹ ji ghwoghwo vwẹ oboyin. Ọ da ta: “Mi mu ẹdjọ mẹ rhe Siza.” Fẹstọs vwo nyo mie ibruche rọyen nu, ọ da vuẹ Pọl: “Wo mu ẹdjọ wẹn rhe Siza nure; obo ri Siza kọye wọ cha ra.” Orhiẹn rẹ Fẹstọs bruru nẹ e mu Pọl kpo Rom na nẹrhẹ ọ vabọ rẹ ivwighrẹn rọyen. O rhe che kri-i Pọl ko che te Rom, ihwo ri Ju na rha cha mrẹ hwe-e.—Iruo 25:6-12.

11. Eta rẹ imuẹro vọ yen ọmraro Aizaya tare rẹ Pọl sa karophiyọ?

¹¹ Pọl vwọ hẹrhẹ ọke rọ cha vwọ yan oyan ogrongron rọyen wan urhie kpo Italy, ọ sa dianẹ ọ karophiyọ orhọesio ọvo rẹ ọmraro Aizaya vwọ kẹ ihwo re vwọso Jihova: “Wa jẹ iroro kugbe, ẹkẹvuọvo o che vwo otọ-ọ; ta ota ọvo ẹkẹvuọvo o che mudia-a, kidie Ọghẹnẹ vẹ avwanre herọ.” (Aiz. 8:10) Pọl riẹnre nẹ Jihova cha chọn ọyen uko, o muẹro nẹ ọnana bọn rọ gan vwọ hẹrhẹ edavwini re cha obaro.

12. Die yen Juliọs ru kẹ Pọl, kẹ die yen Pọl sa mrẹvughe vwẹ oma rẹ ọnana?

¹² Vwẹ 58 C.E., Pọl da ton oyan rọyen phiyọ kpo Italy. Ọ vwọ dianẹ a kanre Pọl na, e de phio phiyọ obọ rẹ onotu rẹ isodje ri Rom re se Juliọs. Vwo nẹ ọke yena yanran, Juliọs sa vwẹ oja re Pọl yẹrẹ nabọ vwẹrote. Mavọ yen ọ cha reyọ ẹgba rọyen vwo ruiruo wan? Ẹdẹ  rọ vwọ kpahọn rẹ ayen vwo duvwun, “Juliọs da nabọ vwẹ ẹro te Pọl, ọ da vwẹ ọke kẹ nẹ ọ ra mrẹ igbeyan rọye rere ayen ghẹrẹ.” Juliọs tobọ sivwin arhọ ri Pọl ọke vwọ yan obaro. Vwẹ idjerhe vọ? Isodje na guọnọ hwe ihwo eje ra kanre rehẹ evunrẹ okọ na, ẹkẹvuọvo Juliọs dobọ rayen ji. Diesorọ? Ọ “guọnọ Pọl sivwi.” Ọkiọvo Pọl mrẹvughe nẹ Jihova yen reyọ onotu rẹ isodje na vwọ sẹro rọyen.—Iruo 27:1-3, 42-44.

13. Mavọ yen Jihova sa vwọ reyọ ihwo ri suẹn vwo ruiruo?

¹³ Ukẹcha vọ yen avwanre mrẹ? Womarẹ ẹwẹn ọfuanfon rọyen, Jihova sa nẹrhẹ ihwo ri vwo ogangan rẹ usuon ru obo rọ guọnọre. Ni oborẹ Ovie Solomọn siri: “Udu rẹ ovie epha kerẹ uto rẹ ame vwẹ obọ rẹ Ọrovwohwo na; o se kuo rhẹriẹ kirobo ri jere.” (Isẹ 21:1) Die yen otọ rẹ isẹ nana? Ihworakpọ sa tọn ugbo vwọ kpọ ame rẹ urhie kpo asan rẹ ayen guọnọre. Vwẹ idjerhe vuọvo na, Jihova sa reyọ ẹwẹn ọfuanfon na vwọ kpọ iroro rẹ ihwo ri suẹn rere ayen ru ọhọre rọyen. Jihova de ru ọtiọyen, ihwo ri suẹn ki vwo owenvwe rẹ ayen vwo brorhiẹn ri che fierere vwọ kẹ ihwo rẹ Ọghẹnẹ.—Ni Ẹzra 7:21, 25, 26.

