1-2. Die yen a cha ta ota kpahen vwẹ uyono nana?

ỌKIEVO e se roro kpahen akpeyeren rọ pha “krẹkrẹ” rọ je “vọn vẹ ukpokpogho.” (Job 14:1) Ọtiọyena, ẹwẹn rẹ avwanre sa kuọrọn. Emu tiọyena je phia kẹ idibo ri Jihova vwẹ ọke awanre. Evo tobọ guọnọ ghwu. (1 Ivie 19:2-4; Job 3:1-3, 11; 7:15, 16) Ẹkẹvuọvo, ọkieje yen Jihova rẹ ayen vwẹroso na vwo bru ayen uche je bọn ayen gan. E si ikuegbe rayen phiyọ Baibol na rere e vwọ dia uchebro kẹ avwanre.—Rom 15:4.

² Vwẹ uyono nana, a cha ta ota kpahen idibo ri Jihova evo ri chirakon rẹ ebẹnbẹn, ohwo kerẹ Josẹf rọ dia ọmọ ri Jekọp, ayeuku re se Naomi vẹ Rutu rọ dia aye ọmọ rọyen, ohwo ri Livae ro si Une Rẹ Ejiro 73, kugbe ọyinkọn Pita. Mavọ yen Jihova bọn ayen gan wan? Die yen e se yono vwo nẹ udje rayen rhe? Ẹkpahọnphiyọ rẹ enọ nana cha nẹrhẹ e vwo imuẹro nẹ “Ọrovwohwo na si kẹrẹ otu rẹ udu rayen vwirhiri, o mi sivwi ayen otu rẹ udu rayen ghwọre.”—Une 34:18.

3-4. Die yen phia kẹ Josẹf ọke rọ vwọ hẹ eghene?

³ Josẹf hẹ omarẹ ẹgbukpe 17 ọke rẹ Ọghẹnẹ vwọ nẹrhẹ ọ vwerhẹn evwerhẹn ivẹ. Evwerhẹn na djerephia nẹ Josẹf cha dia ohwo rode rẹ ihwo rẹ orua rọyen che muọghọ kẹ. (Jẹn. 37:5-10) Jẹ, ọmọke krẹn rọ vwọ vwerhẹn evwerhẹn na nu, erọnvwọn ebrabra da rhe phia kẹ. Ukperẹ ayen vwo muọghọ kẹ, iniọvo rọyen da shẹ. Ọ da rhe dia ọviẹn vwẹ uwevwin ri Pọtifa rọ dia olori rẹ ihwo re rhẹrẹ Fero.  (Jẹn. 37:21-28) O kriri-i, Josẹf rọ dia ọmọ rọ kẹrẹ ọsẹ rọyen mamọ na de rhi hirhephiyọ ọviẹn ghevweghe vwọ kẹ Pọtifa rọ dia ọgedjọ.—Jẹn. 39:1.

⁴ Ẹdia ri Josẹf na da rhoma rhe braphiyọ ọke rẹ aye ri Pọtifa vwo gun efian nyẹ nẹ ọ guọnọ gba ọyen duẹ. Ukperẹ ọ vwọ guọnọ otọ rẹ obo re phiare, Pọtifa de mu Josẹf phiyọ uwodi, a da vwẹ igoni kanrọ. (Jẹn. 39:14-20; Une 105:17, 18) Roro kpahen obo rọ da eghene Josẹf te, ọke re vwo gun efian nyẹ. Ji roro kpahen oborẹ efian yena sa phọphọ odẹ ri Jihova te. Enana ejobi sa nẹrhẹ ẹwẹn ri Josẹf kuọrọn!

5. Mavọ yen Josẹf se vwo yerin ghene ọkuọrọn?

⁵ Josẹf se ru emu vuọvo vwo wene ẹdia rọyen ọke rọ vwọ dia ọviẹn kugbe ọke rọ vwọ hẹ uwodi-i. Kẹ, mavọ yen ọ sa vwọ sẹro aghọghọ rọyen? O muomaphiyọ kiruo kiruo ra vwọ kẹ, ukperẹ ọ vwọ tẹnrovi obo ro che se ru-u. Ma rho kparobọ, Josẹf tẹnrovi Jihova kerẹ Ohwo rọ ma ghanre vwẹ akpeyeren rọyen. Ọtiọyena, Jihova de ku ebruphiyọ ku erọnvwọn ejobi ro ruru.—Jẹn. 39:21-23.

