“DADI,” “PAPA,” “ỌNKU.” Eriyin ighene buebun se vwe vwẹ Bẹtẹl. Ivun miovwo uvwe-e, kidie ẹgbukpe 89 yen me hepha. Mi niro nẹ enana osaẹhwa ro nẹ obọ rẹ Jihova rhe, kidie etiyin ẹgbukpe 72 me vwọ hẹ ẹga rẹ ọkieje re. Fikirẹ obo mi rhiẹromrẹ vwẹ ẹga rẹ Jihova re, ke me sa vwẹ uchebro kẹ ighene na nẹ, ‘E jẹ obọ rhọ ovwa-an, kidie a cha hwosa kẹ ovwan.’​—2 Ikun 15:7.

Ọsẹ vẹ oni mẹ kua nẹ Ukraine kpo Canada. Kẹ ayen dia orere rẹ Rossburn rọhẹ ubrotọ rẹ Manitoba. Oni mẹ vwiẹ emeshare 8 vẹ emetẹ 8, o vwiẹ ejimẹ-ẹ. Mẹvwẹ yen ọ rẹ 14. Ọsẹ mẹ se Baibol kẹ avwanre vwẹ urhiọke rẹ kẹdidjana kẹdidjana, kidie o vwo ẹguọnọ rọyen mamọ. Ẹkẹvuọvo, o niro nẹ igho yen ilori rẹ ẹga guọnọ, ọ dia ukẹcha yen ayen vwọ kẹ ihwo-o. Ọtiọyena, kọke kọke yen ọ vwọ nọ vwọrẹ ehwẹjẹ nẹ, “Ono yen hwosa kẹ Jesu ọke ro vwo ghwoghwo ota kẹ ihwo ji yono ayen?”

Iniọvo mẹ ẹrenren, emeshare ẹne vẹ emetẹ ẹne, yen rhiabọreyọ uyota na. Oniọvo mẹ ọkpako re se Rose gare kerẹ ọkobaro te ẹdẹ ughwu rọyen. Ẹdẹ ibro tavwen o ki ghwu, ọ da vwẹ uchebro kẹ avwanre eje nẹ a kerhọ kẹ Ota rẹ Ọghẹnẹ, ọ me ta: “Me guọnọ mrẹ ovwan vwẹ akpọ kpokpọ na.” Oniọvo mẹ ọkpako rọ dia ọmọshare re se Ted ghwoghwo kpahen orho erhanre jovwo. Kurhiọke kurhiọke rẹ kẹdidjana kẹdidjana yen o vwo ghwoghwo kpahọn vwẹ iredio. Ọ nabọ kanrunumuo kẹ otu re kerhọ, nẹ irumwemwu cha rioja vwẹ orho erhanre bẹdẹ bẹdẹ. Ukuko na, ọ da rhe dia odibo rẹ Jihova ro vwo oruru, rọ je fuevun.

Ẹdẹ ọvo vwẹ June 1944 mi vwo nẹ isikuru rhe, me da mrẹ ọmọbe ro vwo uyovwinrota na, The Coming World Regeneration * vwẹ enu rẹ imẹjẹ rẹ avwanre da riemu. Mi vwo se aruọbe rẹsosuọ vẹ ọrivẹ na nu, mi rhe se mu ọbe na phiyotọ ọfa-a. Mi vwo se ọbe na re nu, mi de brorhiẹn nẹ me guọnọ ga Jihova kirobo rẹ Jesu ruru.

