1, 2. (a) Ona ọghanghanre vọ yen ofori nẹ avwanre vwo, kẹ diesorọ? (b) Die yen a cha fuẹrẹn vwẹ uyono nana?

OFORI nẹ avwanre tẹn ona rẹ obo ra sa nabọ fuẹrẹn evuẹ, e mi vughe ọ rọ dia uyota. (Isẹ 3:21-23; 8:4, 5) Eshu vẹ akpọ rọyen che miovwin iroro rẹ avwanre siẹrẹ e rhe se ru ọtiọye-en. (Ẹfe. 5:6; Kọl. 2:8) Vwọrẹ uyota, ọ cha bẹn re vwo brorhiẹn rọ gbare, jokpanẹ kẹ a riẹn uyota na. Isẹ 18:13 da ta: “Wọ da kpahe ota tavwe wo ki nyo, ọye ẹkpa vẹ omẹvuọ.”

² Vwevunrẹ uyono nana, a cha fuẹrẹn obo re sa nẹrhẹ ọ bẹn ra vwọ riẹn uyota rẹ evuẹ ra vwọphia, ji brorhiẹn rọ gbare. Avwanre je cha fuẹrẹn idje vẹ ẹkpo rẹ Baibol sansan re sa chọn avwanre uko vwọ tẹn ona rẹ obo ra fuẹrẹn evuẹ gbagba.

3. Diesorọ o vwo fo nẹ a reyọ oborẹ Isẹ 14:15 tare vwo ruiruo? (Ni uhoho rẹsosuọ na.)

³ Kọke kọke yen e vwo siobọnẹ evuẹ kpokpọ nonẹna womarẹ intanẹti, itẹlivishọni, vẹ ekuakua efa ra vwọ hwarhiẹ iyẹnrẹn. Igbeyan vẹ ihwo re vugheri je reyọ i-mel yẹrẹ ifonu vwọ hwarhiẹ evuẹ te ihwo obọ, yẹrẹ vwẹ unu gbikun kẹ  ayen. Rọ vwọ dianẹ ihwo buebun vwo ẹkuruemu rẹ ayen vwọ vwẹ evuẹ ra chahenre yẹrẹ re gbare-e vwo rhe ihwo na, kẹ ofori nẹ a nabọ jomaotọ fuẹrẹn kota kota re nyori. Ẹkpo rẹ Baibol vọ yen sa chọn avwanre uko? Isẹ 14:15 da ta: “Ogbori se kemu kemu ejobi gbuyota, ẹkẹvuọvo ohwo ro vwo iroro obo rọ ra ọye o nẹ.”

4. Mavọ yen Filipae 4:8, 9 sa vwọ chọn avwanre uko vwọ sane oborẹ avwanre che se, kẹ diesorọ o vwo fo nẹ a guọnọ evuẹ re dia uyota? (Ni ekpeti na “ Ekuakua Evo re sa Chọn Avwanre Uko Vwọ Riẹn Uyota Na.”)

⁴ A rha riẹn uyota na-a, e che se brorhiẹn rọ gbare-e. Ọtiọyena, ofori nẹ a nabọ frẹkotọ sane evuẹ rẹ avwanre se. (Se Filipae 4:8, 9.) Avwanre me kẹnoma kẹ uruemu ra vwọ hiẹ guọnọ evuẹ vwevunrẹ wẹbsaiti ra cha sa vwẹroso-o, yẹrẹ re vwo se evuẹ re dia uyota-a, ra ghara womarẹ i-mel yẹrẹ ifonu. E jẹ avwanre karophiyọ nẹ ihwo ri she nẹ ukoko na re vwọ suọ, rhie wẹbsaiti evo rẹ ayen vwọ chahen uyota na, vẹ ẹwẹn rẹ ayen vwo miovwo esegbuyota rẹ avwanre. E jẹ avwanre jomaotọ rere a kẹnoma kẹ wẹbsaiti tiọyena. Ovuẹ ra ghwa riẹn uyota rọye-en, sa nẹrhẹ e brorhiẹn chọ. Wọ nama roro nẹ evuẹ rẹ efian che se ru we emu vuọvo-o.​—1 Tim. 6:20, 21.