6. Idjerhe vọ yen evwerhẹn ri Josẹf sa vwọ bọn gan?

⁶ Ọkiọvo Josẹf mrẹ ọbọgan ọke ro vwo roro kpahen evwerhẹn ivẹ rọ vwerhẹnre vwẹ ikpe evo re wanre. Evwerhẹn na djerephia nẹ ọ cha rhoma mrẹ ihwo rẹ orua rọyen, ẹdia rọyen ji che wene. Ọnana ghene phia. Ọke rẹ Josẹf vwọ hẹ omarẹ ẹgbukpe 37 evwerhẹn rọyen na da ton orugba phiyọ vwẹ idjerhe igbevwunu!—Jẹn. 37:7, 9, 10; 42:6, 9.

7. Vwo nene obo rehẹ 1 Pita 5:10, die yen cha nẹrhẹ e se chirakon rẹ edavwini?

⁷ Obo re yono norhe. Ikuegbe ri Josẹf na nẹrhẹ a karophiyọ nẹ akpọ nana pha brabra, ọtiọyena ihwo che shenyẹ avwanre. Iniọvo dede ji se gbe avwanre  ku. Jẹ, avwanre da vwẹ Jihova vwo ru Adjarhọ yẹrẹ Oragha rẹ avwanre, ẹwẹn rẹ avwanre rha cha kuọrọn te ẹdia ra da dobọ rẹ ẹga ri Jihova ji-i. (Une 62:6, 7; se 1 Pita 5:10.) Karophiyọ nẹ ọ sa dianẹ Josẹf hẹ omarẹ ẹgbukpe 17 ọke rẹ Jihova vwọ nẹrhẹ ọ vwerhẹn evwerhẹn. Kọyen Jihova vwẹroso idibo rọyen re dia ighene. Nonẹna, ighene buebun herọ re pha kerẹ Josẹf. Ayen ji vwo esegbuyota ọgangan kpahen Jihova. E mu evo phiyọ uwodi ekueku kidie ayen rhọnvwe dobọ rẹ ẹga rayen ji-i.—Une 110:3.

8. Die yen phia kẹ Naomi vẹ Rutu?

⁸ Fikirẹ owẹnvwe ọgangan ro firi, Naomi vẹ orua rọyen da kua nẹ Juda rọ dia orere rayen vwo kpo Moab. Ayen vwọ hẹ oboyin, Elimẹlẹk rọ dia ọshare ri Naomi de ghwu jovwo vẹ emeshare rayen ivẹ. Ọke vwọ yanran, emeshare ivẹ na da rọvwọn Rutu vẹ Ọrpa re dia eya ri Moab. Ẹgbukpe ihwe vwọ wan nu, emeshare ri Naomi ri vwiẹ emọ-ọ, de ji ghwu jẹ eya rayen vwo. (Rutu 1:1-5) Roro kpahen oborẹ eya erha na muomaphiyọ te! Vwọrẹ uyota, Rutu vẹ Ọrpa je sa rọvwọn ihwo efa. Ẹkẹvuọvo, ono yen cha vwẹrote Naomi rọ ghwore na? Naomi muomaphiyọ te ẹdia rọ vwọ ta: “E se vwe Naomi-i, se vwe Mara: kidie Ọrovwoẹgba na ru obo re yara kẹ vwẹ.” Naomi rẹ ẹwẹn rọyen kuọnre na de brorhiẹn ro vwo rhivwin kpo Bẹtlẹhẹm, Rutu de nene.—Rutu 1:7, 18-20.

9. Vwo nene obo rehẹ Rutu 1:16, 17, 22, idjerhe vọ yen Rutu vwo bicha Naomi?

⁹ Ẹguọnọ ro jẹ rhẹriẹ yen chọn Naomi uko. Kerẹ udje, Rutu dje ẹguọnọ ro jẹ rhẹriẹ kẹ Naomi ọke ro vwo nene. (Se Rutu 1:16, 17, 22.) Ayen vwọ hẹ Bẹtlẹhẹm, Rutu da wian gangan vwo gbugbon eka vwọ kẹ oma rọyen vẹ Naomi. Ọyena da nẹrhẹ a riẹn phiyọ ohwo esiri rọ je dia ọgbowian.—Rutu 3:11; 4:15.

