Ọ dia ọyen ẹkpo ra vwọphia vwẹ owọrota nana-a. Ukperẹ ọtiọyen, owọrota nana shekpahen ohwo rẹ ebẹnbẹn yẹrẹ ukpokpogho rẹ akpeyeren geren she abọ buebun, dedena jẹ o chirakon.

Ni obo ra tare vwẹ awọreta re riariẹ owọrota nana phiyọ: “Wọ hwa phihọ kirobo rẹ ohwo umwemwu hwa phihọ hẹrhẹ ọvwata-a. wo kporo uwevwi rọye-e; kidie ọvwata she asiẹ eghwrẹ ọ me rhoma vrẹn; ẹkẹvuọvo ukpokpogho ri gere uruimwemwu she. Ọke rẹ ọvweghrẹ wẹn de she wọ ghọghọ-ọ, wo jẹn udu wẹn ghọghọ siẹ rọ da kprọ owọ-ọ.”—Isẹ 24:15-17.

Ihwo evo niro nẹ owọrota 16 na shekpahen ohwo ro she ro umwemwu rọ rhoma vrẹn. Ilori ẹga ivẹ vwẹ England siri nẹ “ihwo ri ghwoghwo ota vwẹ ọke awanre vẹ ọke nana vwẹ ẹkpo ri Baibol nana vwo ruiruo” vwẹ idjerhe tiọyen. Ayen je tanẹ ẹruọ tiọyena che mudiaphiyọ nẹ “ohwo esiri ro she ro . . . umwemwu egangan, ji che vwo ẹroesiri Ọghẹnẹ, o se vrẹn, o toro uche abọ ro sheri-i.” Idjedje tiọyena se je ohwo rọ vwẹ arogba vwo ruẹ umwemwu. O se roro nẹ ọyen da tobọ dje umwemwu eruo eruo, Ọghẹnẹ ji che vwo ghovwo ọyen.

Ọ dia ọyena yen ọhọ rẹ owọ 16 na-a.

A sa vwẹ ubiota ri Hibru ra fan phiyọ “she” vwẹ owọ 16 vẹ 17 vwo ruiruo vwẹ idjerhe sansan. A sa reyọ vwọ ta ota kpahen erhuẹn ro sheri vwẹ idjerhe, ohwo ro she nẹ enu uwevwin rhe, yẹrẹ ubiukuta ro she teyen otọ. (Urhi 22:4, 8; Emọs 9:9) A je sa reyọ vwo ruiruo vwẹ ọhọ ọfa, kerẹ udje: “Ichiyi rẹ ohwo obọ rẹ Ọrovwohwo o nẹ cha ohwo rẹ idjerhe rọye jere ọye o ruẹ gan; o de she dede, o phre ikule-e, kidie Ọrovwohwo vwẹ obọ rọye yọnrọn.”—Une 37:23, 24; Isẹ 11:5; 13:17; 17:20.

Jokaphiyọ ẹkpo ọvo rẹ Professor Edward H. Plumptre vwọphia: “O vwo ọke vuọvo ra vwọ reyọ ubiota ri Hibru ra fan phiyọ [“she”] na vwọ ta ota kpahen ohwo ro she ro umwemwu-u.” Ohwo ọfa ro yono Baibol kodo djẹ owọ 16 na koko enẹ: “Ọyen ọke ẹghwọrọ rẹ ohwo vwọ vwẹ oja re ihwo rẹ Ọghẹnẹ, kidie ayen che phikparobọ, ẹkẹvuọvo irumwemwu che she!”

Enana eje djerephia nẹ ukperẹ umwemwu eruo, ubiota na “she” rọhẹ Isẹ 24:16 na shekpahen ebẹnbẹn yẹrẹ ukpokpogho re rhiẹromrẹ abọ buebun. Vwẹ akpọ umwemwu nana, ọvwata sa rioja rẹ ọga yẹrẹ ebẹnbẹn efa. Usuon rẹ ẹkuotọ sa tobọ mu kpahọn mamọ fikirẹ esegbuyota rọyen. Ẹkẹvuọvo, o se vwo imuẹro nẹ Ọghẹnẹ che bicha je chọn uko vwo yerin ghene ẹdia na, ji phio kparobọ. Noso nẹ, ‘ọke buebun na, ekuakua yovwẹn kẹ idibo rẹ Ọghẹnẹ ukuotọ rọyen.’ Diesorọ? Kidie a kẹ avwanre imuẹro nẹ “Ọrovwohwo na yọnrọn otu ri she ejobi, ọ me kpare otu re gbe oma kpotọ vrẹn.”—Une 41:1-3; 145:14-19.

“Ọvwata” ghọghọ fikirẹ ebẹnbẹn rẹ ihwo efa-a. Ukperẹ ọtiọyen, oma vwerhọn kidie ọ riẹnre nẹ “o che yovwi kẹ ihwo re djẹ oshọ rẹ Ọghẹnẹ fikiridie ayen djẹ oshọ vwẹ obaro rọye.”—Aghwo. 8:11-13; Job 31:3-6; Une 27:5, 6.