1, 2. (a) Die yen djerephia nẹ ihwo buebun pharha rere ayen se vwo vwo egbomọphẹ? (b) Die yen nẹ obuko rẹ ẹgbaẹdavwọn rayen rhe?

NONẸNA, ihwo buebun ta ota kpahen obo re se vwo vwo egbomọphẹ kugbe oborẹ ihwo ejobi sa vwọ dia abavo. Ayen guọnọ vrabọ rẹ ọbẹnvwẹ, oshenyẹ, kugbe omaẹfẹnẹ. Efa guọnọ jẹ ojẹ romobọ ji vwo egbomọphẹ rẹ ota, ayen je guọnọ yeren akpọ odedede. Vwọrẹ uyota, ihworakpọ ejobi guọnọ egbomọphẹ.

² Oborẹ egbomọphẹ nana se vwo te ayen obọ, kọyen ota na. Ọnana kọyen nẹrhẹ ihwo buebun dje egbada yẹrẹ reyọ vwọsua usuon rẹ ẹkuotọ rayen. Kẹ, egbomọphẹ rẹ ayen guọnọ na se te ayen obọ? Ẹjo. Ukperẹ ọtiọyen, ojaẹriọ vẹ ughwu yen nẹ obuko rọyen rhe. Enana ejobi ghwe shephiyọ vẹ oborẹ Ovie Solomọn tare: “Ohwo da tua ohwo muotọ kẹ umiovwo rọye.”​—Aghwo. 8:9.

3. Die yen sa kẹ ohwo uvi rẹ omavwerhovwẹn?

³ Baibol na vuẹ avwanre obo re sa nẹrhẹ e vwo omavwerhovwẹn kugbe uvi rẹ egbomọphẹ. Odibo Jems da ta: “Ohwo rọ nabọ ni urhi na fiotọ, urhi rẹ egbomọphẹ na, rọ  nabọ fuẹrẹ, . . . ko vwo ebruba vwẹ iruo rọye.” (Jems 1:25) Jihova vwẹ urhi ọgbagba yena vwọ kẹ ihworakpọ, kidie ọ nabọ riẹn obo re sa kẹ ayen uvi rẹ omavwerhovwẹn. Rọ vwọ ma Adam vẹ Ivi, ọ da kẹ ayen erọnvwọn ejobi re se nẹrhẹ oma vwerhen ayen, ji te uvi rẹ egbomọphẹ.

4. Oka rẹ egbomọphẹ vọ yen Adam vẹ Ivi vwori? (Ni uhoho rẹsosuọ na.)

⁴ Wo de se iyovwinreta ivẹ ra vwọ ton ọbe rẹ Jẹnẹsis phiyọ, wọ cha mrẹ nẹ egbomọphẹ ro rhe Adam vẹ Ivi ọke yena, ihworakpọ vworo enẹna-a. Egbomọphẹ ro rhe Adam vẹ Ivi, nẹrhẹ ayen vrabọ rẹ ọbẹnvwẹ, oshọẹdjẹ, kugbe oshenyẹ. Ayen rua ẹnwan kpahen emuọre, iruo, ega, yẹrẹ ughwu-u. (Jẹn. 1:27-29; 2:8, 9, 15) Ẹkẹvuọvo, ọnana ko mudiaphiyọ nẹ Adam vẹ Ivi vwo egbomọphẹ rọ basa-an? Ja fuẹrẹn ẹdia rayen na fiotọ.

5. Vwọ fẹnẹ iroro ro rhe ihwo buebun nonẹna, die yen sa nẹrhẹ a riavwerhen rẹ egbomọphẹ?

⁵ Nonẹna, ihwo buebun roro nẹ ohwo ro vwo egbomọphẹ, ọyen ohwo ro se ruẹ kemu kemu ro jere, o toro obo ri che nẹ obuko rọyen rhe-e. The World Book Encyclopedia djere nẹ egbomọphẹ, ọyen “ẹgba rẹ ohwo sa vwọ jẹ ojẹ ji ru nene.” Vwọba, ọ da ta: “E de no kpo ẹbẹre rẹ urhi, ihwo se vwo egbomọphẹ siẹrẹ ayen da dia asan rẹ irhi rẹ oshenyẹ vẹ e rẹ okamuka hepha-a.” Ọnana ko ghwe djephia nẹ, tavwen ihwo ke sa riavwerhen rẹ egbomọphẹ, a guọnọ omamọ rẹ irhi rẹ kohwo kohwo che nene. Onọ na kọna: Ono yen vwo uturhi ro vwo brorhiẹn rẹ irhi ri che shephiyọ vwọ kẹ kohwo kohwo?