Ono yen phi ọbe na phiyọ enu rẹ imẹjẹ na? Oniọvo mẹ ọkpako re se Steve da vuẹ vwẹ nẹ eshare ivẹ vwẹriẹ uwevwin rẹ avwanre vẹ ẹbe rẹ ayen “shẹ.” Ọ da ta: “Me dẹ ọyena mie ayen, kidie isẹnti iyorin [omarẹ ₦18.00] ọvo yen ayen shẹ.” Ẹdidjana rọ vwọ kpahọn, eshare na da rhoma rhe. Ayen da vuẹ avwanre nẹ ayen Iseri rẹ Jihova, ayen je tanẹ ayen vwẹ Baibol vwọ kpahanphiyọ enọ rẹ  ihwo nọ ayen. Oborẹ ayen ruẹ na je avwanre, kidie a nabọ yono avwanre kpahen ọghanrovwẹ rẹ Baibol nẹ ọkiemọ rhe. Eshare ivẹ na je vuẹ avwanre nẹ Iseri na che ru ọghwẹkoko vwẹ orere rẹ Winnipeg kẹrẹkpẹ. Orere yena yen oniọvo mẹ ọkpako rọ dia ọmọtẹ, re se Elsie dia. Mi de brorhiẹn nẹ mi che kpo ọghwẹkoko na.

Me da gua idjighere mẹ nẹ asan rẹ avwanre dia vwo kpo Winnipeg. Ugbo na te omarẹ iroko 320. Me vwọ hẹ idjerhe yanran, me da domaji vwẹ orere rẹ Kelwood, kidie etiyin Iseri ivẹ re rhe shẹ ẹbe kẹ avwanre na dia. Mi de nene ayen kpo uyono, ọyena da nẹrhẹ mi riẹn obo re se ukoko. Me da je rhe mrẹvughe nẹ ofori nẹ kohwo kohwo ghwoghwo ota nuwevwin kpo uwevwin kirobo rẹ Jesu ruru.

Mi vwo te Winnipeg, me da mrẹ oniọvo mẹ ọkpako re se Jack. O nẹ orere rẹ Ontario rhe ọghwẹkoko na. Vwẹ ẹdẹ rẹsosuọ rẹ ọghwẹkoko na, oniọvo ọvo de ghwoghwo nẹ e che bru ihwo phiyame. Mẹvwẹ vẹ Jack de brorhiẹn nẹ avwanre che bromaphiyame vwẹ ọghwẹkoko na. Avwanre je brorhiẹn nẹ avwanre cha dia ekobaro siẹrẹ avwanre de bromaphiyame nu. E ghwe vwo ru ọghwẹkoko na nu, Jack da ton iruo rẹ ọkobaro phiyọ. Ẹgbukpe 16 yen me hepha ọke yena. Ọtiọyena, mi de rhivwin kpo isikuru. Ẹkẹvuọvo, me da ton iruo rẹ ọkobaro phiyọ vwẹ ukpe rọ vwọ kpahọn.

Me vẹ oniọvo Stan Nicolson da ton iruo rẹ ọkobaro phiyọ vwẹ orere rẹ Souris rọhẹ ubrotọ rẹ Manitoba. O kriri-i, me da rhe mrẹvughe nẹ egbabọse jehẹ evunrẹ iruo rẹ ọkabaro na. Avwanre vwọ ghwọrọ ọsoso rẹ ẹdẹ ọvo vwo ghwoghwo ota nu, owenvwe de hwe avwanre te uwevwin, kidie igho rhe rhe avwanre-e. Ẹkẹvuọvo, o gbe avwanre unu mamọ rẹ avwanre vwo nẹ aghwoghwo rhe, rhe mrẹ esiso re krun emu vọn, re mu phiyọ anurhoro rẹ avwanre! Rhi duvwun nonẹna, avwanre riẹn ohwo ro mu emu na rhe-e. Ovwọnvwọn yena, avwanre da riemu kerẹ ivie. Osaẹhwa yena te avwanre obọ, kidie avwanre rhọnvwere nẹ obọ rhọ avwanre-e! Vwọrẹ uyota, oma nabọ ro vwẹ vwẹ oba rẹ emeranvwe yena, vwọ vrẹ obo ri jovwo.

