E VWIẸ vwẹ vwẹ 1926, evunrẹ ọko ọvo vwẹ Greece re se Karítsa. Mẹvwẹ yen ọmọ righwrẹn uvwre rẹ emọ ẹrenren, ọsẹ vẹ oni mẹ egbowian mamọ.

Vwẹ 1925, ọsẹ vẹ oni mẹ da mrẹ John Papparizos, rọ dia ohwo ro vwo oruru mamọ kugbe ọgbota usun rẹ Emọ-uyono rẹ Baibol na, kirobo re se Iseri rẹ Jihova ọke yena. Fikirẹ oborẹ John nabọ dje Baibol na vwọ kẹ ayen, ọsẹ vẹ oni mẹ de kuomakugbe Emọ-uyono rẹ Baibol na, ayen da ton uyono ẹra phiyọ vwevunrẹ ọko avwanre. Oni mẹ vwo esegbuyota ọgangan kpahen Jihova Ọghẹnẹ, dede nẹ ọ riẹn ẹbe-e, o ji ghwoghwo ota kẹ ihwo kọke kọke uphẹn na de rhiephiyọ. Ọ da ohwo mamọ nẹ ọsẹ mẹ tẹnrovi jẹgba rẹ iniọvo na, ememerha na ọ da dobọ rẹ uyono ẹra ji.

Me vẹ iniọvo mẹ itete nabọ muọghọ kẹ Baibol na mamọ, ẹkẹvuọvo unuavwerhe rẹ ọkiemọ kpokpo avwanre mamọ. Vwẹ 1939, Ofovwin Akpọeje II vwọ gan vwẹ Europe, emu ọvo da phia vwẹ ọko rẹ avwanre ro djobọte avwanre. A gba Nicolas Psarras nẹ ọ rhe dia isodje rẹ Greek; me vẹ ọyen emọ-iniọvo, ọ dia kẹrẹ avwanre, o ji ghwe bromaphiyame obọ. Nicolas rọhẹ ẹgbukpe 20, de fiudugberi vuẹ isodje na nẹ, “Mi che se kpo ohọnre-e, kidie mẹvwẹ isodje rẹ Kristi.” E de brorhiẹn hwe vwẹ aguare je kanrọ ẹgbukpe ihwe. Ọnana gbe avwanre unu mamọ!

Vwẹ 1941, ẹko rẹ isodje sansan ri kuomakugbe da ro Greece, e de ji siobọnu Nicolas. O de rhivwin kpo Karítsa, oboyin kọyen oniọvo mẹ ọkpako re se Ilias da nọ Nicolas enọ buebun kpahen Baibol na. Me nabọ kerhọ kẹ ayen. Ọke vwọ yanran na, mẹvwẹ, Ilias kugbe ubrevwiẹ avwanre re se Efmorfia da ton uyono rẹ Baibol phiyọ vẹ uyono  ẹra kọke kọke. Ukpe rọ vwọ kpahọn, avwanre ihwo erha da vwomakpahotọ kẹ Jihova ji bromaphiyame. Ọke vwọ yanran na, iniọvo mẹ ẹne da je rhe dia Iseri rẹ Jihova.

Vwẹ 1942, ukoko rẹ Karítsa vwo ighene eshare vẹ eya irhirin rehẹ uvwre rẹ ẹgbukpe 15 vẹ 25. Avwanre riẹnre nẹ avwanre eje che hirharoku edavwini. Ọtiọyena avwanre ki yono Baibol na, suine, je nẹrhovwo kuẹgbe rere avwanre sa vwọ bọn ohwohwo gan. Esegbuyota rẹ avwanre da rhe nabọ gan.

Ofovwin Akpọeje II ghwe vwo kuẹphiyọ yen, ihwo rẹ Greek evo da vwọso usuon rẹ Greek na, rọ nẹrhẹ ofovwin rhe dia ẹkuotọ na. Ihwo nana ke hiẹ orere na eje ayen vwọ gba ihwo nẹ e rhe vwomaba ayen. Ayen je rhe ọko avwanre, ayen de mu Iseri rẹ Jihova erha; Antonio Tsoukaris, Ilias, vẹ omẹvwẹ. Avwanre rẹ ayen nẹ avwanre Inenikristi ri vwobọ vwẹ ofovwi-in; dedena ayen da gba avwanre vwọ yan kpo Ugbenu rẹ Olympus, oyan na reyọ inọke 12.