5. Orharhe iyẹnrẹn vọ yen ihwo rẹ Izrẹl nyori, kẹ mavọ yen o djobọte ayen?

⁵ Imuoshọ herọ siẹrẹ e de se efian gbuyota. Kerẹ udje, roro kpahen obo re phiare ọke rẹ eshare 10 usun rẹ eshare 12 rẹ Mosis jiri nẹ ayen ra bẹbẹ ni Otọ rẹ Uve na vwọ ghwa orharhe iyẹnrẹn rhe. (Ukeri 13:25-33) Orharhe iyẹnrẹn rayen na da hra ẹwẹn rẹ ihwo na totọ. (Ukeri 14:1-4) Diesorọ? Ọkiọvo, otu re hwarhiẹ iyẹnrẹn ọbrabra rhe na vwo bun na, kẹ ayen roro nẹ ovuẹ rẹ ayen ghwa rhe na yen gbare. Ayen rha rhọnvwe kerhọ kẹ iyẹnrẹn esiri rẹ Joshua vẹ Kelẹb ghwa rhe-e. (Ukeri 14:6-10) Ukperẹ ayen vwọ guọnọ otọ rẹ ota na, je vwẹroso Jihova, ayen de se iyẹnrẹn rẹ efian na gbuyota. Ọyena iroro ẹkpa!

6. Diesorọ o rhe gbe avwanre unu siẹrẹ e de nyo erharhe eta kpahen ihwo rẹ Jihova-a?

⁶ Ofori nẹ a nabọ jomaotọ siẹrẹ e de nyo ovuẹ ro shekpahen ihwo rẹ Jihova. Karophiyọ nẹ Eshu vwọsua idibo rẹ Ọghẹnẹ ri fuevun. (Ẹvwọ. 12:10) Ọnana yen sorọ Jesu vwo si avwanre orhọ nẹ ihwo cha “ta ota ọbrabra” kpahen avwanre. (Mat. 5:11) Avwanre da karophiyọ orhọ-esio yena, o rhe che gbe avwanre unu siẹrẹ e de nyo erharhe eta kpahen ihwo rẹ Ọghẹnẹ-ẹ.

7. Die yen ofori nẹ e roro kpahen tavwen a ke vwẹ ovuẹ rhe ohwo?

⁷ Wo vwo ẹkuruemu wo vwo siẹ evuẹ rhe igbeyan womarẹ ifonu yẹrẹ vwẹ intanẹti? Ọ da dia ọtiọyen, wo ruẹ kerẹ ohwo rọ ghwa iyẹnrẹn rọ guọnọ dia ohwo rẹsosuọ rọ cha vwẹ ovuẹ kpokpọ phia-a. Ukperẹ ọtiọyen, tavwen wọ ke vwẹ ovuẹ na vwo rhe ihwo, wọ me nọ oma wẹn: ‘O mu vwe ẹro nẹ ovuẹ nana me cha hra na ghene uyota? Me ghene riẹn uyota na dẹn?’ O rhe mu wẹ ẹro-o, gbe noso nẹ wọ sa hra efian nene ukoko na. Wo de vwo ẹwẹn ivivẹ kpahen ovuẹ na, gbe ghwe phoro no.

8. Die yen ihwo re vwọsua avwanre vwẹ ẹkuotọ evo ruru, kẹ mavọ yen avwanre vẹ ayen sa vwọ wian kugbe vwẹ idjerhe rẹ jẹriẹn?

⁸ O ji vwo imuoshọ ọfa rọ herọ siẹrẹ e de brokpakpa vwẹ ovuẹ rhe ihwo. A dobọ rẹ iruo rẹ avwanre ji vwẹ ẹkuotọ evo. Ihwo re vwọsua avwanre vwẹ ẹkuotọ tiọyena sa hra evuẹ ri  je fo, re sa nẹrhẹ oshọ mu iniọvo na yẹrẹ nẹrhẹ ayen vwẹ ẹwẹn ivivẹ kpahen ohwohwo. Roro kpahen obo re phiare vwẹ Soviet Union ri jovwo. Elọkpa rẹ odjahọn ra riẹn phiyọ KGB hra efian nene asan eje, nẹ iniọvo re kobaro vwẹ ukoko na sen Jihova re. * Ọ da ohwo mamọ nẹ buebun rẹ iniọvo na se eta tiọyen gbuyota, ayen de vrẹn nẹ ukoko na. Ọ vwerhoma nẹ buebun rayen rhoma rhivwin rhe, jẹ efa se ru ọtiọye-en. Esegbuyota rayen shuru. (1 Tim. 1:19) Mavọ yen a sa vwọ kẹnoma kẹ imuoshọ tiọyen nonẹna? Wọ hra evuẹ rẹ efian yẹrẹ eta wọ riẹn otọ rọye-en. Wo gbe ugheghẹ-ẹn, guọnọ uyota rẹ ota na.