10. Idjerhe vọ yen Jihova vwo dje erorokẹ phia kẹ ivwiogbere kerẹ Naomi vẹ Rutu?

¹⁰ Jihova vwẹ urhi ọvo kẹ ihwo rẹ Izrẹl ro dje erorokẹ rọyen phia kpahen ivwiogbere kerẹ Naomi vẹ Rutu. Fikirẹ ivwiogbere, Jihova vuẹ ihwo rọyen nẹ ọke rẹ ayen de vun orhọ, ayen vuẹn te orhogba rẹ udju na-a. (Liv. 19:9, 10) Ọtiọyena, Naomi vẹ Rutu rha cha yare emu re-e. Kẹ ayen se koko emuọre vwẹ idjerhe rẹ ọghọ.

11-12. Die yen Boaz ruru rọ nẹrhẹ oma vwerhen Naomi vẹ Rutu?

¹¹ Ọdafe ọvo re se Boaz yen vwo udju rẹ Rutu de gbugbon rẹ eka. Evun-ẹfuọn kugbe ẹguọnọ rẹ Rutu dje kẹ Naomi te re ẹwẹn mamọ, ọtiọyena, ọ da dẹ otọ rẹ orua ri Naomi, ọ da je rọvwọn Rutu. (Rutu 4:9-13) Ayen de vwiẹ ọmọ ọvo re se Obed, rọ rhe dia ọsẹ rode rẹ Ovie Devid.—Rutu 4:17.

¹² Vwẹro roro oborẹ oma vwerhen Naomi te, ọke ro vwo mu Obed, rọ vwọ kpẹvwẹ Jihova nẹ otọ rẹ ẹwẹn cha! Ẹkẹvuọvo, aghọghọ rọ vrẹ ọnana jehẹ obaro hẹrhẹ Naomi vẹ Rutu. Vwẹ ọke rẹ evrẹnushi na, ayen cha rhe riẹn nẹ Obed ọyen ọvo usun rẹ esẹ ride ri Jesu rọ dia Mesaya re veri na!

13. Iyono eghanghanre vọ yen e se yono nẹ ikuegbe ri Naomi vẹ Rutu?

¹³ Obo re yono norhe. Ẹwẹn avwanre sa kuọrọn siẹrẹ e de hirharoku edavwini, ofu ji se dje avwanre. Ọkiọvo avwanre se no nẹ e che se phi ebẹnbẹn na kparobọ-ọ.  Vwẹ ọke tiọyena, ofori nẹ a vwẹroso Ọsẹ rẹ avwanre rọhẹ obo odjuvwu, ji sikẹrẹ iniọvo na. Vwọrẹ uyota, ọ dia ọkieje yen Jihova che vwo si ebẹnbẹn rẹ avwanre no-o. Ọ rhọvwọn ọshare ri Naomi kugbe emeshare rayen nushi-i. Ẹkẹvuọvo, ọ cha chọn avwanre uko vwo chirakon; ọkiọvo womarẹ ẹguọnọ ro jẹ rhẹriẹ rẹ iniọvo na che dje kẹ avwanre.—Isẹ 17:17.

14. Diesorọ ẹwẹn rẹ ọbuine ọvo vwọ kuọrọn gangan?

¹⁴ Ohwo ri Livae ọvo yen si Une Rẹ Ejiro 73. Kọyen o vwo uphẹn oghẹresan rọ vwọ ga vwẹ uwevwin ri Jihova. Dedena, o vwo ọkiọvo rẹ ẹwẹn rọyen vwọ kuọrọn. Diesorọ? Kidie ọ rioma kpahen irumwemwu kugbe ihwo re kparoma, ọ dia fikirẹ umiovwo rẹ ayen ruẹ-ẹ, ẹkẹvuọvo kidie nẹ ayen họhọ ihwo rẹ akpọ yovwẹn. (Une 73:2-9, 11-14) Kọ ghwa họhọ nẹ ayen feri, ayen yeren omamọ akpọ, ayen je ro ẹnwan rẹ emu vuọvo-o. Uvi rẹ akpọ rọ họhọre nẹ ayen yerẹn na, nẹrhẹ ofu dje ọbuine na te ẹdia rọ vwọ ta: “Mi ru udu mẹ fon dede na yẹ odiodi me hworhẹ abọ fon vwẹ ọvwata.” O muẹro dẹn nẹ o dino she nẹ ẹga ri Jihova.