14. Vwo nene obo rehẹ Iruo Rẹ Iyinkọn Na 12:5, amono yen avwanre sa nẹrhovwo kẹ?

¹⁴ Die yen avwanre se ru? Avwanre sa nẹrhovwo “kẹ ivie kugbe ihwo ride” siẹrẹ ayen de che brorhiẹn ri che djobọte avwanre vẹ iruo rẹ Uvie na. (1 Tim. 2:1, 2; Neh. 1:11) Avwanre je sa nẹrhovwo gangan vwọ kẹ iniọvo rẹ avwanre re mu phiyọ uwodi kirobo Inenikristi rẹ ẹgbukpe ujorin ẹsosuọ ruru. (Se Iruo Rẹ Iyinkọn Na 12:5; Hib. 13:3) Vwọba, avwanre je sa nẹrhovwo vwọ kẹ otu re vwẹrote uwodi re mu iniọvo avwanre phiyọ. Avwanre sa rẹ Jihova nẹ o sun iroro rayen rere ayen vwo owenvwe rẹ ayen vwọ “nabọ vwẹ ẹro te” iniọvo avwanre re mu phiyọ uwodi kirobo rẹ Juliọs ru kẹ Pọl.

15-16. Ukẹcha vọ yen Jihova vwọ kẹ Pọl womarẹ Aristakọs vẹ Luk?

¹⁵ Ukẹcha vọ yen Pọl mrẹre? Ọke rẹ Pọl vwo kpo Rom, ọ mrẹ ukẹcha ri Jihova womarẹ iniọvo na abọ buebun. E jẹ a fuẹrẹn evo usun rayen.

¹⁶ Aristakọs vẹ Luk re dia igbeyan ri Pọl re fuevun brorhiẹn ayen vwo nene  kpo Rom. * Baibol na vuẹ avwanre nẹ Jesu kẹ Aristakọs vẹ Luk imuẹro nẹ ayen che te Rom gberhẹnẹdẹ-ẹ, dedena ayen phi arhọ rayen phiyọ imuoshọ ayen vwo nene Pọl. Ọke rẹ okọ na vwọ guọnọ shuẹ re, yen ayen rhe vwọ riẹn nẹ ayen che ghwu-u. O muẹro nẹ Pọl nẹrhovwo rhe Jihova ọke rẹ Aristakọs vẹ Luk vwọ ro okọ na vwẹ Sizaria, rọ vwọ kpẹvwẹ vwọ kẹ ukẹcha rọ vwọ kẹ ọyen womarẹ iniọvo ivẹ yena ri vwo uduefiogbere.—Iruo 27:1, 2, 20-25.

17. Idjerhe vọ yen Jihova vwọ vwẹ ukẹcha kẹ Pọl womarẹ iniọvo na?

¹⁷ Ọke sansan yen iniọvo na vwọ vwẹ ukẹcha kẹ Pọl ọke rọ vwọ hẹ oyan na. Kerẹ udje, vwẹ unuerhuru rẹ orere ri Saidọn, Juliọs vwẹ uphẹn kẹ Pọl nẹ ọ ra “mrẹ igbeyan rọye rere ayen ghẹrẹ.” Ayen vwo te orere ri Puteoli, Pọl vẹ igbeyan rọyen ‘da mrẹ imoni na, ri se ayen nẹ ayen vẹ ayen dia ẹdidjana ọvo.’ Ọke rẹ iniọvo rehẹ evunrẹ irere yena vwọ vwẹrote Pọl vẹ igbeyan rọyen, o muẹro nẹ oma vwerhen ayen rẹ Pọl vwo gbikun rẹ obo ro rhiẹromrẹ kẹ ayen. (Ni Iruo 15:2, 3.) Pọl vwọ bọn ayen gan nu, ọ vẹ igbeyan rọyen da rhoma ton oyan na phiyọ.—Iruo 27:3; 28:13, 14.