9. Die yen orọnvwọn ọfa rọ sa nẹrhẹ ọ bẹn ra vwọ mrẹ ovuẹ rẹ uyota?

⁹ Iyẹnrẹn ra vwẹ efian gua, ọyen emu ọfa rọ sa nẹrhẹ ọ bẹn re vwo brorhiẹn ro shephiyọ. Ọ da dianẹ amasan ọvo yen gbare vwevunrẹ ikuegbe, kọyen ikuegbe na dia uyota-a. Mavọ yen avwanre sa vwọ kẹnoma kẹ ikuegbe tiọyena?​—Ẹfe. 4:14.

10. Die yen dino nẹrhẹ ihwo rẹ Izrẹl nene iniọvo rayen phi ofovwin, kẹ diesorọ ayen vwo wene ẹwẹn?

¹⁰ Roro kpahen obo re phia kẹ ihwo rẹ Izrẹl re dia ẹbẹre rẹ obaro rẹ onrẹ rẹ Urhie rẹ Jọdan vwẹ ọke rẹ Joshua. (Jos. 22:9-34) Ayen nyori nẹ iniọvo rayen re dia ẹbẹre rẹ obuko rẹ ọnre rẹ Urhie rẹ Jọdan (uvwiẹ rẹ Rubẹn, Gad, vẹ ubro rẹ orua rẹ Manasse) bọn agbada rode ọvo kẹrẹ Urhie na. Ẹbẹre yena rẹ iyẹnrẹn na gbare. Fikirẹ ubro rẹ ikuegbe nana rẹ ayen nyori na, ihwo rẹ Izrẹl rehẹ ẹbẹre obaro rẹ ọnre na da ghwa reyọ nẹ iniọvo rayen gbevwọso Jihova re. Ọtiọyena, ayen de muegbe rẹ ofovwin rẹ ayen che nene iniọvo rayen họnre. (Se Joshua 22:9-12.) Jẹ, ọ vwerhoma nẹ tavwen ayen ki kpo ofovwin na, ayen de ji ihwo ra vwẹroso, nẹ ayen ra guọnọ otọ rẹ ota na. Kẹ die yen a vuẹ ayen? Uvwiẹ rẹ Rubẹn, Gad, vẹ  ubro rẹ orua rẹ Manasse bọn agbada na rere ọ vwọ dia ẹkarophiyọ kẹ ayen, ọ dia fikirẹ izobo eze-e. Ayen bọnrọ rere ọ vwọ dia oseri kẹ ihwo eje nẹ ayen jẹ idibo rẹ Jihova ri fuevun. O muẹro dẹn nẹ oma vwerhen ihwo rẹ Izrẹl ichekọ na nẹ ayen hwe iniọvo rayen kufia fikirẹ ovuẹ rọ ghwa dia uyota-a.

11. (a) Idjerhe vọ yen e vwo shenyẹ Mefiboshet? (b) Die yen sa nẹrhẹ Devid kẹnoma kẹ ẹdia na jovwo?

¹¹ E se shenyẹ avwanre fikirẹ eta re ghwa gba-a, ra hra nene asan eje kpahen avwanre. Roro kpahen udje rẹ Ovie Devid vẹ Mefiboshet. Devid ruẹse ji gbe arodọnvwẹ kẹ Mefiboshet, ro vwo siobọnu etọ na eje rẹ ọsẹ rode rọyen Sọl vwori. (2 Sam. 9:6, 7) Ẹkẹvuọvo, Devid de nyo orharhe iyẹnrẹn ọvo kpahen Mefiboshet ukuko na. Ukperẹ ọ vwọ fuẹrẹn iyẹnrẹn na fiotọ tavwen, Devid de brokpakpa reyọ ekuakua na eje mie. (2 Sam. 16:1-4) Devid rhi vwo nene Mefiboshet ta ota nu, ọ da rhe mrẹvughe nẹ ọyen ru chọ, ọ da rhoma vwẹ ubro rẹ ekuakua na kẹ. (2 Sam. 19:24-29) Devid rha sa kẹnoma kẹ oshenyẹ nana jovwo, ọ da dianẹ ọ ka guọnọ uyota rẹ ota na tavwen o ki brorhiẹn.

