1. Die yen sa phia kẹ avwanre siẹrẹ e de she ọkuọrọn?

KẸDẸ kẹdẹ yen avwanre hirharokuẹ ebẹnbẹn je davwẹngba vwo chirakon rayen. Jẹ ọ pha bẹnbẹn re vwo nene ebẹnbẹn muabọ siẹrẹ ẹwẹn avwanre da kuọrọn. Ọtiọyena ofori nẹ e ni ọkuọrọn kerẹ oji ro se cho uduefiogbere kugbe aghọghọ rẹ avwanre. Isẹ 24:10 da ta: “Oma de bruro owẹ vwẹ ọke rẹ ukpokpogho, yẹ ogangan wẹn ọhahavwe.” E de she ọkuọrọn, ọ sa nẹrhẹ a vwiẹrẹ, e rhe che se chirakon rẹ ebẹnbẹ-ẹn.

2. Die yen sa so ọkuọrọn, kẹ die yen a cha ta ota kpahen vwẹ uyono nana?

² Erọnvwọn buebun yen sa so ọkuọrọn. Erọnvwọn kerẹ ijẹgba, ovwiẹrẹ, kugbe ọga. Uphẹn rẹ ẹga re rhẹro rọyen ro te ohwo obọ-ọ yẹrẹ e vwo ghwoghwo vwẹ ekogho rẹ ihwo de jẹ omavwerhovwẹn e djephia je sa suọ. Vwẹ uyono nana, a cha ta ota kpahen erọnvwọn evo re sa chọn avwanre uko vwo nene ọkuọrọn muabọ.

3. Die yen sa chọn avwanre uko vwọ vwẹ ẹro abavo vwo ni ijẹgba rẹ avwanre?

³ Ọ pha lọlọhọ ra vwọ vwẹ ẹro ọchọchọ vwo ni oma rẹ ohwo fikirẹ ijẹgba kugbe ovwiẹrẹ. Ọyena sa nẹrhẹ e roro nẹ fikirẹ echobọ rẹ avwanre, Jihova rha cha rhọnvwe nẹ a ro akpọ kpokpọ na-a. Iroro tiọyena vọnre vẹ imuoshọ. Ẹro vọ yen ofori nẹ e vwo ni echobọ rẹ avwanre? Baibol na djerephia nẹ Jesu ọvo yen ohwo rọ gbare, ihwo ri chekọ ejobi “ru umwemwu.” (Rom 3:23) Ẹkẹvuọvo Ọghẹnẹ tẹnroviẹ echobọ rẹ avwanre-e, o ji rhẹro rẹ ogbagba mie avwanre-e. Ukperẹ ọtiọyen, ọyen Ọsẹ rẹ ẹguọnọ rọ guọnọ chọn avwanre uko. O ji vwo edirin. Ọ mrẹ oborẹ  avwanre davwẹngba te re vwo phi ovwiẹrẹ sansan kugbe ẹro ọchọchọ re vwo nẹ oma rẹ ohwo kparobọ. Ọ choma rọ vwọ chọn avwanre uko.—Rom 7:18, 19.

4-5. Vwo nene obo rehẹ 1 Jọn 3:19, 20, die yen chọn iniọvo eya ivẹ uko vwo nene ọkuọrọn muabọ?

⁴ Roro kpahen udje ri Deborah kugbe Maria. * Ọke rẹ Deborah vwọ hẹ omotete, ihwo rẹ orua rọyen nenire yerin vwẹ idjerhe rọ nẹrhẹ oma vuọ. Ihwo fobọ jiro-o. O rhi vwo te omiragua, ko nẹ oma rọyen saka. Omorọnvwọn da chọ obọ, o mi ghwe no nẹ o vwo obo rọ riẹn ruẹ-ẹ. Maria ji vwo ebẹnbẹn tiọyena. Ihwo rẹ orua rọyen ji nene yerin vwẹ idjerhe rọ nẹrhẹ oma vuọ. Ọtiọyena, ko nẹ oma rọyen kueku. Dede nẹ o bromaphiyame re, jẹ o ji nẹ oma rọyen nẹ o muwan rọ vwọ dia Oseri ri Jihova-a!

⁵ Dedena, iniọvo eya ivẹ nana dobọ rẹ ẹga ri Jihova ji-i. Diesorọ? Kidie ayen mu oghwa rayen kẹ Jihova womarẹ ẹrhovwo. (Une 55:22) Ayen da rhe mrẹvughe nẹ Ọsẹ avwanre rọhẹ obo odjuvwu riẹn oborẹ iroro echọchọ kugbe obo re phia kẹ avwanre wanre se djobọte avwanre. Ọ je mrẹ iruemu iyoyovwin rẹ avwanre vwori, ọ da tobọ dianẹ avwanre mrẹ aye-en.—Se 1 Jọn 3:19, 20.

