1-3. (a) Die yen cha chọn avwanre uko vwọ fuevun kẹ Ọghẹnẹ vwẹ ẹdẹ re koba nana? (b) Die yen a cha ta ota kpahen vwẹ uyono nana?

ẸDẸ re koba na vwo siẹkẹrẹ oba rọyen re na, irumwemwu che “yoro rhe kerẹ odi.” (Une 92:7) Ọtiọyena, o rhe gbe avwanre unu-u, siẹrẹ a da mrẹ ihwo ri chukokuẹ irhi rẹ Ọghẹnẹ. Ọyinkọn Pọl da ta: “Wa dia emọ vwẹ umwemwu, ẹkẹvuọvo vwẹ iroro wa dia omiragua.” Mavọ yen e se vwo ru ọyena?​—1 Kọr. 14:20.

² A sa mrẹ ẹkpahọnphiyọ rẹ onọ yena vwẹ ẹkpo rẹ Baibol re mu uyono nana kpahen: “Otu re guọnọ Ọrovwohwo na riẹn otọ rọyen gbagba,” yẹrẹ ayen riẹn erọnvwọn ejobi re sa nẹrhẹ oma vwerhen Ọghẹnẹ. (Isẹ 28:5) Ọbe rẹ Isẹ 2:7, 9, rhọnvwephiyọ ota yena, rọ vwọ tanẹ Jihova “sẹro rẹ omamọ rẹ aghwanre nẹ kẹ ihwo rẹ udu rayen dia ọsoso.” Ọyena chọn ayen uko vwọ “riẹn otọ rẹ ọvwata vẹ orhiebro . . . vwẹ idjerhe kidjerhe esiri ejobi.”

³ Noa, Daniẹl, kugbe Job vwo oka rẹ aghwanre yena. (Izi. 14:14) Aghwanre tiọyena yen ji rhe idibo rẹ Ọghẹnẹ nonẹna. Kẹ owẹ vwo? Wọ “riẹn” erọnvwọn ejobi re sa nẹrhẹ oma vwerhen Jihova? Erianriẹn ọgbagba rẹ Ọghẹnẹ yen sa chọn wẹ uko  vwọ riẹn ayen. Asaọkiephana, e jẹ a ta ota kpahen (1) oborẹ Noa, Daniẹl, kugbe Job rhe vwọ riẹn Ọghẹnẹ, (2) oborẹ erianriẹn yena vwo fi erere kẹ ayen, kugbe (3) oborẹ avwanre se vwo vwo oka rẹ esegbuyota rẹ ayen vwori.

4. Mavọ yen Noa rhe vwọ riẹn Jihova, kẹ ukẹcha vọ yen erianriẹn yena vwọ kẹ?

⁴ Oborẹ Noa rhe vwọ riẹn Jihova. Nẹ ọke awanre rhe yen ihwo ri fuevun vwo yono kpahen Ọghẹnẹ womarẹ idjerhe erha nana: Ayen fuẹrẹn oborẹ Ọghẹnẹ mare, ayen yono mie idibo rẹ Ọghẹnẹ efa, ayen je rhiẹromrẹ ebruphiyọ rọ herọ siẹrẹ e de nene irhi rẹ Ọghẹnẹ. (Aiz. 48:18) Emama chọn Noa uko vwọ riẹn nẹ Ọghẹnẹ herọ, e je chọn uko vwọ riẹn iruemu sansan rẹ Jihova vwori, kerẹ “ogangan rẹ ọrho rọyen ri bẹdẹ na.” (Rom 1:20) Ọyena da nẹrhẹ o vwo imuẹro kpahen Ọghẹnẹ, o de ji vwo esegbuyota ọgangan kpahọn.

