ELỌKPA rẹ KGB de kperi, “wẹwẹ orharhe ọsẹ. * Wọ kpairoro vrẹ aye wẹn rọ mrevun, vẹ ọmọtẹ wẹn. Ono cha vwẹrote ayen? Sen ẹga wẹn rere e siobọnu we kpo!” Me da kpahen: “Ẹjo, mi chukoku aye-en. Ovwan yen mu vwe rhe etinẹ! Die mi ruru?” Ọlọkpa na da kpahen vẹ ophu: “Oseri rẹ Jihova wọ hepha na yen oruchọ rọ ma gan kparobọ.”

Ọyena phiarẹ vwẹ ukpe rẹ 1959, me vwọ hẹ uwodi vwẹ orere rẹ Irkutsk vwẹ Russia. Ju vwe gbikun rẹ oboresorọ mẹ vẹ aye mẹ Maria, vwo muegbe rẹ avwanre vwọ “reoja vwi fiki rẹ ọvwata,” kugbe ebruphiyọ ro te avwanre obọ kidie nẹ avwanre sẹro rẹ ọyọnregan rẹ avwanre.​—1 Pita 3:13, 14.

E vwiẹ vwẹ vwẹ ukpe rẹ 1933 vwẹ ọko rẹ Zolotniki rọhẹ Ukraine. Oniọvo rẹ oni mẹ vẹ ọshare rọyen re dia Iseri rẹ Jihova, vwo nẹ Fance rhe rhe mrẹ avwanre vwẹ ukpe rẹ 1937, ayen da kẹ avwanre ẹbe ivẹ rẹ Iseri na teyenre, ọ re se Government, kugbe ọ ro chekọ re se Deliverance. Ọsẹ mẹ vwo se ẹbe na, ọ da rhoma vwo esegbuyota kpahen Ọghẹnẹ. Ọ da vwẹ mamọ ọke ro vwo mu ọga vwẹ ukpe rẹ 1939, ẹkẹvuọvo tavwen o ki ghwu, ọ da ta kẹ oni mẹ: “Ọnana yen uyota na. Vwẹ ayen yono emọ mẹ.”

Vwẹ April 1951, usuon na ko muẹ Iseri rẹ Jihova rehẹ Ukraine vwo kpo uwodi vwẹ Siberia. A da djẹ vwẹ vẹ oni mẹ, kugbe oniọvo mẹ otete re se Grigory, nẹ Ukraine kpo Siberia. Avwanre ro itraini, a da djẹ iroko 6000 re te orere rẹ Tulun vwẹ Siberia. Udughwrẹn ivẹ vwọ wan nu, e de ji mu oniọvo mẹ ọkpako re se Bogdan kpo uwodi vwẹ orere rẹ Angarsk, rọ kẹrẹ avwanre. O che ruiruo rẹ oja vwẹ etiyin vwẹ ẹgbukpe 25.

Mẹ vẹ oni mẹ, kugbẹ oniovo mẹ Grigory ghwoghwo ota vwẹ emeko re kẹrẹ Tulun. Ẹkẹvuọvo, aghwanre yen avwanre vwo ruo. Kerẹ udje, avwanre me nọ ihwo na, “Wo vughe ohwo rọ guọnọ shẹ erhuẹn?” Avwanre da mrẹ ohwo tiọyen, kẹ avwanre vuẹ ohwo na kpahen erhuvwu rọhẹ oma rẹ erhuẹn. Ememerha na, kẹ a kpọ ota na kpo Baibol. Ọke yena, ọbe ọvo rọ ghwa iyẹnrẹn da tanẹ Iseri rẹ Jihova da guọnọ igodẹ, kẹ ayen nokpẹn rẹ erhuẹn! Avwanre ghene mrẹ ihwo ri vwo ẹwẹn esiri! Ọ vwerhoma ra vwọ mrẹ ihwo buebun rẹ avwanre vẹ ayen gbe yono Baibol vwẹ ekogho yena. Enẹna, ukoko ọvo vẹ ighwoghwota 100 yehẹ evunrẹ ọko rẹ Tulun.