6. Die yen ohwo se ru siẹrẹ ọ da rhoma ru obo rọ davwẹngba ro vwo siobọnu?

⁶ Ohwo rọ davwẹngba ro vwo ro phi orharhe uruemu ọvo kparobọ sa rhoma vwanriẹn ru, ọyena me nẹrhẹ ẹwẹn rọyen kuọrọn. Ọ chọre siẹrẹ e de vwo ẹwẹn rẹ abe ọke re de ru umwemwu-u. (2 Kọr. 7:10) Ẹkẹvuọvo, e jẹ a kẹnoma kẹ ẹwẹn rẹ abe okamuka rọ sa nẹrhẹ e vwo iroro tiọna: ‘Mẹvwẹ orharhe ohwo. Jihova che se vwo ghovwo uvwe-e.’ Iroro tiọyena chọre, ọ sa nẹrhẹ ohwo dobọ rẹ ẹga ri Jihova ji. Karophiyọ nẹ Isẹ 24:10 tare nẹ ogangan avwanre cha havwen siẹrẹ ẹwẹn avwanre da kuọrọn. Ukperẹ ọyena, ofori nẹ a nẹrhovwo rhe Jihova nẹ o vwo ghovwo avwanre. (Aiz. 1:18) Jihova che vwo ghovwo uwe siẹrẹ ọ da mrẹvughe nẹ obo wo ruru na ghene da wẹ, wo ji kurhẹriẹ nẹ otọ ẹwẹn rhe. Wo mi ji bru ekpako na ra. Ayen cha chọn wẹ uko vwọ rhoma ru oyerinkugbe wẹn vẹ Jihova ganphiyọ.—Jems 5:14, 15.

7. Diesorọ ofu vwo jẹ avwanre e dje siẹrẹ ọ da bẹn re vwo ru obo ri yovwirin?

⁷ Jean-Luc rọ dia ọkpako vwẹ France vuẹ ihwo ri nene ovwiẹrẹ muabọ nẹ, “Ọ dia ohwo ro jẹ umwemwu eruo yen  ọvwata vwẹ ẹro ri Jihova-a, ẹkẹvuọvo ohwo rọ viẹ idiekpọvwẹ kpahen imwemwu rọyen, ro de ji kurhẹriẹ.” (Rom 7:21-25) Ọtiọyena, wo rhe nẹ oma kueku kidie nẹ wo nene ovwiẹrẹ muabọ-ọ. Karophiyọ nẹ ohwo vuọvo cha sa womarẹ ẹgbaẹdavwọn romobọ vwọ dia ọvwata vwẹ ẹro rẹ Ọghẹnẹ-ẹ. Avwanre eje guọnọ ẹserophẹ rẹ Ọghẹnẹ womarẹ ọtanhirhe na.—Ẹfe. 1:7; 1 Jọn 4:10.

8. Ẹwẹn avwanre da kuọrọn, ono yen e se brura vwọ kẹ ukẹcha?

⁸ Iniọvo na sa bọn avwanre gan! Ayen sa nabọ kerhọ siẹrẹ avwanre da guọnọ ohwo ra cha ta ota kẹ, eta esiri rayen je sa nẹrhẹ oma vwerhen avwanre. (Isẹ 12:25; 1 Tẹsa. 5:14) Oniọvo aye ọvo re se Joy vwẹ Nigeria ro nene ẹwẹn ọkuọrọn muabọ wanre tare nẹ, “iniọvo na chọn vwẹ uko mamọ. Ukẹcha rẹ iniọvo na ọyen odjephia nẹ Jihova kpahenphiyọ ẹrhovwo mẹ. Me tobọ yono obo mi se vwo phiuduphiyọ ihwo efa awọ mie ayen.” E jẹ a karophiyọ nẹ ọ dia ọkieje yen iniọvo na cha vwọ riẹn ọke rẹ avwanre vwọ guọnọ uduephiophiyawọ-ọ. Ọtiọyena, avwanre komobọ se bru oniọvo ro tedje ra vwọ kẹ ukẹcha.