A vwọ mrẹ ọyena nu, ọvo usun rayen da tanẹ avwanre kuomakugbe ayen vwẹ ẹvwọsuọ na. Avwanre vwọ vuẹ nẹ ofori Onenikristi vwo mu ekuakua ofovwi-in, ophu de muo, o de kpono avwanre bru onini rayen ra. Avwanre da je vuẹ onini na oborẹ avwanre vuẹ ohwo rẹsosuọ na, onini na da ta: “Ovwan gba vwẹ iyesi vwo mu ihwo re wonma vwẹ ofovwin na kpo họspito.”

Avwanre da ta, “Kẹ isodje rẹ ẹkuotọ na de rhe mu avwanre vwo? Ayen rhe roro nẹ avwanre ivwighrẹn rayen?” Ọ da ta: “We gbe mu emu rhe ihwo ri phi ofovwin na.” Avwanre da rhoma vuẹ nẹ, “Kẹ isodje ọvo da rha mrẹ avwanre je vuẹ avwanre nẹ a vwẹ iyesi na vwo mu ekuakua ofovwin vwo?” Onini na de roro gangan. Ọ da ta: “Oyoma, ovwan gba vwẹrote igegede! Ovwan vwẹrote ayen vwẹ enu rẹ ugbenu na.”

Ofovwin rẹ ẹkuotọ na vwọ ganphiyọ, avwanre ihwo erha na de no nẹ ẹwẹn obrorhiẹn avwanre cha vwẹ uphẹn kẹ avwanre vwo ruiruo nana. Ẹgbukpe ọvo vwọ wan nu, e de siobọnu oniọvo avwanre ọkpako nẹ ọ ra vwẹrote oni avwanre ọke rẹ ọsẹ rẹ avwanre vwo ghwu nu. E de ji siobọnu Antonio kidie oma rọyen ganre-e. Mẹvwẹ ọvo kọyen chekọ.

Ememerha na, isodje rẹ Greek ki rhi sikẹrẹ ihwo ri gbevwọso ayen na. Ihwo ri mu vwe na da djẹ wan igbenu na kpo orere rẹ Albania. Avwanre vwo sikẹrẹ ughwru rẹ ẹkuotọ na, avwanre da mrẹ nẹ isodje rẹ Greek na riariẹ avwanre phiyọ re. Oshọ de mu ihwo na, ayen da djẹ. Mi de siomanu vwẹ okọkọ rẹ urhe ro sheri, kọyen nẹrhẹ me mrẹ oma mẹ vwẹ ẹdia rẹ mi djunute vwẹ obenu na.

Me vwọ vuẹ isodje na nẹ ihwo nana mu vwe, ayen da ra davwen ovwẹ ni vwẹ asan rẹ isodje dia rọ kẹrẹ Véroia, ọnana yen orere rẹ Beroea rọhẹ Baibol na. Ayen da vuẹ vwẹ nẹ me tọn ukpotọ rẹ  isodje na de che phi ofovwin. Me vwọ sen, osun rayen da djẹ vwẹ kpo asan rẹ ame riariẹphiyọ vwẹ Makrónisos (Makronisi) rọ dia asan re de gboja kẹ inogbozighi.

Oragha re se Makrónisos hẹ evunrẹ Attica, ọ vwẹ iroko 50 vwo sheri kẹ Athens, oragha nana pha yaya kpahra, uvo ọgangan ji muo. Asan nana rẹ ame riariẹphiyọ na gron te iroko 13, ọ hẹre te imaili ọvo gbubro. Ẹkẹvuọvo, vwo nẹ 1947 re te 1958, ihwo re vrẹ 100,000 yen e mu kpo uwodi rọhẹ asan nana re, te ihwo ri gbevwọso usuon rẹ ẹkuotọ na vẹ Iseri rẹ Jihova.