5. Mavọ yen Noa ru riẹn obo re nẹrhẹ Ọghẹnẹ ma ihworakpọ?

⁵ Esegbuyota, “ẹme-enyo o nẹ cha.” (Rom 10:17) Mavọ yen Noa ru yono kpahen Ọghẹnẹ? Ọ sa dianẹ ihwo kẹrẹ Lamek, Mẹtusela, kugbe Jarẹd yen yoniro. Lamek yen ọsẹ rẹ Noa; e vwiẹrẹ ọke rẹ Adam je vwọ hẹ akpọ. (Ni uhoho rẹsosuọ na.) Jarẹd yen ọsẹ rode rẹ Mẹtusela; Mẹtusela ke rha ọsẹ rode rẹ Noa. Jarẹd diarọ te ikpe 366 re vwo vwiẹ Noa nu. * (Luk 3:36, 37) Ọ sa dianẹ womarẹ ihwo nana vẹ eya rayen yen Noa wan riẹn nẹ Jihova ma ihworakpọ vẹ ẹwẹn rẹ ayen vwo vwiẹ akpọ na vọn. Womarẹ ayen yen ọ je vwọ riẹn kpahen ẹvwọsuọ rọ vwomaphia vwẹ ogba rẹ Idẹn, rọ ghwa ojaẹriọ rhe. (Jẹn. 1:28; 3:16-19, 24) Obo rọ wanre eje, o muẹro nẹ oborẹ Noa yonori yen muro vwọ dia odibo rẹ Jihova.​—Jẹn. 6:9.

6, 7. Mavọ yen iphiẹrophiyọ vwọ nẹrhẹ esegbuyota rẹ Noa ganphiyọ?

⁶ Iphiẹrophiyọ yen nẹrhẹ esegbuyota rẹ ohwo gan. Di roro oborẹ oma vwerhen Noa te, ọke rọ rhe vwọ riẹn nẹ odẹ re mu kẹ na, mudiaphiyọ “omaerovwo”! (Jẹn. 5:29) Ẹwẹn ọfuanfon rẹ Ọghẹnẹ de mu Lamek vwọ ta: “Vwẹ evun rẹ otọ rẹ Ọrovwohwo harhere na ọyen [Noa] che nurhe rhe kẹ avwanre omaerovwo nẹ iruo vẹ owian rẹ abọ rẹ avwanre.” Noa vwo iphiẹrophiyọ nẹ Ọghẹnẹ che wene ẹdia na. Kerẹ Ebẹl vẹ Inọk, o vwo imuẹro kpahen ‘ọmọ’ rọ cha ghwiẹ uyovwin rẹ ọrọdekọ na.​—Jẹn. 3:15.

⁷ Dede nẹ Noa ghwa nabọ vwo ẹruọ rẹ aroẹmrẹ re si phiyọ Jẹnẹsis 3:15 na-a, jẹ ọ riẹnre nẹ o churobọ si iphiẹrophiyọ kpahen obaro na. Vwọba, uve ra vwọphia vwẹ ogba rẹ Idẹn nabọ ji shephiyọ vẹ ovuẹ rẹ Inọk ghwoghwori kpahen oghwọrọ rọ cha vwọ kẹ irumwemwu. (Jude 14, 15) Ovuẹ rẹ Inọk ghwoghwori ro che rugba vọnvọn vwẹ Amagidọn na, ghene nẹrhẹ iphiẹrophiyọ vẹ esegbuyota rẹ Noa ganphiyọ!

8. Idjerhe vọ yen erianriẹn ọgbagba rẹ Ọghẹnẹ vwo sivwin Noa?

⁸ Oborẹ erianriẹn rẹ Ọghẹnẹ vwo fi erere kẹ Noa. Erianriẹn ọgbagba yen nẹrhẹ Noa se vwo esegbuyota kugbe aghwanre ro sivwinro, ma rho kẹ oyerinkugbe rọyen vẹ Jihova. Kerẹ udje, kidie nẹ Noa “yan kpahọ Ọghẹnẹ,” o rhe kuomakugbe irumwemwu rẹ ọke yena-a. Emekashe rẹ Idẹbono ri wene oma rhe akpọ na ọke yena, riẹriẹ ihwo buebun te oma, dedena ayen sa phiẹn Noa-a. Ọkiọvo dede, ọ sa dianẹ ihwo evo tobọ ji vwẹ ẹga kẹ ayen. (Jẹn. 6:1-4, 9) Noa je riẹn nẹ Ọghẹnẹ vuẹ ihworakpọ nẹ ayen vwiẹ akpọ na vọn.  (Jẹn. 1:27, 28) Ọtiọyena, Noa vwo imuẹro nẹ ọ chọre rẹ emekashe vwọ rọvwọn eya. Imuẹro rẹ Noa rhe gan ọke rẹ emọ rẹ ayen vwiẹre na rhe vwọ rho, ji vwo ẹgba nẹ emọ efa. Ọke vwọ yanran na, Ọghẹnẹ da vuẹ Noa nẹ ọyen cha vwẹ oghwe vwọ ghwọrọ akpọ na. Kidie nẹ Noa vwo esegbuyota kpahen oborẹ Jihova vuẹrẹ na, ọ da kare okọ vwo sivwin orua rọyen.​—Hib. 11:7.