6. (a) Diesorọ ọ vwọ dianẹ Jihova ọvo yen vwo egbomọphẹ rọ basa-an? (b) Oka rẹ egbomọphẹ vọ yen ihworakpọ vwori, kẹ diesorọ?

⁶ E jẹ avwanre karophiyọ nẹ Jihova ọvo yen vwo egbomọphẹ rọ basa-an. Diesorọ? Kidie ọyen me vwo ẹgba vwẹ te akpọ te odjuvwu, ọyen ji ma erọnvwọn eje. (1 Tim. 1:17; Ẹvwọ. 4:11) Ovie Devid vwẹ eta esiri vwo djisẹ rẹ ẹdia rode rẹ Jihova hepha. (Se 1 Ikun Rivie 29:11, 12.) Jihova vwẹ egbomọphẹ rọ basan vwọ kẹ emama rọyen rehẹ obo odjuvwu kugbe otọrakpọ na. Ọtiọyena, ko fori nẹ a mrẹvughe nẹ Jihova ọvo yen vwo uturhi ro vwo brorhiẹn rẹ obo ri shephiyọ. Kọyensorọ o vwo gbere ughwru kẹ ihworakpọ nẹ ọtonphiyọ rhe.

7. Erhọ yen erọnvwọn evo rẹ ugboma rẹ ohworakpọ guọnọre, ri toroba omavwerhovwẹn rẹ ohwo?

⁷ Dede nẹ Jihova ma Adam vẹ Ivi rẹ ayen vwọ riavwerhen rẹ egbomọphẹ vwẹ idjerhe sansan, jẹ o vwo asan rẹ egbomọphẹ rayen na bare. Ughwru ro gbere kẹ ayen na, dia okeke kẹ ugboma raye-en. Kerẹ udje, Adam vẹ Ivi riẹnre nẹ ayen da guọnọ dia akpọ, kẹ ayen wẹn, riemu, vwerhẹn, ji ru erọnvwọn efa. Ọ dia enana yen cha nẹrhẹ egbomọphẹ rayen na va ayen abọ-ọ. Kidie Ọghẹnẹ ma ayen vwẹ idjerhe rẹ ayen sa vwọ riavwerhen rẹ erọnvwọn tiọyen. (Une 104:14, 15; Aghwo. 3:12, 13) Aphopho ra wẹn reyọ na vwerhen kohwo kohwo oma, eriyin ji te uvi rẹ emuọre, kugbe omamọ rẹ ovwerhẹn. Erọnvwọn tiọna mie avwanre egbomọphẹ-ẹ, kirobo rọ je hepha vwọ kẹ Adam vẹ Ivi.

8. Iji vọ yen Jihova vwọ kẹ Adam vẹ Ivi, kẹ diesorọ?

⁸ Jihova vwẹ iji kẹ Adam vẹ Ivi nẹ  ayen vwiẹ akpọ na vọn, ji vwẹrote. (Jẹn. 1:28) Iji nana gbowọphiyọ egbomọphẹ raye-en. Ukperẹ ọtiọyen, ọ kẹ ayen uphẹn rẹ ayen vwo toroba orugba rẹ ọhọre rẹ Ọmemama na, re vwo ru akpọ na phiyọ iparadaisi rẹ ihwo egbagba ọvo cha dia bẹdẹ bẹdẹ. (Aiz. 45:18) Nonẹna, ihwo evo brorhiẹn nẹ ayen cha dia kpogono, yẹrẹ nẹ ayen cha rọvwọn ẹkẹvuọvo ayen che vwiẹ-ẹ. Ọyena vwọso urhi rẹ Jihova-a. Ẹkẹvuọvo, ihwo buebun jẹ ojẹ rẹ ayen vwọ rọvwọn ji vwiẹ, dede nẹ ojẹ yena vọnre vẹ egbabọse. (1 Kọr. 7:36-38) Diesorọ? Kidie ekuakua tiọyena kẹ ohwo omavwerhovwẹn. (Une 127:3) Ọtiọyena, mane kẹ Adam vẹ Ivi nyupho rẹ Jihova jovwo, ayen vẹ emọ rayen rhe yerin kugbe bẹdẹ bẹdẹ vẹ omavwerhovwẹn.