Mi vwo te oboyin vwẹ 1949, a ghare ihwo rehẹ uwodi na phiyọ ẹko sansan. A da vwẹ ovwẹ ba eshare ri te ujorin buebun, e de phi avwanre phiyọ asan rọ vọnre vẹ imuoshọ. Avwanre te ihwo 40 ri sherhẹn otọ fefe vwẹ ibọkpọ re ru vwọ kẹ ihwo 10. Omamọ re se eyaọ yen avwanre ria, a me je da ame ogbegbe ro gbon. Odju ọgangan vẹ ighworighwo ri kẹdẹ kẹdẹ na nẹrhẹ ofu akpọ dje ohwo. Dedena, avwanre ghorie ikuta ride kirobo rẹ ihwo evo rioja rọye-en, owian nana guọghọ oma vẹ iroro rẹ ohwo totọ.

Ẹdẹ ọvo me vwọ yan vwẹ oma rẹ urhie, me da mrẹ Iseri rẹ Jihova evo ri nẹ eko efa rhe. Oma vwerhen avwanre mamọ! Avwanre ke bẹbẹ ru uyono rere e vwo jẹ avwanre ẹmrẹ. Avwanre je vwẹ ona vwo ghwoghwo ota kẹ ihwo efa vwẹ uwodi na, evo da rhe dia Iseri rẹ Jihova ukuko na. Owian yena vẹ ẹrhovwo ọgangan yen chọn avwanre uko vwo mudia gan.

Emeranvwe ihwe vwọ wan nu, ihwo ri mu vwe na da tanẹ o te ọke mi vwo ku ewun rẹ isodje phiyọ re. Me vwọ sen, ayen de mu vwe bru ohwo ro sun ẹko na ra. Me da kẹ ọbe mi siri rọ tare nẹ, “Isodje rẹ Kristi ọvo me guọnọ dia.” O vwo guegue uvwe nu, o de mu vwe bru ohwo rọ vwọ kpahọn, rọ dia ibishọpu rode rẹ Greek rọ sẹn fia vẹ irhuon rẹ ẹga rọyen. Mi vwo fiudugberi vwẹ Baibol kpahenphiyọ enọ rọyen nu, ọ da van nẹ, “Muo yanran. O vwo oruru kpahen ẹga rọyen nọ!”

Ọke vwo rhie, isodje na da rhoma vuẹ vwẹ nẹ mi ku ewun rẹ isodje phiyọ. Me vwọ sen, ayen de hwe vwe je vwẹ ubrurhe vwọ fa vwẹ. Ayen de mu vwe kpo asan re de sivwin oma rere ayen vwo imuẹro nẹ ibeku mẹ vwirhiri-in, kẹsiẹyen ayen ki kpono uvwe kpo utughẹ mẹ. Me rioja nana kẹdẹ kẹdẹ vwẹ emeranvwe ivẹ.

Fikirẹ ọyọnregan mẹ, ofu de dje isodje na, ukuotọ rọyen ayen da davwen ona ọfa. Ayen da gba abọ mẹ phiyọ obuko, jẹ isodje na vwẹ ifi vwọ fa ẹhẹrhawọ mẹ. Vwevunrẹ odjadja nana, me da karophiyọ oborẹ Jesu tare: “Ebruba kẹ ovwan, vwẹ ọke rẹ ihwo da ghwọ ku ovwan, rẹ ayen de mu ovwan . . . Ghọghọ re oma vwerhe ovwan, kidie osa rẹ ovwan vwa rhuarho vwẹ obo odjuvwu: kidie ọtiọye e ke kpokpo otu rẹ emraro re karo kẹ ovwan.” (Mat. 5:11, 12) Ukuotọ rọyen, mi de shero fikirẹ ehwe ọgangan na.