12, 13. (a) Die yen Jesu ru kpahen iyẹnrẹn rẹ efian? (b) Die yen avwanre se ru siẹrẹ e de gun efian nyẹ avwanre?

¹² Kẹ, ọ da rha dianẹ e miovwo odẹ wẹn vwo? Jesu vẹ Jọn ro bru ihwo phiyọ ame rhiẹromrẹ umiovwo tiọyena. (Se Matiu 11:18, 19.) Die yen Jesu ru kpahen iyẹnrẹn rẹ efian? Ọ ghwọrọ ọke rọyen eje vwọ chochọn rẹ oma rọye-en. Ukperẹ ọtiọyen, o de jiro kẹ ihwo nẹ ayen fuẹrẹn iyono rọyen vẹ obo ro ruẹ. Jesu da tanẹ iruo yen e vwo vughe “aghwanre.”​—Mat. 11:19.

¹³ Uyono ọghanghanre ọvo herọ re se yono. Ọkiọvo, ihwo sa ta eta ri je fo kpahen avwanre, yẹrẹ reyọ avwanre vwo guẹdjọ. E se vwo ẹwẹn re vwo ru obo rọ cha nẹrhẹ e wene orharhe odẹ re mu kẹ avwanre na. O ghini vwo oborẹ avwanre se ru. E de gun efian nyẹ avwanre, avwanre me davwẹngba vwo yeren akpọ vwẹ idjerhe rọ cha nẹrhẹ ọ bẹn re vwo se efian na gbuyota. Vwọrẹ uyota, udje rẹ Jesu chọn avwanre uko vwọ mrẹvughe nẹ omamọ uruemu rẹ avwanre sa nẹrhẹ ihwo riẹn uyota rẹ efian re gun nyẹ avwanre.

14, 15. Idjerhe vọ yen ẹroẹvwọsuọ romobọ rẹ ohwo sa vwọ dia ekprowọ?

¹⁴ Vwọ vrẹ iyẹnrẹn ra vwẹ efian gua, jẹgba rẹ avwanre je sa nẹrhẹ ọ bẹn re vwo brorhiẹn ro shephiyọ. Kẹ, ọ da rha dianẹ avwanre fuevun ga Jihova vwẹ ikpe buebun rhire vwo? Ọ sa dianẹ avwanre nabọ vwo erianriẹn vẹ ọmrẹvughe enẹna re. Ọ je sa dianẹ ihwo nabọ muọghọ kẹ avwanre fikirẹ oborẹ avwanre brorhiẹn wan. Ẹkẹvuọvo, ọnana sa dia ekprowọ kẹ avwanre?

¹⁵ E, imuoshọ herọ siẹrẹ avwanre da vwẹroso iroro romobọ rẹ avwanre gan nọ. Ọ cha nẹrhẹ a vwẹ uphẹn kẹ ojevwe romobọ nẹ i sun iroro rẹ avwanre. Ọ je sa nẹrhẹ e roro nẹ a sa vwẹ ọhọ romobọ rẹ avwanre vwọ rhuẹrẹ ẹdia evo phiyọ kpakpata, ọ da tobọ dianẹ avwanre ghwa riẹn uyota na eje-e. Iroro yena vọnre vẹ imuoshọ! Baibol na si avwanre orhọ nẹ, e jẹ avwanre vwẹroso ọhọ romobọ rẹ avwanre-e.​—Isẹ 3:5, 6; 28:26.

16. Die yen phiare vwẹ asan ra da sa emu, kẹ die yen Tom rorori?

 ¹⁶ Vwẹro roro udje nana. Ọkpako ọvo re se Tom, kpo asan ra da sa emu ria, vwẹ ovwọnvwọn ọvo. Rọ vwọ he etiyin, o de gbe unu mamọ rọ vwọ mrẹ nẹ ọkpako ọfa re se John chidia kẹrẹ aye ọvo vwẹ imẹjẹ ọfa. Tom vwọ mrẹ oborẹ ayen ihwo ivẹ na hwẹ, je gbanẹ ohwohwo, ẹwẹn rọyen ko kpokpo. Kidie nẹ Tom rhiẹromrẹ ẹdia ọtiọna jovwo re, ko roro: John guọnọ fan orọnvwe rọyen? Die yen cha phia kẹ aye rọyen? Kẹ emọ rọyen vwo? Ọ da dia owẹ yen Tom, die yen wo che ru?