Aye mẹ Maria, mrẹ uyota na vughe vwẹ Ukraine ọke re vwo phiẹ Ofovwin Akpọeje II. Ọlọkpa rẹ KGB ọvo kpokpiro mamọ ọke rọ vwọ hẹ ẹgbukpe 18; ọlọkpa na guọnọre nẹ o nene ọyen gbe ọfanrhiẹn, ẹkẹvuọvo aye mẹ rhọvwenre-e. Maria vwo te uwevwin ẹdẹ ọvo, ọ da vwa ọlọkpa na ro sherhẹn ehwa rọyen. Maria ko bru okpakpa djẹ ro otafen. Ophu de mu ọlọkpa na mamọ, ọ da tanẹ ọyen che mu Maria phiyọ uwodi fikirẹ esegbuyota rọyen. Vwẹ ukpe rẹ 1952, Maria de ghini kpo ekanrọ rẹ ẹgbukpe ihwe. Maria niro nẹ ọyen ghwa họhọ Josẹf re mu phiyọ uwodi fikirẹ ọyọnregan rọyen. (Jẹn. 39:12, 20) Ọshare ra vwẹ owian kẹ nẹ o mu Maria phiyọ imoto nẹ aguare na kpo uwodi, da ta kẹ: “Wọ djoshọ-ọ, kidie buebun rẹ ihwo re mu kpo uwodi, sẹro rẹ ọghọ rayen te uwevwin.” Eta yena nẹrhẹ udu rọyen gan.

Uwodi ọvo ra da wiowian rẹ oja, rọ kẹrẹ orere rẹ Gorkiy (re se Nizhniy Novgorod asaọkiephana) vwẹ Russia, yen e mu Maria ra. Ọ da dia etiyin nẹ ukpe rẹ 1952 fiẹ 1956. A vuẹrẹ nẹ o ghwie irhe, tobọ vwẹ ọke rẹ ekpahen ọgangan. Owian na djobọte oma kpokpọ rọyen mamọ; e vwo siobọ no vwẹ ukpe rẹ 1956, o de kpo orere rẹ Tulun.

Oniọvo ọvo vwọ vuẹ vwẹ nẹ oniọvo aye ọvo bru avwanre cha Tulun, me da ro idjighere mẹ yanran re dede, ji nene mu eghwa. Me ghwa vwọ mrẹ Maria, o de je vwe. Ọ reyọ ọke tavwen ọ ke sa rhọnvwe nẹ a kọnphiyọ ohwohwo. Avwanre da rọvwọn vwẹ ukpe rẹ 1957. Ukpe rọ vwọ kpahọn, avwanre de vwiẹ ọmọtẹ avwanre re se Irina. Ẹkẹvuọvo, omavwerhovwẹn na kriri-i. Vwẹ ukpe rẹ 1959, e de mu vwe kpo ekanrọ fikirẹ ẹbẹ rẹ ukoko na, re me teyan. Emeranvwe esan yen mẹvwẹ ọvo dia evunrẹ isẹro otutunu ọvo. Rere udu mẹ sa vwọ gan, ọkieje kọyen me vwọ nẹrhovwo, so ine, ji vwẹro roro oborẹ mi che ghwoghwo wan siẹrẹ e de siobọ nu vwe.

Ẹdẹ ọvo, ọlọkpa ọvo rọ nọ vwẹ enọ de ghwe kperi, “O rhe che kri-i, avwanre che chiyin ovwan eje muotọ kerẹ ighresi!” Me da kpahen, “Jesu tare nẹ e CHE ghwoghwo iyẹnrẹn esiri rẹ Uvie na nene ẹkuotọ na eje, o vwẹ ohwo vuọvo rọ sa dobọ rọyen ji-i.” O de hworo ona ri mi djunute vwẹ ọtonphiyọ, sẹ ọ sa riẹriẹ ovwẹ, me vwọ sen esegbuyota mẹ. Me rha rhọnvwe ru ọtiọyen na-a, e de mu vwe kpo uwodi rọ kẹrẹ Saransk, ri mi de ruiruo rẹ oja vwẹ ẹgbukpe 7. Avwanre vwọ hẹ idjerhe yanran, mi de nyo nẹ aye mẹ vwiẹ Olga, rọ dia ọmọtẹ rivẹ rẹ avwanre. Dede nẹ, mi sherabọ kẹ aye mẹ kugbẹ emetẹ mẹ, oma vwerhen ovwẹ kidie mẹ vẹ aye mẹ fuevun kẹ Jihova.