15. Vwo nene obo rehẹ Une Rẹ Ejiro 73:16-19, 22-25, mavọ yen ohwo ri Livae ro si une nana se vwo phi ọkuọrọn kparobọ?

¹⁵ Se Une Rẹ Ejiro 73:16-19, 22-25. Ohwo ri Livae na de “kpo asan ẹshẹ rẹ Ọghẹnẹ.” Ọkiọvo ọ ro ohri rẹ idibo ri Jihova efa vwẹ etiyin, ọ da jomaotọ fuẹrẹn ẹdia rọyen, je nẹrhovwo kpahọn. Ọ da rhe riẹn nẹ iroro rọyen dje ọhọ phia-a, ọ sa nẹrhẹ ọ kpare oyerinkugbe rọyen vẹ Jihova kufia ukuotọ rọyen. O de ji noso nẹ irumwemwu na hẹ “asan rọ ghworiẹ,” e ji che “hwerhe ayen” kufia. Ofori nẹ ohwo ri Livae na vwẹ ẹro rẹ Jihova vwo ni emu ji vwo no, rere o se vwo phi omaẹriọ vẹ ọkuọrọn kparobọ. O vwo ru ọtiọyen nu, ẹwẹn rọyen de rhi totọ, oma da je vwerhọn. Ọ da ta kẹ Jihova: “O vwo emu ọvuọvo me guọnọ vwẹ akpọ na nọ wẹ-ẹ.”

16. Die yen e se yono mie ohwo ri Livae ọvo?

¹⁶ Obo re yono norhe. E jẹ avwanre vwẹ  ọke vuọvo vwọ rioma kpahen irumwemwu re họhọ ihwo rẹ akpọ yovwẹ-ẹn. Omavwerhovwẹn rayen cha tọ-ọn. (Aghwo. 8:12, 13) Ẹwẹn avwanre cha kuọrọn siẹrẹ a da rioma kpahen ayen, e ji se she nẹ ukoko ri Jihova. Wo de noso nẹ wọ rioma kpahen irumwemwu re họhọ ihwo rẹ akpọ yovwẹn, gbe ru oborẹ ohwo ri Livae na ruru. Nene uchebro rẹ ẹguọnọ ri Jihova, rere wo ji kuomakugbe ihwo efa ri ruẹ ọhọre rọyen. Oma cha vwerhen owẹ siẹrẹ wo de vwo ẹguọnọ ri Jihova vrẹ kemu kemu. Ọyena je cha nẹrhẹ wọ daji idjerhe ro suẹn ohwo kpo “uvi rẹ arhọ na.”—1 Tim. 6:19.

17. Erhọ yen erọnvwọn evo re nẹrhẹ ẹwẹn ri Pita kuọrọn?

¹⁷ Ọyinkọn Pita ọyen ohwo rọ sasare mamọ, ọkievo o roro erọnvwọn te o ki ruẹ aye-en, ọ je fobọ ta ẹwẹn rọyen phia. Ọnana nẹrhẹ ọ ta eta ji ru erọnvwọn rọ viẹ idiekpọvwẹ kpahen. Kerẹ udje, ọke rẹ Jesu vwọ vuẹ iyinkọn rọyen nẹ ọyen cha rioja ji ghwu, Pita da ghwọkuo, rọ vwọ ta: “Emuọvo che ru we-e.” (Mat. 16:21-23) Jesu da kpọvi. Ọke rẹ otu buebun rhi vwo mu Jesu, Pita roro ẹdia na te tavwen ọ ke fian orhọ rẹ odibo rẹ orherẹn rode na no-o. (Jọn 18:10, 11) Jesu da rhoma kpọ ọyinkọn na vi. Vwọba, ọ vwẹ obọ sa udu nẹ iyinkọn ichekọ na da tobọ yanjẹ Jesu vwo, ọyen ri Pita che se ru ọtiọye-en! (Mat. 26:33) Ẹkẹvuọvo, Pita rọ yan eyan na de rhi she ufi rẹ oshọẹdjẹ rẹ ohworakpọ, ọ da sen Onini rọyen asiarha. Udu rọyen da rhe kuọrọn te ẹdia rọ vwọ “ro otafe ra viẹ gangan.” (Mat. 26:69-75) Ọkiọvo o rorori nẹ Jesu rhe che se vwo ghovwo ọyen ọfa-a.