9. Diesorọ iji rẹ Ọghẹnẹ rọhẹ Jẹnẹsis 2:17 vwo jẹ ọ rẹ oshenyẹ ẹdia?

⁹ Jihova ji vwẹ iji ọfa vwọ kẹ Adam vẹ Ivi, ọ da je vuẹ ayen obo re cha phia siẹrẹ ayen de chukokuo. Ọ da ta: “Urhe rẹ erianriẹn rẹ erhuvwu vẹ umiovwo na wọ riọ-ọ, kidie ẹdẹ re wọ rerọ ku wo ghwu.” (Jẹn. 2:17) A sa tanẹ ọyena iji rẹ oshenyẹ ro mie ayen egbomọphẹ? Ẹjo, kakaka. Ihwo evo re nabọ yono kodo kpahen Baibol na, tobọ djisẹ rẹ aghwanre rọhẹ evunrẹ iji yena. Kẹre udje, ọvo usun rayen da ta: “Iji rẹ Ọghẹnẹ vwọphia vwẹ [Jẹnẹsis 2:16, 17] djerephia nẹ Ọghẹnẹ ọvo yen riẹn obo ro yovwin . . . kẹ ihworakpọ, ọyen ọvo yen je riẹn obo re brare . . . vwọ kẹ ayen. Ayen da vwẹroso Ọghẹnẹ ji nyupho rọyen, kẹ ayen riavwerhen rẹ obo ri ‘yovwirin.’ Ayen rhe ru ọtiọye-en, kọ vwẹ uphẹn kẹ ayen rere ayen ọvo brorhiẹn rẹ obo ri yovwirin . . . vẹ obo re brare.” Jẹ, ihworakpọ vwo ẹgba rẹ ayen se vwo mu oghwa tiọye-en.

10. Diesorọ o vwo fo nẹ a riẹn oborẹ egbomọphẹ vwọ fẹnẹ uturhi re vwo brorhiẹn rẹ obo ri yovwirin vẹ obo re brare?

¹⁰ Nonẹna, ihwo evo de se Baibol na te asan rẹ Jihova da vwẹ iji yena kẹ Adam, kẹ ayen tanẹ Ọghẹnẹ mie re egbomọphẹ ro vwo ru obo ri jere. Ihwo re ta eta tiọyena riẹn ofẹnẹ rọhẹ uvwre rẹ egbomọphẹ vẹ uturhi re vwo brorhiẹn rẹ obo ro yovwirin vẹ obo re brare-e. Adam vẹ Ivi vwo egbomọphẹ rẹ ayen vwọ jẹ ojẹ sẹ ayen che nyẹme rẹ Ọghẹnẹ yẹrẹ chukoku iji rọyen. Ẹkẹvuọvo, Jihova ọvo yen vwo uturhi ro vwo brorhiẹn rẹ obo ri yovwirin vẹ obo re brare. “Urhe rẹ erianriẹn rẹ erhuvwu vẹ umiovwo” rọhẹ evunrẹ ogba rẹ Idẹn, ghwe dje ọnana phia. (Jẹn. 2:9) Avwanre cha sa vwẹ ọkieje vwọ riẹn obo ri che nẹ obuko rẹ orhiẹn rẹ avwanre rhe-e, avwanre ji vwo ẹgba re vwo ruo rere ayen fierere kẹ avwanre ọkieje-e. Kọyensorọ a vwọ mrẹ ihwo re vwẹ ẹwẹn esiri vwo brorhiẹn nu, ukuotọ rọyen ojaẹriọ vẹ umiovwo mi rhi te ayen oma. (Isẹ 14:12) Ọke buebun na, jẹgba rẹ ohworakpọ yen suọ. Womarẹ iji rẹ Jihova vwọ kẹ Adam vẹ Ivi, o de yono ayen oborẹ ayen sa vwọ vwẹ uvi rẹ egbomọphẹ ro rhe ayen na vwo ruiruo. Kẹ, die yen Adam vẹ Ivi ruru?