Aye mẹ nẹ Tulun bru vwe cha Saransk obọ ọvo ẹgbukpe, dede nẹ tẹ ẹra tẹ ẹcha rẹ oyan na sa reyọ ẹdẹ 12 a da ro itreni. Ọ da cha, ọ ghwa ibutu ọkpokpọ vwo rhe vwe. O mi si Uwevwin Orhẹrẹ nu vwevunrẹ ibutu na. O vwo ukpe ọvo rẹ Maria vwo mu emetẹ avwanre ivẹ nene oma rhe, ẹcha rọyen ghwa ọ rẹ oghẹresan vwẹ ukpe yena. Oma vwerhen ovwẹ mamọ me vwọ mrẹ ayen.

E siobọnu vwe vwẹ ukpe rẹ 1966, avwanre da kua kpo orere rẹ Armavir rọ kẹrẹ Black Sea. Etiyin  e de vwiẹ emeshare avwanre ivẹ, Yaroslav vẹ Pavel.

O kriri-i, elọkpa rẹ KGB na da rhe hra uwevwin rẹ avwanre muotọ, rẹ ayen vwọ guọnọ ẹbe rẹ ukoko na. Ayen hra asan eje totọ, tobọ te emu ra vwọ ghẹrẹ irhuẹn na. Ẹdẹ ọvo rẹ ayen vwọ rhe, ọdja da nabọ dja ayen, ewun rayen de ji gbe. Ẹro rayen kọ dọn Maria, kidie ọ dia ẹwẹn obọ rayen yen ayen vwọ rhe-e. Ọ da kẹ ayen udi odjidjiro, ame, vẹ ikpacha. Onini rayen vwọ rhe, elọkpa na da vuẹ oborẹ aye mẹ ru kẹ ayen. Ọke rẹ ayen vwọ yanran, onini na da hwẹ, ji kpogho obọ kẹ avwanre. Oma nabọ vwerhen avwanre fikirẹ erhuvwu ro nuro rhe kidie nẹ avwanre “vwẹ uyoyovwi phi umwemwu kparobọ.”​—Rom 12:21.

Avwanre nabọ ghwoghwo vwẹ Armavir dede nẹ elọkpa na cha uwevwin avwanre kọke kọke. Avwanre je bọn ẹmẹko rẹ ighwoghwota evo gan vwẹ orere rẹ Kurganinsk rọ kẹrẹ avwanre. Ọ vwerhoma nẹ orere rẹ Armavir vwo ikoko 6 enẹna, Kurganinsk de rhe vwo ikoko ẹne.

O vwo ọke evo rẹ esegbuyota avwanre vwọ dogho. Jẹ, oma vwerhen avwanre nẹ Jihova reyọ iniọvo ri fuevun vwọ bọn avwanre gan. (Une 130:3) Vwọba, elọkpa evo vwẹ oma vwo ru iniọvo vwevunrẹ ukoko na. Kẹ ayen ruẹ kerẹ ihwo ri vwo oruru ọgangan kpahen iruo rẹ Uvie na; ọnana da rhe dia ọdavwini rode kẹ avwanre. A tobọ vwẹ evo mu ẹdia vwevunrẹ ukoko na. Ọke vwọ yanran na, e de rhi ni ayen so.