9, 10. Mavọ yen avwanre sa vwọ vwẹrokere esegbuyota rẹ Noa?

⁹ Oborẹ avwanre se vwo vwo oka rẹ esegbuyota ro rhe Noa. Ofori nẹ avwanre frẹkotọ yono Ota rẹ Ọghẹnẹ, reyọ vwo te ubiudu, ji vwẹ uphẹn kẹ nẹ o wene akpeyeren rẹ avwanre. (1 Pita 1:13-15) Ọke yena, esegbuyota vẹ aghwanre ro nẹ obọ rẹ Ọghẹnẹ rhe, cha chọn avwanre uko vwọ kẹnoma kẹ ona rẹ Eshu vẹ ẹwẹn rẹ akpọ na. (2 Kọr. 2:11) Ẹwẹn rẹ akpọ na titi ozighi kugbe ọfanrhiẹn. Ọ nẹrhẹ ihwo tẹnroviẹ urhurusivwe rẹ ugboma. (1 Jọn 2:15, 16) Ọ sa tobọ nẹrhẹ otu re vwiẹrẹre kpairoro vrẹ oborẹ ẹdẹ rode rẹ Jihova na kẹre te. Karophiyọ nẹ, Jesu vwọ vwẹ ọke rẹ avwanre vwọ vwanvwe ọ rẹ Noa, ọ dia ọfanrhiẹn yẹrẹ ozighi yen ọ kanrunumu-u, ẹkẹvuọvo, obo ri se si ẹwẹn rẹ avwanre nẹ ẹga rẹ Jihova.​—Se Matiu 24:36-39.

¹⁰ Nọ oma wẹn: ‘Mi yeren akpọ kerẹ ohwo rọ ghene riẹn Jihova? Esegbuyota se mu vwe vwo ruẹ nene iji rẹ Jihova, ji yono ihwo efa nẹ ayen ji ru ọtiọyen?’ Ẹkpahọnphiyọ rẹ avwanre che djephia sẹ avwanre ‘yan nene Ọghẹnẹ rẹ uyota na.’

11. (a) Die yen ẹguọnọ rẹ Daniẹl vwo kpahen Ọghẹnẹ djephia kpahen ọsẹ vẹ oni rọyen? (b) Iruemu rẹ Daniẹl vọ yen wọ guọnọ vwẹrokere?

¹¹ Oborẹ Daniẹl rhe vwọ riẹn Jihova. Omamọ uyono rẹ ọsẹ vẹ oni rẹ Daniẹl vwọ kẹ, yen nẹrhẹ o se vwo uvi rẹ ẹguọnọ kpahen Jihova kugbe Ota rọyen. O vwo ọke vuọvo ro vwo siobọnu ẹguọnọ yena-a. O ji muomaphiyọ eyono rẹ Ota rẹ Ọghẹnẹ, tobọ vwẹ ọke ọghwo rọyen. (Dan. 9:1, 2) Daniẹl nabọ riẹn Jihova; ọ riẹn oborẹ Jihova nene ihwo rẹ Izrẹl yerin wan. A sa mrẹ ọnana womarẹ ẹrhovwo ro nẹ otọ rẹ ẹwẹn rọyen rhe vwẹ Daniẹl 9:3-19. Ghwọrọ ọmọke vwo se ẹkpo rẹ Baibol yena, rere wọ nabọ roro kokodo kpahen eta na, wọ me je nabọ jokaphiyọ oborẹ ẹrhovwo na yono uwe kpahen oka rẹ ohwo rẹ Daniẹl hepha.