Emeranvwe evo vwọ wan nu, e de ji avwanre kpo orere re se Gilbert Plains, rọ vwẹ omarẹ iroko 240 vwo sherabọ kẹ ẹbẹre rẹ obọrhen ọnre na vwẹ Souris. Ọke yena, ukoko vuọvo vwo ophapha rode vwẹ enu rẹ umukpe na, re siẹ inọke rẹ ukoko na wianre kemeranvwe kemeranvwe phiyọ. Inọke rẹ ukoko na vwo shekpotọ vwẹ emeranvwe ọvo, me da ta ota ọvo kẹ ukoko na. Vwevunrẹ ota na, me da kanrunumuo nẹ, e jẹ iniọvo na ru yovwinphiyọ. Uyono na vwo kuphiyọ nu, oniọvo aye ọvo rọ kpakore rẹ ọshare rọyen hẹ evunrẹ ukoko na-a, rọ je dia ọkobaro, de bru vwe rhe vẹ ame oviẹ vwẹ ẹro rọyen, ọ ta ta: “Me davwenre, jẹ mi se ru vrẹ ọtiọye-en.” Obo rọ tare na da nẹrhẹ ovwẹ viẹ, mi de yovwunu kẹ.

Me ta ota na nu, kẹsiẹye ẹwẹn me ki rhi kpokpo uvwe. Ọyena ghwa ẹkuruemu rẹ ighene. Ẹkẹvuọvo, obo me rhiẹromrẹ nẹrhẹ ovwẹ mrẹvughe nẹ ukperẹ obọ vwọ rhọ vwẹ fikirẹ echobọ mẹ, ofori nẹ mi yono norhe. Osaẹhwa ọfa cha obaro.

Ọke me vwọ hẹ ẹgbukpe 21, mi de vwo uphẹn re vwo durhie uvwe kpo iklasi rẹ 14 rẹ Isikuru rẹ Gilead. Mi de wontọ vwẹ February 1950! Omarẹ ihwo 25 usun rẹ ihwo 103 rẹ ihwo rẹ iklasi mẹ yen e ji kpo asan ra da jẹ French vwẹ ubrotọ rẹ Quebec vwobẹ Canada, rọ dia asan rẹ ẹga rẹ efian da vwọsua avwanre mamọ vwẹ ọke yena. Orere rẹ Val-d’Or ra da tọn guọnọ iro yen e ji vwe ra. Ẹdẹ ọvo, evo usun rẹ avwanre de kpo ota eghwoghwo vwẹ ọko re se Val-Senneville. Orherẹn ọvo vwẹ ọko na da tanẹ e che ru avwanre djadja siẹrẹ avwanre rha vrẹ nẹ ọko na-a. Ukuotọ rọyen, mi de muo kpo aguare. Eho de muo. *

Ọyena rọ phiare na vẹ efa re họherọ na yen e ku kugbe vwọ dia “Ofovwin rẹ Quebec.” Ẹga rẹ Ifada vwo ẹgba mamọ vwẹ orere rẹ Quebec vwẹ uvwre rẹ ikpe re vrẹ 300. Ilori rẹ ẹga vẹ isun na ji mukpahen Iseri rẹ Jihova. Ọ lọhọre kakaka-a. Ẹkẹvuọvo, dede nẹ avwanre ghwe bu-un, jẹ abọ rhọ avwanre-e. Ihwo rẹ Quebec ri vwo ẹwẹn esiri,  nabọ kerhọ kẹ avwanre. Ihwo buebun mi vwẹ Baibol vwo yono de ji kurhẹriẹ rhe ukoko na. Mi ji nene orua ọvo ro vwo ihwo ihwe yono Baibol. Ayen eje ga Jihova enẹna. Uduefiogbere rayen na da nẹrhẹ ihwo efa vrẹ nẹ Ẹga rẹ Ifada. Avwanre dobo rẹ aghwoghwo ji-i, ukuotọ rọyen avwanre de phi kparobọ!