9. Idjerhe vọ yen Une Rẹ Ejiro 41:3 vẹ 94:19 vwo phiuduphiyọ avwanre awọ?

⁹ Guọnọ ukẹcha mie Jihova. Ẹwẹn rẹ ohwo sa yanghan ku siẹrẹ o de nene ọga muabọ, ma rho ọ da dia ọga ro siotọ. Dede nẹ Jihova sivwin avwanre vwẹ idjerhe igbevwunu enẹna-a, jẹ o bru avwanre uche je kẹ avwanre ẹgba re vwo chirakon. (Se Une Rẹ Ejiro 41:3; 94:19.) Kerẹ udje, o se phio phiyọ ẹwẹn rẹ iniọvo rere ayen rhe vwẹ ukẹcha kẹ avwanre ra dẹ emu vwẹ eki yẹrẹ ruiruo rẹ uwevwin. Ọ sa nẹrhẹ iniọvo na nene avwanre nẹrhovwo kugbe. Yẹrẹ ọ sa nẹrhẹ avwanre karophiyọ eta rẹ uchebro rehẹ Baibol na, kerẹ iphiẹrophiyọ rẹ akpọ kpokpọ rẹ ọga vẹ emiavwe kanre.—Rom 15:4.

10. Mavọ yen Isang se vwo phi ọkuọrọn kparobọ?

¹⁰ Isang rọ dia Nigeria vwo asidẹnti rọ nẹrhẹ o hirhephiyọ ukpono. Idọktọ rọyen da vuẹ nẹ ọ rha cha sa yan ọfa-a. Isang da ta: “Ẹwẹn mẹ hra totọ, udu mẹ da kuọrọn.” O se phi ẹdia na kparobọ? E! Die yen chọn rọ uko? Ọ da ta: “Me vẹ aye mẹ muomaphiyọ ẹrhovwo ẹnẹ kugbe uyono ri Baibol. Avwanre ji brorhiẹn nẹ avwanre cha rha kpẹvwẹ Jihova fikirẹ ebruphiyọ rọyen kugbe iphiẹrophiyọ rẹ akpọ kpokpọ na.”

11. Die yen chọn Cindy uko vwo vwo aghọghọ ọke rọ vwọ mwa ọga?

¹¹ Cindy rọ dia Mexico mwa okpọga ọvo rẹ idọktọ rọyen vuẹ rẹ nẹ o se hwe. Die yen chọn rọ uko vwo chirakon? O brorhiẹn ro vwo se oseri kẹ ohwo ọvo kẹdẹ kẹdẹ ọke ro vwo sivwin oma na. O de si: “Ọyena nẹrhẹ me sa tẹnrovi ihwo efa ukperẹ omaẹbẹrẹ kugbe ọmiaovwẹ na. Enẹ yen mi ruro wan: Me vẹ idọktọ yẹrẹ inọsu da ta ota, ke me nokpẹn rẹ orua rayen. Me me nọ ayen oboresorọ ayen vwo ruiruo ọgangan nana. Ọyena nẹrhẹ me riẹn oborẹ ayen che vwo omavwerhovwẹn kpahen. Evo usun rayen tare nẹ a fobọ mrẹ ohwo re sivwẹn rọ nọ ayen sẹ ‘Oma rayen ganre-e.’ Buebun rayen kpẹvwẹ ovwẹ mamọ. Evo tobọ kẹ vwẹ ukeri ifonu vẹ adrẹsi rayen. Jihova kẹ vwẹ aghọghọ ro gbe vwe unu vwẹ ọke ọgangan nana vwẹ akpeyeren mẹ!”—Isẹ 15:15.

12-13. Erhọ yen idjerhe evo rẹ otu re mwa ọga yẹrẹ e rẹ oma rayen gan te-e vwo vwobọ vwẹ aghwoghwo na, kẹ die yen nuro rhe?

 ¹² Otu re mwa ọga yẹrẹ e rẹ oma rayen gan te-e se she ọkuọrọn kidie ayen rhe se ghwoghwo kirobo ri jovwo-o. Dedena, evo usun rayen ji se oseri vwẹ idjerhe sansan. Oniọvo aye ọvo re se Laurel vwẹ United States dia evunrẹ ijini ra vwọ wẹn (iron lung) vwẹ ọsoso ẹgbukpe 37! Ọ rioja rẹ ikansa kugbe ọga rẹ ohọroma rọ brare mamọ, o ji kpo omaẹbẹrẹ sansan. Ebẹnbẹn nana eje djẹ rẹ aghwoghwo-o. O ghwoghwo ota kẹ inọsu vẹ ihwo efa re cha uwevwin rọyen. Die yen nẹ obuko rọyen rhe? Ọ da havwen mamọ, ọ chọn ihwo 17 uko vwọ mrẹ uyota na vughe! *

¹³ Ọkpako ọvo re se Richard vwẹ France vwẹ iroroẹjẹ ọvo phia kẹ ihwo ri rhe se vrẹn nẹ uwevwi-in yẹrẹ e rehẹ asan ra da vwẹrote emare. “Mi jiriro nẹ ayen vwo imikpekpa re dje ẹbe phiyọ. Ọnana cha nẹrhẹ ihwo nọ enọ ri che sun kpo aghwoghwo. Ọnana se phiuduphiyawọ rẹ iniọvo ri rhe se kpo aghwoghwo ri nuwevwin kpo uwevwi-in.” Otu ri se vrẹn nẹ uwevwi-in ji se vwobọ vwẹ iruo aghwoghwo na womarẹ ileta kugbe itẹlifonu.