12-14. (a) Mavọ yen Daniẹl vwo djephia nẹ ọyen vwo aghwanre rẹ Ọghẹnẹ? (b) Ebruphiyọ vọ yen te re obọ fikirẹ evun-ẹfuọn rọyen?

¹² Oborẹ erianriẹn rẹ Ọghẹnẹ vwo fi erere kẹ Daniẹl. Ihwo rẹ Ju rehẹ orere rẹ Babilọn re de titi edjọẹgọ, hirharoku egbabọse ride. Kerẹ udje, Jihova kẹ ayen iji nana: “Wa guọnọ erhuvwu rẹ orere ri mi ji ovwan de kpo ighuvwu na.” (Jer. 29:7) Dedena, ọ je vuẹ ayen nẹ, ọyen Ọghẹnẹ rọ guọnọ ẹga ọsoso. (Eyan. 34:14) Die yen chọn Daniẹl uko vwọ vwẹ ẹro abavo vwo ni iji ivẹ nana? Aghwanre rẹ Ọghẹnẹ yen chọn rọ uko vwọ riẹn ofẹnẹ rọhẹ uvwre rẹ ọghọ re muẹ kẹ usuon vẹ ẹga ra vwọ kẹ Ọghẹnẹ. Jesu je kanrunumu iji vuọvo na ikpe ujorin evo vwọ wan nu.​—Luk 20:25.

¹³ Roro kpahen oborẹ Daniẹl ruru ọke re vwo jurhi nẹ, vwẹ uvwre rẹ ẹdẹ 30, e jẹ ohwo vuọvo nẹrhovwo kẹ ọghẹnẹ ọfa yẹrẹ ohwo ọfa vrẹ ovie na-a. (Se Daniẹl 6:7-10.) Mane jovwo, Daniẹl rha sa ta kẹ oma rọyen nẹ, ‘Ẹdẹ ọgban na che re nananana!’ Jẹ ukperẹ ọtiọyen, ọ rhọnvwere nẹ urhi yena gbowọphiyọ ẹga rọye-en. Vwọrẹ uyota, ọ rha sa nẹrhovwo vwẹ odjahọn. Jẹ, ọ riẹnre nẹ ihwo buebun riẹn kpahen ẹkuruemu rẹ ẹrhovwo ẹnẹ re kẹdẹ kẹdẹ rọyen na. Daniẹl de brorhiẹn ro vwo phi arhọ  rọyen phiyọ ẹdia rẹ imuoshọ, kidie nẹ ọ guọnọre nẹ ihwo roro nẹ ọyen dobọ rẹ ẹga rọyen ji-i.

¹⁴ Jihova bruba kẹ Daniẹl fikirẹ uduefiogbere rọyen, ro vwo sivwon nẹ ughwu vwẹ idjerhe rẹ igbevwunu. Fikirẹ obo rọ rhe phia ukuko na, ihwo buebun rehẹ otọ rẹ Usuon rẹ ihwo rẹ Mid vẹ Pẹsha da rhe riẹn kpahen Jihova!​—Dan. 6:25-27.

15. Mavọ yen avwanre se vwo vwo esegbuyota rọ họhọ ọ rẹ Daniẹl?

¹⁵ Oborẹ avwanre se vwo vwo oka rẹ esegbuyota ro rhe Daniẹl. E de se Ota rẹ Ọghẹnẹ, ji “riẹn otọ rọyen” yẹrẹ vwo ẹruọ rọyen, esegbuyota avwanre kọ cha nabọ ghwotọ. (Mat. 13:23) Avwanre guọnọ vwo ẹruọ rẹ iji rẹ Ọghẹnẹ, ji riẹn ẹwẹn rọyen kpahen eta sansan. Ọtiọyena, ofori nẹ avwanre roro kokodo kpahen oborẹ avwanre seri. Vwọba, o ji fo nẹ avwanre nẹrhovwo rhe Ọghẹnẹ vwo nẹ otọ rẹ ubiudu rhe, ma rho kẹ ọke re de hirharoku edavwini yẹrẹ egbabọse. Avwanre da nẹrhovwo vẹ esegbuyota vwo rhe Jihova nẹ ọ kẹ avwanre aghwanre vẹ ẹgba, o che siobọnu ayen kẹ avwanre vọnvọn.​—Jems 1:5.