18. Die yen nẹrhẹ Pọl kpẹvwẹ Ọghẹnẹ ji fiudugberi?

¹⁸ Pọl vwo sikẹrẹ Rom, o muẹro nẹ ọ karophiyọ obo ro si rhe ukoko rọhẹ orere yena ẹgbukpe erha re wanre: “Urhuru rẹ ovwan . . . sivwe ikpe buebu re mi vwo bru ovwan rhe.” (Rom 15:23) Ẹkẹvuọvo, ọ riẹnre nẹ o che bru ayen ra kerẹ ohwo ra kanre-e. O muẹro nẹ oma vwerhenrọ mamọ rọ vwọ mrẹ iniọvo ri nẹ Rom rhe, re hẹrhẹ vwẹ idjerhe rẹ ayen vwo yeren! “Rọ vwọ mrẹ ayen Pọl da kpẹvwẹ Ọghẹnẹ udu rọye da ga.” (Iruo 28:15) Noso nẹ Pọl kpẹvwẹ Ọghẹnẹ kidie nẹ iniọvo na hẹ etiyin. Diesorọ? Kidie ọ mrẹvughe nẹ Jihova  womarẹ iniọvo na vwọ chọn ọyen uko.

19. Vwo nene obo rehẹ 1 Pita 4:10, mavọ yen Jihova sa vwọ reyọ avwanre vwọ vwẹ ukẹcha kẹ ihwo re guọnọ ukẹcha?

¹⁹ Die yen avwanre se ru? Wọ riẹn iniọvo evo ri muomaphiyọ fikirẹ ọga yẹrẹ ebẹnbẹn efa? Yẹrẹ ọ sa dianẹ ohwo rẹ ayen vwo ẹguọnọ kpahen ghwuru. Avwanre de vwo oniso rẹ ohwo ro vwo ebẹnbẹn, avwanre sa rẹ Jihova nẹ ọ chọn avwanre uko vwọ ta ota yẹrẹ ru emu esiri kẹ. Ọ sa dianẹ eta yẹrẹ emu esiri tiọyena yen ghwa obo rọ guọnọre. (Se 1 Pita 4:10.) * Ihwo rẹ avwanre vwẹ ukẹcha kẹ sa rhoma rhi vwo imuẹro kokoroko nẹ ive ri Jihova na, “Me sa phiẹn wẹ-ẹ eyẹ me sa sen wẹ-ẹ,” shekpahen ayen. Ọyena rha kẹ wẹ omavwerhovwẹn?

20. Diesorọ a sa vwọ ta vẹ uduefiogbere nẹ, “Ọrovwohwo hẹ ọchuko mẹ”?

²⁰ Kerẹ Pọl vẹ igbeyan rọyen, avwanre se rhiẹromrẹ ebẹnbẹn sansan. Avwanre riẹnre nẹ avwanre se fiudugberi kidie Jihova vẹ avwanre herọ. Ọ womarẹ Jesu vẹ emekashe na vwọ chọn avwanre uko. Vwọba, o de shephiyọ ọhọre rọyen, Jihova je sa chọn avwanre uko womarẹ ihwo rehẹ ẹdia rẹ usuon. Kirobo rẹ buebun avwanre ji rhiẹromrẹ re, Jihova vwẹ ẹwẹn ọfuanfon rọyen vwo muẹ ihwo rọyen vwọ chọn ohwohwo uko. Ọtiọyena, kerẹ Pọl, e se fiudugberi ta: “Ọrovwohwo hẹ ọchuko mẹ, oshọ gbi mu uvwe-e; kidie ohwo se ru kẹ vwẹ?”—Hib. 13:6.