17. Die yen Tom rhoma rhe riẹn, kẹ die yen avwanre yono nẹ udje na rhe?

¹⁷ Jẹ mudia tavwen, Tom ghene riẹn uyota na eje tavwen o ki brokpakpa brorhiẹn nẹ John rha fuevun kẹ aye rọye-en? Tom vwọ vwẹ ifonu se John vwẹ ovwọnvwọn, ọ da rhe riẹn nẹ aye na oniọvo rọyen rọ dia asan oshesheri. John vẹ oniọvo rọyen na mrẹ ohwohwo kri re. Rọ vwọ dianẹ inọke evo yen oniọvo rọyen na cha ghwọrọ vwẹ etiyin na, kọyensorọ John vwo bro kpo asan ra da sa emu na. Aye rọyen mrẹ uphẹn vwọ vwomaba aye-en. Oma nabọ vwerhen Tom nẹ ọ je rhe vuẹ ihwo kpahen oborẹ ẹwẹn rọyen vuẹrẹ jovwo na-a. Die yen ọnana yono avwanre? O toro oborẹ avwanre ga Jihova kri te re-e, ofori nẹ a riẹn uyota na eje tavwen e ki brorhiẹn.

18. Idjerhe vọ yen ogbeku sa nẹrhẹ e brorhiẹn chọ?

¹⁸ Ẹdia ọfa rọ da dia bẹnbẹn re vwo brorhiẹn ro shephiyọ, ọyen siẹrẹ oniọvo de gbe avwanre ku. A da tẹnrovi ogbeku na, ọ cha nẹrhẹ a vwẹ ẹro ọchọchọ vwo ni oniọvo na. Ọke yena, e de ghwe nyo orharhe ikuegbe kpahen oniọvo tiọyena, a rha cha nọ enọ tavwen e ki vwo imuẹro kpahọ-ọn. Die yen ọnana yono avwanre? E de phi iniọvo rẹ avwanre phiyọ evun, ọ sa nẹrhẹ e brorhiẹn hwe ayen siẹrẹ ota de she, dede nẹ a ghwa riẹn uyota na-a. (1 Tim. 6:4, 5) A da kẹnoma kẹ omaẹriọ, ke se bru omamọ orhiẹn. Ukperẹ omaẹriọ, e jẹ avwanre karophiyọ nẹ Jihova vwẹ iji kẹ avwanre nẹ e vwo ẹguọnọ rẹ iniọvo rẹ avwanre, e mi ji vwo ghovwo ayen nẹ otọ rẹ ubiudu rhe.​—Se Kọlose 3:12-14.

19, 20. (a) Irhi rẹ Baibol sansan vọ yen sa cha avwanre uko vwọ nabọ fuẹrẹn evuẹ fiotọ? (b) Die yen a cha fuẹrẹn vwẹ uyono rọ vwọ kpahen ọnana?

¹⁹ Nonẹna, ọ pha bẹnbẹn ra vwọ riẹn uyota rẹ evuẹ ra vwọphia, fikirẹ jẹgba rẹ avwanre kugbe evuẹ re ghwa dia uyota-a, re vọn asan eje. Irhi rẹ Baibol yen sa chọn avwanre uko. Ọvo usun rẹ irhi tiọyena tare nẹ ọyen emu rẹ ẹkpa vẹ omaẹvuọ siẹrẹ a da kpahenphiyọ ota ra je rhe riẹn uyota rọye-en. (Isẹ 18:13) Urhi rẹ Baibol ọfa karophiyọ avwanre nẹ ọ chọre ra vwọ rhọnvwephiyọ kota kota re nyori. (Isẹ 14:15) O toro uche ikpe rẹ avwanre ga Jihova cha re-e, e jẹ avwanre kẹnoma kẹ uruemu ra vwọ vwẹrosua ọhọ romobọ rẹ avwanre. (Isẹ 3:5, 6) Irhi rẹ Baibol cha sẹro rẹ avwanre siẹrẹ a da vwẹ evuẹ ra sa vwẹroso vwo brorhiẹn rẹ aghwanre.

²⁰ Ẹkẹvuọvo, ebẹnbẹn ọfa je herọ. Ihworakpọ vwo ẹkuruemu rẹ ayen vwo brorhiẹn vwo nene oborẹ ayen mrẹre. Vwẹ uyono rọ vwọ kpahen ọnana, a cha fuẹrẹn ẹdia sansan ra da sa she ro ufi nana kugbe obo ra sa vwọ kẹnoma kẹ ayen.