16, 17. Mavọ yen Job se vwo vwo erianriẹn ọgbagba rẹ Ọghẹnẹ?

¹⁶ Oborẹ Job rhe vwọ riẹn Jihova. Job dia ohwo rẹ Izrẹli-i. Ẹkẹvuọvo, ọ vẹ Ebraham, Aizik, kugbe Jekọp firi. Rọ vwọ dianẹ Jihova dje oma rọyen kugbe ọhọre rọyen kpahen ihworakpọ kẹ Ebraham, Aizik vẹ Jekọp na, ọ sa dianẹ erianriẹn yena je wan idjerhe ọvo vwo te Job obọ. (Job 23:12) Job da ta: “Erhọn, diodi mi vwo nyo we.” (Job 42:5) Vwọba, Jihova je tane Job ta uyota kpahen ọyen.​—Job 42:7, 8. 

¹⁷ Job ji yono kpahen iruemu rẹ Ọghẹnẹ buebun womarẹ emama. (Job 12:7-9, 13) Ọke vwọ yan obaro, Jihova vẹ Elihu da je reyọ erọnvwọn rẹ Ọghẹnẹ mare vwo yono Job kpahen obo rọ hanvwe te vwẹ obaro rẹ Ọghẹnẹ. (Job 37:14; 38:1-4) Eta rẹ Jihova nabọ te Job ubiudu, kọyensorọ ọ vwọ ta: “Me riẹnre nẹ wo se ru emu ejobi, o vwo ohwo ro se miovwi obo ru wo ruẹ-ẹ. . . . mi de kurhẹriẹ broma phihọ otọ vẹ iwurhie.”​—Job 42:2, 6. 

18, 19. Mavọ yen Job vwo djephia nẹ ọyen ghene riẹn Jihova?

 ¹⁸ Oborẹ erianriẹn rẹ Ọghẹnẹ vwo fi erere kẹ Job. Job nabọ riẹn irhi Ọghẹnẹ. Ọ nabọ riẹn Jihova, ji ru nene erianriẹn yena ro rhere na. Di roro: Job riẹnre nẹ o de vwo utuoma kpahen irivẹ rọyen, ọ cha sa tanẹ ọyen vwo ẹguọnọ rẹ Ọghẹnẹ-ẹ. (Job 6:14) O niro nẹ ọyen yovwin nọ ihwo efa-a. Ukperẹ ọtiọyen, ọ nabọ dje ẹguọnọ kẹ koka koka rẹ ihwo, te ivwiogbere te edafe. Ọ da ta: “Ọ dia ọ rọ ma vwẹ phihọ evun na re je ma?” (Job 31:13-22) Job vwẹ uphẹn kẹ efe vẹ otitivwe rọyen nẹ i sun ẹro ro vwo nẹ oma rọyen vẹ ihwo efa-a. Uruemu rọyen ghene fẹnẹ ọ rẹ edafe buebun rehẹ akpọ na nonẹna!

¹⁹ Job vwo utuoma kpahen koka koka rẹ edjọẹgọ nẹ evunrẹ ubiudu rọyen rhe. Ọ riẹnre nẹ ẹga rẹ efian, ro ji churobọ si ẹguọnọ ọgangan re vwo kpahen igho cha nẹrhẹ ọ sen “Ọghẹnẹ rọ hẹ obenu” na. (Se Job 31:24-28.) O ni orọnvwe ghanghanre. Ọ vẹ ẹro rọyen tobọ re ọphọ nẹ ọyen che se ni ọmọtobẹ-ẹ. (Job 31:1) Karophiyọ nẹ Job diarọ ọke rẹ Jihova vwọ vwẹ uphẹn kẹ ihwo nẹ i rọvwọn vrẹ aye ọvo. Kọyen Job je sa rọvwọn eya ivẹ, ọ da guọnọ. * Ọ sa dianẹ Job vwo oniso rẹ orọnvwe rẹ Ọghẹnẹ ruru vwẹ ogba rẹ Idẹn, o de brorhiẹn ro vwo nene udje yena. (Jẹn. 2:18, 24) Omarẹ ikpe 1,600 vwọ wan nu, Jesu Kristi da rhoma kanrunumu irhi rẹ Ọghẹnẹ vwọphia ẹsosuọ kpahen orọnvwe kugbe ovwerhẹn rẹ aye gbe ọshare.​—Mat. 5:28; 19:4, 5. 