18. Mavọ yen Jesu vwọ chọn Pita uko vwo phi ọkuọrọn kparobọ?

¹⁸ Ẹkẹvuọvo, ẹwẹn ri Pita kuọrọn te ẹdia rọ da dobọ rẹ ẹga ri Jihova ji-i.  Ukperẹ ọtiọyen, Pita de vrẹn, ọ da rhoma kuomakugbe iyinkọn ichekọ na. (Jọn 21:1-3; Iruo 1:15, 16) Die yen chọn rọ uko? Jesu nẹrhovwo jovwo rere esegbuyota ri Pita vwo je she, ọ da je vuẹ nẹ ọ bọn iniọvo rọyen gan siẹrẹ o de rhivwin rhe. Jihova kpahenphiyọ ẹrhovwo yena. Ọke vwọ yanran, Jesu komobọ da vwomaphia kẹ Pita, ọkiọvo o ru ọtiọyen rere ọ vwọ bọn gan. (Luk 22:32; 24:33, 34; 1 Kọr. 15:5) Ofu vwo dje iyinkọn na gangan kidie nẹ ayen mrẹ iyerin hwe vwẹ ason hrọke-e, Jesu da vwomaphia kẹ ayen. Udje nana, Jesu da vwẹ uphẹn kẹ Pita nẹ o dje obo ro vwo ẹguọnọ rọyen te. Jesu vwo ghovwo ugbeyan ọghanghanre rọyen na, ọ da je vwẹ ewian efa kẹ.—Jọn 21:15-17.

19. Die yen Une Rẹ Ejiro 103:13, 14 ta kpahen ẹro rẹ Jihova vwo nẹ avwanre ọke re de ru umwemwu?

¹⁹ Obo re yono norhe. Oborẹ Jesu nene Pita yerin wan djerephia nẹ ọyen ohwo vẹ arodọnvwẹ, Jesu nabọ vwẹrokere Ọsẹ rọyen gbagba. Avwanre de ru obo re chọre, e jẹ avwanre roro nẹ Jihova che se vwo ghovwo avwanre-e; Eshu yen guọnọre nẹ avwanre vwo iroro tiọyen. Ukperẹ e vwo vwo iroro ọtiọyen, e jẹ avwanre roro kpahen oborẹ Jihova dje ẹguọnọ, gbe arodọnvwẹ, ji vwo ghovwo avwanre. E mi ji ru ọtiọyen kẹ ihwo ri gbe avwanre ku.—Se Une Rẹ Ejiro 103:13, 14.

20. Die yen a cha ta ota kpahen vwẹ uyono rọ vwọ kpahen ọnana?

²⁰ Udje ri Josẹf, Naomi vẹ Rutu, ohwo ri Livae ọvo, kugbe Pita nẹrhẹ e vwo imuẹro nẹ “Ọrovwohwo na si kẹrẹ otu rẹ udu rayen vwirhiri.” (Une 34:18) Ọkiọvo, ọ vwẹ uphẹn kẹ ojaẹriọ nẹ o te avwanre oma, ẹwẹn avwanre me je kuọrọn. Dedena, esegbuyota rẹ avwanre ganphiyọ siẹrẹ e de chirakon rẹ edavwini womarẹ ukẹcha rọyen. (1 Pita 1:6, 7) Vwẹ uyono rọ vwọ kpahen ọnana, a cha mrẹ idjerhe efa rẹ Jihova vwo biẹcha idibo rọyen re fuevun rẹ ẹwẹn rayen kuọnre, ọkiọvo fikirẹ jẹgba yẹrẹ ebẹnbẹn.