Vwẹ 1956, e de ji vwe kpo ẹkuotọ rẹ Haiti. Ihwo buebun nabọ kerhọ, dede nẹ ejajẹ rẹ French na je rhe ghwotọ vwẹ unu rẹ imishọnare re ga vwẹ oboyi-in. Imishọnare ọvo re se Stanley Boggus da ta: “O gbe avwanre unu nẹ ihwo na choma rẹ ayen vwọ chọn avwanre uko vwo yono ephẹrẹ na.” Ọ lọhọ kẹ vwẹ ẹsosuọ, kidie mi yono French ọke me vwọ hẹ Quebec. Jẹ, ukuko na avwanre da rhe mrẹvughe nẹ Haitian Creole ọvo yen buebun rayen jẹ. Ọtiọyena, ofori nẹ avwanre yono ephẹrẹ na rere avwanre se vwo ruiruo rẹ avwanre fiotọ. Avwanre de yono ephẹrẹ na ji mrẹ osaẹhwa norhe.

Rere a sa vwọ chọn iniọvo na uko kpobaro phiyọ, Ẹko Rọvwẹrote na da rhọnvwe nẹ a fan Uwevwin Orhẹrẹ na vẹ ẹbe efa vwo kpo Haitian Creole. Ihwo ri kpo uyono vwẹ ẹkuotọ na da rhoma rhi bunphiyọ. Ighwoghwota 99 yehẹ ẹkuotọ rẹ Haiti vwẹ ukpe rẹ 1950. Ẹkẹvuọvo, ighwoghwota rehẹ ẹkuotọ na de rhi bun vrẹ 800 vwẹ ukpe rẹ 1960! Ọke yena, je me ga vwẹ Bẹtẹl. Oma vwerhen ovwẹ re me vwọ dia ọvo usun rẹ ihwo re vwẹrote Isikuru rẹ Ekpako vẹ Idibo Rowian re ruru vwẹ ukpe rẹ 1961. Ekpako 40 vẹ ekobaro oghẹresan yen avwanre yonori vwẹ ukpe yena. Vwẹ ọghwẹkoko re ruru vwẹ January 1962, avwanre de jiro kẹ iniọvo eshare ri muwan nẹ ayen hẹre iruo rẹ aghwoghwo rayen phiyọ, evo da rhe dia ekobaro oghẹresan. Ọrhuẹrẹphiyotọ nana fo aruọke, kidie omukpahen cha rhe kẹrẹkpẹ.

E ghwe vwo ru ọghwẹkoko na nu, vwẹ January 23, 1962, elọkpa da rhe oghọn ukoko na rhi mu vwe vẹ Oniọvo Andrew D’Amico ro dia imishọnare, ayen de ji mu ekrun rẹ Awake! rẹ January 8, 1962 (rẹ French) reyọ. Awake! na djunute obo ra tare vwẹ ẹbe rẹ French sansan re hwariẹ iyẹnrẹn, tanẹ ihwo rẹ Haiti vwobọ vwẹ uruemu rẹ orhan. Ota na nẹrhẹ ivun miovwo otu evo. Ayen rorori nẹ oghọn ukoko na yen e de si ẹbe na.  Udughwrẹn evo vwọ wan nu, ayen da tanẹ imishọnare rẹ avwanre vrẹn nẹ ẹkuotọ na. * Ẹkẹvuọvo, iniọvo rẹ avwanre yonori jovwo na de muomaphiyọ iruo na. Nonẹna, oma vwerhen ovwẹ fikirẹ odirin vẹ ẹyan-obaro rayen. Asaọkiephana, ayen tobọ vwo New World Translation of the Holy Scriptures vwẹ ephẹrẹ rẹ Haitian Creole, rọ dia oborẹ avwanre rhẹro rọyen krẹ re.

Me vwọ ga vwẹ Haiti te asan ọvo nu, e de ji vwe ra ga kerẹ imishọnare vwẹ Central African Republic. Ọke vwọ yan obaro, me da ga kerẹ oniruo rọ kiẹn. Ukuko na, me da rhe dia oniruo rẹ oghọn ukoko.