Vwẹ ukpe rẹ 1978, Maria vwọ hẹ ẹgbukpe 45, ọ da rhoma mrevun. Kidie nẹ ọ ka rioja rẹ ọga rẹ ubiudu jovwo re, oshọ de mu ọbo oyibo na mamọ, kẹ ayen guọnọ kpanre evun na, ẹkẹvuọvo Maria rhọvwenre-e. Evo usun rẹ idọktọ na ke muẹ egbede nene kpo kasan kasan rọ ra, kidie ayen guọnọ duvwo rere o ghwe vwiẹ ọmọ na dede nẹ emeranvwe rọyen je gba-a. Maria da djẹ nẹ họsipito na rere ọ sa sẹrọ rẹ arhọ rẹ ọmọ na.

Ọke rẹ elọkpa vwọ djẹ avwanre nẹ orere na, avwanre da kua kpo ọko ọvo rọ kẹrẹ orere rẹ Tallinn vwẹ Estonia; ọko na hẹ otọ rẹ usuon rẹ Soviet Union rẹ ọke yena. Etiyin kọyen aye mẹ de vwiẹ ọmọshare avwanre re se Vitaly, vwọ fẹnẹ oborẹ idọktọ na tare.

Ọke vwọ yanran na, avwanre da kua nẹ Estonia kpo orere rẹ Nezlobnaya vwẹ Russia. Avwanre vwẹ aghwanre vwo ghwoghwo kẹ erhorha re rhe irere re kẹrẹ Nezlobnaya. Ayen rhi sivwin oma, ẹkẹvuọvo buebun rayen da ghwa iphiẹrophiyọ rẹ arhọ kpo!

Avwanre davwẹngba vwo yono emọ avwanre rere ayen vwo vwo ẹguọnọ rẹ Jihova, ji vwo owenvwe rẹ ayen vwọ ga. Kọke kọke yen avwanre vwo durhie iniọvo re dia omamọ rẹ udje, cha uvwevin avwanre. Oniọvo mẹ re se Grigory cha uwevwin avwanre mamọ. Ọ gare kerẹ oniruo okinriariẹ vwo nẹ ukpe rẹ 1970 fiẹ 1995. Orua na eje mrẹ erere nẹ ẹcha rọyen rhe, kidie ọ nẹrhẹ ohwo phiyọ ehwẹ mamọ. Avwanre vẹ erhorha na heha rẹ Baibol, eha tiọyena yen nẹrhẹ emọ na rhi vwo ẹguọnọ rẹ ikuegbe rẹ Baibol.

Vwẹ ukpe rẹ 1987, ọmọshare avwanre re se  Yaroslav, de kpo orere rẹ Riga vwẹ Latvia rere ọ sa nabọ ghwoghwo. Ẹkẹvuọvo, kidie nẹ ọ rhọnvwe kpo ofovwi-in, e de muo phiyọ uwodi vwẹ ẹgbukpe ọvo gbubro, ọke yena ke muo nẹ uwodi ọvo kpo ọfa. Ikuegbe rẹ obo me rhiẹromrẹ vwẹ uwodi yen chọn rọ uko vwo chirakon. Ukuko na, ọ da rhe dia ọkobaro ọkieje. Vwẹ ukpe rẹ 1990, Pavel ọmọshare avwanre rẹ ẹgbukpe 19 da tanẹ ọyen guọnọ ra ga kerẹ ọkobaro vwẹ orere rẹ Sakhalin rọhẹ uherevie rẹ urhie vwẹ Japan. Ẹsosuọ, avwanre rhọnvwere-e. Ighwoghwota 20 ọvo yehẹ oboyin, asan na vwẹ iroko 9,000 vwo sheri kẹ avwanre. Ukuko na, avwanre da rhe rhọnvwe kẹ, kidie avwanre niro nẹ omamọ orhiẹn yen o bruru. Ihwo na nabọ kerhọ rẹ ovuẹ rẹ Uvie na. Ikpe evo vwọ wan nu, a da vwẹ ikoko ẹrenren vwo mu vwẹ etiyin. Pavel gare vwẹ etiyin te ukpe rẹ 1995. Ọke yena, Vitaly rọ dia ọmọshare avwanre otete eje kọyen chekọ rẹ ọ vẹ avwanre gba dia. Nẹ ọkiemọ rhe yen o vwo vwo ẹguọnọ rẹ Baibol ese. Rọ vwọ hẹ ẹgbukpe 14, Vitaly da rhe dia ọkobaro, me vẹ ọyen da ga kugbe kerẹ ekobaro vwẹ ẹgbukpe ivẹ. Ọyena ọke rẹ omavwerhovwẹn dẹn. O rhi vwo te ẹgbukpe 19, a da reyọ vwo mu ọkobaro oghẹresan.