11, 12. Diesorọ orhiẹn rẹ Adam vẹ Ivi na vwọ ghwa okpetu rhe? Djudje rọyen.

¹¹ Ọ da ohwo mamọ nẹ Adam vẹ Ivi jẹ ojẹ rẹ ayen vwo chukoku iji rẹ Ọghẹnẹ. Ivi kerhọ kẹ eta rẹ oriẹriẹvwe nana rẹ Eshu vwọ davwọn ni: “Ẹro rẹ ovwan ko rhie, ku wa họhọ  Ọghẹnẹ, rọ riẹn erhuvwu vẹ umiovwo.” (Jẹn. 3:5) Ojẹ rẹ Adam vẹ Ivi na se phiba egbomọphẹ ro rhe ayen? Ẹjo, kakaka. Oborẹ Eshu vwọ davwen ayen ni na, se te ayen obọ-ọ. Ukperẹ ọtiọyen, ayen da rhe mrẹvughe nẹ umiovwo ọvo yen jẹ ẹmienyo rayen na ghwa rhe. (Jẹn. 3:16-19) Diesorọ? Kidie Jihova ma ohworakpọ vẹ egbomọphẹ rẹ ayen ọvo se vwo brorhiẹn rẹ obo ri yovwirin vẹ obo re brare-e.​—Se Isẹ 20:24; Jerimaya 10:23.

¹² A sa vwẹ ohwo rọ gua aropleni vwo ru udje rọyen. O se vwo te asan rọ ra, ofori nẹ ọ gua aropleni na wan asan re dje kẹ. Rọ vwọ yanran na, ọ cha vwẹ ekuakua re ru phiyọ aropleni na vwo ruiruo, ọ me je nabọ nene odjekẹ rẹ ihwo ri suẹn oyan rẹ aropleni na vwọ kẹ. Kidie, imuoshọ che nẹ obuko rọyen rhe siẹrẹ o de chukoku odjekẹ rayen, ra wan asan ro jere. Adam vẹ Ivi họhọ ohwo yena rọ gua aropleni. Ayen sen odjekẹ rẹ Jihova, kidie ayen guọnọ ru obo ri je ayen. Die kọyen nẹ obuko rọyen rhe? Orhiẹn rayen na so okpetu rode, ọ da ghwa umwemwu vẹ ughwu vwo rhe ayen vẹ emọ rayen eje. (Rom 5:12) Ọdavwẹ rẹ ayen vwo brorhiẹn kẹ oma rayen da nẹrhẹ uvi rẹ egbomọphẹ ro rhe ayen jovwo na va ayen abọ.

13, 14. Mavọ yen avwanre se vwo vwo uvi rẹ egbomọphẹ?

¹³ Ihwo evo rorori nẹ o che yovwin siẹrẹ ayen de vwo egbomọphẹ rọ basa-an. Ẹkẹvuọvo, imuoshọ rode herọ siẹrẹ e rhe gbere ughwru phiyọ egbomọphẹ rẹ ihwo-o. A rhọnvwere dẹn nẹ erere herọ siẹrẹ e de vwo egbomọphẹ; ẹkẹvuọvo, di roro oborẹ akpọ na cha dia siẹrẹ kohwo kohwo de vwo egbomọphẹ ro vwo ru kemu kemu rọ guọnọre. Kọyensorọ The World Book Encyclopedia vwọ ta: “Kidie nẹ a guọnọ kẹ ihwo egbomọphẹ re gbere ughwru phiyọ, irhi rẹ ẹkuotọ buebun kọ rhe dia reghe reghe.” Ubiota na “reghe reghe,” ghini fo obo re se vwo djisẹ rẹ irhi na.  Kidie irhi na pha buebun, e ji che se kere uche iguẹdjọ vẹ ilọya re fan ayen ji reyọ ayen vwo ruiruo-o.