14. Uvi rẹ udje vọ yen Ovie Devid phi phiyotọ?

¹⁴ Ọ sa dianẹ e che se muwan vwọ kẹ uphẹn ẹga evo vwẹ ukoko yẹrẹ okinriariẹ na-a fikirẹ ọghwo, jẹ omakpokpọ evwo yẹrẹ erọnvwọn efa. E se yono vwo nẹ udje rẹ Ovie Devid siẹrẹ a dahẹ ẹdia tiọyena. O vwo owenvwe rọ bọn uwevwin kẹ Jihova, jẹ a vwọ vuẹ nẹ o che se ru ọtiọye-en, ọ da nabọ bicha ohwo rẹ Ọghẹnẹ sanere vwọ kẹ iruo na. Devid tobọ ru utoro buebun vwo bicha iruo na. Ọyen uvi rẹ udje rẹ avwanre sa vwẹrokere!—2 Sam. 7:12, 13; 1 Ikun 29:1, 3-5.

15. Mavọ yen Hugues se vwo phi ọkuọrọn kparobọ?

¹⁵ Fikirẹ ọga, oniọvo ọshare ọvo re se Hugues vwẹ France de siobọnu uphẹn ẹga rọyen kerẹ ọkpako, ọ rha sa tobọ ruiruo itete vwẹ uwevwi-in. O de si: “Ẹsosuọ, ẹwẹn mẹ kuọnre, mi ji ni oma mẹ kueku. Jẹ, ọke vwọ yan obaro, me da rhe mrẹ obo rọ ghanre te mi vwo rhiabọreyọ ẹdia mẹ na, mi de rhi vwo aghọghọ vwẹ iruo mẹ. Mi de brorhiẹn nẹ me cha ghwabọ phiyotọ-ọ. Me cha rha họnra kerẹ Gidiọn vẹ eshare ujorin erha rọyen rẹ oma rhọre!”—Iguẹ. 8:4

16. Die yen e se yono vwo nẹ udje rẹ emekashe na?

¹⁶ Emekashe re fuevun jẹ omamọ rẹ  udje. Ọke rẹ Ovie Ehab rọ dia orharhe ohwo vwo suẹn, Jihova de durhie emekashe na nẹ ayen vwẹ iroroẹjẹ phia kpahen obo ra sa vwọ phiẹn. Emekashe evo de ghini ru ọtiọyen. Ọghẹnẹ da sane ọvo usun rayen, ọ da vuẹ nẹ iroroẹjẹ rọ vwọ phia na shephiyọ. (1 Ivie 22:19-22) Ivun miovwo emekashe ri chekọ na rẹ ayen vwọ tanẹ mane ayen rha vwẹ iroroẹjẹ phia-a? Imuẹro herọ nẹ ayen ta oka rẹ ota tiọye-en. Emekashe na vwomakpotọ ayen je kpọ ujiri ejobi vwo rhe Jihova.—Iguẹ. 13:16-18; Ẹvwọ. 19:10.

17. Die yen ofori nẹ e ru siẹrẹ ẹwẹn avwanre da kuọrọn kidie nẹ uphẹn ẹga evo te avwanre obọ-ọ?

¹⁷ Tẹnrovi uphẹn re vwo ghwoghwo Uvie rẹ Ọghẹnẹ ra je vwọ vwẹ odẹ rọyen se avwanre. Ọ dia uphẹn ẹga yen nẹrhẹ avwanre ghanre vwẹ ẹro ri Jihova-a, kidie uphẹn ẹga sa va avwanre abọ. Omaevwokpotọ yen nẹrhẹ avwanre ghanre kẹ Jihova vẹ iniọvo na. Nẹrhovwo rhe Jihova nẹ ọ chọn wẹ uko vwo vwo uruemu rẹ omaevwokpotọ. Roro kpahen udje rẹ ihwo buebun re vwomakpotọ re si ikuegbe rayen phiyọ Baibol na. Ga iniọvo wẹn vwẹ kidjerhe kidjerhe wo se vwo ru ọtiọyen.—Une 138:6; 1 Pita 5:5.