Vwẹ ukpe rẹ 1952, ọlọkpa rẹ KGB ọvo vuẹ Maria jovwo nẹ, “Wọ rha sen esegbuyota wẹ-ẹn, wọ cha rioja vwẹ uwodi vwẹ ẹgbukpe ihwe. Wo de rhi hirhe phiyọ ọmọmare ro vwo ohwo-o, ke che siobọ nu we.” Ẹkẹvuọvo, ọyena phiare-e. Avwanre mrẹ ẹguọnọ vẹ ukẹcha vwo mie Jihova, emọ avwanre, kugbe ihwo rẹ avwanre vwẹ ukẹcha kẹ vwọ mrẹ ukoko na vughe. Mẹvwẹ vẹ aye mẹ da je kọn kpo asan sansan rẹ emọ avwanre da ga. Avwanre da mrẹ oborẹ oma vwerhen ihwo rẹ emọ avwanre vwẹ ukẹcha kẹ, vwọ riẹn Jihova.

Vwẹ ukpe rẹ 1991, urhi rẹ ẹkuotọ na da ghwobọ phiyọ iruo rẹ Iseri rẹ Jihova. Orhiẹn-ebro yena da nẹrhẹ aghwoghwo avwanre muotọ. Ukoko avwanre kọ tobọ dẹ imoto rere e se ghwoghwo kudughwrẹn kudughwrẹn vwẹ irere vẹ emeko re kẹrẹ avwanre.

Oma vwerhen ovwẹ mamọ nẹ Yaroslav vẹ aye rọyen Alyona ga vwẹ bẹtẹl, ọtiọyen ji te Pavel vẹ aye rọyen Raya; vwọba, Vitaly ruiruo rẹ oniruo okirhiariẹ vẹ aye rọyen Svetlana. Irina, ọmọtẹ avwanre ọkpako, vẹ orua rọyen dia Germany. Ọshare rọyen Vladimir, vẹ emeshare rayen erha ga kerẹ ekpako ukoko. Ọmọtẹ avwanre re se Olga dia Estonia, kọke kọke yen o vwo se vwe. Ọ da vwẹ mamọ ọke rẹ aye mẹ ọghanghanre vwo ghwu vwẹ ukpe rẹ 2014. Mi rhẹro rẹ evrẹnushi na, me cha vwọ rhoma mrẹ! Enẹna, me dia orere rẹ Belgorod, iniọvo na nabọ bicha vwẹ, vwẹ obonẹ.

Ikpe nana eje me ghwọrọ vwẹ ẹga rẹ Jihova re na, yono uvwe nẹ ọ lọhọre ra vwọ sẹrọ rẹ ọyọnrega-an, ẹkẹvuọvo Jihova choma rọ vwọ hwosa kẹ avwanre vẹ ufuoma rọyen, ra mrẹ vwo dje-e. Ebruba rẹ mẹvwẹ vẹ aye mẹ Maria mrẹre fikirẹ ọyọnregan rẹ avwanre, vrẹ oborẹ unu se gbe-e. Tavwen usuon rẹ Soviet Union na ki she vwẹ ukpe rẹ 1991, emerha yen ighwoghwota na vwo bun vrẹ 40,000. Jẹ, asaọkiephana ighwoghwota re vrẹ 400,000 yehẹ ẹkuotọ rehẹ obotọ rẹ usuon rẹ Soviet Union rẹ dẹvure. Enẹna mi te ẹgbukpe 83 re, jẹ me je ga kerẹ ọkpako. Obicha rẹ Jihova yen nẹrhẹ ovwẹ se chirakon. Jihova ghene bruba kẹ vwẹ.​—Une 13:5, 6.