Ọke yena, Eguan Ruvie buebun ghwe fẹro-o. Me da rhe tẹn ona rẹ obo ra vwẹ odin eyaya vwo ru enu rẹ uwevwin. Mi de ruiruo nana, ihwo re wanvrẹ ki ni vwe. Ẹgbaẹdavwọn mẹ da nẹrhẹ iniọvo na muomaphiyọ iruo rẹ ebabọn vẹ ẹroevwote rẹ Eguan Ruvie rayen. Ilori rẹ ẹga ke vwẹ avwanre jehwẹ, kidie ize yen a vwọ kanre iwevwin rẹ ishọshi rayen. Jẹ, avwanre davwerhọ raye-en. Avwanre muomaphiyọ ebabọn rẹ Eguan Ruvie rẹ avwanre na ghene. Ọke rẹ ogiribo ọgangan ọvo vwo dju vwẹ orere rẹ Bangui, ehwejẹ na da rhe doboji. Kidie ogiribo na mu ize ra vwọ kanre uwevwin rẹ ishọshi ọvo, re do phiyọ idjerhe. Jẹ, emu vuọvo ru Eguan Ruvie rẹ avwanre-e. A sa vwọ nabọ vwẹrote iruo rẹ Uvie na vwẹ ẹkuotọ na, avwanre da vwẹ emeranvwe iyorin ọvo vwọ bọn oghọn ukoko kpokpọ vẹ uwevwin rẹ imishọnare ọvo. *

Ra vwọ dobọ rẹ iruo rẹ avwanre ji vwẹ Central African Republic vwẹ ukpe rẹ 1976, e de ji vwe kpo N’Djamena rọ dia otorere rẹ Chad. Etiyin kọyen me da mrẹ Happy, rọ dia ọkobaro oghẹresan ro vwo oruru. Cameroon yen Happy nurhe. Avwanre da rọvwọn vwẹ April 1, 1978. Vwẹ emeranvwe vuọvo yena, ofovwin da tonphiyọ vwẹ ẹkuotọ na, avwanre da djẹ kpo ẹbẹre obohwẹre ọnre na vwẹ ẹkuotọ na. Ofovwin na vwo vwoba nu, avwanre vwo rhivwin, avwanre de rhi noso nẹ ẹko rẹ inogbozighi evo, vwẹ uwevwin rẹ avwanre vwo ru ọfisi rayen ọke re vwo phiẹ ofovwin na. Avwanre rha mrẹ ẹbe rẹ ukoko na, ewun rẹ aye mẹ vwọ rọvwọn, vẹ erọnvwọn re vwo ruẹse kẹ avwanre vwẹ uwevwin na-a. Dedena, obọ rhọ avwanre-e, kidie avwanre jehẹ akpọ, iruo re che ru vwẹ obaro na yen avwanre mu ẹwẹn kpahen.

Omarẹ ẹgbukpe ivẹ vwọ wan nu, a da rhọnvwe kẹ Iseri rẹ Jihova nẹ ayen sa ga ẹga rayen odedede vwẹ Central African Republic. Me da ga kerẹ oniruo ro kiẹn vwẹ oboyin ọke rẹ avwanre vwo rhivwin. Imoto rode ọvo yen avwanre vwo ru uwevwin. Avwanre vwo ehwa re kpirhẹn, idrọmu re se ku igalọni rẹ ame 53 (200 L) phiyọ, imigasi ọvo, eriyin ji te ifriji. Oyan na lọhọre kakaka-a. Vwẹ oyan ọvo, elọkpa dobọ rẹ avwanre ji vwẹ asan ri te omarẹ 117.

Aruọke na rhorha mamọ (50°C). Ọkiọvo na, ọ pha bẹnbẹn ra vwọ mrẹ ame ro che te vwo ru omaebrophiyame vwẹ emẹvwa. Iniọvo na me tọn urhie re yare. Ememerha na, ayen mi rhi koko ame phiyọ idrọmu re vwo ruẹ omaebrophiyame.