¹⁴ Vwọ fẹnẹ ọyena, Jesu djisẹ rẹ obo ra sa vwọ riavwerhen rẹ uvi rẹ egbomọphẹ. Ọ da ta: “Wo de phi obọ phihọ ota mẹ vwẹ ọ rẹ uyota ovwan ke dia idibo mẹ, ovwan ke riẹn uyota na, uyota na ko ru ovwan phihọ ọmuvwiẹ.” (Jọn 8:31, 32) Eta yena djerephia nẹ e che ru erọnvwọn ivẹ nana tavwen e ki se vwo uvi rẹ egbomọphẹ: E che rhiabọreyọ uyota rẹ Jesu yonori, je dia idibo rọyen. Ohwo ro ru enana se vwo uvi rẹ egbomọphẹ. Ẹkẹvuọvo, ẹdia vọ yen egbomọphẹ na che si ayen nu? Jesu da kpahen: “Kohwo kohwo ro ru umwemwu ọye hẹ ọviẹn rẹ umwemwu . . . ọ da dianẹ Ọmọ na ru uwe phihọ ọmuvwiẹ, ku wọ dia ọmuvwiẹ rẹ uyota.”​—Jọn 8:34, 36.

15. Diesorọ egbomọphẹ rẹ Jesu veri sa vwọ nẹrhẹ ohwo dia “ọmuvwiẹ rẹ uyota”?

¹⁵ Egbomọphẹ rẹ Jesu ve kẹ idibo rọyen, yovwin vrẹ ọ rẹ ihwo buebun rhẹro rọyen mie usuon rẹ akpọ na nonẹna. Ọke rẹ Jesu vwo djisẹ rẹ “ọviẹn rẹ umwemwu” rọ dia ẹdia rẹ oviẹn rọ ma bra kparobọ rẹ ihworakpọ rioja rọyen, ọyen ọ vwọ ta eta nana: “Ọ da dianẹ Ọmọ na ru uwe phihọ ọmuvwiẹ, ku wọ dia ọmuvwiẹ rẹ uyota.” Umwemwu nẹrhẹ e ruẹ obo re brare, ọ je nẹrhẹ ọ bẹn re vwo ru obo ri yovwirin. Vwẹ idjerhe yena, avwanre eviẹn vwọ kẹ umwemwu, rọ ghwa ọmiaovwẹ, ofudjevwe, ojaẹriọ vẹ ughwu vwo rhe avwanre. (Rom 6:23) Ọyinkọn Pọl rhiẹromrẹ omiamiavwe yena. (Se Rom 7:21-25.) E rhe si umwemwu nẹ avwanre oma-a, e che se vwo uvi rẹ egbomọphẹ rẹ Adam vẹ Ivi vwori ọke ra vwọ ma aye-en.

16. Mavọ yen a sa vwọ dia ọmuvwiẹ rẹ uyota?

¹⁶ Ota rẹ Jesu nana: “Wo de phi obọ phihọ ota mẹ,” ghwe djephia nẹ o vwo oborẹ ohwo che ru tavwen o ki se vwo uvi rẹ egbomọphẹ. Kerẹ Inenikristi re vwomakpahotọ kẹ Jihova, avwanre sen oma rẹ avwanre nure, avwanre ji choma re vwo nene iyono rẹ Jesu. (Mat. 16:24) Uvi rẹ egbomọphẹ rẹ Jesu veri na che te avwanre obọ, okẹ rẹ erere rẹ izobo ọtanhirhe rọyen de te avwanre oma re.

17. (a) Die yen sa nẹrhẹ e yeren akpọ rẹ omavwerhovwẹn? (b) Die yen a cha fuẹrẹn vwẹ uyono rọ vwọ kpahen ọnana?

¹⁷ E se yeren akpọ rẹ omavwerhovwẹn, siẹrẹ avwanre da vwomakpotọ yan nene iyono rẹ Jesu. E de se ru enana, ke se vwo iphiẹrophiyọ ra vwọ vrabọ rẹ umwemwu kugbe ughwu. (Se Rom 8:1, 2, 20, 21.) Vwẹ uyono rọ vwọ kpahen ọnana, e che yono obo ra sa vwọ vwẹ egbomọphẹ rẹ avwanre vwo ruiruo vwẹ idjerhe rẹ aghwanre, rere e se vwo brọghọ phiyọ Jihova oma, rọ dia Ọghẹnẹ ro vwo uvi rẹ egbomọphẹ.