20. Mavọ yen erianriẹn ọgbagba rẹ Jihova vẹ irhi rọyen sa vwọ chọn avwanre uko vwọ sane omamọ rẹ igbeyan vẹ ekuakua ra vwọ diotọ?

²⁰ Oborẹ avwanre se vwo vwo oka rẹ esegbuyota ro rhe Job. Ofori nẹ avwanre vwo erianriẹn ọgbagba rẹ Jihova, a me je vwẹ erianriẹn na vwo ruiruo vwẹ kẹdia kẹdia rẹ akpeyeren rẹ avwanre. Kerẹ udje, vwọ kpahen Jihova, ọbuine Devid da ta: “Oma tuẹ erhi rọyen kpahen ohwo ro gbe ozighi.” Vwọba, Devid je si avwanre orhọ nẹ a kẹnoma kẹ ‘ihwo ogbarogba.’ (Se Une Rẹ Ejiro 11:5; 26:4.) Die yen ẹkpo rẹ Baibol yena yono uwe kpahen iroro rẹ Ọghẹnẹ? Mavọ yen ọyena che djobọte oborẹ wọ vwọ kobaro vwẹ akpeyeren, oborẹ wo ruẹ vwẹ intanẹti, kugbe ojẹ wẹn kpahen igbeyan vẹ erọnvwọn ra vwọ diotọ? Ẹkpahọnphiyọ wẹn che dje oborẹ wọ riẹn Jihova te. Avwanre da guọnọ dia fuanfon vwevunrẹ akpọ ogbegbe nana, kẹ avwanre che yono “ọhọ” rẹ avwanre, rere a sa vwọ riẹn ofẹnẹ rẹ obo ri yovwirin vẹ obo re brare, eriyin ji te ofẹnẹ rẹ aghwanre vẹ ughẹnghẹn.​—Hib. 5:14; Ẹfe. 5:15.

21. Die yen sa chọn avwanre uko vwọ “riẹn” erọnvwọn eje re sa nẹrhẹ oma vwerhen Jihova?

²¹ Noa, Daniẹl, vẹ Job nabọ hiẹ guọnọ Jihova vẹ ubiudu rayen eje, Jihova da chọn ayen uko vwo vwo erianriẹn rọyen. Ọ chọn ayen uko vwọ “riẹn” erọnvwọn ejobi re sa nẹrhẹ oma vwerhọn. Udje rayen djerephia nẹ, re vwo nene irhi rẹ Jihova nẹrhẹ ohwo yerin omamọ rẹ akpọ. (Une 1:1-3) Ọtiọyena, gba nọ oma wẹn, ‘Me nabọ riẹn Jihova kirobo rẹ Noa, Daniẹl kugbe Job riẹnrẹ?’ Vwọrẹ uyota, avwanre sa riẹn Jihova vrẹ obo ra riẹnrẹ te enẹna, kidie uyota rẹ Baibol na họhọ ọke ro rhie cha ememerha. (Isẹ 4:18) Ọtiọyena, gba nabọ hiẹ Ota rẹ Ọghẹnẹ kodo, roro kokodo kpahen oborẹ wo se, wọ me je nokpẹn rẹ ẹwẹn ọfuanfon mie Ọghẹnẹ. Wo de ru ọtiọyen, ku wo che sikẹrẹ Ọsẹ wẹn rọhẹ obo odjuvwu vwọ vrẹ obo ri jovwo. Ọyena je cha chọn wẹ uko vwo yerin vẹ aghwanre vwevunrẹ akpọ umwemwu nana.​—Isẹ 2:4-7.