18-19. Mavọ yen wọ sa vwọ sẹro rẹ aghọghọ wẹn vwẹ iruo aghwoghwo na siẹrẹ ihwo rhe dje omavwerhovwẹn phia-a?

¹⁸ O vwo ọke ọvo rẹ ẹwẹn wẹn vwọ kuọrọn kidie ihwo dje omavwerhovwẹn phia-a yẹrẹ imihwo krẹn yen a mrẹ vwẹ uwevwin vwẹ ekogho wo de ghwoghwo? Vwẹ ẹdia tiọyena, mavọ yen wọ sa vwọ sẹro rẹ aghọghọ wẹn? Wọ sa mrẹ iroroẹjẹ evo vwẹ ekpeti na “Idjerhe Sansan Wo se Vwo ru Aghwoghwo Wẹn Yovwinphiyọ.” O ji fo nẹ wọ vwẹ ẹro abavo vwo ni iruo aghwoghwo na. Die yen ọyena churobọ si?

¹⁹ Tẹnrovi eghwoghwo rẹ odẹ rẹ Ọghẹnẹ kugbe Uvie rọyen. Jesu tarọ phephẹn nẹ imihwo krẹn yen cha yan vwẹ idjerhe rẹ arhọ na. (Mat. 7:13, 14) Avwanre vwo okpuphẹn ra vẹ Jihova, Jesu, kugbe emekashe na vwọ wiankuẹgbe vwẹ iruo aghwoghwo na. (Mat. 28:19, 20; 1 Kọr. 3:9; Ẹvwọ. 14:6, 7) Otu ri vwo owenvwe rẹ ayen vwọ ga Jihova yen o siẹ te oma.  (Jọn 6:44) Ohwo rha kerhọ avwanre udje nana-a, ọ sa kerhọ vwẹ ọke ọfa.

20. Die yen e se yono vwo nẹ Jerimaya 20:8, 9 siẹrẹ e de nene ọkuọrọn muabọ?

²⁰ E se yono erọnvwọn buebun mie ọmraro Jerimaya. Ihwo kerhọ rọyen vwẹ ekogho ro de ghwoghwo-o. Ayen reyerọ vwọ jehwẹ ji yinvwaro kpahọn “vwẹ ọke ejobi.” (Se Jerimaya 20:8, 9.) Ẹwẹn rọyen da kuọrọn te ẹdia rọ da tanẹ ọyen rhe che ghwoghwo ọfa-a. Ẹkẹvuọvo o ru ọtiọye-en. Diesorọ? Kidie “ota rẹ Ọrovwohwo” pha kerẹ erhanre vwẹ evun rọyen, o rhe se dion phiyọ oma-a! Ọ je sa dia ọtiọyen kẹ avwanre siẹrẹ e de se Baibol na kẹdẹ kẹdẹ ji roro kokodo kpahen obo re seri. Ọtiọyena, avwanre cha mrẹ erọnvwọn buebun re cha kẹ avwanre aghọghọ vwẹ iruo aghwoghwo na, ihwo buebun je sa rhe kerhọ rẹ avwanre.—Jer. 15:16.

21. Mavọ yen wo se vwo phi ọkuọrọn kparobọ?

²¹ Deborah ra ta ota kpahen siẹvure da ta: “Orọnvwọn ọvo ro muoshọ mamọ rẹ Eshu reyọ vwo ruiruo yen ọkuọrọn.” Ẹkẹvuọvo Jihova Ọghẹnẹ vwo ẹgba vrẹn Eshu kugbe kona kona rọ reyọ vwo ruiruo. Ọtiọyena, o toro obo re nẹrhẹ wo she ọkuọrọ-ọn, nẹrhovwo rhe Jihova nẹ ọ chọn wẹ uko. Ọ cha chọn wẹn uko vwo yerin ghene ijẹgba vẹ ovwiẹrẹ wẹn. O che bicha wẹ vwẹ ọke wọ da họvwan ọga. Ọ cha chọn wẹn uko vwọ vwẹ ẹro abavo vwo ni uphẹn ẹga rẹ wo vwori. Ọ je cha chọn wẹ uko vwọ vwẹ ẹro abavo vwo ni iruo aghwoghwo wẹn. Vwọ vrẹ enana eje, ta ọdavwẹ wẹn vwọ kẹ Ọsẹ wẹn rọhẹ obo odjuvwu. Womarẹ ukẹcha rọyen, wo se phi ọkuọrọn kparobọ.