Mi vwo rhiẹro, me da mrẹ oma mẹ vwẹ uwodi rọ pha djidjiro siẹn; emu, ame yẹrẹ amwa re vwo phopho herọ-ọ. Dedena, jẹ oma ru vwe dọe. Kirobo rẹ Baibol na tare, “Ufuoma rẹ Ọghẹnẹ” kọyen rhe ‘yọnrọn udu mẹ vẹ iroro mẹ.’ (Fil. 4:7) Ọke vwo rhie, isodje ọvo ro vwo omamọ ẹwẹn da kẹ vwẹ emu vẹ ame kugbe ikotu rode ọvo. Isodje ọfa de mu emu rọyen kẹ vwẹ. Idjerhe nana vẹ efa ọyen me vwọ mrẹ ẹroevwote rẹ Jihova.

Ogangan rẹ usuon na de ni vwe kerẹ ohwo ro ru uyovwin gangan rọ vwọsua ayen, kẹ ayen mu uvwe kpo aguare rọhẹ Athens. A da kanre ovwẹ ẹgbukpe erha vwẹ uwodi rọhẹ Yíaros (Gyaros), asan rẹ ame riariẹphiyọ rọ vwẹ iroko 50 vwo sheri kẹ Makrónisos.

Uwodi rẹ Yíaros pha rhuarho, a vwẹ iblọku itete re pha vwavware vwọ bọn, e mu ihwo re vrẹ 5,000 phiyọ. E ji mu Iseri rẹ Jihova ighwrẹn phiyọ fikirẹ esegbuyota rayen. Avwanre bẹbẹ yono Baibol na kuẹgbe, dede nẹ ọyena ẹgha vwẹ uwodi na. A je bẹbẹ reyọ ọbe rẹ Uwevwin  Orhẹrẹ na rhe avwanre ọke sansan, kẹ avwanre vwẹ obọ vwo si ayen reyọ.

O vwo ẹdẹ ọvo avwanre vwọ bẹbẹ yono Baibol na, ọlọkpa ọvo da yan ro avwanre ọ da ghwa ẹbe avwanre reyọ. E de mu avwanre kpo ọfisi rẹ ọga rayen, kẹ avwanre tobọ roro nẹ e che phiba ọke avwanre vwẹ uwodi na. Ukperẹ ọtiọyen, ọga na da ta: “Avwanre riẹn ihwo ovwan hepha, avwanre ji muọghọ kẹ ovwan. Avwanre riẹnre nẹ a sa vwẹroso ovwan. Ovwan rhivwin kpo iruo ovwan.” Ọ da tobọ vwẹ iruo ọlọlọhọ vwọ kẹ avwanre evo. Oma vwerhen avwanre mamọ. Vwẹ uwodi dede, ọyọnregan rẹ avwanre je ghwa urinrin rhe Jihova.

Ọyọnregan avwanre je ghwa erere efa rhe. Ọke rẹ ohwo ọvo rọ dia oyono rode (professor) rẹ mathematics rọ jehẹ uwodi na vwọ mrẹ omamọ uruemu avwanre, ọ da nọ avwanre kpahen esegbuyota avwanre. E vwo siobọnu avwanre vwẹ 1951, e de ji siobọnu ọshare nana. Ọke vwọ yanran na, o de rhi bromaphiyame, je ro ẹga ọkieje.

E vwo siobọnu vwe nu, mi de rhivwin bru orua mẹ ra vwẹ Karítsa. Mẹvwẹ vẹ ihwo rẹ ẹkuotọ mẹ buebun da kua kpo Melbourne, vwẹ Australia. Oboyin me da rọvwọn oniọvo aye Janette, avwanre de vwiẹ ọmọshare ọvo vẹ emetẹ erha.

Asaọkiephana, me vrẹ ẹgbukpe 90 re, me je nabọ ga kerẹ ọkpako. Fikirẹ ehwe ọgangan re me riọja rọyen yen, oma mẹ vẹ ẹhẹrhawọ mẹ ji miavwen ovwẹ ọkiọvo, ma rho mi de vwobọ vwẹ iruo aghwoghwo na. Dedena, mi ji muegbe me vwọ dia “isodje ri Kristi.”—2 Tim. 2:3.