Vwẹ ukpe rẹ 1980, e de ji avwanre kpo Nigeria. Avwanre da ghwọrọ ọsoso rẹ ẹgbukpe ivẹ gbubro vwọ vwẹ ukẹcha phia vwo muegbe vwọ kẹ oghọn ukoko kpokpọ ra cha bọn. Iniọvo na dẹ egenege rẹ ubruwevwin ivẹ ra cha rhan, ji mu yanran ra rhoma bọn vwẹ asan re de che ruiruo rẹ ebabọn na. Urhiọke rẹ ẹdẹ ọvo, mi de yerin kpenu rẹ uwevwin ra rhan na ra vwẹ ukẹcha phia. Mi vwo wontọ cha vwẹ oghẹruvo, me rha karophiyọ nẹ a rhan ekuakua evo nẹ etiyin na-a. Mi de she nẹ obenu rhe. Omaẹkuọn na ganre emerha. Ẹkẹvuọvo, idọktọ na vwọ davwen ovwẹ ni nu, ọ da ta kẹ Happy: “Wo brudu-u. Iriẹn evo yen di bẹre, udughwrẹn evo vwẹ etinẹ, oma rọyen che shephiyọ.”

 Vwẹ 1986 avwanre de kpe Côte d’Ivoire. Me da ga kerẹ oniruo ro kiẹn vwẹ oboyin. Avwanre je ga vwẹ Burkina Faso. Jẹ, me nama riẹn nẹ Burkina Faso che hirhephiyọ uwevwin rẹ avwanre vwẹ uvwre rẹ ọke evo-o.

Vwẹ 2003, me vẹ Happy de rhivwin kpo Bẹtẹl rọhẹ Canada. Ẹgbukpe 47 wanvrẹ re, rhavwen ọke mi vwo vrẹn nẹ Canada vwẹ ukpe rẹ 1956. Avwanre vwo ẹbe ri djerephia nẹ avwanre ihwo rẹ Canada, jẹ Africa yen ubiudu rẹ avwanre hepha.

Ẹgbukpe 79 yen me hepha ọke ra vwọ rhoma ji avwanre rhivwin kpo Africa vwẹ 2007! E de ji avwanre kpo Burkina Faso. Me da ga kerẹ ọvo usun rẹ Umẹ Rọvwẹrote Ẹkuotọ na. Ukuko na, e de wene asan na vwo kpo ọfisi re de ruiruo rẹ efanfan, vwẹ otọ rẹ ẹroevwote rẹ oghọn ukoko rẹ Benin. Vwẹ August 2013, a da vuẹ avwanre nẹ avwanre ra ga vwẹ Bẹtẹl rọhẹ Benin.

Iruo rẹ Uvie na je ghanre kẹ vwẹ, dede nẹ mi ghwe vwo omakpokpọ-ọ. Womarẹ ukẹcha rẹ aye mẹ vẹ ekpako na, uvwre rẹ ẹgbukpe erha re wanvrẹ na, me vwẹ ukẹcha kẹ Gédéon vẹ Frégis vwo yono Baibol na, ayen de bromaphiyame. Ayen ga Jihova sasasa enẹna.

Oghọn ukoko rọhẹ South Africa yen me vẹ aye mẹ hepha asaọkiephana, rere orua rẹ Bẹtẹl rọhẹ South Africa na sa vwọ nabọ vwẹrote ẹdia rẹ omakpokpọ mẹ. South Africa yen ẹkuotọ rẹ Africa righwrẹn re me da ga. Vwẹ October 2017, avwanre da rhiẹromrẹ ebruphiyọ ọfa, re vwo durhie avwanre kpo irueru rẹ ẹvwọkpahotọ rẹ esiri ukoko rọhẹ Warwick, New York. Irueru yena cha sa chọrọ avwanre ẹro-o!

A vwẹ uchebro nana phia vwẹ aruọbe 255 rẹ1994 Yearbook: “Avwanre vwẹ uchebro nana kẹ ihwo eje ri chirakon ruiruo na vwẹ ikpe buebun cha re: ‘Fiudugberi, wọ jẹ abọ rhọ wẹ-ẹ, kidie wọ cha reyọ osa rẹ iruo wẹn.’​—2 Ikun 15:7.” Mẹ vẹ Happy choma rẹ avwanre vwo nene uchebro nana, ji chọn ihwo efa uko vwo ru ọtiọyen.